ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசித
வேதாந்ததீப:
||அத ப்ரதமாத்யாயே சதுர்த: பாத:||
௧-௪-௧
௧௧௦। ஆநுமாநிகமப்யேகேஷாமிதி சேந்ந ஶரீரரூபகவிந்யஸ்தக்ருஹீதேர்தர்ஶயதி ச – கடவல்லீஷு। இந்த்ரியேப்ய: பரா ஹ்யர்தா அர்தேப்யஶ்ச பரம் மந:। மநஸஶ்ச பரா புத்திர்புத்தேராத்மா மஹாந்பர:। மஹத: பரமவ்யக்தமவ்யக்தாத்புருஷ: பர:। புருஷாந்ந பரம் கிஞ்சித்ஸா காஷ்டா ஸா பரா கதி: இத்யத்ர கிம் ஸாங்க்யோக்தம் ப்ரதாநமவ்யக்தஶப்தாபிதேயமுத நேதி ஸம்ஶய:। ப்ரதாநமிதி பூர்வ: பக்ஷ:, மஹத: பரமித்யாதிதத்தந்த்ரப்ரக்ரியாப்ரத்யபிஜ்ஞாநாத், புருஷாந்நபரம் கிஞ்சித் இதி பஞ்சவிம்ஶகபுருஷாதிரிக்த-தத்த்வநிஷேதாச்ச। ராத்தாந்தஸ்து – நாவ்யக்தஶப்தேந ப்ரதாநமிஹ க்ருஹ்யதே। பூர்வத்ர ஆத்மாநம் ரதிநம் வித்தி ஶரீரம் ரதமேவ ச இத்யாதிநா உபாஸநாநிர்வ்ருத்தயே வஶ்யேந்த்ரியத்வாபாதாநாய யே ஆத்மஶரீரபுத்திமந-இந்த்ரியவிஷயா:, ரதிரதஸாரதிப்ரக்ரஹஹயகோசரத்வேந ரூபிதா; தேஷு வஶீகார்யத்வே பரா:। இந்த்ரியேப்ய: பரா இத்யாதிநோச்யந்தே; தத்ர சேந்த்ரியாதய: ஸ்வஶப்தேநைவ க்ருஹ்யந்தே, ரதத்வேந ரூபிதம் ஶரீரமிஹாவ்யக்த-பரிணாமத்வேந அவ்யக்தஶப்தேந க்ருஹ்யத இதி நேஹ தத்தந்த்ரப்ரக்ரியா ப்ரத்யபிஜ்ஞா(ந)கந்த:। அவ்யக்தாத்புருஷ: பர இதி ச ந பஞ்சவிம்ஶக:; அபிது ப்ராப்ய: பரமாத்மைவ। அந்தர்யாமிதயோபாஸநஸ்யாப்யுபாயபூத இதி ஸ இஹ வஶீகார்யகாஷ்டாத்வேந புருஷாந்ந பரம் கிஞ்சித் இத்யுக்த:। ஸூத்ரார்தஸ்து – ஏகேஷாம் கடாநாம் ஶாகாயாம் – ஆநுமாநிகம் ப்ரதாநம் ஜகத்காரணத்வேந மஹத: பரமவ்யக்தம் இத்யாம்நாயதே இதி சேத்; தந்ந, அவ்யக்தஶப்தேந ஶரீராக்யரூபகவிந்யஸ்தஸ்ய க்ருஹீதே: – பூர்வத்ராத்மாதிஷு ரதிரதாதிரூபகவிந்யஸ்தேஷு ரதத்வேந ரூபிதஸ்ய ஶரீரஸ்யாத்ராவ்யக்தஶப்தேந க்ருஹீதேரித்யர்த:। அதோ வஶீகார்யத்வே பரா இஹோச்யந்தே। தர்ஶயதி சைநமர்தம் வாக்யஶேஷ: இந்த்ரியாதீநாம் நியமநப்ரகாரம் ப்ரதிபாதயந் யச்சேத்வாங்மநஸீ இத்யாதி:||௧||
கதமவ்யக்தஶப்தஸ்ய ஶரீரம் வாச்யம் பவதீத்யாஶங்க்யாஹ –
௧௧௧। ஸூக்ஷ்மம் து ததர்ஹாத்வாத் – து ஶப்தோऽவதாரணே। ஸூக்ஷ்மம் – அவ்யக்தமேவாவஸ்தாந்தராபந்நம் ஶரீரம் பவதி, ததவஸ்தஸ்யைவ கார்யார்ஹாத்வாத்। யதி ரூபகவிந்யஸ்தா ஆத்மாதய ஏவ வஶீகார்யத்வே பரா:। இந்த்ரியேப்ய: பரா இத்யாதிநா க்ருஹ்யந்தே||௨||
தர்ஹி அவ்யக்தாத்புருஷ: பர:, புருஷாந்ந பரம் கிஞ்சித் இதி புருஷக்ரஹணம் கிமர்தமித்யத ஆஹ-
௧௧௨। தததீநத்வாதர்தவத் – அந்தர்யாமிரூபேணாவஸ்திதபுருஷாதீநத்வாதாத்மாதிகம் ஸர்வம் ரதிரதத்வாதிநா ரூபிதமர்தவத் – ப்ரயோஜநவத்பவதி। அத உபாஸநநிர்வ்ருத்தௌ வஶீகார்யகாஷ்டா பரமபுருஷ இதி ததர்தமிஹ ரூபகவிந்யஸ்தேஷு பரிக்ருஹ்யமாணேஷு பரஸ்யாபி புருஷஸ்ய க்ரஹணம்। உபாஸநநிர்வ்ருத்த்யுபாயகாஷ்டா புருஷ: ப்ராப்யஶ்சேதி। புருஷாந்ந பரம் கிஞ்சித் ஸா காஷ்டா ஸா பரா கதி: இத்யுக்தம்। பாஷ்யப்ரக்ரியயா வா நேயமிதம் ஸூத்ரம் – பரமபுருஷஶரீரதயா தததீநத்வாத் பூதஸூக்ஷ்மமவ்யாக்ருதமர்தவதிதி ததிஹாவ்யக்தஶப்தேந க்ருஹ்யதே; நாப்ரஹ்மாத்மகம் ஸ்வநிஷ்டம் தந்த்ரஸித்தம் இதி||௩||
௧௧௩। ஜ்ஞேயத்வாவசநாச்ச – யதி தந்த்ரஸித்தப்ரக்ரியேஹாபிப்ரேதா; ததாऽவ்யக்தஸ்யாபி ஜ்ஞேயத்வம் வக்தவ்யம்। வ்யக்தாவ்யக்தஜ்ஞவிஜ்ஞாநாத் இதி ஹி தத்ப்ரக்ரியா। ந ஹ்யவ்யக்தமிஹ ஜ்ஞேயத்வேநோக்தம், அதஶ்சாத்ர ந தந்த்ரப்ரக்ரியாகந்த:||௪||
௧௧௪। வததீதி சேந்ந ப்ராஜ்ஞோ ஹி ப்ரகரணாத் – அஶப்தமஸ்பர்ஶம் இத்யுபக்ரம்ய, மஹத: பரம் த்ருவம் நிசாய்ய தம் ம்ருத்யுமுகாத்ப்ரமுச்யத இதி ப்ரதாநஸ்ய ஜ்ஞேயத்வமநந்தரமேவ வததீயம் ஶ்ருதிரிதி சேத்; தந்ந, அஶப்தமஸ்பர்ஶமித்யாதிநா ப்ராஜ்ஞ: – பரமபுருஷ ஏவ ஹ்யத்ரோச்யதே; ஸோऽத்வந: பாரமாப்நோதி தத்விஷ்ணோ: பரமம் பதம்। ஏஷ ஸர்வேஷு பூதேஷு கூடோऽத்மா ந ப்ரகாஶதே|| இதி ப்ராஜ்ஞஸ்யைவ ப்ரக்ருதத்வாத்||௫||
௧௧௫। த்ரயாணாமேவ சைவமுபந்யாஸ: ப்ரஶ்நஶ்ச – அஸ்மிந்ப்ரகரணே யேயம் ப்ரேதே விசிகித்ஸா மநுஷ்யே। இத்யாரப்யாஸமாப்தே: பரமபுருஷததுபாஸநோபாஸகாநாம் த்ரயாணாமேவைவம் ஜ்ஞேயத்வேநோபந்யாஸ: ப்ரஶ்நஶ்ச த்ருஶ்யதே, ந ப்ரதாநாதேஸ்தாந்த்ரிகஸ்யாபி। அதஶ்ச ந ப்ரதாநமிஹ ஜ்ஞேயத்வேநோக்தம்||௬||
௧௧௬। மஹத்வச்ச – யதா புத்தேராத்மா மஹாந்பர இத்யாத்மஶப்தஸாமாநாதிகரண்யாந்மஹச்சப்தேந ந தாந்த்ரிகம் மஹத்தத்த்வம் க்ருஹ்யதே, ஏவமவ்யக்தஶப்தேநாபி ந தாந்த்ரிகம் ப்ரதாநம்||௭|| இதி ஆநுமாநிகாதிகரணம்||௧||
௧-௪-௨
௧௧௭। சமஸவதவிஶேஷாத் – ஶ்வேதாஶ்வதரே அஜாமேகாம் லோஹிதஶுக்லக்ருஷ்ணாம் பஹ்வீ: ப்ரஜாஸ்ஸ்ருஜமாநாம் ஸரூபா:, அஜோ ஹ்யேகோ ஜுஷமாணோऽநுஶேதே ஜஹாத்யேநாம் புக்தபோகாமஜோऽந்ய: இத்யத்ர கிமஜாஶப்தேந தந்த்ரஸித்தா ப்ரக்ருதிரபிதீயதே, உத ப்ரஹ்மாத்மிகேதி ஸம்ஶய:। தந்த்ரஸித்தேதி பூர்வ: பக்ஷ:, அஜாமேகாமித்யஸ்யா அகார்யத்வப்ரதீதே:, பஹ்வீநாம் ப்ரஜாநாம் ஸ்வாதந்த்ர்யேண காரணத்வஶ்ரவணாச்ச। ராத்தாந்தஸ்து – ந தந்த்ரஸித்தாயா: ப்ரக்ருதேரத்ர க்ரஹணம், ஜநநவிரஹஶ்ரவணமாத்ரேண தந்த்ரஸித்தாயா: ப்ரக்ருதே: ப்ரதீதி-நியமாபாவாத்। ந ஹி யௌகிகாநாம் ஶப்தாநாமர்தப்ரகரணாதிபிர்விஶேஷ்யவ்யவஸ்தாபகைர்விநா விஶேஷே வ்ருத்திநியமஸம்பவ:; ந சாஸ்யாஸ்ஸ்வாதந்த்ர்யேண ஸ்ருஷ்டிஹேதுத்வமிஹ ப்ரதீதம், அபி து ஸ்ருஷ்டிஹேதுத்வமாத்ரம்; தத்ப்ரஹ்மாத்மிகாயாஶ்ச ந விருத்தம்। அத்ர து ப்ரஹ்மாத்மிகாயா ஏவ ஶாகாந்தரஸித்தாயா: ஏதத்ஸரூப-மந்த்ரோதிதாயா: ப்ரத்யபிஜ்ஞாநாத்ஸைவேதி நிஶ்சீயதே। ஸூத்ரார்தஸ்து – நாயமஜாஶப்தஸ்தந்த்ரஸித்தப்ரதாநவிஷய:; குத: சமஸவதவிஶேஷாத்; யதா – அர்வாக்பிலஶ்சமஸ இதி மந்த்ரே சமஸஸாதநத்வயோகேந ப்ரவ்ருத்தஸ்ய சமஸஶப்தஸ்ய ஶிரஸி ப்ரவ்ருத்தௌ। யதேதம் தச்சிர ஏஷ ஹ்யர்வாக்பிலஶ்சமஸ: இதி வாக்யஶேஷே விஶேஷோ த்ருஶ்யதே; ததா । அஜாமேகாமித்யஜாஶப்தஸ்ய தந்த்ரஸித்தப்ரதாநே வ்ருத்தௌ விஶேஷாபாவாந்ந தத்க்ரஹணம் ந்யாய்யம்||௮||
அஸ்தி து ப்ரஹ்மாத்மிகாயா ஏவ க்ரஹணே விஶேஷ இத்யாஹ –
௧௧௮। ஜ்யோதிருபக்ரமா து ததா ஹ்யதீயத ஏகே – ஜ்யோதி: – ப்ரஹ்ம யஸ்யா: உபக்ரம: – காரணம் ஸா ஜ்யோதிருபக்ரமா। து ஶப்தோऽவதாரணே। ப்ரஹ்மகாரணிகைவைஷாऽஜா। ததா ஹ்யதீயத ஏகே – யதா ரூபோऽயமஜாயா: ப்ரதிபாதகோ மந்த்ர:; ததா ரூபமேவ மந்த்ரம் ப்ரஹ்மாத்மிகாயா: தஸ்யா: ப்ரதிபாதகமதீயத ஏகே ஶாகிந:। அணோரணீயாந்மஹதோ மஹீயாந் இத்யாதிநா ப்ரஹ்ம ப்ரதிபாத்ய, ஸப்த ப்ராணா: ப்ரபவந்தி தஸ்மாத்ஸப்தார்சிஷஸ்ஸமித: ஸப்தஜிஹ்வா:। ஸப்த இமே லோகா யேஷு சரந்தி ப்ராணா குஹாஶயாந்நிஹிதாஸ்ஸப்தஸப்த। அதஸ்ஸமுத்ரா கிரயஶ்ச ஸர்வ இத்யாதிநா ப்ரஹ்மண உத்பந்நத்வேந ப்ரஹ்மாத்மகதயா ஸர்வாநுஸந்தாநவிதாநஸமயே। அஜாமேகாம் லோஹிதஶுக்லக்ருஷ்ணாம் பஹ்வீம் ப்ரஜாம் ஜநயந்தீம் ஸரூபாம் இதி ப்ரதிபாத்யமாநா ப்ரஹ்மாத்மிகைவேதி தத்ப்ரத்யபிஜ்ஞாநாதிஹாப்யஜா ப்ரஹ்மாத்மிகைவேதி நிஶ்சீயதே||௯||
அஜாத்வம் ஜ்சோதிருபக்ரமாத்வம் ச கதமுபபத்யதே இத்யத ஆஹ –
௧௧௯। கல்பநோபதேஶாச்ச மத்வாதிவதவிரோத: – கல்பநா – ஸ்ருஷ்டி:, ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ தாதா யதாபூர்வமகல்பயத் இத்யாதிதர்ஶநாத்। அஸ்மாந்மாயீ ஸ்ருஜதே விஶ்வமேதத் இதி ஹி ஸ்ருஷ்டிரிஹோபதிஶ்யதே। ப்ரலயவேலாயாமேஷா ப்ரக்ருதி: பரமபுருஷாஶ்ரயா காரணாவஸ்தாऽதிஸூக்ஷ்மாவயவா ஶக்திரூபேணாவதிஷ்டதே; ததவஸ்தாபிப்ராயேணாஸ்யா அஜாத்வம்। ஸ்ருஷ்டிவேலாயாம் புநஸ்தச்சரீராத்ப்ரஹ்மண: ஸ்தூலாவஸ்தா ஜாயதே; ததவஸ்தா ஜ்யோதிருபக்ரமேதி ந கஶ்சித்விரோத:। மத்வாதிவத் – யதா ஆதித்யஸ்யைகஸ்யைவ கார்யாவஸ்தாயாம்। அஸௌ வா ஆதித்யோ தேவமது இதி வஸ்வாதிபோக்யரஸாதாரதயா மதுத்வம், தஸ்யைவ । அத தத ஊர்த்வம் உதேத்ய நைவோதேதா நாஸ்தமேதைகல ஏவ மத்யே ஸ்தாதா இத்யாதிநா நாமரூபப்ரஹாணேந காரணாவஸ்தாயாம் ஸூக்ஷ்மஸ்யைகஸ்யைவாவஸ்தாநம் ந விருத்யதே, தத்வத்||௧௦|| இதி சமஸாதிகரணம் || ௨ ||
௧-௪-௩
௧௨௦। ந ஸங்க்யோபஸங்க்ரஹாதபி நாநாபாவாததிரேகாச்ச – வாஜஸநேயகே – யஸ்மிந்பஞ்ச பஞ்சஜநா ஆகாஶஶ்ச ப்ரதிஷ்டித:। தமேவமந்ய ஆத்மாநம் வித்வாந்ப்ரஹ்மாம்ருதோऽம்ருதம் இத்யத்ர கிம் ஸாங்க்யோக்தாநி பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வாநி ப்ரதிபாத்யந்தே, உத நேதி ஸம்ஶய:। தாந்யேவேதி பூர்வ: பக்ஷ:। பஞ்ச பஞ்சஜநா இதி ஹி பஞ்சஸங்க்யாவிஶிஷ்டா: பஞ்சஜநா பஞ்சவிம்ஶதிஸ்ஸம்பத்யந்தே। கதம்? பஞ்சஜநா இதி ஸமாஹாரவிஷயோऽயம் ஸமாஸ:; பஞ்சபூல்ய இதிவத்। பஞ்சபிர்ஜநைராரப்தஸ்ஸமூஹ: பஞ்சஜந: – பஞ்சஜநீத்யர்த:। லிங்கவ்யத்யய: சாந்தஸ:। பஞ்சஜநா இதி பஹுவசநாத்ஸமூஹபஹுத்வம் சாவகம்யதே। தே ச கதீத்யபேக்ஷாயாம் பஞ்ச பஞ்சஜநா இதி பஞ்சஶப்தவிஶேஷிதா: பஞ்சஜநஸமூஹா இதி பஞ்சவிம்ஶதிஸ்தத்த்வாநி பவந்தி। மோக்ஷாதிகாராத்தாந்த்ரிகாண்யேவேதி நிஶ்சீயந்தே। ஏவம் நிஶ்சிதே ஸதி தமேவமந்ய ஆத்மாநம் வித்வாந்ப்ரஹ்மாம்ருதோऽம்ருதம் இதி பஞ்சவிம்ஶகமாத்மாநம் ப்ரஹ்மபூதம் வித்வாநம்ருதோ பவதீதி। ராத்தாந்தஸ்து – யஸ்மிந்பஞ்சபஞ்சஜநா ஆகாஶஶ்ச ப்ரதிஷ்டித:। இதி யச்சப்தநிர்திஷ்டப்ரஹ்மாதாரத்வாத் ததாதேயாநாம் தத்த்வாநாம் ப்ரஹ்மாத்மகத்வமவகம்யதே। யச்சப்தநிர்திஷ்டம் ச தமேவமந்ய ஆத்மாநம் (இதி தச்சப்தேந பராம்ருஶ்ய, ப்ரஹ்மாம்ருதோऽம்ருதம்) இதி நிர்தேஶாத் ப்ரஹ்மேதி நிஶ்சீயதே। அதோ ந தாந்த்ரிகப்ரஸங்க:। ஸூத்ரார்தஸ்து – பஞ்சபஞ்சஜநா இத்யத்ர பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்யோபஸங்க்ரஹாதபி ந தாந்த்ரிகாணீமாநி தத்த்வாநி, யஸ்மிந்நிதி யச்சப்தநிர்திஷ்டப்ரஹ்மாதாரதயா தாந்த்ரிகேப்யோ நாநாபாவாத் – ஏஷாம் தத்த்வாநாம் ப்ருதக்பாவாதித்யர்த:। அதிரேகாச்ச – தாந்த்ரிகேப்யஸ்தத்த்வாதிரேகப்ரதீதேஶ்ச; யஸ்மிந்நிதி நிர்திஷ்டமதிரிக்தமாகாஶஶ்ச। ந ஸங்க்யோபஸங்க்ரஹாதபீத்யபிஶப்தேந ஸங்க்யோபஸங்க்ரஹோ ந ஸம்பவதீத்யாஹ, ஆகாஶஸ்ய ப்ருதங்நிர்தேஶாத்। அத: பஞ்சஜநா: இதி ந ஸமாஹாரவிஷய:, அபி து திக்ஸங்க்யே ஸம்ஜ்ஞாயாம் இதி ஸம்ஜ்ஞாவிஷய:; பஞ்சஜநஸம்ஜ்ஞிதா: கேசித், தே ச பஞ்சைவேதி। ஸப்த ஸப்தர்ஷய இதிவத்||௧௧||
௧௨௧। ப்ராணாதயோ வாக்யஶேஷாத் – பஞ்சஜநஸம்ஜ்ஞிதா: பஞ்ச பதார்தா: ப்ராணாதய இதி வாக்யஶேஷாதவகம்யதே। ப்ராணஸ்ய ப்ராணமுத சக்ஷுஷஶ்சக்ஷு: ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரமந்நஸ்யாந்நம் மநஸோ யே மநோ விது: இதி। ப்ரஹ்மாத்மகாநீந்த்ரியாணி பஞ்சபஞ்சஜநா இதி நிர்திஷ்டாநி। ஜநநாச்ச ஜநா:||௧௨||
காண்வபாடேऽந்நவர்ஜிதாநாம் சதுர்ணாம் நிர்தேஶாத் பஞ்சஜநஸம்ஜ்ஞிதாநீந்த்ரியாணீதி கதம் ஜ்ஞாயத இத்யத்ராஹ –
௧௨௨। ஜ்யோதிஷைகேஷாமஸத்யந்நே – ஏகேஷாம் – காண்வாநாம் வாக்யஶேஷே அஸத்யந்நஶப்தே வாக்யோபக்ரமகதேந தம் தேவா ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரிதி ஜ்யோதிஶ்ஶப்தேந பஞ்சஜநா: இந்த்ரியாணீதி விஜ்ஞாயந்தே। கதம்? ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிஷி ப்ரஹ்மணி நிர்திஷ்டே ப்ரகாஶகாநாம் ப்ரகாஶகம் ப்ரஹ்மேதி ப்ரதீயதே। கே தே ப்ரகாஶகா இத்யபேக்ஷாயாம்। பஞ்ச பஞ்ச ஜநா:। இத்யநிர்ஜ்ஞாதவிஶேஷா: பஞ்சஸம்க்யாஸம்க்யாதா: ப்ரகாஶகாநி பஞ்சேந்த்ரியாணீதி அவகம்யதே। அத: யஸ்மிந்பஞ்ச பஞ்சஜநா ஆகாஶஶ்ச ப்ரதிஷ்டித: இதீந்த்ரியாணி பூதாநி ச ப்ரஹ்மணி ப்ரதிஷ்டிதாநீதி ந தாந்த்ரிகதத்த்வகந்த:||௧௩|| இதி ஸம்க்யோபஸம்க்ரஹாதிகரணம் || ௩ ||
௧-௪-௪
௧௨௩। – காரணத்வேந சாகாஶாதிஷு யதாவ்யபதிஷ்டோக்தே: – ஜகத்காரணவாதீநி வேதாந்தவாக்யாநி கிம் ப்ரதாநகாரணதாவாதைகாந்தாநி, உத ப்ரஹ்மகாரணதாவாதைகாந்தாநீதி ஸம்ஶய:। ப்ரதாநகாரணதாவாதை-காந்தாநீதி பூர்வ: பக்ஷ:, ஸதேவ ஸோம்யேதமக்ர ஆஸீத் இதி க்வசித்ஸத்பூர்விகா ஸ்ருஷ்டிராம்நாயதே; அந்யத்ர அஸதேவேதேமக்ர ஆஸீத் – அஸத்வா இதமக்ர ஆஸீத், ததா தத்தேதம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத்தந்நாமரூபாப்யாம் வ்யாக்ரியத இதி। அவ்யாக்ருதம் ஹி ப்ரதாநம்। அத: ப்ரதாநகாரணதாவாதநிஶ்சயாத்ததேகாந்தாந்யேவ। ராத்தாந்தஸ்து – ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்ரஹ்ம இத்யுபக்ரம்ய தஸ்மாத்வா ஏதஸ்மாதாத்மந ஆகாஶஸ்ஸம்பூத: ததைக்ஷத பஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேயேதி தத்தேஜோऽஸ்ருஜத இத்யாதிஷு ஸர்வஜ்ஞஸ்ய பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: காரணத்வப்ரதிபாதநாத்தஸ்யைவ ப்ரஹ்மண: காரணாவஸ்தாயாம் நாமரூபவிபாகஸம்பந்திதயா ஸத்பாவாபாவாதஸதவ்யாக்ருதாதிஶப்தேந வ்யபதேஶ இதி ப்ரஹ்மகாரணதாவாதைகாந்தாந்யேவ। ஸூத்ரார்தஸ்து – ஆகாஶாதிபதசிஹ்நிதேஷு தஸ்மாத்வா ஏதஸ்மாதாத்மந ஆகாஶஸ்ஸம்பூத: இத்யாதிஷு ஸர்வஜ்ஞஸ்ய பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: காரணத்வப்ரதிபாதநாத், ஸர்வேஷு ஸ்ருஷ்டிவாக்யேஷு யதாவ்யபதிஷ்டஸ்யைவ காரணத்வேநோக்தே: ப்ரஹ்மகாரணதாவாதைகாந்தாநி। யதா வ்யபதிஷ்டம் – ஸார்வஜ்ஞ்யாதி-யுக்ததயா அஸ்மாபிர்வ்யபதிஷ்டம்||௧௪||
ததா ஸதி। அஸத்வா இதமக்ர ஆஸீத் இதி கிம் ப்ரவீதீத்யத ஆஹ-
௧௨௪। ஸமாகர்ஷாத் – ஸோऽகாமயத பஹுஸ்யாம் ப்ரஜாயேயேதி இதி பஹுபவநஸங்கல்பபூர்வகம் ஜகத்ஸ்ருஜதோ ப்ரஹ்மணஸ்ஸர்வஜ்ஞஸ்ய । அஸத்வா இதமக்ர ஆஸீத் இத்யத்ர ஸமாகர்ஷாத்காரணாவஸ்தாயாம் நாமரூபஸம்பந்தித்வாபாவேந அஸதிதி ப்ரவீதி। ஏவம் தத்தேதம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத் இத்யாதிஷு । ஸ ஏஷ இஹாநுப்ரவிஷ்ட ஆநகாக்ரேப்ய: பஶ்யத்யசக்ஷு: இத்யாதி பூர்வாபரபர்யாலோசநயா தத்ர தத்ர ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஸமாகர்ஷோ த்ரஷ்டவ்ய:||௧௫|| இதி காரணத்வாதிகரணம் ||௪||
௧-௪-௫
௧௨௫। ஜகத்வாசித்வாத் – கௌஷீதகிநாம் ப்ரஹ்ம தே ப்ரவாணி இத்யுபக்ரம்ய, யோ வை பாலாக ஏதேஷாம் புருஷாணாம் கர்தா யஸ்ய வைதத்கர்ம ஸ வை வேதிதவ்ய: இத்யத்ர வேதிதவ்யதயோபதிஷ்ட: ஸாங்க்யதந்த்ரஸித்த: புருஷ:, உத பரமாத்மேதி ஸம்ஶய:। புருஷ ஏவ ப்ரக்ருதிவியுக்த இதி பூர்வ: பக்ஷ: – யஸ்ய வைதத்கர்ம இதி கர்மஶப்தஸ்ய க்ரியத இதி வ்யுத்பத்த்யா ஜகத்வாசித்வாத் க்ருத்ஸ்நம் ஜகத்யஸ்ய கார்யம், ஸ பரமபுருஷ ஏவ வேதிதவ்யதயோபதிஷ்டோ பவதீதி। ஸூத்ரமபி வ்யாக்யாதம்||௧௬||
௧௨௬। ஜீவமுக்யப்ராணலிங்காந்நேதி சேத்தத்வ்யாக்யாதம் – ஏவமேவைஷ ப்ரஜ்ஞாத்மைதைராத்மபிர்புங்க்தே। இத்யாதி போக்த்ருத்வரூபஜீவலிங்காத்। அதாஸ்மிந்ப்ராண ஏவைகதா பவதி இதி முக்யப்ராணலிங்காச்ச நாயம் பரமாத்மேதி சேத்; தஸ்ய பரிஹார: ப்ரதர்தநவித்யாயாமேவ வ்யாக்யாத:। பூர்வாபரப்ரகரணபர்யாலோசநயா பரமாத்மபரமிதம் வாக்யமிதி நிஶ்சிதே ஸத்யந்யலிங்காநி ததநுகுணதயா நேதவ்யாநீத்யர்த:। நநு – தௌ ஹ ஸுப்தம் புருஷ(மீயது)மாஜக்மது: இதி ப்ராணநாமபிராமந்த்ரணாஶ்ரவணயஷ்டிகாதோத்தாபநாதிநா ஶரீரேந்த்ரியப்ராணாத்யதிரிக்த- ஜீவாத்மஸத்பாவப்ரதிபாதநபரமிதம் வாக்யமித்யவகம்யத இத்யத உத்தரம் படதி||௧௭||
௧௨௭। அந்யார்தம் து ஜைமிநி: ப்ரஶ்நவ்யாக்யாநாப்யாமபி சைவமேகே – துஶப்தஶ்ஶங்காநிவ்ருத்த்யர்த:। ஜீவஸங்கீர்தநமந்யார்தம் – ஜீவாதிரிக்தப்ரஹ்மஸத்பாவப்ரதிபோதநார்தமிதி ப்ரஶ்நப்ரதிவசநாப்யாமவகம்யதே। ப்ரஶ்நஸ்தாவஜ்ஜீவப்ரதிபாதநாநந்தரம் க்வைஷ ஏதத்பாலாகே புருஷோऽஶயிஷ்ட இத்யாதிக: ஸுஷுப்தஜீவாஶ்ரய-விஷயதயா பரமாத்மபர இதி நிஶ்சித:। ப்ரதிவசநமபி அதாஸ்மிந்ப்ராண ஏவைகதா பவதி இத்யாதிகம் பரமாத்மவிஷயமேவ। ஸுப்தபுருஷாஶ்ரயதயா ஹி ப்ராணஶப்தநிர்திஷ்ட: பரமாத்மைவ। ஸதா ஸோம்ய ததா ஸம்பந்நோ பவதி இத்யாதிப்ய:। ஜைமிநிக்ரஹணமுக்தஸ்யார்தஸ்ய பூஜ்யத்வாய। அபி சைவமேகே – ஏகே வாஜஸநேயிந: இதமேவ பாலாக்யஜாதஶத்ருஸம்வாதகதம் ப்ரஶ்நப்ரதிவசநரூபம் வாக்யம் பரமாத்மவிஷயம் ஸ்பஷ்டமதீயதே। க்வைஷ ஏதத் இத்யாதி ய ஏஷோऽந்தர்ஹ்ருதய ஆகாஶஸ்தஸ்மிஞ்சேத இத்யேததந்தம்||௧௮|| இதி ஜகத்வாசித்வாதிகரணம் || ௫ ||
௧-௪-௬
௧௨௮। வாக்யாந்வயாத் – ப்ருஹதாரண்யகே மைத்ரேயீப்ராஹ்மணே ந வா அரே பத்யு: காமாய பதி: ப்ரியோ பவத்யாத்மநஸ்து காமாய இத்யாரப்ய ஆத்மா வா அரே த்ரஷ்டவ்ய இதி ப்ரதிபாத்யதே। ஶ்ரோதவ்யோ மந்தவ்யோ நிதித்யாஸிதவ்ய: இத்யாதௌ த்ரஷ்டவ்யதயா நிர்திஷ்ட: புருஷ: தந்த்ரஸித்த:, உத பரமாத்மேதி ஸம்ஶய:। தந்த்ரஸித்த: பஞ்சவிம்ஶக: ஏவேதி பூர்வ: பக்ஷ:। பதிஜாயாபுத்ரவித்தமித்ரபஶ்வாதிப்ரியஸம்பந்த்யாத்மா ந பரமாத்மா பவிதுமர்ஹாதி। ஸ ஏவ ஹி ஆத்மா வா அரே த்ரஷ்டவ்ய இதி ப்ரதிபாத்யதே। ராத்தாந்தஸ்து – ந பத்யாதீநாம் காமாய பத்யாதய: ப்ரியா பவந்தி, ஆத்மநஸ்து காமாய இத்யுக்த்த்வா, ஆத்மா வா அரே த்ரஷ்டவ்ய: இதி நிர்திஷ்ட ஆத்மா ஜீவாதிரிக்தஸ்ஸத்யஸங்கல்பஸ்ஸர்வஜ்ஞ: பரமாத்மைவ। யத்ஸங்கல்பாயத்தம் பத்யாதீநாம் ஸ்வஸம்பந்திந: ப்ரதி ப்ரியத்வம், ஸ ஹி ஸத்யஸம்கல்ப: பரமாத்மா। ஆத்மஜ்ஞாநேந ஸர்வஜ்ஞாநாதயோऽபி வக்ஷ்யமாணா: பரமாத்மந்யேவ ஸம்பவந்தி।
ஸூத்ரார்தஸ்து – வாக்யஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்ய பரமாத்மந்யேவாந்வயாத்த்ரஷ்டவ்யதயா நிர்திஷ்ட ஆத்மா பரமாத்மைவ। அம்ருதத்வஸ்ய து நாஶாऽஸ்தி வித்தேந ஆத்மநி கல்வரே த்ருஷ்டே ஶ்ருதே மதே விஜ்ஞாதே இதம் ஸர்வம் விதிதம்। இதம் ஸர்வம் யதயமாத்மா। தஸ்ய ஹ வா ஏதஸ்ய மஹதோ பூதஸ்ய நிஶ்வஸிதமேதத்யத்ருக்வேத:। யேநேதம் ஸர்வ விஜாநாதி தம் கேந விஜாநீயாத்|| இதி ஹி க்ருத்ஸ்நஸ்ய வாக்யஸ்ய பரமாத்மந்யந்வயோ த்ருஶ்யதே||௧௯||
ஏதேப்யோ பூதேப்யஸ்ஸமுத்தாய தாந்யேவாநுவிநஶ்யதீதி ஜீவலிங்கஸ்ய மதாந்தரேண நிர்வாஹமாஹ-
௧௨௯। ப்ரதிஜ்ஞாஸித்தேர்லிங்கமாஶ்மரத்ய: – ஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாஸித்தயே ஜீவஸ்ய பரமாத்மகார்யதயா பரமாத்மநோऽநந்யோ ஜீவ இதி ஜீவஶப்தேந பரமாத்மநோऽபிதாநம் இத்யாஶ்மரத்ய-மதம்||௨௦||
௧௩௦। உத்க்ரமிஷ்யத ஏவம் பாவாதித்யௌடுலோமி: – பரம் ஜ்யோதிருபஸம்பத்ய ஸ்வேந ரூபேணாபிநிஷ்பத்யத இதி ஶரீராதுத்க்ரமிஷ்யத: அஸ்ய ஜீவஸ்ய பரமாத்மபாவாஜ்ஜீவஶப்தேந பரமாத்மநோऽபிதாநமித்யௌடுலோமி: ஆசார்யோ மேநே||௨௧||
௧௩௧। அவஸ்திதேரிதி காஶக்ருத்ஸ்ந: – ய ஆத்மநி திஷ்டந் இத்யாதிபிர்ஜீவாத்மந்யந்தராத்மதயா பரமாத்மநோऽவஸ்திதே: ஜீவாத்மஶப்தஸ்ய பரமாத்மநி பர்யவஸாநாஜ்ஜீவாத்மஶப்தேந பரமாத்மந: அபிதாநமிதி காஶக்ருத்ஸ்ந ஆசார்யோ மந்யதே। இதமேவ ஸூத்ரகாராபிமதமித்யவகம்யதே, த்ரயாணாமந்யோந்ய-விரோதாத், இத: பரமவசநாச்ச||௨௨|| இதி வாக்யாந்வயாதிகரணம் || ௮ ||
௧-௪-௭
௧௩௨। ப்ரக்ருதிஶ்ச ப்ரதிஜ்ஞாத்ருஷ்டாந்தாநுபரோதாத் – பரம் ப்ரஹ்ம கிம் ஜகதோ நிமித்தகாரணமாத்ரம், உதோபாதாநகாரணமபீதி ஸம்ஶய:। நிமித்தகாரணமாத்ரமிதி பூர்வ: பக்ஷ:, ம்ருத்குலாலாதௌ நிமித்தோபாதாநயோ: பேததர்ஶநாத்; அஸ்மாந்மாயீ ஸ்ருஜதே விஶ்வமேதத் இத்யாதிபிர்பேதப்ரதிபாதநாத்ப்ரஹ்மணோऽவிகாரத்வ-ஶ்ருதிவிரோதாச்ச। ராத்தாந்தஸ்து – யேநாஶ்ருதம் ஶ்ருதம் இதி ப்ரஹ்மவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாநாந்யதாநுபபத்த்யா யதா ஸோம்யைகேந ம்ருத்பிண்டேந ஸர்வம் ம்ருண்மயம் இதி ம்ருத்தத்கார்யத்ருஷ்டாந்தேந ததுபபாதநாச்ச ஜகதுபாதாநகாரணமபி ப்ரஹ்மைவேதி விஜ்ஞாயதே। ப்ரமாணாந்தராவஸிதஸகலவஸ்து-விலக்ஷணஸ்ய ஶாஸ்த்ரைகஸமதிகம்யஸ்ய பரஸ்ய ப்ரஹ்மணஸ்ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஸர்வஶக்தே: கார்யகாரணோபயாவஸ்தாயாம் அபி ஸ்வஶரீரபூதசிதசித்ப்ரகாரதயாऽவஸ்திதஸ்யைகஸ்யைவ நிமித்தத்வமுபாதாநத்வம் சாவிருத்தம்।
ஶரீரபூதாசித்வஸ்துகதோ விகார இதி கார்யாவஸ்தாவஸ்திதஸ்யாபி ஶரீரிண: பரமாத்மந: அவிகாரித்வம் ஸித்தமேவ। சிதசித்வஸ்துஶரீரஸ்ய ப்ரஹ்மண ஏவோபாதாநத்வேऽபி ப்ரஹ்மண்யபுருஷார்த-விகாராஸ்பர்ஶப்ரதர்ஶநாய ஹி அஸ்மாந்மாயீ ஸ்ருஜதே விஶ்வமேதத்தஸ்மிம்ஶ்சாந்யோ மாயயாஸந்நிருத்த இதி வ்யபதேஶ:। ப்ரதிஜ்ஞாத்ருஷ்டாந்தாநுபரோதாத் உபாதாநம் ச ப்ரஹ்மைவேதி ஸூத்ரார்த:||௨௩||
௧௩௩। அபித்யோபதேஶாச்ச – ஸோऽகாமயத பஹு ஸ்யாம், ததைக்ஷத பஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய இதி ஸ்ரஷ்டுர்ப்ரஹ்மணஸ்ஸ்வஸ்யைவ ஜகதாகாரேண பஹுபவநசிந்தநோபதேஶாச்ச ஜகதுபாதாநம் நிமித்தம் ச ப்ரஹ்மைவேதி நிஶ்சீயதே||௨௪||
௧௩௪। ஸாக்ஷாச்சோபயாம்நாநாத் – கிம்ஸ்வித்வநம் க உ ஸ வ்ருக்ஷ ஆஸீத் இத்யாதிநா ஜகதுபாதாநநிமித்தாதௌ ப்ருஷ்டே ப்ரஹ்ம வநம் ப்ரஹ்ம ஸ வ்ருக்ஷ ஆஸீத்। ப்ரஹ்மாத்யதிஷ்டத் இத்யுபாதாநம் நிமித்தம் சோபயம் ப்ரஹ்மைவேதி ஹி ஸாக்ஷாதாம்நாயதே;, அதஶ்சோபயம் ப்ரஹ்ம||௨௫||
௧௩௫। ஆத்மக்ருதே: – ததாத்மாநம் ஸ்வயமகுருத இதி ஸ்ரஷ்டுராத்மந ஏவ ஜகதாகாரேண க்ருதிருபதிஶ்யதே। அதஶ்சோபயம் ப்ரஹ்மைவ। நாமரூபபாவாபாவாப்யாமேகஸ்ய கர்மகர்த்ருபாவோ ந விருத்த:||௨௬||
யத்யாத்மாநமேவ ப்ரஹ்ம ஜகதாகாரம் கரோதி, தர்ஹி ப்ரஹ்மணோऽபஹதபாப்மத்வாதிகமநவதிகாதிஶய- ஆநந்தஸ்வரூபத்வம் ஸர்வஜ்ஞத்வமித்யாதி ஸர்வம் விருத்யதே, அஜ்ஞத்வாஸுகித்வகர்மவஶ்யத்வாதிவிபரீதரூபத்வாத் ஜகத இத்யத உத்தரம் படதி –
௧௩௬। பரிணாமாத் – அஜ்ஞப்ரஹ்மவிவர்தவாதே ஹி தத்பவத்யேவ। அஜ்ஞாநஸ்ய தத்கார்யரூபாநந்தாபுருஷார்தஸ்ய ச வேதாந்தஜந்யஜ்ஞாநநிவர்த்யஸ்ய ப்ரஹ்மண்யேவாந்வயாத், ததா ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ராந்தஜல்பிதத்வாபாதாச்ச। அவிபக்தநாமரூபஸூக்ஷ்மசிதசித்வஸ்துஶரீரகஸ்ய ப்ரஹ்மணோ விபக்தநாமரூபசிதசித்வஸ்துஶரீரத்வேந பரிணாமோ ஹி வேதாந்தேஷூபதிஶ்யதே। தத்தேதம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத்தந்நாமரூபாப்யாம் வ்யாக்ரியத இத்யேவமாதிபி:, அபுருஷார்தாஶ்ச விகாராஶ்ஶரீரபூதசிதசித்வஸ்துகதா:। காரணாவஸ்தாயாம் கார்யாவஸ்தாயாம் சாத்மபூதம் ப்ரஹ்மாபஹத-பாப்மத்வாதிகுணகமேவ। ஸ்தூலஸூக்ஷ்மாவஸ்தஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்ய சிதசித்வஸ்துநோ ப்ரஹ்மஶரீரத்வம், ப்ரஹ்மணஶ்ச ததாத்மத்வம், ய: ப்ருதிவ்யாம் திஷ்டந் யஸ்ய ப்ருதிவீ ஶரீரம் இத்யாரப்ய யஸ்யாவ்யக்தம் ஶரீரம் யஸ்யாக்ஷரம் ஶரீரம் யஸ்ய ம்ருத்யுஶ்ஶரீரம் ஏஷ ஸர்வபூதாந்தராத்மாபஹதபாப்மா திவ்யோ தேவ இத்யேவமாதிஶ்ருதிஶதஸமதிகதம்। அதஸ்ஸர்வமநவத்யம்||௨௭||
௧௩௭। யோநிஶ்ச ஹி கீயதே – யத்பூதயோநிம் பரிபஶ்யந்தி தீரா:, கர்தாரமீஶம் புருஷம் ப்ரஹ்மயோநிம் இத்யாதிஷு ஸர்வஸ்ய பூதஜாதஸ்ய பரமபுருஷ: யோநித்வேந கீயதே। ஹி ஶப்தோ ஹேதௌ, யஸ்மாத்யோநிரிதி கீயதே, தஸ்மாச்சோபாதாநமபி ப்ரஹ்ம। யோநிஶப்தஶ்சோபாதாநகாரணபர்யய:||௨௮|| இதி ப்ரக்ருத்யதிகரணம் ||௭||
௧-௪-௮
௧௩௮। ஏதேந ஸர்வே வ்யாக்யாதா வ்யாக்யாதா: – யதோ வா இமாநி இத்யாதிஷூதாஹ்ருதேஷு வாக்யேஷு ஜந்மாத்யஸ்ய யத இத்யாதிநோக்தந்யாயகலாபேந ஸர்வே வேதாந்தா: ப்ரஹ்மபரா வ்யாக்யாதா:। பதாப்யாஸோऽத்யாய- பரிஸமாப்தித்யோதநார்த:||௨௯|| இதி ஸர்வவ்யாக்யாநாதிகரணம் || ௮ ||
இதி ஶ்ரீ பகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீவேதாந்ததீபே
ப்ரதமஸ்யாத்யாயஸ்ய சதுர்த: பாத: । ஸமாப்தஶ்சாத்யாய:।
