|| ஶ்ரீரஸ்து ||
|| ஶ்ரீமதே ராமாநுஜாய நம:||
ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசித: உபநிஷதர்தஸங்க்ராஹக:
வேதார்தஸங்க்ரஹ:
(மங்கலாசரணம்)
அஶேஷசிதசித்வஸ்துஶேஷிணே ஶேஷஶாயிநே ।
நிர்மலாநந்தகல்யாணநிதயே விஷ்ணவே நம: || ௧||
பரம் ப்ரஹ்மைவாஜ்ஞம் ப்ரமபரிகதம் ஸம்ஸரதி தத்
பரோபாத்யாலீடம் விவஶமஶுபஸ்யாஸ்பதமிதி ।
ஶ்ருதிந்யாயாபேதம் ஜகதி விததம் மோஹநமிதம்
தமோ யேநாபாஸ்தம் ஸ ஹி விஜயதே யாமுநமுநி: ||௨||
(ஸ்வஸித்தாந்தார்தஸார:)
அஶேஷஜகத்திதாநுஶாஸநஶ்ருதிநிகரஶிரஸி ஸமதிகதோऽயமர்த: ஜீவபரமாத்மயாதாத்ம்யஜ்ஞாந-பூர்வகவர்ணாஶ்ரமதர்மேதிகர்தவ்யதாக பரமபுருஷசரணயுகலத்யாநார்சநப்ரணாமாதிரத்யர்தப்ரிய: தத்ப்ராப்திபல:।
அஸ்ய ஜீவாத்மநோऽநாத்யவித்யாஸஞ்சிதபுண்யபாபரூபகர்மப்ரவாஹஹேதுகப்ரஹ்மாதிஸுரநரதிர்யக் ஸ்தாவராத்மகசதுர்விததேஹப்ரவேஶக்ருததத்ததபிமாநஜநிதாவர்ஜநீயபவபயவித்வம்ஸநாய தேஹாதிரிக்தாத்ம-ஸ்வரூபதத்ஸ்வபாவ-ததந்தர்யாமிபரமாத்மஸ்வரூபதத்ஸ்வபாவததுபாஸநதத்பலபூதாத்மஸ்வரூபாவிர்பாவபூர்வக- அநவதிகாதிஶயாநந்த-ப்ரஹ்மாநுபவஜ்ஞாபநே ப்ரவ்ருத்தம் ஹி வேதாந்தவாக்யஜாதம், தத்த்வமஸி (சா.உ.௬.௮.௪) । அயமாத்மா ப்ரஹ்ம । (ப்ரு.உ.௬.௪.௫) ய ஆத்மநி திஷ்டந்நாத்மநோऽந்தரோ யமாத்மா ந வேத யஸ்யாத்மா ஶரீரம் ய ஆத்மாநமந்தரோ யமயதி ஸ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத: । (ப்ரு.உ.மா.பா.௫.௭.௨௬) ஏஷ ஸர்வபூதாந்தராத்மாऽபஹதபாப்மா திவ்யோ தேவ ஏகோ நாராயண: । (ஸுபா.உ.௭) தமேதம் வேதாநுவசநேந ப்ராஹ்மணா விவிதிஷந்தி யஜ்ஞேந தாநேந தபஸாநாஶகேந । ப்ரஹ்மவிதாப்நோதி பரம்। தமேவம் வித்வாநம்ருத இஹ பவதி நாந்ய: பந்தா அயநாய வித்யதே (தை.ஆ.பு.௩.௧௨.௧௭) இத்யாதிகம் ।
(ஜீவாத்மந: ஸ்வரூபம்)
ஜீவாத்மந: ஸ்வரூபம் தேவமநுஷ்யாதிப்ரக்ருதிபரிணாமவிஶேஷரூபநாநாவிதபேதரஹிதம் ஜ்ஞாநாநந்தைககுணம், தஸ்யைதஸ்ய கர்மக்ருததேவாதிபேதேऽபத்வஸ்தே ஸ்வரூபபேதோ வாசாமகோசர: ஸ்வஸம்வேத்ய:, ஜ்ஞாநஸ்வரூபமித்யேதாவதேவ நிர்தேஶ்யம் । தச்ச ஸர்வேஷாமாத்மநாம் ஸமாநம் ।
(பரமாத்மந: ஸ்வரூபம்)
ஏவம்விதசிதசிதாத்மகப்ரபஞ்சஸ்யோத்பவஸ்திதிப்ரலயஸம்ஸாரநிர்வர்தநைகஹேதுபூதஸ்ஸமஸ்தஹேய-ப்ரத்யநீகாநந்தகல்யாணதயா ச ஸ்வேதரஸமஸ்தவஸ்துவிலக்ஷணஸ்வரூபோऽநவதிகாதிஶயாஸம்க்யேய-கல்யாணகுணகண: ஸர்வாத்ம-பரப்ரஹ்மபரஜ்யோதி:பரதத்த்வபரமாத்மஸதாதிஶப்தபேதைர்நிகிலவேதாந்தவேத்யோ பகவாந்நாராயண: புருஷோத்தம இத்யந்தர்யாமிஸ்வரூபம் ।
(பரமாத்மநோ வைபவம்)
அஸ்ய ச வைபவப்ரதிபாதநபரா: ஶ்ருதய: ஸ்வேதரஸமஸ்தசிதசித்வஸ்துஜாதாந்தராத்மதயா நிகிலநியமநம் தச்சக்தி-ததம்ஶ-தத்விபூதி-தத்ரூப-தச்சரீர-தத்தநுப்ரப்ருதிபி: ஶப்தை: தத்ஸாமாநாதிகரண்யேந ச ப்ரதிபாதயந்தி ।
(நிரஸநீயாநாம் மதாநாம் ஸம்க்ஷிப்தாநுவாத: தத்ர ஶாங்கரமதஸம்க்ரஹஶ்ச)
தஸ்ய வைபவப்ரதிபாதநபராணாமேஷாம் ஸாமாநாதிகரண்யாதீநாம் விவரணே ப்ரவ்ருத்தா: கேசந நிர்விஶேஷஜ்ஞாநமாத்ரமேவ ப்ரஹ்ம, தச்ச நித்யமுக்தஸ்வப்ரகாஶஸ்வபாவமபி தத்த்வமஸ்யாதி-ஸாமாநாதிகரண்யாவகதஜீவைக்யம், ப்ரஹ்மைவாஜ்ஞம் பத்யதே முச்யதே ச, நிர்விஶேஷசிந்மாத்ராதிரேகேஶ்வரேஶிதவ்யாதி அநந்தவிகல்பரூபம் க்ருத்ஸ்நம் ஜகந்மித்யா, கஶ்சித்பத்த:, கஶ்சிந்முக்த இதீயம் வ்யவஸ்தா ந வித்யதே । இத: பூர்வம் கேசந முக்தா இத்யயமர்தோ மித்யா । ஏகமேவ ஶரீரம் ஜீவவத், நிர்ஜீவாநீதராணி, தச்சரீரம் கிமிதி ந வ்யவஸ்திதம், ஆசார்யோ ஜ்ஞாநஸ்யோபதேஷ்டா மித்யா, ஶாஸ்த்ரம் ச மித்யா, ஶாஸ்த்ரப்ரமாதா ச மித்யா, ஶாஸ்த்ரஜந்யம் ஜ்ஞாநம் ச மித்யா, ஏதத்ஸர்வம் மித்யாபூதேநைவ ஶாஸ்த்ரேணாவகம்யத இதி வர்ணயந்தி ।
(பாஸ்கரமதஸம்க்ஷிப்தாநுவாத:)
அபரே து அபஹதபாப்மத்வாதிஸமஸ்தகல்யாணகுணோபேதமபி ப்ரஹ்மைதேநைவவாக்யாவபோதேந கேநசிதுபாதிவிஶேஷேண ஸம்பத்தம் பத்யதே முச்யதே ச நாநாவிதமலரூபபரிணாமாஸ்பதம் சேதி வ்யவஸ்திதா: ।
(யாதவப்ரகாஶமதஸம்க்ஷிப்தாநுவாத:)
அந்யே புந: ஐக்யாவபோதயாதாத்ம்யம் வர்ணயந்த: ஸ்வாபாவிகநிரதிஶயாபரிமிதோதாரகுணஸாகரம் ப்ரஹ்மைவ ஸுரநரதிர்யக்ஸ்தாவரநாரகிஸ்வர்க்யபவர்கிசேதநேஷு ஸ்வபாவதோ விலக்ஷணமவிலக்ஷணம் ச வியதாதிநாநாவிதமலரூப -பரிணாமாஸ்பதம் சேதி ப்ரத்யவதிஷ்டந்தே ।
(ஶாங்கரமதே ஔசித்யராஹித்யம்)
தத்ர ப்ரதமபக்ஷஸ்ய ஶ்ருத்யர்தபர்யாலோசநபரா துஷ்பரிஹாராந் தோஷாநுதாஹரந்தி । ப்ரக்ருதபராமர்ஶிதச்சப்தாவகத-ஸ்வஸம்கல்பக்ருத ஜகதுதயவிபவவிலயாதய: ததைக்ஷத பஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய (சா.உ.௬.௨.௩) இத்யாரப்ய ஸந்மூலா: ஸோம்யேமா: ஸர்வா: ப்ரஜா: ஸதாயதநா: ஸத்ப்ரதிஷ்டா (சா.உ.௬.௮.௪) இத்யாதிபி: பதை: ப்ரதிபாதிதா: தத்ஸம்பந்திதயா ப்ரகரணாந்தரநிர்திஷ்டா: ஸர்வஜ்ஞதாஸர்வஶக்தித்வஸர்வேஶ்வரத்வ-ஸர்வப்ரகாரத்வஸமாப்யதிக-நிவ்ருத்திஸத்யகாமத்வஸத்யஸம்கல்பத்வ-ஸர்வாவபாஸகத்வாத்யநவதிகாதிஶய அஸம்க்யேயகல்யாணகுணகணா: அபஹதபாப்மா (சா.உ.௮.௭.௧) இத்யாத்யநேகவாக்யாவகதநிரஸ்த-நிகிலதோஷதா ச ஸர்வே தஸ்மிந் பக்ஷே விஹந்யந்தே।
(ப்ரஹ்மணோ நிர்விஶேஷதாயா: ஶ்ரௌதத்வஶங்காபரிஹாரௌ)
அத ஸ்யாத் – உபக்ரமேऽப்யேகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநமுகேந காரணஸ்யைவ ஸத்யதாம் ப்ரதிஜ்ஞாய தஸ்ய காரணபூதஸ்யைவ ப்ரஹ்மண: ஸத்யதாம் விகாரஜாதஸ்யாஸத்யதாம் ம்ருத்த்ருஷ்டாந்தேந தர்ஶயித்வா ஸத்யபூதஸ்யைவ ப்ரஹ்மண: ஸதேவ ஸோம்யேதமக்ர ஆஸீதேகமேவாத்விதீயம் (சா.உ.௬.௨.௧.) இதி ஸஜாதீயவிஜாதீயநிகில-பேதநிரஸநேந நிர்விஶேஷதைவ ப்ரதிபாதிதா। ஏதச்சோதகாநி ப்ரகரணாந்தரகதவாக்யாந்யபி ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்ரஹ்ம (தை.உ.ஆந.௧.௧), நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் (ஶ்வே.உ.௬.௧௯), நிர்குணம் (ஶ்வே.உ.௬.௧), விஜ்ஞாநம் (தை.உ.ப்ரு.௫.௧) ஆநந்தம் (தை.உ.ஆ.௯.௧) இத்யாதீநி ஸர்வவிஶேஷப்ரத்யநீகைகாகாரதாம் போதயந்தி । ந சைகாகாரதாபோதநே பதாநாம் பர்யாயதா । ஏகத்வேऽபி வஸ்துந: ஸர்வவிஶேஷப்ரத்யநீகதோபஸ்தாபநேந ஸர்வபதாநாமர்தவத்த்வாதிதி ।
நைததேவம் । ஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநம் ஸர்வஸ்ய மித்யாத்வே ஸர்வஸ்ய ஜ்ஞாதவ்யஸ்யாபாவாந்ந ஸேத்ஸ்யதி। ஸத்யத்வமித்யாத்வயோரேகதாப்ரஸக்திர்வா । அபி த்வேகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநம் ஸர்வஸ்ய ததாத்மகத்வேநைவ ஸத்யத்வே ஸித்யதி ।
(பாஸ்கரமதஸம்க்ஷிப்தாநுவாத:)
அயமர்த: – ஶ்வேதகேதும் ப்ரத்யாஹ ஸ்தப்தோऽஸ்யுத தமாதேஶமப்ராக்ஷ்ய (சா.உ.௬.௧.௩) இதி பரிபூர்ண இவ லக்ஷ்யஸே தாநாசார்யாந் ப்ரதி தமப்யாதேஶம் ப்ருஷ்டவாநஸீதி । ஆதிஶ்யதேऽநேநேத்யாதேஶ: । ஆதேஶ: – ப்ரஶாஸநம்। ஏதஸ்ய வா அக்ஷரஸ்ய ப்ரஶாஸநே கார்கி ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ வித்ருதௌ திஷ்டத இத்யாதிபிரைகார்த்யாத் । ததா ச மாநவம் வச: – ப்ரஶாஸிதாரம் ஸர்வேஷாம் (ம.ஸ்ம்ரு.௧௨-௧௨௨) இத்யாதி । அத்ராப்யேகமேவேதி ஜகதுபாதாநதாம் ப்ரதிபாத்ய அத்விதீயபதேநாதிஷ்டாத்ரந்தரநிவாரணாத் அஸ்யைவாதிஷ்டாத்ருத்வமபி ப்ரதிபாத்யதே ।
(ஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநஶ்ருத்யாஶய:)
அதஸ்தம் ப்ரஶாஸிதாரம் ஜகதுபாதாநபூதமபி ப்ருஷ்டவாநஸி யேந ஶ்ருதேந மதேந விஜ்ஞாதேநாஶ்ருதமமதமவிஜ்ஞாநம் ஶ்ருதம் மதம் விஜ்ஞாதம் பவதி இத்யுக்தம் ஸ்யாத் । நிகிலஜகதுதயவிபவவிலயாதிகாரணபூதம் ஸர்வஜ்ஞத்வஸத்யகாமத்வ-ஸத்யஸம்கல்பத்வபரிமிதோதார-குணகணஸாகரம் கிம் ப்ரஹ்மாபி த்வயா ஶ்ருதமிதி ஹார்தோ பாவ: ।
தஸ்ய நிகிலகாரணதயா காரணமேவ நாநாஸம்ஸ்தாநவிஶேஷஸம்ஸ்திதம் கார்யமித்யுச்யத இதி காரணபூதஸூக்ஷ்மசிதசித்வஸ்துஶரீரகப்ரஹ்மவிஜ்ஞாநேந கர்ர்யபூதமகிலம் ஜகத்விஜ்ஞாதம் பவதீதி ஹ்ருதி நிதாய யேநாஶ்ருதம் ஶ்ருதம் பவத்யமதம் மதமவிஜ்ஞாதம் விஜ்ஞாதம் ஸ்யாத் (சா.உ.௬.௧.௩) இதி புத்ரம் ப்ரதி ப்ருஷ்டவாந் பிதா ।
(ஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநுபபத்திசிந்தயா புருஷஸ்ய சோதநா)
ததேதத்ஸகலஸ்ய வஸ்துஜாதஸ்யைககாரணத்வம் பித்ருஹ்ருதி நிஹிதமஜாநந் புத்ர: பரஸ்பரவிலக்ஷணேஷு வஸ்துஷ்வந்யஸ்ய ஜ்ஞாநேந ததந்யவிஜ்ஞாநஸ்யாகடமாநதாம் புத்த்வா பரிசோதயதி கதம் நு பகவ: ஸ ஆதேஶ (சா.உ.௬.௧.௩) இதி। பரிசோதித: புநஸ்ததேவ ஹ்ருதி நிஹிதம் ஜ்ஞாநாநந்தாமலத்வைகஸ்வரூபமபரிச்சேத்ய-மாஹாத்ம்யம் ஸத்யஸம்கல்பத்வமிஶ்ரை: அநவதிகாதிஶயாஸம்க்யேயகல்யாணகுணகணைர்ஜுஷ்டமவிகாரஸ்வரூபம் பரம் ப்ரஹ்மைவ நாமரூபவிபாகாநர்ஹாஸூக்ஷ்மசிதசித்வஸ்துஶரீரம் ஸ்வலீலாயை ஸ்வஸம்கல்பேநாநந்தவிசித்ரஸ்திர-த்ரஸஸ்வரூபஜகத்ஸம்ஸ்தாநம் ஸ்வாம்ஶேநாவஸ்திதமிதி।
தஜ்ஜ்ஞாநேநாஸ்ய நிகிலஸ்ய ஜ்ஞாததாம் ப்ருவந் லோகத்ருஷ்டம் கார்யகாரணயோரநந்யத்வம் தர்ஶயிதும் த்ருஷ்டாந்தமாஹ – யதா ஸோம்யைகேந ம்ருத்பிண்டேந ஸர்வம் ம்ருந்மயம் விஜ்ஞாதம் ஸ்யாத்வாசாரம்பணம் விகாரோ நாமதேயம் ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம் (சா.உ.௬.௧.௪) இதி। ஏகமேவ ம்ருத்த்ரவ்யம் ஸ்வைகதேஶேந நாநாவ்யவஹாராஸ்பதத்வாய கடஶராவாதி-நாநாஸம்ஸ்தாநாவஸ்தாரூபவிகாராபந்நம் நாநாநாமதேயமபி ம்ருத்திகாஸம்ஸ்தாநவிஶேஷத்வாத் ம்ருத்த்ரவ்யமேவேத்தமவஸ்திதம் ந வஸ்த்வந்தரமிதி । யதா ம்ருத்பிண்டவிஜ்ஞாநேந தத்ஸம்ஸ்தாநவிஶேஷரூபம் கடஶராவாதி ஸர்வம் ஜ்ஞாதமேவ பவதீத்யர்த:।
(ஶ்வேதகேதுப்ரஶ்நமநுருத்த்ய ஸத: ஜகதுபாதாநதாநிமித்தத்வயோ: ப்ரதிபாதநம்)
தத: க்ருத்ஸ்நஸ்ய ஜகதோ ப்ரஹ்மைககாரணதாமஜாநந் புத்ர: ப்ருச்சதி பகவாம்ஸ்த்வேவ மே தத்ப்ரவீது (சா.உ.௬.௧.௭) இதி । தத: ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்தி ப்ரஹ்மைவ ஸர்வகாரணமித்யுபதிஶந் ஸ ஹோவாச ஸதேவ ஸோம்யேதமக்ர ஆஸீதேகமேவாத்விதீயம் இதி । அத்ரேதம் இதி ஜகந்நிர்திஷ்டம் । அக்ர இதி ச ஸ்ருஷ்டே: பூர்வகால:। தஸ்மிந் காலே ஜகத: ஸதாத்மகதாம் ஸதேவ இதி ப்ரதிபாத்ய, தத்ஸ்ருஷ்டிகாலேऽப்யவிஶிஷ்டமிதி க்ருத்வா ஏகமேவ இதி ஸதாபந்நஸ்ய ஜகதஸ்ததாநீமவிபக்தநாமரூபதாம் ப்ரதிபாத்ய தத்ப்ரதிபாதநேநைவ ஸதோ ஜகதுபாதாநத்வம் ப்ரதிபாதிதமிதி ஸ்வவ்யதிரிக்தநிமித்தகாரணம் அத்விதீயபதேந ப்ரதிஷித்தம் ।
தமாதேஶமப்ராக்ஷ்யோ யேநாஶ்ருதம் ஶ்ருதம் பவதி (சா.உ.௬.௧.௩) இத்யாதாவேவ ப்ரஶாஸ்திதைவ ஜகதுபாதாநமிதி ஹ்ருதி நிஹிதமிதாநீமபிவ்யக்தம் । (ஏததேவோபபாதயதி) ஸ்வயமேவ ஜகதுபாதாநம் ஜகந்நிமித்தம் ச ஸத் ததைக்ஷத பஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய (சா.உ.௬.௨.௩) இதி । ததேதச்சப்தவாச்யம் பரம் ப்ரஹ்ம ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்தி ஸத்யஸங்கல்பமவாப்தஸமஸ்தகாமமபி லீலார்தம் விசித்ராநந்தசிதசிந்மிஶ்ரஜகத்ரூபேணாஹமேவ பஹு ஸ்யாம் ததர்தம் ப்ரஜாயேயேதி ஸ்வயமேவ ஸம்கல்ப்ய ஸ்வாம்ஶைகதேஶாதேவ வியதாதிபூதாநி ஸ்ருஷ்ட்வா புநரபி ஸைவ ஸச்சப்தாபிஹிதா பரா தேவதைவமைக்ஷத –
(நாமரூபவ்யாகரணஶ்ருதி-ததர்தவிசார:)
ஹந்தாஹமிமாஸ்திஸ்ரோ தேவதா அநேந ஜீவேநாத்மநாநுப்ரவிஶ்ய நாமரூபே வ்யாகரவாணி (சா.உ.௬.௩.௨) இதி । அநேந ஜீவேநாத்மநேதி ஜீவஸ்ய ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் ப்ரதிபாத்ய ப்ரஹ்மாத்மஜீவாநுப்ரவேஶாதேவ க்ருத்ஸ்நஸ்யாசித்வஸ்துந: பதார்தத்வமேவம்பூதஸ்யைவ ஸர்வஸ்ய வஸ்துநோ நாமபாக்த்வமிதி ச தர்ஶயதி ।
(நாமரூபவ்யாகரணஶ்ருத்யர்தஸ்புடீகரணம்)
ஏததுக்தம் பவதி – ஜீவாத்மா து ப்ரஹ்மண: ஶரீரதயா ப்ரகாரத்வாத்ப்ரஹ்மாத்மக: । யஸ்யாத்மா ஶரீரம் (ப்ரு.உ.மா.பா.௫.௭.௨௬) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । ஏவம்பூதஸ்ய ஜீவஸ்ய ஶரீரதயா ப்ரகாரபூதாநி தேவமநுஷ்யாதிஸம்ஸ்தாநாநி வஸ்தூநீதி ப்ரஹ்மாத்மகாநி தாநி ஸர்வாணி । அதோ தேவோ மநுஷ்யோ ராக்ஷஸ: பஶுர்ம்ருக: பக்ஷீ வ்ருக்ஷோ லதா காஷ்டம் ஶிலா த்ருணம் கட: பட இத்யாதய: ஸர்வே ப்ரக்ருதிப்ரத்யயயோகேநாபிதாயகதயா ப்ரஸித்தா: ஶப்தா லோகே தத்தத்வாச்யதயா ப்ரதீயமாநதத்தத்ஸம்ஸ்தாநவஸ்துமுகேந ததபிமாநிஜீவததந்தர்யாமிபரமாத்ம-பர்யந்தஸம்காதஸ்யைவ வாசகா இதி ।
(தத்த்வமஸி ஶ்ருதேரர்தோபபாதநம்)
ஏவம் ஸமஸ்தசிதசிதாத்மகப்ரபஞ்சஸ்ய ஸதுபாதாநதாஸந்நிமித்ததாஸதாதாரதாஸந்நியம்யதா-ஸச்சேஷதாதி ஸர்வம் ச ஸந்மூலா: ஸோம்யேமா: ஸர்வா: ப்ரஜா: ஸதாயதநா: ஸத்ப்ரதிஷ்டா (சா.உ.௬.௮.௪) இத்யாதிநா விஸ்தரேண ப்ரதிபாத்ய கார்யகாரணபாவாதிமுகேந ஐததாத்ம்யமிதம் ஸர்வம் தத்ஸத்யம் (சா.உ.௬.௮.௭) இதி க்ருத்ஸ்நஸ்ய ஜகதோ ப்ரஹ்மாத்மகத்வமேவ ஸத்யமிதி ப்ரதிபாத்ய க்ருத்ஸ்நஸ்ய ஜகத: ஸ ஏவாத்மா க்ருத்ஸ்நம் ஜகத்தஸ்ய ஶரீரம் தஸ்மாத்த்வம்ஶப்தவாச்யமபி ஜீவப்ரகாரம் ப்ரஹ்மைவேதி ஸர்வஸ்ய ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் ப்ரதிஜ்ஞாதம் தத்த்வமஸி (சா.உ.௬.௯.௪) இதி ஜீவவிஶேஷ உபஸம்ஹ்ருதம் ।
(ஜகத: ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் ஶரீரஶரீரிபாவநிபந்தநம்)
ஏததுக்தம் பவதி । ஐததாத்ம்யமிதம் ஸர்வம் (சா.உ.௮.௬.௭) இதி சேதநாசேதநப்ரபஞ்சமிதம் ஸர்வமிதி நிர்திஶ்ய தஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்யைஷ ஆத்மேதி ப்ரதிபாதித:, ப்ரபஞ்சோத்தேஶேந ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் பதிபாதிதமித்யர்த: । ததிதம் ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் கிமாத்மஶரீரபாவேநோத ஸ்வரூபேணேதி விவேசநீயம் । ஸ்வரூபேண சேத்ப்ரஹ்மண: ஸத்யஸங்கல்பாதய: ததைக்ஷத பஹு ஸ்யாம் (சா.உ.௬.௨.௩) இத்யுபக்ரமாவகதா பாதிதா பவந்தி । ஶரீராத்மபாவேந ச ததாத்மகத்வம் ஶ்ருத்யந்தராத்விஶேஷதோऽவகதம் அந்த:ப்ரவிஷ்ட: ஶாஸ்தா ஜநாநாம் ஸர்வாத்மா (தை.ஆ.௩.௧௧.௩) இதி ப்ரஶாஸித்ருத்வரூபாத்மத்வேந ஸர்வேஷாம் ஜநாநாமந்த:ப்ரவிஷ்டோऽத: ஸர்வாத்மா ஸர்வேஷாம் ஜநாநாமாத்மா ஸர்வம் சாஸ்ய ஶரீரமிதி விஶேஷதோ ஜ்ஞாயதே ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் । ய ஆத்மநி திஷ்டந்நாத்மநோऽந்தரோ யமாத்மா ந வேத யஸ்யாத்மா ஶரீரம் ய ஆத்மாநமந்தரோ யமயதி ஸ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத (ப்ரு.உ.மா.பா.௫.௭.௨௬) இதி ச । அத்ராபி அநேந ஜீவேநாத்மநா (சா.உ.௬.௩.௨) இதீதமேவ ஜ்ஞாயத இதி பூர்வமேவோக்தம் ।
(தத்த்வமஸீதி ஶ்ருத்யர்தநிகமநம்)
அத: ஸர்வஸ்ய சிதசித்வஸ்துநோ ப்ரஹ்மஶரீரத்வாத்ஸர்வப்ரகாரம் ஸர்வஶப்தைர்ப்ரஹ்மைவாபிதீயத இதி தத்த்வமிதி ஸாமாநாதிகரண்யேந ஜீவஶரீரதயா ஜீவப்ரகாரம் ப்ரஹ்மைவாபிஹிதம் ।
ஏவமபிஹிதே ஸத்யயமர்தோ ஜ்ஞாயதே த்வமிதி ய: பூர்வம் தேஹஸ்யாதிஷ்டாத்ருதயா ப்ரதீத: ஸ பரமாத்மஶரீரதயா பரமாத்மப்ரகாரபூத: பரமாத்மபர்யந்த: । அதஸ்த்வமிதி ஶப்தஸ்த்வத்ப்ரகாரவிஶிஷ்டம் த்வதந்தர்யாமிணமேவாசஷ்ட இதி ।
(புததிஶப்தயோ: பரமாத்மபர்யந்தத்வே ஹேது:)
அநேந ஜீவேநாத்மநாநுப்ரவிஶ்ய நாமரூபே வ்யாகரவாணி (சா.உ.௬.௩.௨) இதி ப்ரஹ்மாத்மகதயைவ ஜீவஸ்ய ஶரீரிண: ஸ்வநாமபாக்த்வாத்தத்த்வமிதி ஸாமாநாதிகரண்யப்ரவ்ருத்தயோர்த்வயோரபி பதயோர்ப்ரஹ்மைவ வாச்யம்। தத்ர ச தத்பதம் ஜகத்காரணபூதம் ஸகலகல்யாணகுணகணாகரம் நிர்வத்யம் நிர்விகாரமாசஷ்டே । த்வமிதி ச ததேவ ப்ரஹ்ம ஜீவாந்தர்யாமிரூபேண ஸஶரீரப்ரகாரவிஶிஷ்டமாசஷ்டே । ததேவம் ப்ரவ்ருத்திநிமித்தபேதேநைகஸ்மிந் ப்ரஹ்மண்யேவ தத்த்வமிதி த்வயோ: பதயோர்வ்ருத்திருக்தா । ப்ரஹ்மணோ நிரவத்யம் நிர்விகாரம் ஸகலகல்யாணகுணகணாகரத்வம் ஜகத்காரணத்வம் சாபாதிதம் ।
(வேதாந்ததத்த்வஜ்ஞாநிந: இதரவைலக்ஷண்யம்)
அஶ்ருதவேதாந்தா: புருஷா: பதார்தா: ஸர்வே ஜீவாத்மநஶ்ச ப்ரஹ்மாத்மகா இதி ந பஶ்யதி ஸர்வஶப்தாநாம் ச கேவலேஷு தத்தத்பதார்தேஷு வாச்யைகதேஶேஷு வாச்யபர்யவஸாநம் மந்யந்தே । இதாநீம் வேதாந்தவாக்யஶ்ரவணேந ப்ரஹ்மகார்யதயா ததந்தர்யாமிதயா ச ஸர்வஸ்ய ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் ஸர்வஶப்தாநாம் தத்தத்ப்ரகாரஸம்ஸ்திதப்ரஹ்மவாசித்வம் ச ஜாநந்தி ।
(ஸர்வஶப்தாநாம் ப்ரஹ்மவாசகத்வே லௌகிகவ்யுத்பத்திவிரோதபரிஹாரௌ)
நந்வேவம் கவாதிஶப்தாநாம் தத்தத்பதார்தவாசிதயா வ்யுத்பத்திர்பாதிதா ஸ்யாத் । நைவம் ஸர்வே ஶப்தா அசிஜ்ஜீவவிஶிஷ்டஸ்ய பரமாத்மநோ வாசகா இத்யுக்தம் । நாமரூபே வ்யாகரவாணி (சா.உ.௬.௩.௨) இத்யத்ர । தத்ர லௌகிகா: புருஷா: ஶப்தம் வ்யாஹரந்த: ஶப்தவாச்யே ப்ரதாநாம்ஶஸ்ய பரமாத்மந: ப்ரத்யக்ஷாத்யபரிச்சேத்யத்வாத்வாச்யைகதேஶபூதே வாச்யஸமாப்திம் மந்யந்தே। வேதாந்தஶ்ரவணேந ச வ்யுத்பத்தி: பூர்யதே। ஏவமேவ வைதிகா: ஸர்வே ஶப்தா: பரமாத்மபர்யந்தாந் ஸ்வார்தாந் போதயந்தி ।
(லௌகிகாநாம் வைதிகாநாம் ச ஶப்தாநாமேகதா)
வைதிகா ஏவ ஸர்வே ஶப்தா வேதாதவுத்த்ருத்யோத்த்ருத்ய பரேணைவ ப்ரஹ்மணா ஸர்வபதார்தாந் பூர்வவத்ஸ்ருஷ்ட்வா தேஷு பரமாத்மபர்யந்தேஷு பூர்வவந்நாமதயா ப்ரயுக்தா: । ததாஹ மநு:
ஸர்வேஷாம் து நாமாநி கர்மாணி ச ப்ருதக்ப்ருதக் ।
வேதஶப்தேப்ய ஏவாதௌ ப்ருதக்ஸம்ஸ்தாஶ்ச நிர்மமே || (மநு.ஸ்ம்ரு ௧.௨௧)
இதி । ஸம்ஸ்தா: ஸம்ஸ்தாநாநி ரூபாணீதி யாவத் । ஆஹ ச பகவாந் பராஶர:
நாம ரூபம் பூதாநாம் க்ருத்யாநாம் ப்ரபஞ்சநம் ।
வேதஶப்தேப்ய ஏவாதௌ தைவாதீநாம் சகார ஸ: || (வி.பு.௧.௫.௬௩)
இதி । ஶ்ருதிஶ்ச ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ தாதா யதாபூர்வமகல்பயத் (தை.ஆ.உ.௧.௪௪) இதி । ஸூர்யாதீந் பூர்வவத்பரிகல்ப்ய நாமாநி ச பூர்வவச்சகார இத்யர்த: ।
(ப்ரக்ராந்தவிசாரோபஸம்ஹார:)
ஏவம் ஜகத்ப்ரஹ்மணோரநந்யத்வம் ப்ரபஞ்சிதம் । தேநைகேந ஜ்ஞாதேந ஸர்வஸ்ய ஜ்ஞாததோऽபபாதிதா பவதி । ஸர்வஸ்ய ப்ரஹ்மகார்யத்வப்ரதிபாதநேந ததாத்மகதயைவ ஸத்யத்வம் நாந்யதேதி தத்ஸத்யம் (சா.உ.௬.௮.௬) இத்யுக்தம்। யதா த்ருஷ்டாந்தே ஸர்வஸ்ய ம்ருத்விகாரஸ்ய ம்ருதாத்மநைவ ஸத்யத்வம் ।
(ஶோதகவாக்யாநாம் நிர்விஶேஷபரத்வநிராஸ:)
ஶோதகவாக்யாந்யபி நிரவத்யம் ஸர்வகல்யாணகுணாகரம் பரம் ப்ரஹ்ம போதயந்தி । ஸர்வப்ரத்யநீகாகாரதாபோதநேऽபி தத்தத்ப்ரத்யநீகாகாரதாயாம் பேதஸ்யாவர்ஜநீயத்வாந்ந நிர்விஶேஷவஸ்துஸித்தி:।
நநு ச ஜ்ஞாநமாத்ரம் ப்ரஹ்மேதி ப்ரதிபாதிதே நிர்விஶேஷஜ்ஞாநமாத்ரம் ப்ரஹ்மேதி நிஶ்சீயதே ।
நைவம் । ஸ்வரூபநிரூபணதர்மஶப்தா ஹி தர்மமுகேந ஸ்வரூபமபி ப்ரதிபாதயந்தி । கவாதிஶப்தவத் । ததாஹ ஸூத்ரகார: தத்குணஸாரத்வாத்தத்வ்யபதேஶ: ப்ராஜ்ஞவத் (ப்ர.ஸூ.௨.௩.௨௯)। யாவதாத்மபாவிதத்வாச்ச ந தோஷ (ப்ர.ஸூ.௨.௩.௩௦) இதி ।
(ப்ரஹ்மணி ஜ்ஞாநதர்மகத்வாஸித்திஶங்காபரிஹாரௌ)
ஜ்ஞாநேந தர்மேண ஸ்வரூபமபி நிரூபிதம் ந ஜ்ஞாநமாத்ரம் ப்ரஹ்மேதி । கதமிதமவகம்யத இதி சேத், யஸ்ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித் (மு.உ.௨.௨.௭) இத்யாதிஜ்ஞாத்ருத்வஶ்ருதே: பராஸ்ய ஶக்திர்விவிதைவ ஶ்ரூயதே ஸ்வாபாவிகீ ஜ்ஞாநபலக்ரியா ச । விஜ்ஞாதாரமரே கேந விஜாநீயாத்? (ப்ரு.உ.௪.௪.௧௪) இத்யாதிஶ்ருதிஶதஸமதிகதமிதம்। ஜ்ஞாநஸ்ய தர்மமாத்ரத்வாத்தர்மமாத்ரஸ்யைகஸ்ய வஸ்துத்வப்ரதிபாதநாநுபபத்தேஶ்ச । அத: ஸத்யஜ்ஞாநாதிபதாநி ஸ்வார்தபூதஜ்ஞாநாதிவிஶிஷ்டமேவ ப்ரஹ்ம ப்ரதிபாதயந்தி।
தத்த்வமிதி த்வயோரபி பதயோ: ஸ்வார்தப்ரஹாணேந நிர்விஶேஷவஸ்துஸ்வரூபோபஸ்தாபநபரத்வே முக்யார்தபரித்யாகஶ்ச ।
(க்வசித் லக்ஷணாயா அதோஷத்வஶங்காபரிஹாரஶ்ச)
நந்வைக்யே தாத்பர்யநிஶ்சயாந்ந லக்ஷணாதோஷ: । ஸோऽயம் தேவதத்த இதிவத் । யதா ஸோऽயமித்யத்ர ஸ இதி ஶப்தேந தேஶாந்தரகாலாந்தரஸம்பந்தீ புருஷ: ப்ரதீயத அயமிதி ச ஸம்நிஹிததேஶவர்தமாநகாலஸம்பந்தீ, தயோ: ஸாமாநாதிகரண்யேநாஇக்யம் ப்ரதீயதே । தத்ரைகஸ்ய யுகபத்விருத்ததேஶகாலஸம்பந்திதயா ப்ரதீதிர்ந கடத இதி த்வயோர்பதயோ: ஸ்வரூபமாத்ரோபஸ்தாபநபரத்வம் ஸ்வரூபஸ்ய சாஇக்யம் ப்ரதிபத்யத இதி சேந்நைததேவம் । ஸோऽயம் தேவதத்த இத்யத்ராபி லக்ஷணாகந்தோ ந வித்யதே । விரோதாபாவாத் । ஏகஸ்ய பூதவர்தமாநக்ரியாத்வயஸம்பம்தோ ந விருத்த: । தேஶாந்தரஸ்திதிர்பூத்வா ஸம்நிஹிததேஶஸ்திதிர்வர்ததே । அதோ பூதவர்தமாநக்ரியாத்வயஸம்பந்திதயா ஐக்யப்ரதிபாதநம் அவிருத்தம்। தேஶத்வயவிரோதஶ்ச காலபேதேந பரிஹ்ருத: । லக்ஷணாயாமபி ந த்வயோரபி பதயோர்லக்ஷணாஸமாஶ்ரயணம்। ஏதேநைவ லக்ஷிதேந விரோதபரிஹாராத் । லக்ஷணாபாவ ஏவோக்த: । தேஶாந்தரஸம்பந்திதயா பூதஸ்யைவாந்யதேஶஸம்பந்திதயா வர்தமாநத்வாவிரோதாத் ।
(ஸாமாநாதிகரண்யஸ்வரூபம் ஸ்வாபிமதார்தஸித்திஶ்ச)
ஏவமத்ராபி ஜகத்காரணபூதஸ்யைவ பரஸ்ய ப்ரஹ்மணோ ஜீவாந்தர்யாமிதயா ஜீவாத்மத்வமவிருத்தமிதி ப்ரதிபாதிதம்। யதா பூதயோரேவ ஹி த்வயோரைக்யம் ஸாமாநாதிகரண்யேந ப்ரதீயதே । தத்பரித்யாகேந ஸ்வரூபமாத்ராஇக்யம் ந ஸாமாநாதிகரண்யார்த: பிந்நப்ரவ்ருத்திநிமித்தாநாம் ஶப்தாநாமேகஸ்மிந்நர்தே வ்ருத்தி: ஸாமாநாதிகரண்யம் (கை.வ்ரு) இதி ஹி தத்வித: । ததாபூதயோரைக்யமுபபாதிதமஸ்மாபி: ।
(பரபக்ஷே உபக்ரமவிரோத:)
உபக்ரமவிரோத்யுபஸம்ஹாரபதேந வாக்யதாத்பர்யநிஶ்சயஶ்ச ந கடதே । உபக்ரமே ஹி ததைக்ஷத பஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய (சா.உ.௬.௨.௩) இத்யாதிநா ஸத்யஸம்கல்பத்வம் ஜகதேககாரணத்வமப்யுக்தம் । தத்விரோதி சாவித்யாஶ்ரயத்வாதி ப்ரஹ்மண:।
(ஶப்தஸ்ய நிர்விஶேஷவஸ்த்வஸாதகத்வம்)
அபி சார்தபேததத்ஸம்ஸர்கவிஶேஷபோதநக்ருதபதவாக்யஸ்ய ஸ்வரூபதாலப்தப்ரமாணபாவஸ்ய ஶப்தஸ்ய நிர்விஶேஷவஸ்துபோதநாஸாமர்தாந்ந நிர்விஶேஷவஸ்துநி ஶப்த: ப்ரமாணம் ।
(நிர்விஶேஷஸ்ய கதிகல்பநம்)
நிர்விஶேஷ இத்யாதிஶப்தாஸ்து கேநசித்விஶேஷேண விஶிஷ்டதயாவகதஸ்ய வஸ்துநோ வஸ்த்வந்தரகதவிஶேஷநிஷேதபரதயா போதகா: । இதரதா தேஷமப்யநவபோதகத்வமேவ । ப்ரக்ருதிப்ரத்யயரூபேண பதஸ்யைவாநேகவிஶேஷகர்பத்வாதநேகபதார்தஸம்ஸர்க-போதகத்வாச்ச வாக்யஸ்ய ।
(ஸ்வயம்ப்ரகாஶஸ்ய நிர்விஶேஷஸ்ய ப்ரமாணாநபேக்ஷா)
அத ஸ்யாத் நாஸ்மாபிர்நிர்விஶேஷே ஸ்வயம்ப்ரகாஶே வஸ்துநி ஶப்த: ப்ரமாணமித்யுச்யதே । ஸ்வத:ஸித்தஸ்ய ப்ரமாணாநபேக்ஷத்வாத் । ஸர்வை: ஶப்தைஸ்ததுபராகவிஶேஷா ஜ்ஞாத்ருத்வாதய: ஸர்வே நிரஸ்யந்தே । ஸர்வேஷு விஶேஷேஷு நிவ்ருத்தேஷு வஸ்துமாத்ரமநவச்சிந்நம் ஸ்வயம்ப்ரகாஶம் ஸ்வத ஏவாவதிஷ்டத இதி ।
(தந்நிராஸ:)
நைததேவம் । கேந ஶப்தேந தத்வஸ்து நிர்திஶ்ய தத்கதவிஶேஷா நிரஸ்யந்தே । ஜ்ஞப்திமாத்ரஶப்தேநேதி சேந்ந । ஸோऽபி ஸவிஶேஷமேவ வஸ்த்வவலம்பதே । ப்ரக்ருதிப்ரத்யயரூபேண விஶேஷகர்பத்வாத் । ஜ்ஞா அவபோதந இதி ஸகர்மக: ஸகர்த்ருக: க்ரியாவிஶேஷ: க்ரியாந்தரவ்யாவர்தகஸ்வபாவவிஶேஷஶ்ச ப்ரக்ருத்யாவகம்யதே । ப்ரத்யயேந ச லிங்கஸம்க்யாதய: । ஸ்வத:ஸித்தாவப்யேதத்ஸ்வபாவவிஶேஷவிரஹே ஸித்திரேவ ந ஸ்யாத் । அந்யஸாதந-ஸ்வபாவதயா ஹி ஜ்ஞப்தே: ஸ்வத:ஸித்திருச்யதே ।
(நிர்விஶேஷத்வே அவித்யாதிரோதாநாத்யநுபபத்தி:)
ப்ரஹ்மஸ்வரூபம் க்ருத்ஸ்நம் ஸர்வதா ஸ்வயமேவ ப்ரகாஶதே சேந்ந தஸ்மிந்நந்யதர்மாத்யாஸ: ஸம்பவதி । ந ஹி ரஜ்ஜுஸ்வரூபேऽவபாஸமாநே ஸர்பத்வாதிரத்யஸ்யதே । அத ஏவ ஹி பவத்பிராச்சாதிகாவித்யாப்யுபகம்யதே । ததஶ்ச ஶாஸ்த்ரீயநிவர்தகஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரஹ்மணி திரோஹிதாம்ஶோ விஷய: । அந்யதா தஸ்ய நிவர்தகத்வம் ச ந ஸ்யாத்। அதிஷ்டாநாதிரேகிரஜ்ஜுத்வப்ரகாஶநேந ஹி ஸர்பத்வம் பாத்யதே ।
ஏகஶ்சேத்விஶேஷோ ஜ்ஞாநமாத்ரே வஸ்துநி ஶப்தேநாபிதீயதே ஸ ச ப்ரஹ்மவிஶேஷணம் பவதீதி ஸர்வஶ்ருதிப்ரதிபாதிதஸர்வவிஶேஷணவிஶிஷ்டம் ப்ரஹ்ம பவதி । அத: ப்ராமாணிகாநாம் ந கேநாபி ப்ரமாணேந நிர்விஶேஷவஸ்துஸித்தி: ।
(நிர்விகல்பகஸ்ய நிர்விஶேஷக்ராஹிதாநிராஸ:)
நிர்விகல்பகப்ரத்யக்ஷேऽபி ஸவிஶேஷமேவ வஸ்து ப்ரதீயதே । அந்யதா ஸவிகல்பகே ஸோऽயமிதி பூர்வாவகதப்ரகாரவிஶிஷ்டப்ரத்யயாநுபபத்தே: । வஸ்துஸம்ஸ்தாநவிஶேஷரூபத்வாத் கோத்வாதேர்நிர்விகல்பததஶாயாமபி ஸஸம்ஸ்தாநமேவ வஸ்த்வித்தமிதி ப்ரதீயதே । த்விதீயாதிப்ரத்யயேஷு தஸ்ய ஸம்ஸ்தாநவிஶேஷஸ்யாநேக-வஸ்துநிஷ்டதாமாத்ரம் ப்ரதீயதே । ஸம்ஸ்தாநரூபப்ரகாராக்யஸ்ய பதார்தஸ்யாநேகவஸ்துநிஷ்டதயாநேகவஸ்து-விஶேஷணத்வம் த்விதீயாதிப்ரத்யயாவகம்யமிதி த்விதீயாதிப்ரத்யயா: ஸவிகல்பகா இத்யுச்யந்தே ।
(பேதாபேதவாதநிராஸ:)
அத ஏவைகஸ்ய பதார்தஸ்ய பிந்நாபிந்நத்வரூபேண த்வ்யாத்மகத்வம் விருத்தம் ப்ரத்யுக்தம் । ஸம்ஸ்தாநஸ்ய ஸம்ஸ்தாநிந: ப்ரகாரதயா பதார்தாந்தரத்வம் । ப்ரகாரத்வாதேவ ப்ருதக்ஸித்த்யநர்ஹாத்வம் ப்ருதகநுபலம்பஶ்சேதி ந த்வ்யாத்மகத்வஸித்தி: ।
(வேதாந்தவாக்யாநாம் பேதநிராஸபரத்வாநுபபத்தி:)
அபி ச நிர்விஶேஷவஸ்த்வாதிநா ஸ்வயம்ப்ரகாஶே வஸ்துநி ததுபராகவிஶேஷா: ஸர்வை: ஶப்தைர்நிரஸ்யந்த இதி வததா கே தே ஶப்தா நிஷேதகா இதி வக்தவ்யம் । வாசாரம்பணம் விகாரோ நாமதேயம் ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம் (சா.உ.௬.௧.௪) இதி விகாரநாமதேயயோர்வாசாரம்பணமாத்ரத்வாத் । யத்தத்ர காரணதயோபலக்ஷ்யதே வஸ்துமாத்ரம் ததேவ ஸத்யமந்யதஸத்யமிதீயம் ஶ்ருதிர்வததீதி சேந்நைததுபபத்யதே । ஏகஸ்மிந் விஜ்ஞாதே ஸர்வம் விஜ்ஞாதம் பவதீதி ப்ரதிஜ்ஞாதேऽந்யஜ்ஞாநேநாந்யஜ்ஞாநாஸம்பவம் மந்வாநஸ்யைகமேவ வஸ்து விகாராத்யவஸ்தாவிஶேஷேண பாரமார்திகேநைவ நாமரூபமவஸ்திதம் சேத்தத்ரைகஸ்மிந் விஜ்ஞாதே தஸ்மாத்விலக்ஷணஸம்ஸ்தாநாந்தரமபி ததேவேதி தத்ர த்ருஷ்டாந்தோऽயம் நிதர்ஶித:।
(வாசாரம்பணஶ்ருத்யர்த:)
நாத்ர கஸ்யசித்விஶேஷஸ்ய நிஷேதக: கோऽபி ஶப்தோ த்ருஶ்யதே । வாசாரம்பணமிதி வாசா வ்யவஹாரேணாரப்யத இத்யாரம்பணம் । பிண்டரூபேணாவஸ்திதாயா: ம்ருத்திகாயா நாம வாந்யத்வ்யவஹாரஶ்சாந்ய: । கடஶராவாதிரூபேணாவஸ்திதாயாஸ்தஸ்யா ஏவ ம்ருத்திகாயா அந்யாநி நாமதேயாநி வ்யவஹாராஶ்சாந்யத்தஶா: । ததாபி ஸர்வத்ர ம்ருத்திகாத்ரவ்யமேகமேவ நாநாஸம்ஸ்தாநநாநாநாமதேயாப்யாம் நாநாவ்யவஹாரேண சாரப்யத இத்யேததேவ ஸத்யமித்யநேநாந்யஜ்ஞாநேநாந்யஜ்ஞாநஸம்பவோ நிதர்ஶித: । நாத்ர கிம்சித்வஸ்து நிஷித்யத்ா இதி பூர்வமேவாயமர்த: ப்ரபஞ்சித: ।
(அத்வைதிநாம் மதே ம்ருத்த்ருஷ்டாந்தவைகட்யம்)
அபி ச யேநாஶ்ருதம் ஶ்ருதம் (சா.உ.௬.௧.௩) இத்யாதிநா ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தஸ்ய ஸர்வஸ்ய மித்யாத்வம் ப்ரதிஜ்ஞாதம் சேத் யதா ஸோம்யைகேந ம்ருத்பிண்டேந (சா.உ.௬.௧.௪) இத்யாதித்ருஷ்டாந்த: ஸாத்யவிகல: ஸ்யாத் । ரஜ்ஜுஸர்பாதிவத் ம்ருத்திகாவிகாரஸ்ய கடஶராவாதேரஸத்யத்வம் ஶ்வேதகேதோ: ஶுஶ்ரூஷோ: ப்ரமாணாந்தரேண யுக்த்யா சாஸித்தமிதி
(த்ருஷ்டாந்தே ஸாத்யவைகல்யபரிஹாரஶங்காததஸித்தீ)
ஏததபி ஸிஷாதயிஷிதமிதி சேத் । யதேதி த்ருஷ்டாந்தயோபாதாநம் ந கடதே । ஸதேவ ஸோம்யேதமக்ர ஆஸீதேகமேவாத்விதீயம் (சா.உ.௬.௨.௧) இத்யத்ர ஸதேவைகமேவேத்யவதாரணத்வயேந அத்விதீயமித்யநேந ச ஸந்மாத்ராதிரேகிஸஜாதீயவிஜாதீயா: ஸர்வே விஶேஷா நிஷித்தா இதி ப்ரதீயத இதி சேந்நேததேவம் । கார்யகாரணபாவாவஸ்தாத்வயாவஸ்திதஸ்யைகஸ்ய வஸ்துந ஏகாவஸ்தாவஸ்திதஸ்ய ஜ்ஞாநேநாவஸ்தாந்தரா-வஸ்திதஸ்யாபி வஸ்த்வைக்யேந ஜ்ஞாததாம் த்ருஷ்டாந்தேந தர்ஶயித்வா ஶ்வேதகேதோரப்ரஜ்ஞாதம் ஸர்வஸ்ய ப்ரஹ்மகாரணத்வம் ச வக்தும் ஸதேவ ஸோம்யேதமித்யாரப்தம் । இதமக்ரே ஸதேவாஸீதிதி । அக்ர இதி காலவிஶேஷ: । இதம்ஶப்தவாச்யஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்ய ஸதாபத்திரூபாம் க்ரியாம் ஸத்ரவ்யதாம் ச வததி । ஏகமேவேதி சாஸ்ய நாநாநாமரூபவிகாரப்ரஹாணம் ।
(ப்ரஹ்மணோ ஜகதுபாதாநநிமித்தத்வஸித்தி:)
ஏதஸ்மிந் ப்ரதிபாதிதேऽஸ்ய ஜகத: ஸதுபாதாநதா ப்ரதிபாதிதா பவதி । அந்யத்ரோபாதாநகாரணஸ்ய ஸ்வவ்யதிரிக்தாதிஷ்டாத்ரபேக்ஷா-தர்ஶநேऽபி ஸர்வவிலக்ஷணத்வாதஸ்ய ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ப்ரஹ்மண: ஸர்வஶக்தியோகோ ந விருத்த இத்யத்விதீயபதமதிஷ்டாத்ரந்தரம் நிவாரயதி ।
ஸர்வஶக்தியுக்தத்வாதேவ ப்ரஹ்மண: । காஶ்சந ஶ்ருதய: ப்ரதமமுபாதாநகாரணத்வம் ப்ரதிபாத்ய நிமித்தகாரணமபி ததேவேதி ப்ரதிபாதயந்தி । யதேயம் ஶ்ருதி: । அந்யாஶ்ச ஶ்ருதயோ ப்ரஹ்மணோ நிமித்தகாரணத்வமநுஜ்ஞாயாஸ்யைவோபாதாநதாதி கதமிதி பரிசோத்ய, ஸர்வஶக்தியுக்தத்வாதுபாதாநகாரணம் ததிதராஶேஷோபகரணம் ச ப்ரஹ்மைவேதி பரிஹரந்தி ।
கிம்ஸ்வித்வநம் க உ ஸ வ்ருக்ஷ ஆஸீத்யதோ த்யாவாப்ருதிவீ நிஷ்டக்ஷுர்மணீஷிணோ மநஸா ப்ருச்சதேதுத்த்யதத்யதிஷ்டத்புவநாநி தாரயந் । (தை.ப்ரா.௨.௮.௯.௧௫)
ப்ரஹ்ம வநம் ப்ரஹ்ம ஸ வ்ருக்ஷ ஆஸீத்யதோ த்யாவாப்ருதிவீ நிஷ்டதக்ஷுர்மநீஷிணோ மநஸா விப்ரவீமி வ: ப்ரஹ்மாத்யதிஷ்டத்புவநாநி தாரயந் (தை.ப்ரா.௨.௮.௯.௧௫) இதி ஸாமாந்யதோ த்ருஷ்டேந விரோதமாஶங்க்ய ப்ரஹ்மண: ஸர்வவிலக்ஷணத்வேந பரிஹார உக்த:।
(ஸதேவேதி காரணவாக்யஸ்யாபி ஸவிஶேஷப்ரதிபாதகதா)
அத: ஸதேவ ஸோம்யேதமக்ர ஆஸீத் (சா.உ.௬.௨.௧) இத்யத்ராப்யக்ர இத்யாத்யநேகவிஶேஷா ப்ரஹ்மணோ ப்ரதிபாதிதா: । பவதபிமதவிஶேஷநிஷேதவாசீ கோऽபி ஶப்தோ ந த்ருஶ்யதே ।
ப்ரத்யுத ஜகத்ப்ரஹ்மணோ: கார்யகாரணபாவஜ்ஞாபநாயாக்ர இதி காலவிஶேஷஸத்பாவ:। ஆஸீதிதி க்ரியாவிஶேஷோ, ஜகதுபாதாநதா ஜகந்நிமித்ததா ச, நிமித்தோபாதாநயோர்பேதநிரஸநேந தஸ்யைவ ப்ரஹ்மண: ஸர்வஶக்தியோகஶ்சேத்யப்ரஜ்ஞாத: ஸஹஸ்ரஶோ விஶேஷா ஏவ ப்ரதிபாதிதா:।
யதோ வாஸ்தவகார்யகாரணபாவாதிவிஜ்ஞாநே ப்ரவ்ருத்தமத ஏவ அஸதேவேதமக்ர ஆஸீத் (சா.உ.௬.௨.௧) இத்யாரப்ய அஸத்கார்யவாதநிஷேதஶ்ச க்ரியதே குதஸ்து கலு ஸோம்யைவம் ஸ்யாத் (சா.உ.௬.௨.௨) இதி ।ப்ராகஸத உத்பத்திரஹேதுகேத்யர்த:। ததேவோபபாதயதி கதமஸத: ஸஜ்ஜாயேத (சா.உ.௬.௨.௧) இதி। அஸத உத்பந்நமஸதாத்மகமேவ பவதீத்யர்த:। யதா ம்ருதுத்பந்நம் கடாதிகம் ம்ருதாத்மகம் । ஸத உத்பத்திர்நாம வ்யவஹாரவிஶேஷஹேதுபூதோऽவஸ்தாவிஶேஷயோக:।
(அஸத்கார்யவாதே ஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாவைகட்யம்)
ஏததுக்தம் பவதி – ஏகமேவ காரணபூதம் த்ரவ்யமவஸ்தாந்தரயோகேந கார்யமித்யுச்யத இத்யேகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநம் ப்ரதிபிபாதயிஷிதம் । ததஸத்கார்யவாதே ந ஸேத்ஸ்யதி । ததா ஹி நிமித்த-ஸமவாய்யஸமவாயிப்ரப்ருதி: காரணைரவயவ்யாக்யம் கார்யம் த்ரவ்யாந்தரமேவோத்பத்யத இதி காரணபூதாத்வஸ்துந: கார்யஸ்ய வஸ்த்வந்தரத்வாந்ந தஜ்ஜ்ஞாநேநாஸ்ய ஜ்ஞாததா கதமபி ஸம்பவதீதி । கதமவயவி த்ரவ்யாந்தரம் நிரஸ்யத இதி சேத் । காரணகதாவஸ்தாந்தரயோகஸ்ய த்ரவ்யாந்தரோத்பத்திவாதிந: ஸம்ப்ரதிபந்நஸ்யைவ ஏகத்வநாமாந்தராதேருபபாதகத்வாத்த்ரவ்யாந்தராதர்ஶநாச்சேதி காரணமேவாவஸ்தாந்தராபந்நம் கார்யமித்யுச்யத இத்யுக்தம் ।
(ப்ரகரணஸ்ய ஶூந்யவாதநிராஸபரத்வாஸம்பவ:)
நநு நிரதிஷ்டாநப்ரமாஸம்பவஜ்ஞாபநாயாஸத்கார்யவாதநிராஸ: க்ரியதே । ததா ஹ்யேகம் சித்ரூபம் ஸத்யமேவாவித்யாச்சாதிதம் ஜகத்ரூபேண விவர்தத இத்யவித்யாஶ்ரயத்வாய மூலகாரணம் ஸத்யமித்யப்யுபகந்தவ்யம் இத்யஸத்கார்யவாதநிராஸ: । நைததேவம் । ஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாத்ருஷ்டாந்தமுகேந ஸத்கார்யவாதஸ்யைவ ப்ரஸக்தத்வாதித்யுக்தம் । பவத்பக்ஷே நிரதிஷ்டாநப்ரமாஸம்பவஸ்ய துருபபாதத்வாச்ச । யஸ்ய ஹி சேதநகததோஷ: பாரமார்திகோ தோஷாஶ்ரயத்வம் ச பாரமார்திகம் தஸ்ய பாரமார்திகதோஷேண யுக்தஸ்யாபாரமார்திக-கந்தர்வநகராதிதர்ஶநமுபபந்நம், யஸ்ய து தோஷஶ்சாபாரமார்திகோ தோஷாஶ்ரயத்வம் சாபாரமார்திகம் தஸ்யாபாரமார்திகேநாப்யாஶ்ரயேண ததுபபந்நமிதி பவத்பக்ஷே ந நிரதிஷ்டாநப்ரமாஸம்பவ: ।
(ஶோதகவாக்யாநாம் நிர்விஶேஷபரத்வநிராஸ:)
ஶோதகேஷ்வபி ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்ரஹ்ம (தை.உ.ஆந.௧.௧), ஆநந்தோ ப்ரஹ்ம (தை.உ.ப்ரு.௬.௧) இத்யாதிஷு வாக்யேஷு ஸாமாந்யாதிகரண்யவ்யுத்பத்திஸித்தாநேககுணவிஶிஷ்டைகார்தாவபோதநமவிருத்தமிதி ஸர்வகுண-விஶிஷ்டம் ப்ரஹ்மாபிதீயத இதி பூர்வமேவோக்தம் ।
(நேதி நேதி ஶ்ருத்யர்தவிசார:)
அதாத ஆதேஶோ நேதி நேதி (ப்ரு.உ.௪.௩.௬) இதி பஹுதா நிஷேதோ த்ருஷ்யத இதி சேத் । கிமத்ர நிஷித்யத இதி வக்தவ்யம்। த்வே வாவ ப்ரஹ்மணோ ரூபே மூர்தம் சைவாமூர்தம் ச (ப்ரு.உ.௪.௩.௧) இதி மூர்தாமூர்தாத்மக: ப்ரபஞ்ச: ஸர்வோऽபி நிஷித்யத இதி சேந்நைவம்। ப்ரஹ்மணோ ரூபதயாப்ரஜ்ஞாதம் ஸர்வம் ரூபதயோபதிஶ்ய புநர்ததேவ நிஷேத்துமயுக்தம் । ப்ரக்ஷாலநாத்தி பங்கஸ்ய தூராதஸ்பர்ஶநம் வரமிதி ந்யாயாத் । கஸ்தர்ஹி நிஷேதவாக்யார்த: । ஸூத்ரகார: ஸ்வயமேவ வததி ப்ரக்ருதைதாவத்த்வம் ஹி ப்ரதிஷேததி ததோ ப்ரவீதி ச பூய: (ப்ர.ஸூ.௩.௨.௧) இதி। உத்தரத்ர அத நாமதேயம் ஸத்யஸ்ய ஸத்யம் ப்ராணா வை ஸத்யம் தேஷாமேஷ ஸத்யம் (ப்ரு.உ.௪.௩.௬) இதி ஸத்யாதிகுணகணஸ்ய ப்ரதிபாதிதத்வாத்பூர்வப்ரக்ருதைதாவந்மாத்ரம் ந பவதி ப்ரஹ்மேதி, ப்ரஹ்மண ஏதாவந்மாத்ரதா ப்ரதிஷித்யத இதி ஸூத்ரார்த:।
(நேஹ நாநா இதி ஶ்ருத்யர்த:)
நேஹ நாநாஸ்தி கிம்சந (ப்ரு.உ.௬.௪.௧௯) இத்யாதிநா நாநாத்வப்ரதிஷேத ஏவ த்ருஷ்யத இதி சேத் । அத்ராப்யுத்தரத்ர ஸர்வஸ்ய வஶீ ஸர்வஸ்யேஶந (ப்ரு.உ.௬.௪.௨௨) இதி ஸத்யஸங்கல்பத்வஸர்வேஶ்வரத்வப்ரதிபாதநாத் சேதநவஸ்துஶரீர ஈஶ்வர இதி ஸர்வப்ரகாரஸம்ஸ்தித: ஸ ஏக ஏவேதி தத்ப்ரத்யநீகாப்ரஹ்மாத்மகநாநாத்வம் ப்ரதிஷித்தம் ந பவதபிமதம்। ஸர்வாஸ்வேவம்ப்ரகாராஸு ஶ்ருதிஷ்வியமேவ ஸ்திதிரிதி ந க்வசிதபி ப்ரஹ்மண: ஸவிஶேஷத்வநிஷேதகவாசீ கோऽபி ஶப்தோ த்ருஶ்யதே ।
(அத்வைதிஸம்மதஸ்ய ப்ரஹ்மண: அவித்யயா திரோதாநஸ்யாநுபபத்தி:)
அபி ச நிர்விஶேஷஜ்ஞாநமாத்ரம் ப்ரஹ்ம தச்சாசாதிகாவித்யாதிரோஹிதஸ்வரூபம் ஸ்வகதநாநாத்வம் பஶ்யதீத்யயமர்தோ ந கடதே । திரோதாநம் நாம ப்ரகாஶநிவாரணம் । ஸ்வரூபாதிரேகிப்ரகாஶதர்மாநப்யுபகமேந ப்ரகாஶஸ்யைவ ஸ்வரூபத்வாத்ஸ்வரூபநாஶ ஏவ ஸ்யாத் । ப்ரகாஶபர்யாயம் ஜ்ஞாநம் நித்யம் ஸ ச ப்ரகாஶோऽவித்யாதிரோஹித இதி பாலிஶபாஷிதமிதம் । அவித்யயா ப்ரகாஶதிரோஹித இதி ப்ரகாஶோத்பத்தி-ப்ரதிபந்தோ வித்யமாநஸ்ய விநாஶோ வா । ப்ரகாஶஸ்யாநுத்பாத்யத்வாத்விநாஶ ஏவ ஸ்யாத் । ப்ரகாஶோ நித்யோ நிர்விகாரஸ்திஷ்டதீதி சேத் । ஸத்யாமப்யவித்யாயாம் ப்ரஹ்மணி ந கிம்சித்திரோஹிதமிதி நாநாத்வம் பஶ்யதீதி பவதாமயம் வ்யவஹார: ஸத்ஸ்வநிர்வசநீய ஏவ ।
(ஸித்தாந்தே ஜீவஸ்ய ஸ்வரூபதிரோதாநாநுபபத்திஶங்காபரிஹாரௌ)
நநு ச பவதோऽபி விஜ்ஞாநஸ்வரூப ஆத்மாப்யுபகந்தவ்ய: । ஸ ச ஸ்வயம்ப்ரகாஶ: । தஸ்ய ச தேவாதிஸ்வரூபாத்மாபிமாநே ஸ்வரூபப்ரகாஶதிரோதாநமவஶ்யமாஶ்ரயணீயம் । ஸ்வரூபப்ரகாஶே ஸதி ஸ்வாத்மந்யாகாராந்தராத்யாஸாயோகாத் । அதோ பவதஶ்சாயம் ஸமாநோ தோஷ: । கிம் சாஸ்மாகமேகஸ்மிந்நேவ ஆத்மநி பவதுதீரிதம் துர்கடத்வம் பவதாமாத்மாநந்த்யாப்யுபகமாத்ஸர்வேஷ்வயம் தோஷ: பரிஹரணீய: ।
அத்ரோச்யதே – ஸ்வபாவதோ மலப்ரத்யநீகாநந்தஜ்ஞாநாநந்தைகஸ்வரூபம் ஸ்வாபாவிகாநவதிகாதிஶய- அபரிமிதோதாரகுணஸாகரம் நிமேஷகாஷ்டாகலாமுஹூர்தாதிபரார்தபர்யந்தாபரிமிதவ்யவச்சேதஸ்வரூபஸர்வோத்பத்தி-ஸ்திதிவிநாஶாதி-ஸர்வபரிணாமநிமித்தபூதகாலக்ருதபரிணாமாஸ்பஷ்டாநந்தமஹாவிபூதி ஸ்வலீலாபரிகர-ஸ்வாம்ஶபூதாநந்தபத்தமுக்தநாநாவிதசேதநதத்போக்யபூதாநந்தவிசித்ரபரிணாமஶக்திசேதநேதரவஸ்துஜாத-அந்தர்யாமித்வக்ருதஸர்வஶக்திஶரீரத்வஸர்வப்ரகர்ஶாவஸ்தாநாவஸ்திதம் பரம் ப்ரஹ்மைவ வேத்யம், தத்ஸாக்ஷாத்கார-க்ஷமபகவத்த்வைபாயநபராஶர-வால்மீகிமநுயாஜ்ஞவல்க்யகௌதமாபஸ்தம்பப்ரப்ருதிமுநிகணப்ரணீதவித்யர்தவாத மந்த்ரஸ்வரூபவேதமூலேதிஹாஸபுராண-தர்மஶாஸ்த்ரோபப்ரும்ஹிதபரமார்தபூதாநாதிநிதநாவிச்சிந்நபாடஸம்ப்ரதாய-ருக் –யஜுஸ்-ஸாம-அதர்வரூபாநந்த ஶாகம் வேதம் சாப்யுபகச்சதாமஸ்மாகம் கிம் ந ஸேத்ஸ்யதி ।
(ஸித்தாந்திஸம்மதே அர்தே ப்ரமாணாநி)
யதோக்தம் பகவதா த்வைபாயநேந மஹாபாரதே –
யோ மாமஜமநாதிம் ச வேத்தி லோகமஹேஶ்வரம் || (ப.கீ.௧௦.௩)
த்வாவிமௌ புரஷௌ லோகே க்ஷரஶ்சாக்ஷர ஏவ ச ।
க்ஷர: ஸர்வாணி பூதாநி கூடஸ்தோऽக்ஷர உச்யதே || (ப.கீ.௧௫.௧௬)
உத்தம: புருஷஸ்த்வந்ய: பரமாத்மேத்யுதாஹ்ருத: ।
யோ லோகத்ரயமாவிஶ்ய விபர்த்யவ்யய ஈஶ்வர: || (ப.கீ.௧௫.௧௭)
காலம் ச பசதே தத்ர ந காலஸ்தத்ர வை ப்ரபூ: । (ம.பா.ஶா.௧௯௬.௯)
ஏதே வை நிரயாஸ்தாத ஸ்தாநஸ்ய பரமாத்மந: || (ம.பா.ஶா.௧௯௬.௬)
அவ்யக்தாதிவிஶேஷாந்தம் பரிணாமர்த்திஸம்யுக்தம் ।
க்ரீடா ஹரேரிதம் ஸர்வம் க்ஷரமித்யவதார்யதாம் || (ம.பா.ஶா.௨௦௬.௫௮)
க்ருஷ்ண ஏவ ஹி லோகாநாமுத்பத்திரபி சாப்யய: ।
க்ருஷ்ணஸ்ய ஹி க்ருதே பூதமிதம் விஶ்வம் சராசரம் || (ம.பா.ஶா.௩௮.௨௩)
இதி । க்ருஷ்ணஸ்ய ஹி க்ருத இதி க்ருஷ்ணஸ்ய ஶேஷபூதம் ஸர்வமித்யர்த: । பகவதா பராஶரேணாப்யுக்தம் –
ஶுத்தே மஹாவிபூத்யாக்யே பரே ப்ரஹ்மணி ஶப்த்யதே ।
மைத்ரேய! பகவச்சப்த: ஸர்வகாரணகாரணே || (வி.பு.௬.௫.௭௨)
ஜ்ஞாநஶக்திபலைஶ்வர்யவீர்யதேஜாம்ஸ்யஶேஷத: ।
பகவச்சப்தவாச்யாநி விநா ஹேயைர்குணாதிபி: || (வி.பு.௬.௫.௭௯)
ஏவமேஷ மஹாஶப்தோ மைத்ரேய பகவாநிதி ।
பரமப்ரஹ்மபூதஸ்ய வாஸுதேவஸ்ய நாந்யக: || (வி.பு.௬.௫.௭௬)
தத்ர பூஜ்யபதார்தோக்திபரிபாஷாஸமந்வித: ।
ஶப்தோऽயம் நோபசாரேண த்வந்யத்ர ஹ்யுபசாரத: || (வி.பு.௬.௫.௭௭)
ஏவம் ப்ரகாரமமலம் ஸத்யம் வ்யாபகமக்ஷயம் ।
ஸமஸ்தஹேயரஹிதம் விஷ்ண்வாக்யம் பரமம் பதம் || (வி.பு.௧.௨௨.௫௫)
கலாமுஹூர்தாதிமயஶ்ச காலோ ந யத்விபூதே: பரிணாமஹேது: || (வி.பு.௪.௩௮)
க்ரீடதோ பாலகஸ்யேவ சேஷ்டாஸ்தஸ்ய நிஶாமய || (வி.பு.௧.௨.௨௦) இத்யாதி । மநுநாபி
ப்ரஶாஸிதாரம் ஸர்வேஷாமணீயாம்ஸமணீயஸாம் । (ம.ஸ்ம்ரு. ௧௨.௧௨௨) இத்யுக்தம் ।
யாஜ்ஞவல்க்யேநாபி
க்ஷேத்ரஸ்யேஶ்வரஜ்ஞாநாத்விஶுத்தி: பரமா மதா । (யாஜ்ஞ.ஸ்ம்ரு.௩௪)
இதி । ஆபஸ்தம்பேநாபி பூ: ப்ராணிந: ஸர்வ ஏவ குஹாஶயஸ்ய (ஆப.த.ஸூ.௨௨.௪) இதி । ஸர்வே ப்ராணிநோ குஹாஶயஸ்ய – பரமாத்மந: பூ: – புரம் ஶரீரமித்யர்த: । ப்ராணிந இதி ஸஜீவாத்மபூதஸம்காத: ।
(ஸ்வபரமதவிமர்ஶ:)
நநு ச கிமநேநாடம்பரேண । சோத்யம் து ந பரிஹ்ருதம் । உச்யதே । ஏவமப்யுபகச்சதாமஸ்மாகம் ஆத்மதர்மபூதஸ்ய சைதந்யஸ்ய ஸ்வாபாவிகஸ்யாபி கர்மணா பாரமார்திகம் ஸம்கோசம் விகாஸம் ச ப்ருவதாம் ஸர்வமிதம் பரிஹ்ருதம் । பவஸ்து ப்ரகாஶ ஏவ ஸ்வரூபமிதி ப்ரகாஶோ ந தர்மபூதஸ்தஸ்ய ஸம்கோசவிகாஸௌ வா நாப்யுபகம்யேதே। ப்ரகாஶப்ரஸாராநுத்பத்திமேவ திரோதாநபூதா: கர்மாதய: குர்வந்தி । அவித்யா சேத்திரோதாநம் திரோதாநபூததயாவித்யயா ஸ்வரூபபூதப்ரகாஶநாஶ இதி பூர்வமேவோக்தம் । அஸ்மாகம் த்வவித்யாரூபேண கர்மணா ஸ்வரூபநித்யதர்மபூதப்ரகாஶ: ஸம்குசித: । தேந தேவாதிஸ்வரூபாத்மாபிமாநோ பவதீதி விஶேஷ: । யதோக்தம் –
அவித்யா கர்மஸம்ஜ்ஞாந்யா த்ருதீயா ஶக்திரிஷ்யதே ।
யதா க்ஷேத்ரஶக்தி: ஸா வேஷ்டிதா ந்ருப ஸர்வகா || (வி.பு.௬.௭.௬௨)
ஸம்ஸாரதாபாநகிலாநவாப்நோத்யதிஸம்ததாந் || (வி.பு.௬.௭.௬௧)
தயா திரோஹிதத்வாச்ச ஶக்தி: க்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்ஜ்ஞிதா ।
ஸர்வபூதேஷு பூபாலே தாரதம்யேந வர்ததே || (வி.பு.௬.௭.௬௩)
இதி । க்ஷேத்ரஜ்ஞாநாம் ஸ்வதர்மபூதஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய கர்மஸம்ஜ்ஞாவித்யயா ஸம்கோசம் விகாஸம் ச தர்ஶயதி ।
(அவித்யாயா: ஸ்வரூபாநுபபத்தி:)
அபி சாச்சாதிகாவித்யா ஶ்ருதிபிஶ்சாஇக்யோபதேஶபலாச்ச ப்ரஹ்மஸ்வரூபதிரோதாநஹேயதோஷரூபாஶ்ரீயதே தஸ்யாஶ்ச மித்யாரூபத்வேந ப்ரபஞ்சவத்ஸ்வதர்ஶநமூலதோஷாபேக்ஷத்வாத் । ந ஸா மித்யா தர்ஶநமூலதோஷ: ஸ்யாதிதி ப்ரஹ்மைவ மித்யாதர்ஶநமூலம் ஸ்யாத் । தஸ்யாஶ்சாநாதித்வேऽபி மித்யாரூபத்வாதேவ ப்ரஹ்மத்ருஶ்யத்வேநைவாநாதித்வாத் தத்தர்ஶநமூலபரமார்ததோஷாநப்யுபகமாச்ச ப்ரஹ்மைவ தத்தர்ஶநமூலம் ஸ்யாத் । தஸ்ய நித்யத்வாதநிர்மோக்ஷ ஏவ ।
(ஏகஜீவவாதப்ரதிபாதநம்)
அத ஏவேதமபி நிரஸ்தம் ஏகமேவ ஶரீரம் ஜீவவத், நிர்ஜீவாநீதராணி ஶரீராணி ஸ்வப்நத்ருஷ்டநாநாவிதாநந்தஶரீராணாம் யதா நிர்ஜீவத்வம் । தத்ர ஸ்வப்நே த்ரஷ்டு: ஶரீரமேகமேவ ஜீவவத் । தஸ்ய ஸ்வப்நவேலாயாம் த்ருஶ்யபூதநாநாவிதஶரீராணாம் நிர்ஜீவத்வமேவ । அநேநைகேநைவ பரிகல்பிதத்வாஜ்ஜீவா மித்யாபூதா இதி।
(உக்தவாதநிராஸ:)
ப்ரஹ்மணா ஸ்வஸ்வரூபவ்யதிரிக்தஸ்ய ஜீவபாவஸ்ய ஸர்வஶரீராணாம் ச கல்பிதத்வாதேகஸ்மிந்நபி ஶரீரே ஶரீரவஜ்ஜீவபாவஸ்ய ச மித்யாரூபத்வாத்ஸர்வாணி ஶரீராணி மித்யாரூபாணி, தத்ர ஜீவபாவஶ்ச மித்யாரூப இத்யேகஸ்ய ஶரீரஸ்ய தத்ர ஜீவபாவஸ்ய ச ந கஶ்சித்விஶேஷ: । அஸ்மாகம் து ஸ்வப்நே த்ரஷ்டு: ஸ்வஶரீரஸ்ய தஸ்மிந்நாத்மஸத்பாவஸ்ய ச ப்ரபோதவேலாயாமபாதிதத்வாநந்யேஷாம் ஶரீராணாம் தத்கதஜீவாநாம் ச பாதிதத்வாத்தே ஸர்வே மித்யாபூதா: ஸ்வஶரீரமேகம் தஸ்மிஞ்ஜீவபாவஶ்ச பரமார்த இதி விஶேஷ: ।
(அவித்யாயா நிவர்தகஸ்ய நிவ்ருத்தேஶ்சாநுபபத்தி:)
அபி ச கேந வா வித்யாநிவ்ருத்தி: ஸா கீத்ருஶீதி விவேசநீயம் । ஐக்யஜ்ஞாநம் நிவர்தகம் நிவ்ருத்திஶ்சாநிர்வசநீயப்ரத்யநீகாகாரேதி சேத் । அநிர்வசநீயப்ரத்யநீகம் நிர்வசநீயம் தச்ச ஸத்வாஸத்வா த்விரூபம் வா கோட்யந்தரம் ந வித்யதே । ப்ரஹ்மவ்யதிரேகேணைததப்யுபகமே புநரவித்யா ந நிவ்ருத்தா ஸ்யாத் । ப்ரஹ்மைவ சேந்நிவ்ருத்திஸ்தத்ப்ராகப்யவிஶிஷ்டமிதி வேதாந்தஜ்ஞாநாத்பூர்வமேவ நிவ்ருத்தி: ஸ்யாத் । ஐக்யஜ்ஞாநம் நிவர்தகம் ததபாவாத்ஸம்ஸார இதி பவத்தர்ஶநம் விஹந்யதே ।
கிஞ்ச நிவர்தகஜ்ஞாநஸ்யாப்யவித்யாரூபர்வாத்தந்நிவர்தநம் கேநேதி வக்தவ்யம் । நிவர்தகஜ்ஞாநம் ஸ்வேதரஸமஸ்தபேதம் நிவர்த்ய க்ஷணிகத்வாதேவ ஸ்வயமேவ விநஶ்யதி தாவாநலவிஷநாஶநவிஷாந்தரவதிதி சேந்ந । நிவர்தகஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தத்வேந தத்ஸ்வரூபததுத்பத்திவிநாஶாநாம் மித்யாரூபத்வாத்தத்விநாஶரூபா வித்யா திஷ்டத்யேவேதி தத்விநாஶதர்ஶநஸ்ய நிவர்தகம் வக்தச்யமேவ । தாவாக்ந்யாதீநாமபி பூர்வாவஸ்தாவிரோதிபரிணாமபரம்பராவர்ஜநீயைவ।
(அவித்யாயா: ஜ்ஞாத்ரநுபபத்தி: ஸர்வஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய த்ரிரூபதா ச)
அபி ச சிந்மாத்ரப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தக்ருத்ஸ்நநிஷேதவிஷயஜ்ஞாநஸ்ய கோऽயம் ஜ்ஞாதா । அத்யாஸரூப இதி சேந்ந। தஸ்ய நிஷேததயா நிவர்தகஜ்ஞாநகர்மத்வாத்தத்கர்த்ருத்வாநுபபத்தே: । ப்ரஹ்மஸ்வரூப ஏவேதி சேந்ந । ப்ரஹ்மணோ நிவர்தகஜ்ஞாநம் ப்ரதி ஜ்ஞாத்ருத்வம் கிம் ஸ்வரூபமுதாத்யஸ்தம் । அத்யஸ்தம் சேதயமத்யாஸஸ்தந்மூலவித்யாந்தரம் ச நிவர்தகஜ்ஞாநவிஷயதயா திஷ்டத்யேவ । தந்நிவர்தகாந்தராப்யுபகமே தஸ்யாபி த்ரிரூபதயாநவஸ்தைவ । ஸர்வஸ்ய ஹி ஜ்ஞாநஸ்ய த்ரிரூபகத்வவிரஹே ஜ்ஞாநத்வமேவ ஹீயதே । கஸ்யசித்கம்சநார்தவிஶேஷம் ப்ரதி ஸித்திரூபத்வாத் । ஜ்ஞாநஸ்ய த்ரிரூபத்வவிரஹே பவதாம் ஸ்வரூபபூதஜ்ஞாநவந்நிவர்தகஜ்ஞாநமப்யநிவர்தகம் ஸ்யாத் । ப்ரஹ்மஸ்வரூபஸ்யைவ ஜ்ஞாத்ருத்வாப்யுபகமேऽஸ்மதீய ஏவ பக்ஷ: பரிக்ருஹீத: ஸ்யாத் । நிவர்தகஜ்ஞாநஸ்வரூபஜ்ஞாத்ருத்வம் ச ஸ்வநிவர்த்யாந்தர்கதமிதி வசநம் பூதலவ்யதிரிக்தம் க்ருத்ஸ்நம் சிந்நம் தேவதத்தேநேத்யஸ்யாமேவ சேதநக்ரியாயாமஸ்யாஶ்சேதநக்ரியாயாஶ்சேத்த்ருத்வஸ்ய ச சேத்யாந்தர்பாவவசநவதுபஹாஸ்யம்।
(அவித்யாநிவர்தகஜ்ஞாநஸாமக்ர்யநுபபத்தி:)
அபி ச நிகிலபேதநிவர்தகமிதமைக்யஜ்ஞாநம் கேந ஜாதமிதி விமர்ஶநீயம் । ஶ்ருத்யைவேதி சேந்ந । தஸ்யா ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தாயா அவித்யாபரிகல்பிதத்வாத்ப்ரபஞ்சபாதகஜ்ஞாநஸ்யோத்பாதகத்வம் ந ஸம்பவதி । ததா ஹி துஷ்டகாரணஜாதமபி ரஜ்ஜுஸர்பஜ்ஞாநம் ந துஷ்டகாரணஜந்யேந ரஜ்ஜுரியம் ந ஸர்ப இதி ஜ்ஞாநேந பாத்யதே । ரஜ்ஜுஸர்பஜ்ஞாநபயே வர்தமாநே கேநசித்ப்ராந்தேந புருஷேண ரஜ்ஜுரியம் ந ஸர்ப இத்யுக்தேऽப்யயம் ப்ராந்த இதி ஜ்ஞாதே ஸதி தத்வசநம் ரஜ்ஜுஸர்பஜ்ஞாநஸ்ய பாதகம் ந பவதி பயம் ச ந நிவர்ததே । ப்ரயோஜகஜ்ஞாநவத: ஶ்ரவணவேலாயாமேவ ஹி ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தத்வேந ஶ்ருதேரபி ப்ராந்திமூலத்வம் ஜ்ஞாதமிதி । நிவர்தகஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞாதுஸ்தத்ஸாமக்ரீபூதஶாஸ்த்ரஸ்ய ச ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்ததயா யதி பாத்யத்வமுச்யதே ஹந்த தர்ஹி ப்ரபஞ்சநிவ்ருத்தேர்மித்யாத்வமாபததீதி ப்ரபஞ்சஸ்ய ஸத்யதா ஸ்யாத் । ஸ்வப்நத்ருஷ்டபுருஷவாக்யாவகத-பித்ராதிமரணஸ்ய மித்யாத்வேந பித்ராதிஸத்யதாவத் । கிஞ்ச தத்த்வமஸ்யாதிவாக்யம் ந ப்ரபஞ்சஸ்ய பாதகம் । ப்ராந்திமூலத்வாத்ப்ராந்தப்ரயுக்தரஜ்ஜுஸர்பபாதகவாக்யவத் ।
நநு ச ஸ்வப்நே கஸ்மிம்ஶ்சித்பயே வர்தமாநே ஸ்வப்நதஶாயாமேவாயம் ஸ்வப்ந இதி ஜ்ஞாதே ஸதி பூர்வபயநிவ்ருத்திர்த்ருஷ்டா। தத்வதத்ராபி ஸம்பவதீதி । நைவம் । ஸ்வப்நவேலாயாமேவ ஸோऽபி ஸ்வப்ந இதி ஜ்ஞாதே ஸதி புநர்பயாநிவ்ருத்திரேவ த்ருஷ்டேதி ந கஶ்சித்விஶேஷ:। ஶ்ரவணவேலாயாமேவ ஸோऽபி ஸ்வப்ந இதி ஜ்ஞாதமேவேத்யுக்தம் ।
(ப்ரஹ்மண: மித்யாபூதஶாஸ்த்ரஸித்தத்வேபி ஸத்யத்வஸித்திஶங்காதத்பரிஹாரௌ)
யதபி சேதமுக்தம் ப்ராந்திபரிகல்பிதத்வேந மித்யாரூபமபி ஶாஸ்த்ரமத்விதீயம் ப்ரஹ்மேதி போதயதி தஸ்ய ஸதோ ப்ரஹ்மணோ விஷயஸ்ய பஶ்சாத்தநபாதாதர்ஶநாத்ப்ரஹ்ம ஸுஸ்திதமேவேதி । ததயுக்தம் । ஶூந்யமேவ தத்த்வமிதி வாக்யேந தஸ்யாபி பாதிதத்வாத் । இதம் ப்ராந்திமூலவாக்யமிதி சேத் । ஸதத்விதீயம் ப்ரஹ்மேதி வாக்யமபி ப்ராந்திமூலமிதி த்வயைவோக்தம் । பஶ்சாத்தநபாதாதர்ஶநம் து ஸர்வஶூந்யவாக்யஸ்யைவேதி விஶேஷ: ।
(வாதாநதிகாராபாதகஹேதுப்ரதர்ஶநம்)
ஸர்வஶூந்யவாதிநோ ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தவஸ்துமித்யாத்வவாதிநஶ்ச ஸ்வபக்ஷஸாதநப்ரமாண பாரமார்த்யாநப்யுபகமேந அபியுக்தைர்வாதாநதிகார ஏவ ப்ரதிபாதித: । அதிகாரோऽநப்யுபாயத்வாந்ந வாதே ஶூந்யவாதிந:। இதி ।
(ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ரத்யக்ஷபாதகத்வஸித்தி:)
அபி ச ப்ரத்யக்ஷத்ருஷ்டஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்ய மித்யாத்வம் கேந ப்ரமாணேந ஸாத்யதே । ப்ரத்யக்ஷஸ்ய தோஷமூலத்வேநாந்யதாஸித்திஸம்பவாந்நிர்தோஷம் ஶாஸ்த்ரமநந்யதாஸித்தம் ப்ரத்யக்ஷஸ்ய பாதகமிதி சேத் । கேந தோஷேண ஜாதம் ப்ரத்யக்ஷமநந்தபேதவிஷயமிதி வக்தவ்யம் । அநாதிபேதவாஸநாக்யதோஷஜாதம் ப்ரத்யக்ஷமிதி சேத்। ஹந்த தர்ஹ்யநேநைவ தோஷேண ஜாதம் ஶாஸ்த்ரமபீத்யேகதோஷமூலத்வாச்சாஸ்த்ரப்ரத்யக்ஷயோர்ந பாத்யபாதகபாவஸித்தி:।
(ஶாஸ்த்ரப்ரத்யக்ஷயோர்விஷயபேதப்ரதர்ஶநம்)
ஆகாஶவாய்வாதி பூதததாரப்தஶப்தஸ்பர்ஶாதியுக்தமநுஷ்யத்வாதிஸம்ஸ்தாநஸம்ஸ்திதபதார்தக்ராஹி ப்ரத்யக்ஷம்। ஶாஸ்த்ரம் து ப்ரத்யக்ஷாத்யபரிச்சேத்யஸர்வாந்தராத்மத்வஸத்யத்வாத்யநந்தவிஶேஷணவிஶிஷ்ட ப்ரஹ்மஸ்வரூபததுபாஸநாத்யாராதந ப்ரகாரதத்ப்ராப்தி பூர்வகதத்ப்ரஸாதலப்யபலவிஶேஷ-ததநிஷ்டகரணமூல -நிக்ரஹவிஶேஷவிஷயமிதி ந ஶாத்ரப்ரத்யக்ஷயோர்விரோத: । அநாதிநிதநாவிச்சிந்ந பாடஸம்ப்ரதாயதாத்யநேக-குணவிஶிஷ்டஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்ய பலீயஸ்த்வம் வததா ப்ரத்யக்ஷபாரமார்த்யமவஶ்யமப்யுபகந்தவ்யமித்யலமநேந ஶ்ருதிஶதவிததிவாதவேகபராஹதகுத்ருஷ்டிதுஷ்டயுக்தி ஜாலதூலநிரஸநேநேத்யுபரம்யதே ।
(இதி ஶாங்கரமதநிராகரணபரகரணம்)
(பாஸ்கரமதநிராகரணாரம்ப:)
த்விதீயே து பக்ஷ உபாதிப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தவஸ்த்வந்தராநப்யுபகமாத் ப்ரஹ்மண்யேவோபாதி-ஸம்ஸர்காதௌபாதிகா: ஸர்வே தோஷா ப்ரஹ்மண்யேவ பவேயு: । ததஶ்சாபஹதபாப்மத்வாதிநிர்தோஷத்வஶ்ருதய: ஸர்வே விஹந்யந்தே ।
யதா கடாகாஶாதே: பரிச்சிந்நதயா மஹாகாஶாத்வைலக்ஷண்யம் பரஸ்பரபேதஶ்ச த்ருஶ்யதே தத்ரஸ்தா குணா வா தோஷா வாநவச்சிந்நே மஹாகாஶே ந ஸம்பத்யந்தே ஏவமுபாதிக்ருதபேதவ்யவஸ்திதஜீவகதா தோஷா அநுபஹிதே பரே ப்ரஹ்மணி ந ஸம்பத்யந்த இதி சேத் ।
நைததுபபத்யதே । நிரவயவஸ்யாகாஶஸ்யாநவச்சேத்யஸ்ய கடாதிபிஶ்சேதாஸம்பவாத், தேநைவாகாஶேந கடாதய: ஸம்யுக்தா இதி ப்ரஹ்மணோऽப்யச்சேத்யத்வாத்ப்ரஹ்மைவோபாதிஸம்யுக்தம் ஸ்யாத்।
கடஸம்யுக்தாகாஶப்ரதேஶோऽந்யஸ்மாதாகாஶப்ரதேஶாத்பித்யத இச்சேத் । ஆகாஶஸ்யைகஸ்யைவ ப்ரதேஶபேதேந கடாதிஸம்யோகாத்கடாதௌ கச்சதி தஸ்ய ச ப்ரதேஶபேதஸ்யாநியம இதி தத்வத்ப்ரஹ்மண்யேவ ப்ரதேஶபேதாநியமேநோபாதிஸம்ஸர்காதுபாதௌ கச்சதி ஸம்யுக்தவியுக்தப்ரஹ்மப்ரதேஶபேதாச்ச ப்ரஹ்மண்யேவோபாதி-ஸம்ஸர்க: க்ஷணே க்ஷணே பந்தமோக்ஷௌ ஸ்யாதாமிதி ஸந்த: பரிஹஸந்தி ।
(ஶ்ரோத்ரத்ருஷ்டாந்தேந ப்ரஹ்மணி வ்யவஸ்தாஶங்கா – தத்பரிஹாரௌ)
நிரவயவஸ்யைவாகாஶஸ்ய ஶ்ரோத்ரேந்த்ரியத்வேऽபீந்த்ரியவ்யவஸ்தாவத்ப்ரஹ்மண்யபி வ்யவஸ்தோபபத்யத இதி சேத் । ந வாயுவிஶேஷஸம்ஸ்க்ருதகர்ணப்ரதேஶஸம்யுக்தஸ்யைவாகாஶப்ரதேஶஸ்யேந்த்ரியத்வாத்தஸ்ய ச ப்ரதேஶாந்தராபேதே அபீந்த்ரிய-வ்யவஸ்தோபபத்யதே । ஆகாஶஸ்ய து ஸர்வேஷாம் ஶரீரேஷு கச்சத்ஸ்வநியமேந ஸர்வப்ரதேஶஸம்யோக இதி ப்ரஹ்மண்யுபாதிஸம்யோகப்ரதேஶாநியம ஏவ ।
(இந்த்ரியாணாமாஹங்காரிகத்வம்)
ஆகாஶஸ்ய ஸ்வரூபேணைவ ஶ்ரோத்ரேந்த்ரியத்வமப்யுபகம்யாபீந்த்ரியவ்யவஸ்தோகதா । பரமார்ததஸ்த்வாகாஶோ ந ஶ்ரோத்ரேந்த்ரியம் । வைகாரிகாதஹம்காராதேகாதஶேந்த்ரியாணி ஜாயந்த இதி ஹி வைதிகா: । யதோக்தம் பகவதா பராஶரேண
தைஜஸாநீந்த்ரியாண்யாஹுர்தேவா வைகாரிகா தஶ ।
ஏகாதஶம் மநஶ்சாத்ர தேவா வைகாரிகா: ஸ்ம்ருதா: || (வி.பு.௧.௨.௪௭) இதி ।
அயமர்த: । வைகாரிகஸ்தைஜஸோ பூதாதிரிதி த்ரிவிதோऽஹம்கார: । ஸ ச க்ரமாத்ஸாத்த்விகோ ராஜஸஸ்தாமஸஶ்ச। தத்ர தாமஸாத்பூதாதேராகாஶாதீநி பூதாநி ஜாயந்த இதி ஸ்ருஷ்டிக்ரமமுக்த்வா தைஜஸாத்ராஜஸாத் அஹம்காராதேகதஶேந்த்ரியாணி ஜாயந்த இதி பரமதமுபந்யஸ்ய ஸாத்த்விகாஹம்காராத் வைகாரிகாநீந்த்ரியாணி ஜாயந்த இதி ஸ்வமதமுச்யதே தேவா வைகாரிகா: ஸ்ம்ருதா: (வி.பு.௧.௨.௪௭) இதி । தேவா இந்த்ரியாணி । ஏவமிந்த்ரியாணாமாஹம்காரிகாணாம் பூதைஶ்சாப்யாயநம் மஹாபாரத உச்யதே । பௌதிகத்வேऽபீந்த்ரியாணாம் ஆகாஶாதிபூதவிகாரத்வாதேவாகாஶாதிபூதபரிணாமவிஶேஷா வ்யவஸ்திதா ஏவ ஶரீரவத்புருஷாணாமிந்த்ரியாணி பவந்தீதி ப்ரஹ்மண்யச்சேத்யே நிரவயவே நிர்விகாரே த்வநியமேநாநந்தஹேயோபாதிஸம்ஸர்கதோஷோ துஷ்பரிஹர ஏவேதி ஶ்ரத்ததாநாநாமேவாயம் பக்ஷ இதி ஶாஸ்த்ரவிதோ ந பஹு மந்யந்தே ।
(பாஸ்கரமதநிராஸோபஸம்ஹார:)
ஸ்வரூபபரிணாமாப்யுபகமாதவிகாரத்வஶ்ருதிர்பாத்யதே । நிரவத்யதா ச ப்ரஹ்மண: ஶக்திபரிணாம இதி சேத் । கேயம் ஶக்திருச்யதே । கிம் ப்ரஹ்மபரிணாமரூபா । உத ப்ரஹ்மணோऽநந்யா காபீதி । உபயபக்ஷேऽபி ஸ்வரூபபரிணாமோऽவர்ஜநீய ஏவ ।
(இதி பாஸ்கரமதநிராஸ:)
(தத்ர ப்ரஹ்மணி அபுருஷார்தஸம்பந்தோபபாதநம்)
(யாதவப்ரகாஶமதநிராஸாரம்ப:)
த்ருதீயேऽபி பக்ஷே ஜீவப்ரஹ்மணோர்பேதவதபேதஸ்ய சாப்யுபகமாத்தஸ்ய ச தத்பாவாத்ஸௌபரிபேதவச்ச ஸ்வாவதாரபேதவச்ச ஸர்வஸ்யேஶ்வரபேததாத்ஸர்வே ஜீவகதா தோஷாஸ்தஸ்யைவ ஸ்யு: । ஏததுக்தம் பவதி । ஈஶ்வர: ஸ்வரூபேணைவ ஸுரநரதிர்யக்ஸ்தாவராதிபேதேநாவஸ்தித இதி ஹி ததாத்மகத்வவர்ணநம் க்ரியதே । ததா ஸத்யேகம்ருத்பிண்டாரப்தகடஶராவாதிகதாந்யுதகாஹரணாதீநி ஸர்வகார்யாணி யதா தஸ்யைவ பவந்தி, ஏவம் ஸர்வஜீவகதஸுகது:காதி ஸர்வமீஶ்வரகதமேவ ஸ்யாத் ।
(அம்ஶபேதேந பரிஹாரேऽபி அஸாமஞ்ஜஸ்யம்)
கடஶராவாதிஸம்ஸ்தாநாநுபயுக்தம்ருத்த்ரவ்யம் யதா கார்யாந்தராந்விதமேவமேவ ஸுரபஶுமநுஜாதி-ஜீவத்வாநுபயுக்தேஶ்வர: ஸர்வஜ்ஞ: ஸத்யஸம்கல்பத்வாதிகல்யாணகுணாகர இதி சேத்ஸத்யம் ஸ ஏவேஶ்வர ஏகேநாம்ஶேந கல்யாணகுணகணாகர: ஸ ஏவாந்யேநாம்ஶேந ஹேயகுணாகர இத்யுக்தம் । த்வயோரம்ஶயோரீஶ்வராவிஶேஷாத் ।
(பேதாபேதபக்ஷஸ்ய அத்யந்தஹேயத்வம்)
த்வவம்ஶௌ வ்யவஸ்திதவிதி சேத் । கஸ்தேந லாப: । ஏகஸ்யைவாநேகாம்ஶேந நித்யது:கித்வாதம்ஶாந்தரேண ஸுகித்வமபி நேஶ்வரத்வாய கல்பதே । யதா தேவதத்தஸ்யைகஸ்மிந் ஹஸ்தே சந்தநபங்காநுலேபகேயூர-கடகாங்குலீயாலம்கா: தஸ்யைவாந்யஸ்மிந் ஹஸ்தே முத்கராபிகாத: காலாநலஜ்வாலாநுப்ரவேஶஶ்ச தத்வதேவ ஈஶ்வரஸ்ய ஸ்யாதிதி ப்ரஹ்மாஜ்ஞாநபக்ஷாதபி பாபீயாநயம் பேதாபேதபக்ஷ: । அபரிமிதது:கஸ்ய பாரமார்திகத்வாத்ஸம்ஸாரிணாம் அந்தத்வேந துஸ்தரத்வாச்ச ।
(தாதாத்ம்யஸ்ய ஶரீராத்மபாவநிபந்தநதயா ஸர்வதோஷாஸம்ஸ்பர்ஶ:)
தஸ்மாத்விலக்ஷணோऽயம் ஜீவாம்ஶ இதி சேத் । ஆகதோऽஸி தர்ஹி மதீயம் பந்தாநம் । ஈஶ்வரஸ்ய ஸ்வரூபேண தாதாத்ம்யவர்ணநே ஸ்யாதயம் தோஷ: । ஆத்மஶரீரபாவேந து தாதாத்ம்யப்ரதிபாதநே ந கஶ்சித்தோஷ: । ப்ரத்யுத நிகிலபுவநநியமநாதிர்மஹாநயம் குணகண: ப்ரதிபாதிதோ பவதி । ஸாமாநாதிகரண்யம் ச முக்யவ்ருத்தம் ।
(பேதாபேதபக்ஷதூஷணம்)
அபி சைகஸ்ய வஸ்துநோ பிந்நாபிந்நத்வம் விருத்தத்வாந்ந ஸம்பவதீத்யுக்தம் । கடஸ்ய படாத்பிந்நத்வே ஸதி தஸ்ய தஸ்மிந்நபாவ: । அபிந்நத்வே ஸதி தஸ்ய ச பாவ இதி । ஏகஸ்மிந் காலே சைகஸ்மிந் தேஶே சைகஸ்ய ஹி பதார்தஸ்ய யுகபத்ஸத்பாவோऽஸத்பாவஶ்ச விருத்த: ।
ஜாத்யாத்மநா பாவோ வ்யக்த்யாத்மநா சாபாவ இதி சேத் । ஜாதேர்முண்டேந சாபாவே ஸதி கண்டே முண்டஸ்யாபி ஸத்பாவப்ரஸங்க: । கண்டேந ச ஜாதேரபிந்நத்வே ஸத்பாவோ பிந்நத்வே சாஸத்பாவ: அ_ோ மஹிஶத்வஸ்யைவேதி விரோதோ துஷ்பரிஹர ஏவ । ஜாத்யாதேர்வஸ்துஸம்ஸ்தாநதயா வஸ்துந: ப்ரகாரத்வாத்ப்ரகார-ப்ரகாரிணோஶ்ச பதார்தாந்தரத்வம் ப்ரகாரஸ்ய ப்ருதக்ஸித்த்யநர்ஹாத்வம் ப்ருதகநுபலம்பஶ்ச தஸ்ய ச ஸம்ஸ்தாநஸ்ய சாநேகவஸ்துஷு ப்ரகாரதயாவஸ்திதஶ்சேத்யாதி பூர்வமுக்தம் ।
ஸோऽயமிதி புத்தி: ப்ரகாராஇக்யாதயமபி தண்டீதி புத்திமத் । அயம் ச ஜாத்யாதிப்ரகாரோ வஸ்துநோ பேத இத்யுச்யதே। தத்யோக ஏவ வஸ்துநோ பிந்நமிதி வ்யவஹாரஹேதுரித்யர்த: । ஸ ச வஸ்துநோ பேதவ்யவஹாரஹேது: ஸ்வஸ்ய ச ஸம்வேதநவத் । யதா ஸம்வேதநம் வஸ்துநோ வ்யவஹாரஹேது: ஸ்வஸ்ய வ்யவஹாரஹேதுஶ்ச பவதி ।
(ப்ரத்யக்ஷஸ்ய ஸந்மாத்ரக்ராஹித்வாதிநிராஸ:, யாதவப்ரகாஶமதநிராஸோபஸம்ஹாரஶ்ச)
அத ஏவ ஸந்மாத்ரக்ராஹி ப்ரத்யக்ஷம் ந பேதக்ராஹீத்யாதிவாதா நிரஸ்தா: । ஜாத்யாதிஸம்ஸ்தாநஸம்ஸ்திதஸ்யைவ வஸ்துந: ப்ரத்யக்ஷேண க்ருஹீதத்வாத்தஸ்யைவ ஸம்ஸ்தாநரூபஜாத்யாதே: ப்ரதியோக்யபேக்ஷயா பேதவ்யவஹாரஹேதுத்வாச்ச । ஸ்வரூபபரிணாமதோஷஶ்ச பூர்வமேவோக்த: ।
(இதி யாதவப்ரகாஶமதநிராகரணம்)
ய: ப்ருதிவ்யாம் திஷ்டந் ப்ருதிவ்யா அந்தரோ யம் ப்ருதிவீ ந வேத யஸ்ய ப்ருதிவீ ஶரீரம் ய: ப்ருதிவீமந்தரோ யமயதி ஏஷ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத: । (ப்ரு.உ.௫.௭௭) ய ஆத்மநி திஷ்டந்நாத்மநோऽந்தரோ ய ஆத்மா ந வேத யஸ்யாத்மா ஶரீரம் ய ஆத்மாநமந்தரோ யமயதி ஏஷ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத: । (ப்ரு.உ.௫.௨௬) ய: ப்ருதிவீமந்தரே ஸம்சரந் யஸ்ய ப்ருதிவீ ஶரீரம் யம் ப்ருதிவீ ந வேத (ஸுபா.உ.௭) இத்யாதி யோऽக்ஷரமந்தரே ஸம்சரந் யஸ்யாக்ஷரம் ஶரீரமக்ஷரம் ந வேத (ஸுபா.உ.௭) த்வா ஸுபர்ணா ஸயுஜா ஸகாயா ஸமாநம் வ்ருக்ஷம் பரிஷஸ்வஜாதே । தயோரந்ய: பிப்பலம் ஸ்வாத்வத்த்யநஶ்நந்நந்யோऽபிசாகஶீதி (முண்ட.உ.௩.௧.௧) அந்த: ப்ரவிஷ்ட: ஶாஸ்தா ஜநாநாம் ஸர்வாத்மா (தை.ஆ.௩.௧௧.௩) தத்ஸ்ருஷ்ட்வா ததேவாநுப்ராவிஶத்। ததநுப்ரவிஶ்ய ஸச்ச த்யச்சாபவத் (தை.உ.ஆ.௬.௨.௩) இத்யாதி। ஸத்யம் சாந்ருதம் ச ஸத்யமபவத் (தை.உ.ஆ.௬.௩) அநேந ஜீவேநாத்மநா (சா.உ.௬.௩.௨) இத்யாதி । ப்ருதகாத்மாநம் ப்ரேரிதாரம் மத்வா ஜுஷ்டஸ்ததஸ்தேநாம்ருதத்வமேதி (ஶ்வே.உ.௧.௬) போக்தா போக்யம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா ஸர்வம் ப்ரோக்தம் த்ரிவிதம் ப்ரஹ்ம, ஏதத் (ஶ்வே.உ.௧.௧௨) நித்யோ நித்யாநாம் சேதநஶ்சேதநாநாமேகோ பஹூநாம் யோ விததாதி காமாந் (ஶ்வே.௬.௧௩) ப்ரதாநக்ஷேத்ரஜ்ஞபதிர்குணேஶ: (ஶ்வே.உ.௬.௧௬) ஜ்ஞாஜ்ஞௌ த்வவஜவீஶாநீஶௌ (ஶ்வே.உ.௧.௯) இத்யாதிஶ்ருதிஶதைஸ்ததுபப்ரும்ஹணை:
ஜகத்ஸர்வம் ஶரீரம் தே ஸ்தைர்யம் தே வஸுதாதலம் || (வா.ரா.யு.௧௨௬.௧௬)
யத்கிம்சித்ஸ்ருஜ்யதே யேந ஸத்த்வஜாதேந வை த்விஜ ।
தஸ்ய ஸ்ருஜ்யஸ்ய ஸம்பூதௌ தத்ஸர்வம் வை ஹரேஸ்தநு: || (வி.பு.௧.௨௨.௩௮)
அஹமாத்மா குடாகேஶ ஸர்வபூதாஶயஸ்தித: || (ப.கீ.௧௦.௨௦)
ஸர்வஸ்ய சாஹம் ஹ்ருதி ஸம்நிவிஷ்டோ மத்த: ஸ்ம்ருதிர்ஜ்ஞாநமபோஹநம் ச || (ப.கீ.௧௫.௧௫)
இத்யாதிவேதவிதக்ரேஸரவால்மீகிபராஶரத்வைபாயநவசோபிஶ்ச பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: ஸர்வஸ்யாத்மத்வாவகமாத் சிதசிதாத்மகஸ்ய வஸ்துநஸ்தச்சரீரத்வாவகமாச்ச ஶரீரஸ்ய ஶரீரிணம் ப்ரதி ப்ரகாரதயைவ பதார்தத்வாச்ஶரீரஶரீரிணோஶ்ச தர்மபேதேऽபி தயோரஸம்கராத்ஸர்வஶரீரம் ப்ரஹ்மேதி ப்ரஹ்மணோ வைபவம் ப்ரதிபாதயத்பி: ஸாமாநாதிகரண்யாதிபிர்முக்யவ்ருத்தை: ஸர்வசேதநாசேதநப்ரகாரம் ப்ரஹ்மைவாபிதீயதே ।
(ஸாமாநாதிகரண்யஸ்ய ஸ்வமதே முக்யதா)
ஸாமாநாதிகரண்யம் ஹி த்வயோ: பதயோ: ப்ரகாரத்வயமுகேநைகார்தநிஷ்டத்வம்। தஸ்ய சைதஸ்மிந் பக்ஷே முக்யதா । ததா ஹி தத்த்வமிதி ஸாமாநாதிகரண்யே ததித்யநேந ஜகத்காரணம் ஸர்வகல்யாணகுணகணாகரம் நிரவத்யம் ப்ரஹ்மோச்யதே । த்வமிதி ச சேதநஸாமாநாதிகரண்யவ்ருத்தேந ஜீவாந்தர்யாமிரூபி தச்சரீரம் ததாத்மதயாவஸ்திதம் தத்ப்ரகாரம் ப்ரஹ்மோச்யதே। இதரேஷு பக்ஷேஷு ஸாமாநாதிகரண்யஹாநிர்ப்ரஹ்மண: ஸதோஷதா ச ஸ்யாத் ।
(சிதசிதோ: ப்ரஹ்மப்ரகாரத்வஸமர்தநம்)
ஏததுக்தம் பவதி । ப்ரஹ்மைவமவஸ்திதமித்யத்ரைவம்ஶப்தார்தபூதப்ரகாரதயைவ விசித்ரசேதநாசேதநாத்மக-ப்ரபஞ்சஸ்ய ஸ்தூலஸ்ய ஸூக்ஷ்மஸ்ய ச ஸத்பாவ: । ததா ச பஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய இத்யயமர்த: ஸம்பந்நோ பவதி । தஸ்யைவேஶ்வரஸ்ய கார்யதயா காரணதயா ச நாநாஸம்ஸ்தாநஸம்ஸ்திதஸ்ய ஸம்ஸ்தாநதயா சிதசித்வஸ்துஜாதமவஸ்திதமிதி ।
நநு ச ஸம்ஸ்தாநரூபேண ப்ரகாரதயைவம்ஶப்தார்தத்வம் ஜாதிகுணயோரேவ த்ருஷ்டம் ந த்ரவ்யஸ்ய । ஸ்வதந்த்ரஸித்தியோக்யஸ்ய பதார்தஸ்யைவம்ஶப்தார்ததயேஶ்வரஸ்ய ப்ரகாரமாத்ரத்வமயுக்தம் । உச்யதே த்ரவ்யஸ்யாபி தண்டகுண்டலாதேர்த்ரவ்யாந்தரப்ரகாரத்வம் த்ருஷ்டமேவ ।
(ஶரீரவாசிநாம் ஆத்மபர்யந்தத்வேந ஸாமாநாதிகரண்யம்)
நநு ச தண்டாதே: ஸ்வதந்த்ரஸ்ய த்ரவ்யாந்தரப்ரகாரத்வே மத்வர்தீயப்ரத்யயோ த்ருஷ்ட: । யதா தண்டீ குண்டலீதி। அதோ கோத்வாதிதுல்யதயா சேதநாசேதநஸ்ய த்ரவ்யபூதஸ்ய வஸ்துந ஈஶ்வரப்ரகாரதயா ஸாமாநாதிகரண்யேந ப்ரதிபாதநம் ந யுஜ்யதே । அத்ரோச்யதே – கௌரஶ்வோ மநுஷ்யோ தேவ இதி பூதஸம்காதரூபாணாம் த்ரவ்யாணாமேவ தேவதத்தோ மநுஷ்யோ ஜாத: புண்யவிஶேஷேண, யஜ்ஞதத்தோ கௌர்ஜாத: பாபேந, அந்யஶ்சேதந: புண்யாதிரேகேண தேவோ ஜாத இத்யாதிதேவாதிஶரீராணாம் சேதநப்ரகாரதயா லோகதேவயோ: ஸாமாநாதிகரண்யேந ப்ரதிபாதநம் த்ருஷ்டம் ।
அயமர்த: ஜாதிர்வா குணோ வா த்ரவ்யம் வா ந தத்ராதர: । கம்சந த்ரவ்யவிஶேஷம் ப்ரதி விஶேஷணதயைவ யஸ்ய ஸத்பாவஸ்தஸ்ய ததப்ருதக்ஸித்தேஸ்தத்ப்ரகாரதயா தத்ஸாமாநாதிகரண்யேந ப்ரதிபாதநம் யுக்தம் । யஸ்ய புநர்த்ரவ்யஸ்ய ப்ருதக்ஸித்தஸ்யைவ கதாசித்க்வசித்த்ரவ்யாந்தரப்ரகாரத்வமிஷ்யதே தத்ர மத்வர்தீயப்ரத்யய இதி விஶேஷ: ।
(ஸர்வேஷாம் ஶப்தாநாம் ஈஶ்வரபர்யந்ததா, ஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநோபபத்திஶ்ச)
ஏவமேவ ஸ்தாவரஜங்கமாத்மகஸ்ய ஸர்வஸ்ய வஸ்துந ஈஶ்வரஶரீரத்வேந தத்ப்ரகாரதயைவ ஸ்வரூபஸத்பாவ இதி । தத்ப்ரகாரீஶ்வர ஏவ தத்தச்சப்தேநாபிதீயத இதி தத்ஸாமாநாதிகரண்யேந ப்ரதிபாதநம் யுக்தம் । ததேவைதத்ஸர்வம் பூர்வமேவ நாமரூபவ்யாகரணஶ்ருதிவிவரணே ப்ரபஞ்சிதம் ।
அத: ப்ரக்ருதிபுருஷமஹதஹம்காரதந்மாத்ரபூதேந்த்ரியததாரப்தசதுர்தஶபுவநாத்மகப்ரஹ்மாண்ட-ததந்தர்வர்தி-தேவதிர்யங்மநுஷ்யஸ்தாவராதி ஸர்வப்ரகாரஸம்ஸ்தாநஸம்ஸ்திதம் கார்யமபி ஸர்வம் ப்ரஹ்மைவேதி காரணபூதப்ரஹ்மவிஜ்ஞாநாதேவ ஸர்வம் விஜ்ஞாதம் பவதீத்யேகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநமுபபந்நதரம் । ததேவம் கார்யகாரணபாவாதிமுகேந க்ருத்ஸ்நஸ்ய சிதசித்வஸ்துந: பரப்ரஹ்மப்ரகாரதயா ததாத்மகத்வமுக்தம் ।
(ப்ரஹ்மணோ ஜகதுபாதாநதாயா: நிர்விகாரத்வவிகடகத்வாக்ஷேப:)
நநு ச பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: ஸ்வரூபேண பரிணாமாஸ்பதத்வம் நிர்விகாரத்வநிரவத்யத்வ-ஶ்ருதிவ்யாகோபப்ரஸஞ்கேந நிவாரிதம் । ப்ரக்ருதிஶ்ச ப்ரதிஜ்ஞாத்ருஷ்டாந்தாநுபரோதாத் (ப்ர.ஸூ.௧.௪.௨௩) இத்யேகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞா-ம்ருத்தத்கார்யத்ருஷ்டாந்தாப்யாம் பரமபுருஷஸ்ய ஜகதுபாதாநகாரணத்வம் ச ப்ரதிபாதிதம் । உபாதாநகாரணத்வம் ச பரிணாமாஸ்பதத்வமேவ । கதமிதமுபபத்யதே ।
(ப்ரஹ்மண: உபாதாநதாயா: நிர்விகாரத்வாவிகடகத்வம், தஸ்ய சித்ரூபேண அசித்ரூபேண ச பரிணாமாப்யுபகமே தோஷோபபாதநம்)
அத்ரோச்யதே ஸஜீவஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்யாவிஶேஷேண காரணத்வமுக்தம் । தத்ரேஶ்வரஸ்ய ஜீவரூபபரிணாமாப்யுபகமேந நாத்மா ஶ்ருதேர்நித்யத்வாச்ச தாப்ய: (ப்ர.ஸூ.௨.௩.௧௮) இதி விருத்யதே । வைஷம்யநைர்க்ருண்யபரிஹாரஶ்ச ஜீவநமநாதித்வாப்யுபகமேந தத்கர்மநிமித்ததயா ப்ரதிபாதித: வைஷம்யநைர்க்ருண்யே ந ஸாபேக்ஷத்வாத் (ப்ர.ஸூ.௨.௧.௩௪) ந கர்மவிபாகாதிதி சேந்ந அநாதித்வாதுபபத்யதே சாப்யுபலப்யதே ச (ப்ர.ஸூ. ௨.௧.௩௫) இதி । அக்ருதாப்யாகமக்ருதவிப்ரணாஶப்ரஸங்கஶ்சாநித்யத்வேऽபிஹித: ।
ததா ப்ரக்ருதேரப்யநாதிதா ஶ்ருதிபி: ப்ரதிபதிதா
அஜாமேகாம் லோஹிதஶுக்லக்ருஷ்ணாம் பஹ்நீம் ப்ரஜாம் ஜநயந்தீம் ஸரூபாம் ।
அஜோ ஹ்யேகோ ஜுஷமாணோऽநுஶேதே ஜஹாத்யேநாம் புக்தபோகாமஜோऽந்ய: || (தை.நா.உ.௧௦.௫)
இதி ப்ரக்ருதிபுருஷயோரஜத்வம் தர்ஶயதி ।
அஸ்மாந்மாயீ ஸ்ருஜதே விஶ்வமேதத்தஸ்மிம்ஶ்சாந்யோ மாயயா ஸம்நிருத்த: (ஶ்வே.உ.௪.௯)
மாயாம் து ப்ரக்ருதிம் வித்யாந்மாயிநம் து மஹேஶ்வரம் (ஶ்வே.உ.௪.௧௦)
இதி ப்ரக்ருதிரேவ ஸ்வரூபேண விகாராஸ்பதமிதி ச தர்ஶயதி-
கௌரநாத்யந்தவதீ ஸா ஜநித்ரீ பூதபாவிநீ (மந்த்ரி.உ.௧.௫) இதி ச ।
ஸ்ம்ருதிஶ்ச பவதி,
ப்ரக்ருதிம் புருஷம் சைவ வித்த்யநாதீ உபவபி ।
விகாராம்ஶ்ச குணாம்ஶ்சைவ வித்தி ப்ரக்ருதிஸம்பவாந் || (ப.கீ.௧௩.௧௯)
பூமிராபோऽநலோ வாயு: கம் மநோ புத்திரேவ ச ।
அஹம்கார இதீயம் மே பிந்நா ப்ரக்ருதிரஷ்டதா || (ப.கீ.௭.௪)
அபரேயமிதஸ்த்வந்யாம் ப்ரக்ருதிம் வித்தி மே பராம் ।
ஜீவபூதாம் மஹாபாஹோ யயேதம் தார்யதே ஜகத் || (ப.கீ.௭.௫)
ப்ரக்ருதிம் ஸ்வாமவஷ்டப்ய விஸ்ருஜாமி புந: புந: । (ப.கீ.௯.௮)
மயாத்யக்ஷேண ப்ரக்ருதி: ஸூயதே ஸசராசரம் || (ப.கீ.௯.௧௦)
இத்யாதிகா ।
ஏவம் ச ப்ரக்ருதேரபீஶ்வரஶரீரத்வாத்ப்ரக்ருதிஶப்தோऽபி ததாத்மபூதஸ்யேஶ்வரஸ்ய தத்ப்ரகாரஸம்ஸ்திதஸ்ய வாசக:। புருஷஶப்தோऽபி ததாத்மபூதஸ்யேஶ்வரஸ்ய புருஷப்ரகாரஸம்ஸ்திதஸ்ய வாசக: । அதஸ்தத்விகாராணாமபி ததேஶ்வர ஏவாத்மா । ததாஹ –
வ்யக்தம் விஷ்ணுஸ்ததாவ்யக்தம் புருஷ: கால ஏவ ச । (வி.பு.௧.௨.௨௦)
ஸா ஏவ க்ஷோபகோ ப்ரஹ்மந் க்ஷோப்யஶ்ச பரமேஶ்வர: || (வி.பு.௧.௨.௩௩)
இதி । அத: ப்ரக்ருதிப்ரகாரஸம்ஸ்திதே பரமாத்மநி ப்ரகாரபூதப்ரக்ருத்யம்ஶே விகார: ப்ரகார்யம்ஶே சாவிகார: । ஏவமேவ ஜீவப்ரகாரஸம்ஸ்திதே பரமாத்மநி ச ப்ரகாரபூதஜீவாம்ஶே ஸர்வே சாபுருஷார்தா: ப்ரகார்யம்ஶோ நியந்தா நிரவத்ய: ஸர்வகல்யாணகுணாகர: ஸத்யஸம்கல்ப ஏவ ।
ததா ச ஸதி காரணாவஸ்த ஈஶ்வர ஏவேதி ததுபாதாநகஜகத்கார்யாவஸ்தோऽபி ஸ ஏவேதி கார்யகாரணயோரநந்யத்வம் ஸர்வஶ்ருத்யவிரோதஶ்ச பவதி ।
(ப்ரஹ்மண ஏவ காரணத்வ-கார்யத்வஸமர்தநம்)
ததேவம் நாமரூபவிபாகாநர்ஹாஸூக்ஷ்மதஶாபந்நப்ரக்ருதிபுருஷஶரீரம் ப்ரஹ்ம காரணாவஸ்தம், ஜகதஸ்ததாபத்திரேவ ச ப்ரலய: । நாமரூபவிபாகவிபக்தஸ்தூலசிதசித்வஸ்துஶரீரம் ப்ரஹ்ம கார்யத்வம், ப்ரஹ்மணஸ்ததாவிதஸ்தூலபாவ ஏவ ஜகத: ஸ்ருஷ்டிரித்யுச்யதே । யதோக்தம் பகவதா பராஶரேண –
ப்ரதாநபும்ஸோரஜயோ: காரணம் கார்யபூதயோ: । (வி.பு.௧.௯.௩௭) இதி ।
தஸ்மாதீஶ்வரப்ரகாரபூதஸர்வாவஸ்தப்ரக்ருதிபுருஷவாசிந: ஶப்தாஸ்தத்ப்ரகாரவிஶிஷ்டதயாவஸ்திதே பரமாத்மநி முக்யதயா வர்தந்தே । ஜீவாத்மவாசிதேவமநுஷ்யஶப்தவத் । யதா தேவமநுஷ்யாதிஶப்தா தேவமநுஷ்யாதிப்ரக்ருதிபரிணாமவிஶேஷாணாம் ஜீவாத்மப்ரகாரதயைவ பதார்தத்வாத்ப்ரகாரிணி ஜீவாத்மநி முக்யதயா வர்தந்தே । தஸ்மாத்ஸர்வஸ்ய சிதசித்வஸ்துந: பரமாத்மஶரீரதயா தத்ப்ரகாரத்வாத்பரமாத்மநி முக்யதயா வர்தந்தே ஸர்வே வாசகா: ஶப்தா: ।
(ஶரீராத்மநோ: லக்ஷணநிர்வசநம்)
அயமேவ சாத்மஶரீரபாவ: ப்ருதக்ஸித்த்யநர்ஹாதாராதேயபாவோ நியந்த்ருநியாம்யபாவ: ஶேஷஶேஷிபாவஶ்ச। ஸர்வாத்மநாதாரதயா நியந்த்ருதயா ஶேஷிதயா ச ஆப்நோதீத்யாத்மா ஸர்வாத்மநாதேயதயா நியாம்யதயா ஶேஷதயா ச அப்ருதக்ஸித்தம் ப்ரகாரபூதமித்யாகார: ஶரீரமிதி சோச்யதே । ஏவமேவ ஹி ஜீவாத்மந: ஸ்வஶரீரஸம்பந்த:। ஏவமேவ பரமாத்மந: ஸர்வஶரீரத்வேந ஸர்வஶப்தவாச்யத்வம் ।
(உக்தேர்தே ஶ்ருதிஸம்மதி: புராணவசஸ்ஸம்மதிஶ்ச)
ததாஹ ஶ்ருதிகண: – ஸர்வே வேதா யத்பதமாமநந்தி (கட.உ.௨.௧௫) ஸர்வே வேதா யத்ரைகம் பவந்தி (தை.ஆ.உ.௧௧.௨) இதி । தஸ்யைகஸ்ய வாச்யத்வாதேகார்தவாசிநோ பவந்தீத்யர்த: । ஏகோ தேவோ பஹுதா நிவிஷ்ட: (தை.ஆர.௩.௧௪.௧), ஸஹைவ ஸந்தம் ந விஜாநந்தி தேவா: (தை.ஆர.௩.௧௧.௧௨) இத்யாதி । தேவா – இந்த்ரியாணி । தேவமநுஷ்யாதீநாமந்தர்யாமிதயாத்மத்வேந நிவிஶ்ய ஸஹைவ ஸந்தம் தேஷாமிந்த்ரியாணி மந:பர்யந்தாநி ந விஜாநந்தீத்யர்த: । ததா ச பௌராணிகாநி வசாம்ஸி –
நதா: ஸ்ம ஸர்வவசஸாம் ப்ரதிஷ்டா யத்ர ஶஶ்வாதீ । (வி.பு.௧.௧௨.௨௩)
வாச்யே ஹி வசஸ: ப்ரதிஷ்டா ।
கார்யாணாம் காரணாம் பூர்வம் வசஸாம் வாச்யமுத்தமம் । (ஜித.ஸ்தோ.௭.௪)
வேதைஶ்ச ஸர்வைரஹமேவ வேத்ய: । (ப.கீ.௧௫.௧௫)
இத்யாதீநி ஸர்வாணி ஹி வசாம்ஸி ஸஶரீராத்மவிஶிஷ்டமந்தர்யாமிணமேவாசக்ஷதே । ஹந்தாஹமிமாஸ்திஸ்ரோ தேவதா அநேந ஜீவேநாத்மாநுப்ரவிஶ்ய நாமரூபே வ்யாகரவாணீதி ஹி ஶ்ருதி: । ததா ச மாநவம் வச: –
(பரமாத்மந: ஸர்வஶப்தவாச்யதாயா: ஹேது:)
ப்ரஶாஸிதாரம் ஸர்வேஷாமணீயாம்ஸமணீயஸாம்
ருக்மாபம் ஸ்வப்நதீகம்யம் வித்யாத்தம் புருஷம் பரம் || (மநு.ஸ்ம்ரு.௧௨.௧௨௨)
அந்த: ப்ரவிஶ்யாந்தர்யாமிதயா ஸர்வேஷாம் ப்ரஶாஸிதாரம் நியந்தாரம் அணீயாம்ஸ ஆத்மாந: க்ருத்ஸ்நஸ்யாசேதநஸ்ய வ்யாபகதயா ஸூக்ஷ்மபூதாஸ்தே தேஷாமபி வ்யாபகத்வாத்தேப்யோऽபி ஸூக்ஷ்மதர இத்யர்த: ருக்மாப: ஆதித்யவர்ண: ஸ்வப்நகல்பபுத்திப்ராப்ய:, விஶததமப்ரத்யக்ஷதாபந்நாநுத்யாநைகலப்ய இத்யர்த: ।
ஏநமேகே வதந்த்யக்நிம் மாருதோऽந்யே ப்ரஜாபதிம் ।
இந்த்ரமேகே பரே ப்ரமாணமபரே ப்ரஹ்ம ஶாஶ்வதம் || (மநு.ஸ்ம்ரு.௧௨.௧௨௩)
யே யஜந்தி பித்ந் தேவாந் ப்ராஹ்மணாந் ஸஹுதாஶநாந் ।
ஸர்வபூதாந்தராத்மாநம் விஷ்ணுமேவ யஜந்தி தே || (த.ஸ்ம்ரு) இதி । பித்ருதேவப்ராஹ்மணஹுதாஶநாதிஶப்தாஸ்தந்முகேந ததந்தராத்மபூதஸ்ய விஷ்ணோரேவ வாசகா இத்யுக்தம் பவதி ।
(ஜீவாத்மநாம் ஸ்வாபாவிகம் ரூபம், தத்ஸஹாரஹேதுநிவாரணம் ச)
அத்ரேதம் ஸர்வஶாஸ்த்ரஹ்ருதயம் – ஜீவாத்மாந: ஸ்வயமஸம்குசிதாபரிச்சிந்நநிர்மலஜ்ஞாநஸ்வரூபா: ஸந்த: கர்மரூபாவித்யாவேஷ்டிதாஸ்தத்தத்கர்மாநுரூபஜ்ஞாநஸம்கோசமாபந்நா:, ப்ரஹ்மாதிஸ்தம்பபர்யந்தவிவிதவிசித்ரதேஹேஷு ப்ரவிஷ்டா: தத்தத்தேஹோசிதலப்தஜ்ஞாநப்ரஸராஸ்தத்தத்தேஹாத்மாபிமாநிநஸ்ததுசிதகர்மாணி குர்வாணாஸ்ததநுகுண-ஸுகது:கோபபோக-ரூபஸம்ஸாரப்ரவாஹம் ப்ரதிபத்யந்தே । ஏதேஷாம் ஸம்ஸாரமோசநம் பகவத்ப்ரபத்திமந்தரேண நோபபத்யத இதி ததர்த: ப்ரதமமேஷாம் தேவாதிபேதரஹித- ஜ்ஞாநைகாகாரதயா ஸர்வேஷாம் ஸாம்யம் ப்ரதிபாத்ய, தஸ்யாபி ஸ்வரூபஸ்ய பகவச்சேஷதைகரஸதயா பகவதாத்மகதாமபி ப்ரதிபாத்ய, பகவத்ஸ்வரூபம் ச ஹேயப்ரத்யநீக-கல்யாணைகதாநதயா ஸகலேதரவிஸஜாதீயமநவதிகாதிஶயாஸம்க்யேயகல்யாணகுணகணாஶ்ரயம் ஸ்வஸம்கல்ப-ப்ரவ்ருத்தஸமஸ்தசிதசித்வஸ்துஜாததயா ஸர்வஸ்யாத்மபூதம் ப்ரதிபாத்ய, ததுபாஸந ஸாங்கம் தத்ப்ராபகம் ப்ரதிபதயந்தி ஶாஸ்த்ராணீதி ।
(ஜீவாத்மநாம் ஜ்ஞாநாநந்தஸ்வரூபதா)
யதோக்தம் – நிர்வாணமய ஏவாயமாத்மா ஜ்ஞாநமயோऽமல: ।
து:காஜ்ஞாநமலா தர்மா ப்ரக்ருதேஸ்தே ந சாத்மந: || (வி.பு.௬.௭.௨௨)
இதி ப்ரக்ருதிஸம்ஸர்கக்ருதகர்மமூலத்வாந்நாத்மஸ்வரூபப்ரயுக்தா தர்மா இத்யர்த: । ப்ராப்தாப்ராப்தவிவேகேந ப்ரக்ருதேரேவ தர்மா இத்யுக்தம் ।
(ஆத்மஸு ஜ்ஞாநைகாகாரதாதர்ஸநமேவ பாண்டித்யம்)
வித்யாவிநயஸம்பந்நே ப்ராஹ்மணே கவி ஹஸ்திநி ।
ஶுநி சைவ ஶ்வபாகே ச பாண்டிதா: ஸமதர்ஶிந: || (ப.கீ.௫.௧௮)
இதி । தேவதிர்யங்மநுஷ்யஸ்தாவரரூபப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்யாத்மந: ஸ்வரூபவிவேசநீ புத்திரேஷாம் தே பண்டிதா: । தத்தத்ப்ரக்ருதிவிஶேஷவியுக்தாத்மயாதாத்ம்யஜ்ஞாநவந்தஸ்தத்ர தத்ராத்யந்தவிஷமாகாரே வர்தமாநமாத்மாநம் ஸமாநாகாரம் பஶ்யந்தீதி ஸமதர்ஶிந இத்யுக்தம் ।
ததிதமாஹ
இஹைவ தைர்ஜித: ஸர்கோ யேஷாம் ஸாம்யே ஸ்திதம் மந: ।
நிர்தோஷம் ஹி ஸமம் ப்ரஹ்ம தஸ்மாத்ப்ரஹ்மணி தே ஸ்திதா: || (ப.கீ.௫.௧௯)
இதி । நிர்தோஷம் தேவாதிப்ரக்ருதிவிஶேஷஸம்ஸர்கரூபதோஷரஹிதம் ஸ்வரூபேணாவஸ்திதம் ஸர்வமாத்மவஸ்து நிர்வாணரூபஜ்ஞாநைகாகாரதயா ஸமமித்யர்த: ।
(ஜீவாத்மநாம் பகவச்சேஷதைகரஸத்வாதி)
தஸ்யைவம்பூதஸ்யாத்மநோ பகவச்சேஷதைகரஸதா தந்நியாம்யதா ததேகாதாரதா ச தச்சரீரதத்தநு-ப்ரப்ருதிபி: ஶப்தைஸ்தத்ஸமாநாதிகரண்யேந ச ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணேஷு ப்ரதிபாத்யத இதி பூர்வமேவோக்தம் ।
(ப்ரபதநஸ்ய அத்யந்தாவஶ்யகதா)
தைவீ ஹ்யேஷா குணமயீ மம மாயா துரத்யயா ।
மாமேவ யே ப்ரபத்யந்தே மாயாமேதாம் தரந்தி தே || (ப.கீ.௭.௧௪)
இதி தஸ்யாத்மந: கர்மக்ருதவிசித்ரகுணமயப்ரக்ருதிஸம்ஸர்கரூபாத்ஸம்ஸாராந்மோக்ஷோ பகவத்ப்ரபத்திமந்தரேண நோபபதயத இத்யுக்தம் பவதி । நாந்ய: பந்தா அயநாய வித்யதே (தை.ஆ.௩.௧௨.௧௭) இத்யாதிஶ்ருதிபிஶ்ச ।
(பகவதோ விசித்ரைஶ்வர்யம்)
மயா ததமிதம் ஸர்வம் ஜகதவ்யக்தமூர்திநா ।
மத்ஸ்தாநி ஸர்வபூதாநி ந சாஹம் தேஷு அவஸ்தித: || (ப.கீ.௯.௪)
ந ச மத்ஸ்தாநி பூதாநி பஶ்ய மே யோகமைஶ்வரம் || (ப.கீ.௯.௫)
இதி ஸர்வஶக்தியோகாத்ஸ்வைஶ்வர்யவைசித்ர்யமுக்தம் । ததாஹ –
விஷ்டப்யாஹமிதம் க்ருத்ஸ்நமேகாம்ஶேந ஸ்திதோ ஜகத் । (ப.கீ.௧௦.௪௨)
இதி அநந்தவிசித்ரமஹாஶ்சர்யரூபம் ஜகந்மமாயுதாம்ஶேநாத்மதயா ப்ரவிஶ்ய ஸர்வம் மத்ஸம்கல்பேந விஷ்டப்யாநேந ரூபேணாநந்தமஹாவிபூதிபரிமிதோதாரகுணஸாகரோ நிரதிஶயாஶ்சர்யபூத: ஸ்திதோऽஹமித்யர்த: ।
(ப்ரஹ்மணோ துர்ஜ்ஞேயாஶ்சர்யரூபதா)
ததிதமாஹ
ஏகத்வே ஸதி நாநாத்வம் நாநாத்வே ஸதி சைகதா ।
அசிந்த்யம் ப்ரஹ்மணோ ரூபம் குதஸ்தத்வேதிதுமர்ஹாதி ||
இதி । ப்ரஶாஸித்ருத்வேநைக ஏவ ஸந்விசித்ரசிதசித்வஸ்துஷ்வந்தராத்மதயா ப்ரவிஶ்ய தத்தத்ரூபேண விசித்ரப்ரகாரோ விசித்ரகர்ம காரயந்நாநாரூபாம் பஜதே । ஏவம் ஸ்வல்பாம்ஶேந து ஸர்வாஶ்சர்யம் நாநாரூபம் ஜகத்ததந்தராத்மதயா ப்ரவிஶ்ய விஷ்டப்ய நாநாத்வேநாவஸ்திதோऽபி ஸந்நநவதிகாதிஶயாஸம்க்யேய கல்யாணகுணகண: ஸர்வேஶ்வர: பரப்ரஹ்மபூத: புருஷோத்தமோ நாராயணோ நிரதிஶயாஶ்சர்யபூதோ நீலதோயதஸம்காஶ: புண்டரீகதலாமலாயதேக்ஷண: ஸஹஸ்ராம்ஶுஸஹஸ்ரகிரண: பரமே வ்யோம்நி யோ வேத நிஹிதம் குஹாயாம் பரமே வ்யோமந், (தை.உ.ஆந.௧.௧) ததக்ஷரே பரமே வ்யோமந் (தை.நா.உ.௧.௨) இத்யாதிஶ்ருதிஸித்த ஏக ஏவாதிஷ்டதே ।
(ப்ரஹ்மண: ஸமாப்யதிகரஹிதத்வம்)
ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தஸ்ய கஸ்யசிதபி வஸ்துந ஏகஸ்வபாவஸ்யைககார்யஶக்தியுக்தஸ்யைகரூபஸ்ய ரூபாந்தரயோக: ஸ்வபாவாந்தரயோக: ஶக்த்யந்தரயோகஶ்ச ந கடதே । தஸ்யைதஸ்ய பரப்ரஹ்மண: ஸர்வவஸ்துவிஜாதீயதயா ஸர்வஸ்வபாவத்வம் ஸர்வஶக்தியோகஶ்சேத்யேகஸ்யைவ விசித்ராநந்தரூபதா ச புநரப்யநந்தாபரிமிதாஶ்சர்யயோகேநைகரூபதா ச ந விருத்தேதி வஸ்துமாத்ரஸாம்யாத்விரோதசிந்தா ந யுக்தேத்யர்த: । யதோக்தம்
ஶக்தய: ஸர்வபாவாநாமசிந்த்யஜ்ஞாநகோசரா: ।
யதோऽதோ ப்ரஹ்மணஸ்தாஸ்து ஸர்காத்யா பாவஶக்தய: ||
பவந்தி தபஸாம் ஶ்ரேஷ்ட பாவகஸ்ய யதோஷ்ணதா || (வி.பு.௧.௩.௨-௩) இதி ।
ஏததுக்தம் பவதி ஸர்வேஷாமக்நிஜலாதீநாம் பாவாநாமேகஸ்மிந்நபி பாவே த்ருஷ்டைவ ஶக்திஸ்தத்விஜாதீயபாவாந்தரேऽபீதி ந சிந்தயிதும் யுக்தா ஜலாதாவத்ருஷ்டாபி தத்விஜாதீயபாவகே பாஸ்வரத்வோஷ்ணதாதிஶக்திர்யதா த்ருஶ்யதே, ஏவமேவ ஸர்வவஸ்துவிஸஜாதீயே ப்ரஹ்மணி ஸர்வஸாம்யம் நாநுமாதும் யுக்தமிதி।
(பலிதார்தகதநம்)
அதோ விசித்ராநந்தஶக்தியுக்தம் ப்ரஹ்மைவேத்யர்த: । ததாஹ –
ஜகதேதந்மஹாஶ்சர்யம் ரூபம் யஸ்ய மஹாத்மந: ।
தேநாஶ்சர்யவரேணாஹம் பவதா க்ருஷ்ண ஸம்கத: || (வி.பு.௫.௧௯.௭) இதி ।
(விவிதஶ்ருதிஸமந்வய:)
ததேதந்நாநாவிதாநந்தஶ்ருதிநிகரஶிஷ்டபரிக்ருஹீததத்வ்யாக்யாநபரிஶ்ரமாதவதாரிதம் । ததா ஹி ப்ரமாணாந்தராபரித்ருஷ்டாபரிமிதபரிணாமாநேக தத்த்வநியதக்ரமவிஶிஷ்டௌ ஸ்ருஷ்டிப்ரலயௌ ப்ரஹ்மணோऽநேகவிதா: ஶ்ருதயோ வதந்தி நிரவத்யம் நிரஞ்ஜநம் (ஶ்வே.உ.௬.௧௯), விஜ்ஞாநம் (தை.உ.ப்ரு.௫.௧), ஆநந்தம் (தை.உ.ஆந.௯.௧), நிர்விகாரம் (யோ.ஶி.௩.௨௧), நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் ஶாந்தம் (ஶ்வே.உ.௬.௧௯), நிர்குண: (ஶ்வே.உ.௬.௧௧) இத்யாதிகா: நிர்குணம் ஜ்ஞாநஸ்வரூபம் ப்ரஹ்மேதி காஶ்சந ஶ்ருதயோऽபிதததி । நேஹ நாநாஸ்தி கிம்சந, ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி ய இஹ நாநேவ பஶ்யதி (ப்ரு.உ.௬.௪.௧௯), யத்ர த்வஸ்ய ஸர்வமாத்மைவாபூத் தத்கேந கம் பஶ்யேத்தத்கேந கம் விஜாதீயாத் (ப்ரு.உ.௪.௧௪.௧௪) இத்யாதிகா நாநாத்வநிஷேதவாதிந்ய: ஸந்தி காஶ்சந ஶ்ருதய: । ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித், யஸ்ய ஜ்ஞாநமயம் தப: (முண்ட.உ.௧.௧.௧௦), ஸர்வாணி ரூபாணி விசித்ய தீரோ நாமாநி க்ருத்வாபிவதந் யதாஸ்தே (தை.ஆ.பு.௩.௧௨.௧௬), ஸர்வே நிமேஷா ஜஜ்ஞிரே வித்யுத: புருஷாததி (தை.நா.உ.௧.௮), அபஹதபாப்மா விஜரோ விம்ருத்யுர்விஶோகோ விஜகத்ஸோऽபிபாஸ: ஸத்யகாம: ஸத்யஸம்கல்ப: (சா.உ.௮.௧.௫) இதி ஸர்வஸ்மிஞ்ஜகதி ஹேயதயாவகதம் ஸர்வகுணம் ப்ரதிஷித்ய நிரதிஶயகல்யாணகுணாநந்த்யம் ஸர்வஜ்ஞதா ஸர்வஶக்தியோகம் ஸர்வநாமரூபவ்யாகரணம் ஸர்வஸ்யாவதாரதாம் ச காஶ்சந ஶ்ருதயோ ப்ருவதே । ஸர்வம் கல்விதம் ப்ரஹ்ம தஜ்ஜலாந் (சா.உ.௧௪.௧) இதி ஐததாத்ம்யமிதம் ஸர்வம் (சா.உ.௬.௮.௭) ஏக: ஸந் பஹுதா விசார (தை.ஆ.௩.௧௧.௨) இத்யாதிகா ப்ரஹ்மஸ்ருஷ்டம் ஜகந்நாநாகாரம் ப்ரதிபாத்ய ததைக்யம் ச ப்ரதிபாதயந்தி காஶ்சந । ப்ருதகாத்மாநம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா (ஶ்வே.உ.௧.௬), போக்தா போக்யம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா (ஶ்வே.உ.௧.௧௨), ப்ரஜாபதிரகாமயத ப்ரஜா: ஸ்ருஜேயேதி (தை.ஸம்.உ.௧.௧.௧), பதிம் விஶ்வஸ்யாத்மேஶ்வரம் ஶாஶ்வதம் ஶிவமச்யுதம் (தை.நா.உ.௧௧.௩), தமீஶ்வராணாம் பரமம் மஹேஶ்வரம் தம் தேவதாநாம் பரம் ச தைவதம் (ஶ்வே.உ.௬.௭), ஸர்வஸ்ய வஶீ ஸர்வஸ்யேஶாந: (ப்ரு.உ.௬.௪.௨௨) இத்யாதிகா ப்ரஹ்மண: ஸர்வஸ்மாதந்யத்வம் ஸர்வஸ்யேஶிதவ்யமீஶ்வரத்வம் ச ப்ரஹ்மண: ஸர்வஸ்ய ஶேஷதாம் பதித்வம் சேஶ்வரஸ்ய காஶ்சந । அந்த: ப்ரவிஷ்ட: ஶாஸ்தா ஜநாநாம் ஸர்வாத்மா (தை.ஆ.௩.௧௧.௩), ஏஷ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத: (ப்ரு.உ.௫.௭.௭), யஸ்ய ப்ருதிவீ ஶரீரம்…, யஸ்யாப: ஶரீரம்…., யஸ்ய தேஜ: ஶரீரம்… (ஸுபா.உ.௭) இத்யாதி யஸ்யாவ்யக்தம் ஶரீரம்…, யஸ்யாக்ஷரம் ஶரீரம்…, யஸ்ய ம்ருத்யு: ஶரீரம்… (ஸுபா.உ.௭), யஸ்யாத்மா ஶரீரம்… (ப்ரு.உ.மா.பா.௫.௭.௨௬) இதி ப்ரஹ்மவ்யதிரிக்தஸ்ய ஸர்வஸ்ய வஸ்துநோ ப்ரஹ்மணஶ்ச ஶரீராத்மபாவம் தர்ஶயந்தி காஶ்சநேதி। நாநாரூபாணாம் வாக்யாநாமவிரோதோ முக்யார்தாபரித்யாகஶ்ச யதா ஸம்பவதி ததா வர்ணநீயம் । வர்ணிதம் ச ।
(ஸர்வாஸாம் ஶ்ருதீநாம் ஸாமரஸ்யப்ரகார:)
அவிகாரஶ்ருதய: ஸ்வரூபபரிணாமபரிஹாராதேவ முக்யார்தா: । நிர்குணவாதாஶ்ச ப்ராக்ருதஹேயகுணநிஷேத-பரதயா வ்யவஸ்திதா: । நாநாத்வநிஷேதவாதாஶ்சைகஸ்ய ப்ரஹ்மண: ஶரீரதயா ப்ரகாரபூதம் ஸர்வம் சேதநாசேதநம் வஸ்த்விதி ஸர்வஸ்யாத்மதயா ஸர்வப்ரகாரம் ப்ரஹ்மைவாவஸ்திதமிதி ஸுரக்ஷிதா: । ஸர்வப்ரகாரவிலக்ஷணத்வ-பதித்வேஶ்வரத்வஸர்வகல்யாணகுணகணாகாரத்வ ஸத்யகாமத்வஸத்யஸம்கல்பத்வாதிவாக்யம் ததப்யுபகமாதேவ ஸுரக்ஷிதம் । ஜ்ஞாநாநந்தமாத்ரவாதி ச ஸர்வஸ்மாதந்யஸ்ய ஸர்வகல்யாணகுணகணாஶ்ரயஸ்ய ஸர்வேஶ்வரஸ்ய ஸர்வஶேஷிண: ஸர்வாதாரஸ்ய ஸர்வோத்பத்திஸ்திதிப்ரலயஹேதுபூதஸ்ய நிரவத்யஸ்ய நிர்விகாரஸ்ய ஸர்வாத்மபூதஸ்ய பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: ஸ்வரூபநிரூபகதர்மோ மலப்ரத்யநீகாநந்தரூபஜ்ஞாநமேவேதி ஸ்வப்ரகாஶதயா ஸ்வரூபமபி ஜ்ஞாநமேவேதி ச ப்ரதிபாதநாதநுபாலிதம் । ஐக்யவாதாஶ்ச ஶரீராத்மபாவேந ஸாமாநாதிகரண்ய-முக்யார்ததோபபாதநாதேவ ஸுஸ்திதா:।
(பேதாதிஷு மத்யே கஸ்யார்தஸ்ய ஶ்ருதிதாத்பர்யவிஷயதா? இத்யஸ்யோத்தரம்)
ஏவம் ச ஸத்யபேதோ வா பேதோ வா த்வ்யாத்மகதா வா வேதாந்தவேத்ய: கோऽயமர்த: ஸமர்திதோ பவதி । ஸர்வஸ்ய வேதவேத்யத்வாத்ஸர்வம் ஸமர்திதம் । ஸர்வஶரீரதயா ஸர்வப்ரகாரம் ப்ரஹ்மைவாவஸ்திதமித்யபேத: ஸமர்தித: । ஏகமேவ ப்ரஹ்ம நாநாபூதசிதசித்வஸ்துப்ரகாரம் நாநாத்வேநாவஸ்திதமிதி பேதாபேதௌ । அசித்வஸ்துநஶ்சித்வஸ்துநஶ்சேஶ்வரஸ்ய ச ஸ்வரூபஸ்வபாவவைலக்ஷண்யாதஸம்கராச்ச பேத: ஸமர்தித: ।
(ஐக்யஜ்ஞாநஸ்ய மோக்ஷஸாதநத்வஶங்கா, தந்நிராஸஶ்ச)
நநு ச தத்த்வமஸி ஶ்வேதகேதோ (சா.உ.௬.௮.௭), தஸ்ய தாவதேவ சிரம் (சா.உ.௬.௧௪.௨) இத்யைக்யஜ்ஞாநமேவ பரமபுருஷார்தலக்ஷணமோக்ஷஸாதநமிதி கம்யதே । நைததேவம் । ப்ருதகாத்மாநம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா ஜுஷ்டஸ்ததஸ்தேநாம்ருதத்வமேதி (ஶ்வே.உ.௧.௬) இத்யாத்மாநம் ப்ரேரிதாரம் சாந்தர்யாமிணம் ப்ருதக்மத்வா தத: ப்ருதக்த்வஜ்ஞாநாத்தேதோஸ்தேந பரமாத்மநா ஜுஷ்டோऽம்ருதத்வமேதீதி ஸாக்ஷாதம்ருதத்வப்ராப்திஸாதநமாத்மநோ நியந்துஶ்ச ப்ருதக்பாவஜ்ஞாநமேவேத்யவகம்யதே ।
(ஸகுணப்ரஹ்மண: அபரமார்தத்வாபாவ:)
ஐக்யவாக்யவிரோதாதேததபரமார்தஸகுணப்ரஹ்மப்ராப்திவிஷயமித்யப்யுபகந்தவ்யமிதி சேத் । ப்ருதக்த்வஜ்ஞாநஸ்யைவ ஸாக்ஷாதம்ருதத்வப்ராப்திஸாதநத்வஶ்ரவணாத்விபரீதம் கஸ்மாந்ந பவதி ।
ஏததுக்தம் பவதி । த்வயோஸ்துல்யயோர்விரோதே ஸத்யவிரோதேந தயோர்விஷயோ விவேசநீய இதி । கதமவிரோத இதி சேத் –
(தத்த்வமஸிஶ்ருதிலப்யோऽர்த:)
அந்தர்யாமிரூபேணாவஸ்திதஸ்ய பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: ஶரீரதயா ப்ரகாரத்வாஜ்ஜீவாத்மநஸ்தத்ப்ரகாரம் ப்ரஹ்மைவ த்வமிதி ஶப்தேநாபிதீயதே । ததைவ ஜ்ஞாதவ்யமிதி தஸ்ய வாக்யஸ்ய விஷய: । ஏவம்பூதாஜ்ஜீவாத் ததாத்மதயா-அவஸ்திதஸ்ய பரமாத்மநோ நிகிலதோஷரஹிததயா ஸத்யஸம்கல்பத்வாத் அநவதிகாதிஶய- அஸம்க்யேயகல்யாணகுணகணாகரத்வேந ச ய: ப்ருதக்பாவ: ஸோऽநுஸம்தேய இத்யஸ்ய வாக்யஸ்ய விஷய இத்யயமர்த: பூர்வமஸக்ருதுக்த: ।
(தத்த்வத்ரயஸ்வபாவவிவேகஸ்ய மோக்ஷோபயோகிதா)
போக்தா போக்யம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா (ஶ்வே.உ.௧.௧௨) இதி போக்யரூபஸ்ய வஸ்துநோऽசேதநத்வம் பரமார்தத்வம் ஸததம் விகாராஸ்பதத்வமித்யாதய: ஸ்வபாவா:, போக்துர்ஜீவாத்மநஶ்சாமலாபரிச்சிந்நஜ்ஞாநாநந்த-ஸ்வபாவஸ்யைவ அநாதி-கர்மரூபாவித்யாக்ருத-நாநாவிதஜ்ஞாநஸம்கோசவிகாஸௌ போக்யபூதாசித்வஸ்துஸம்ஸர்கஶ்ச பரமாத்மோ-பாஸநாத் மோக்ஷஶ்சேத்யாதய: ஸ்வபாவா:, ஏவம்பூதபோக்த்ருபோக்யயோரந்தர்யாமிரூபேணாவஸ்தாநம் ஸ்வரூபேண சாபரிமிதகுணௌகாஶ்ரயத்வேநாவஸ்தாநமிதி பரஸ்ய ப்ரஹ்மஸ்த்ரிவிதாவஸ்தாநம் ஜ்ஞாதவ்யமித்யர்த: ||
(ஸகுணஸ்யைவ ஸத்வித்யோபாஸ்யத்வம்)
தத்த்வமஸி (சா.உ.௬.௮.௭) இதி ஸத்வித்யாயாமுபாஸ்யம் ப்ரஹ்ம ஸகுணம் ஸகுணப்ரஹ்மப்ராப்திஶ்ச பலமித்யபியுக்தை: பூர்வாசார்யைர்வ்யாக்யாதம்। யதோக்தம் வாக்யகாரேண யுக்தம் தத்குணகோபாஸநாத் (ப்ர.ந.வா) இதி । வ்யாக்யாதம் ச த்ரமிடாசார்யேண வித்யாவிகல்பம் வததா யத்யபி ஸச்சிதோ ந நிர்புக்நதைவதம் குணகணம் மநஸாநுதாவேத்ததாப்யந்தர்குணாமேவ தேவதாம் பஜத இதி தத்ராபி ஸகுணைவ தேவதா ப்ராப்யத (த்ர.பா) இதி। ஸச்சித்த:-ஸத்வித்யாநிஷ்ட: । ந நிர்புக்நதைவதம் குணகணம் மநஸாநுதாவேத, அபஹதபாப்மத்வாதி-கல்யாணகுணகணம் தைவதாத்விபக்தம் யத்யபி தஹரவித்யாநிஷ்ட இவ ஸச்சிதோ ந ஸ்மரேத், ததாபி அந்தர்குணாமேவ தேவதாம் பஜதே தேவதாஸ்வரூபாநுபந்தித்வாத்ஸகலகல்யாணகுணகணஸ்ய கேநசித்பரதேவதா-ஸாதாரணேந நிகிலஜகத்காரணத்வாதிநா குணேநோபாஸ்யமாநாபி தேவதா வஸ்துத: ஸ்வரூபாநுபந்தி ஸர்வகல்யாணகுணகணவிஶிஷ்டைவோபாஸ்யதே । அதஸ்ஸகுணமேவ ப்ரஹ்ம தத்ராபி ப்ராப்யமிதி ஸத்வித்யாதஹரவித்யயோர்விகல்ப இத்யர்த: ।
……Continued
