ஶ்ரீமந்நிகமாந்தமஹாதேஶிகவிரசித:

தத்த்வமுக்தாகலாப:

ஜடத்ரவ்யஸர:

ஶ்ரீமாந்வேங்கடநாதார்ய: கவிதார்கிககேஸரீ । வேதாந்தாசார்யவர்யோ மே ஸம்நிதத்தாம் ஸதா ஹ்ருதி ||

லக்ஷ்மீநேத்ரோத்பலஶ்ரீஸததபரிசயாதேஷ ஸம்வர்தமாநோ நாபீநாலீகரி(ங்க)ங்கந்மதுகரபடலீதத்தஹஸ்தாவலம்ப: । அஸ்மாகம் ஸம்பதோகாநவிரலதுலஸீதாமஸம்ஜாதபூமா காலிந்தீகாந்திஹாரீ கலயது வபுஷ: காலிமா கைடபாரே: || ௧ ||

நாநாஸித்தாந்தநீதிஶ்ரமவிமலதியோऽநந்தஸூரேஸ்தநூஜோ வைஶ்வாமித்ரஸ்ய பௌத்ரோ விததமகவிதே: புண்டரீகாக்ஷஸூரே: । ஶ்ருத்வா ராமாநுஜார்யாத்ஸதஸதபி ததஸ்தத்த்வமுக்தாகலாபம் வ்யாதாநீத்வேங்கடேஶோ வரதகுருக்ருபாலம்பிதோத்தாமபூமா || ௨ ||

ப்ரஜ்ஞாஸூச்யாऽநுவித்த: க்ஷதிமநதிகத: கர்கஶாத்தர்கஶாணாச்சுத்தோ நாநாபரீக்ஷாஸ்வஶிதிலவிஹிதே மாநஸூத்ரே நிபத்த: । ஆதந்வாந: ப்ரகாஶம் பஹுமுகமகிலத்ராஸவைதுர்யதுர்யோ தார்யோ ஹேதுர்ஜயாதே: ஸ்வஹ்ருதி ஸஹ்ருதயைஸ்தத்த்வமுக்தாகலாப: || ௩ ||

ஶிஷ்டா ஜீவேஶதத்த்வப்ரமிதியுதபரோபாஸநா முக்திஹேது: ஶக்யஸ்தத்தத்ப்ரகாராவகதிவிரஹிபிர்நைவ யாதாத்ம்யபோத: । தே தே சார்தா விதத்யு: குமதிவிரசிதாஸ்தத்த்வபோதோபரோதம் தஸ்மாந்நிர்தூதஸர்வப்ரதிமதவிமதிம் ஸாதயே ஸர்வமர்தம் || ௪ ||

ஆவாபோத்வாபதஸ்ஸ்யு: கதிகதி கவிதீசித்ரவத்தத்ததர்தேஷ்வாநந்த்யாதஸ்திநாஸ்த்யோரநவதிகுஹநாயுக்திகாந்தா: க்ருதாந்தா: । தத்த்வாலோகஸ்து லோப்தும் ப்ரபவதி ஸஹஸா நிஸ்ஸமஸ்தாந்ஸமஸ்தாந் பும்ஸ்த்வே தத்த்வேந த்ருஷ்டே புநரபி ந கலு ப்ராணிதா ஸ்தாணுதாதி: || ௫ ||

த்ரவ்யாத்ரவ்யப்ரபேதாந்மிதமுபயவிதம் தத்விதஸ்தத்த்வமாஹுர்த்ரவ்யம் த்வேதா விபக்தம் ஜடமஜடமிதி ப்ராச்யமவ்யக்தகாலௌ । அந்த்யம் ப்ரத்யக் பராக் ச ப்ரதமமுபயதா தத்ர ஜீவேஶபேதாந்நித்யா பூதிர்மதிஶ்சேத்யபரமிஹ ஜடாமாதிமாம் கேசிதாஹு: || ௬ ||

தத்ர த்ரவ்யம் தஶாவத்ப்ரக்ருதிரிஹ குணைஸ்ஸத்த்வபூர்வைருபேதா காலோऽப்தாத்யாக்ருதிஸ்ஸ்யாதணுரவகதிமாந் ஜீவ ஈஶோऽந்ய ஆத்மா । ஸம்ப்ரோக்தா நித்யபூதிஸ்த்ரிகுணஸமதிகா ஸத்த்வயுக்தா ததைவ ஜ்ஞாதுர்ஜ்ஞேயாவபாஸோ மதிரிதி கதிதம் ஸம்க்ரஹாத் த்ரவ்யலக்ஷ்ம || ௭ ||

ஏகார்தப்ரத்யபிஜ்ஞா பவதி த்ருடதரா தர்ஶநஸ்பர்ஶநாப்யாம் ஸம்காதாதேரயோகாதவகமயதி ஸா வஸ்து ரூபாததோऽந்யத் । ஏகஸ்மிந் தூரதாதேரவிஶதவிஶதப்ரத்யபிஜ்ஞாதி தத்வத் நைகத்வேऽப்யக்ஷபேதாத்பிதுரமிவ மிதஸ்ஸம்ஶ்ரயாதிப்ரஸங்காத் || ௮ ||

தர்மோ நிர்தர்மகஶ்சேத்கதமிவ பவிதா ஸோऽபிலாபாதியோக்யோ தர்மேணாந்யேந யோகே ஸ ச பவதி ததேத்யவ்யவஸ்தேதி சேந்ந । கஶ்சித்தர்மோऽபி தர்மீ ஸ்புடமதிமதநே ஸ்வாந்யநிர்வாஹகத்வம் தந்நிஷ்கர்ஷப்ரயோகேஷ்வபி பவதி புநஸ்தஸ்ய தர்மீ விஶேஷ: || ௯ ||

தச்சூந்யே தஸ்ய வ்ருத்தி: கதமிவ கடதே தத்விஶிஷ்டே து வ்ருத்தௌ ஸ்வாதாரத்வப்ரஸங்கஸ்தத இஹ ந குணோ நாபி தர்மீத்யயுக்தம் । தத்வ்ருத்திர்தர்மிமாத்ரே ந பவதி தத ஏவாஸ்ய தச்சூந்யதாऽதோ நோக்தௌ தோஷௌ ஸ்வதீவாக்விஹதிரிதரதா தத்வதந்யேऽபி ஜல்பா: || ௧௦ ||

ஸ்வச்சந்தேநாகமேந ப்ரக்ருதிமஹதஹங்காரமாத்ராக்ஷஸித்திர்நாத்யக்ஷேணாப்ரதீதேர்ந புநரநுமயா வ்யாப்திலிங்காத்யஸித்தே: । ஸத்த்வாத்யுந்மேஷபிந்நாந்மஹத இஹ ததா ஸ்யாதஹங்காரபேத: ப்ராச்யாதக்ஷாணி மாத்ரா: ப்ரஜநயதி பரோ மத்யமஸ்தூபயார்த: || ௧௧ ||

தத்ராஹங்காரஜந்யம் பஜதி பரிணதை: ஶப்தமாத்ரம் நபஸ்த்வம் தத்வத்தந்மாத்ரபூர்வாஸ்ததுபரி மருதக்ந்யம்புபூம்ய: க்ரமாத்ஸ்யு: । ஸூக்ஷ்மஸ்தூலஸ்வபாவஸ்வகுணஸமுதயப்ரக்ரியாதாரதம்யாத் தந்மாத்ராபூதபேத: கலலததிநயாத் கல்பிதஸ்தத்த்வவித்பி: || ௧௨ ||

அத்ப்யோऽக்நிஸ்தேஜஸஸ்தா இதி ந ஹி வசஸோர்பாதிதும் யுக்தமேகம் நிர்வாஹ: கல்பபேதாத்யதி ந த்ருடமிதாத்தத்த்வஸ்ருஷ்ட்யைகரூப்யாத் । வ்யஷ்டௌ தாப்ய: கதாசித்ததுபஜநிரதோ வ்யத்யயஸ்தத்ஸமஷ்டௌ ஆதாவப்ஸ்ருஷ்டிவாதஶ்ஶ்ருதிமிதமிதரந்ந ப்ரதிக்ஷேப்துமீஷ்டே || ௧௩ ||

ப்ருத்வ்யாஸ்ஸ்பர்ஶாதிபேதோ த்ரவம்ருதுகடிநீபாவபேதஶ்ச த்ருஷ்டஸ்தத்வத்ப்ருத்வீஜலாக்நிஶ்வஸநபரிணதிர்லாகவாயேதி ஜைநா: । தத்ர த்ரவ்யைக்யமிஷ்டம் க்ரமஜநிவிலயௌ த்வாகமாதப்ரகம்ப்யௌ தர்கைகாலம்பிகோஷ்ட்யாம் பஜது பஹுமதிம் தாத்ருஶீ லாகவோக்தி: || ௧௪ ||

தத்த்வேஷ்வாதர்வணேऽஷ்டௌ ப்ரக்ருதய உதிதா: ஷோடஶாந்யே விகாரா நிஷ்கர்ஷேதம்பரேऽஸ்மிந் வசஸி ததிதரத்ஸர்வமாவர்ஜநீயம் । த்ருஷ்ட்வா ஸாம்க்யம் புராணாதிகமபி பஹுதா நிர்வஹந்த்யேததேகே சிந்தாஸாபல்யமாந்த்யாச்ச்ரமபஹுலதயாऽப்யத்ர தஜ்ஜ்ஞைருதாஸி || ௧௫ ||

நிஶ்ஶேஷம் கார்யதத்த்வம் ஜநயதி ஸ பரோ ஹேதுதத்த்வைஶ்ஶரீரீ தத்தத்கார்யாந்தராத்மா பவதி ச ததஸௌ விஶ்ருதோ விஶ்வரூப: । தேஜோऽபந்நாபிதேயே பஹுபவநமபித்யாநலிங்கம் ச த்ருஷ்டம் தஸ்மாதீஶாநநிக்நா: ப்ரக்ருதிவிக்ருதயஸ்ஸ்வஸ்வகார்யப்ரஸூதௌ || ௧௬ ||

த்வேதா பூதாநி பித்த்வா புநரபி ச பிநத்த்யர்தமேகம் சதுர்தா தைரேகைகஸ்ய பாகை: பரமநுகலயத்யர்தமர்தம் சதுர்பி: । இத்தம் பஞ்சீக்ருதைஸ்தைர்ஜநயதி ஸ ஜகத்தேதுரண்டாதிகார்யாண்யைதம்பர்யம் த்ரிவ்ருத்த்வஶ்ருதிரதிககிராமக்ஷமைகா நிரோத்தும் || ௧௭ ||

கார்யம் நைவாரபேரந்ஸமதிகமணவஸ்ஸர்வதஸ்ஸம்ப்ரயுக்தா திக்ஸம்யோகைகதேஶ்யாந்ந கடத இஹ தே திக்க்ருதோऽப்யம்ஶபேத: । புத்தேஸ்த்வம்ஶாநபேக்ஷா ஸ்புரதி விஷயிதா விஶ்ரமஸ்த்வஸ்து த்ருஷ்டே நோ சேதாரம்பகாம்ஶப்ரப்ருதிஷு நியதா துர்நிவாரா: ப்ரஸங்கா: || ௧௮ ||

ஸ்யாத்பாகாநந்த்யஸாம்யே பரிமிதிஸமதா ஸர்ஷபக்ஷ்மாப்ருதோஶ்சேந்மைவம் பாகேஷ்வநந்தேஷ்வபி ஸமதிகதா ஸ்தௌல்யஹேதுர்கிரே: ஸ்யாத் । வ்யக்த்யாநந்த்யேऽபி ஜாத்யோ: பரததிதரதா பக்ஷமாஸாத்யநந்தம் ஶ்ரௌதோபாதாநஸௌக்ஷ்ம்யம் ந பவதபிமதம் தத்ப்ரதிம்நஶ்ஶ்ருதத்வாத் || ௧௯ ||

கார்யோபாதாநபேதே ந கதமதிகதோ(தா) கௌரவாதேஸ்ஸ்வகார்யம் நாந்யத்வம் நாமஸம்க்யாவ்யவஹ்ருதிதிஷணாகாரகாலாதிபேதை: । த்ரவ்யாபேதேऽப்யவஸ்தாந்தரத இஹ து தே பத்ரதாடங்கவத்ஸ்யு: நோ சேதம்ஶாம்ஶிநோஸ்ஸ்யாத்ப்ரதிஹதிருபயோ: ஸ்பர்ஶவத்த்வாவிஶேஷாத் || ௨௦ ||

இத்தம் வ்ருத்த்யாதிகேதோ ந பவதி ந ச ந: கல்பநாகௌரவம் ஸ்யாத்வஸ்த்ரே தீர்கைகதந்துப்ரமணவிரசிதே வஸ்த்ரதீர்நாபி பாத்யா । தேஶாதிக்யம் ஸமேதேஷ்வணுஷு ந ஹி தத: ஸ்தூலதீபாதஶங்கா ஸம்ஸர்காதேர்விஶேஷாதவயவிபரிஷத்ராஶிவந்யாதிவாத: || ௨௧ ||

த்ரவ்யைக்யம் ப்ரத்யபிஜ்ஞா ப்ரதயதி பரிமித்யந்தரேऽந்யாப்ரதீதேரம்ஶூத்கர்ஷக்ஷயாதிக்ஷமமபி ச ததோ ராஶிவத்ஸ்தூலமேகம் । நோ சேதஶ்ராந்தசண்டாநிலஜலதிதுநீதந்திதாவாநலாத்யை: க்ஷோணீயம் க்ஷுத்யமாநா க்ஷணமபி சரமாமண்வவஸ்தாம் ந ஜஹ்யாத் || ௨௨ ||

ஸம்காதோऽநேகபூதைரபி பவதி யதா ஹ்யேகபூதஸ்ய பாகைர்தேஹாதி: பஞ்சபூதாத்மக இதி நிகமாத்யுக்திபிஶ்ச ப்ரஸித்தம் । ந த்வேவம் ஸம்கர: ஸ்யாத்வ்யவஹ்ருதிநியமஸ்ஸூத்ரிதஸ்தாரதம்யாத்தேஹாதௌ யேந பூதாந்தரயுஜி பவதோ பௌமதாதிவ்யவஸ்தா || ௨௩ ||

ஸந்தி ப்ராகப்யவஸ்தாஸ்ஸதிதரகரணாப்ராப்தநிஷ்பத்த்யத்ருஷ்டே: ஶக்தாஶக்தப்ரபேதாதிபிரபி யாதி ந ஸ்வோசிதாத்கார்யத்ருஷ்டே: । தஸ்மிந்ஸத்யேவ தஸ்மாஜ்ஜநிரபி நியதா தந்நிமித்தாதிநீதேர்வ்யக்திர்வ்யக்தாऽநவஸ்தாம் பஜதி ந ச க்ருதாமாத்த நைவம் க்ரதௌ ந: || ௨௪ ||

வஸ்துஸ்தைர்யம் விருத்தாநுபஹிதவிஷயா ஸாதயேத் ப்ரத்யபிஜ்ஞா நைகஸ்மிந் ஶக்த்யஶக்தீ க்ருதிததிதரயோ: ஸாஹ்யபேதேந ஸித்தே: । ஏகஸ்மிந் காலபேதாத்பவதி ச ஸஹகார்யந்வயாநந்வயாதிர்நோ சேந்நோ தேஶபேதாதபி ஸுபரிஹரஸ்தேந நைகம் க்வசித்ஸ்யாத் || ௨௫ ||

தத்த்வேதம்த்வே ஹி காலாந்தரகடநமயே நைககாலே கடேதாம் காலத்வைதேऽநவஸ்தாத்யத இஹ ந மிதி: ப்ரத்யபிஜ்ஞேதி சேந்ந । ஸ்வஸ்ய ஸ்வாபாவகாலே விஹதிநியமநாத்ஸ்வேந சாத்ரைககால்யாத் காலே காலாநபேக்ஷே கதமபி ஸுவசௌ நாநவஸ்தாவிரோதௌ || ௨௬ ||

ப்ரத்யக்ஷம் வர்தமாநம் ப்ரதயதி யதிஹாவர்தமாநாத்விபக்தம் தஸ்மாத்தேநைவ ஸித்தம் க்ஷணிகமிதி ந ஸத்தாவதித்யப்ரதீதே: । தத்காலாஸத்த்வமேவ ஹ்யபநயதி ஸதோ வர்தமாநத்வபோத: காலேऽந்யத்ராபி ஸத்த்வம் ப்ரமிதமிதி கதம் தத்விரோதப்ரஸங்க: || ௨௭ ||

உத்பந்நாநாம் விநாஶே த்ருவபவித்ருதயா ஹேத்வபேக்ஷாவிஹீநே ஜந்மந்யேவோபரோதாத்க்ஷணிகமிஹ ஜகத்ஸர்வமித்யப்யஸாரம் । லிங்கம் ஹ்யேஷ்யத்த்வமாத்ரம் ஜநநவிதரதா தத்க்ஷணாநுக்ஷணத்வே தத்த்வம் தஜ்ஜந்யதா வா ததிதமநியமாஸித்திபாதாதிதூஷ்யம் || ௨௮ ||

காலாநந்தர்யஸாம்யே க்ஷணிகவபுஷி தே தேஶகாலாத்யுபாதௌ ஸர்வே பூர்வே பவேயுஸ்ததுபரி பவதாம் காரணாநி க்ஷணாநாம் । ஸந்தாநைக்யவ்யவஸ்தா நிஜபலநியதிர்வாஸநாநாம் ச ந ஸ்யாத் கார்பாஸே ரக்ததாதிக்ரமவிபரிணமத்ஸம்ஸ்க்ருதத்ரவ்யதஸ்ஸ்யாத் || ௨௯ ||

மேயத்வாத்யைர்விகீதம் க்ஷணிகமிஹ ஜகத்ஸ்யாத்க்ஷணோபாதிவச்சேத் பாதோ த்ருஷ்டாந்தஹாநி: ஸ்திர இதி விதிதோ யத்க்ஷணஸ்யாப்யுபாதி: । ஸாமக்ரீ கார்யஶூந்யா க்ஷண இயமபி தத்தேதுஸம்கோ ந சாஸௌ ஹேதுர்நாந்ய: ஸ்திராஸ்தே க்ரமவதுபதிவத்ஸ்யாத்க்ஷணத்வம் ஸ்திரேऽபி || ௩௦ ||

தீபாதீநாம் கதாசித்ஸத்ருஶவிஸத்ருஶாஶேஷஸந்தத்யபேதே த்வம்ஸே த்ருஷ்டேऽப்யஶக்யா ததிதரவிஷயேऽநந்வயத்வம்ஸக்ல்ருப்தி: । பாதாதேர்தர்ஶிதத்வாதபி ச த்ருடமிதே ஸாந்வயேऽஸ்மிந்கடாதௌ துர்தர்ஶாவஸ்தயா ஸ்யு: பயஸி லவணவல்லீநதீபாதிபாகா: || ௩௧ ||

ஸத்த்வேऽஸத்த்வேऽபி பூர்வம் கிமபி ககநதத்புஷ்பவந்நைவ ஸாத்யம் ஹேதுப்ராப்திர்ந பஶ்சாத்பவிதுரகடிதோத்பாதநேऽதிப்ரஸங்க: । ஜந்யம் ஜந்மாந்யதா வா த்வயமஸதநவஸ்தாநகார்யக்ஷதிப்யாமித்யாத்யைர்ஹேதுஸாத்யம் ந கிமபி யதி ந ஸ்வக்ரியாதேர்விரோதாத் || ௩௨ ||

காதாசித்கஸ்ய காலாவதிநியதிகரம் பூர்வஸத்காரணம் ஸ்யாத் பாவோபஷ்டம்பஶூந்யோ ந கலு ததவதிம் ப்ராகபாவோऽபி குர்யாத் । கார்யம் நிர்ஹேதுகம் சேத்கதமிவ ந பவேந்நித்யதா துச்சதா வா காதாசித்கஸ்வபாவாத்யதி ந நியமநாதந்யதாऽதிப்ரஸங்காத் || ௩௩ ||

நேத்ராதேர்தீபிகாதேரிவ நியமயுதம் தைஜஸத்வாதிஸாத்யே ரூபாதிக்ராஹகத்வம் யதி கரணதயா ஸ்யாதஸாதாரணத்வம் । தத்ஸாஹாய்யம் த்வஸித்தம் பவதி கமகதாமாத்ரமப்யஞ்ஜநாதாவக்ஷாஹங்காரிகத்வம் ஶ்ருதிபதநிபுணைர்கோஷிதம் நைவ பாத்யம் || ௩௪ ||

தந்மாத்ரேஷ்விந்த்ரியாணாம் ஶ்ருதிரிஹ ந லயம் வக்தி கிம்து ப்ரவேஶம் நோ சேத்ப்ருத்வ்யாதிவாக்யேஷ்விவ ஹி லயபதம் வ்யோம்நி சாக்ஷேஷு ச ஸ்யாத் । பூதைராப்யாயிதத்வாத்க்வசிதுபசரிதா பௌதிகத்வோக்திரேஷாமந்நாப்தேஜோமயத்வம் ஶ்ருதிரபி ஹி மந:ப்ராணவாசாமுவாச || ௩௫ ||

ரூபாதிஜ்ஞாநஸித்தௌ யதி கரணதயா கல்பநம் தீந்த்ரியாணாம் தத்வத்கத்யாதிகர்மஸ்வபி கரணதயா ஸந்து கர்மேந்த்ரியாணி । கர்மஜ்ஞாநாக்ஷஹேத்வோஸ்ஸமபரிஹரணா ஹ்யந்யதாஸித்திஶங்கா தஸ்மாதேகாதஶாக்ஷாண்யபி நிகமவிதோ மந்வதே ந்யாயபூர்யம் || ௩௬ ||

ஸாம்க்யைஸ்த்ரேதோக்தமந்த:கரணமிஹ மநோபுத்த்யஹங்காரபேதாச்சித்தம் சாந்யே சதுர்தம் விதுருபயமஸத்தாத்ருஶஶ்ருத்யபாவாத் । தத்தத்தத்த்வோக்திமாத்ரம் ந ஹி கரணபிதாமாஹ க்ல்ருப்திஸ்து குர்வீ புத்த்யாத்யாக்யா நிரூடா க்வசிதிஹ மநஸோ வ்ருத்திவைசித்ர்ய(மாத்ரா)யோகாத் || ௩௭ ||

ஏகம் தத்தத்ப்ரதேஶப்ரதிநியததயா ஶக்திபேதம் ப்ரபந்நம் தேஹவ்யாபீந்த்ரியம் சேத்ப்ரதமமிஹ பவேதாகமேநைவ பாத: । நோ சேத்ஸ்யாத்தேஹபேதப்ரதிநியததயா ஸர்வஜந்தோஸ்ததேகம் பேதாம்நாநாதக்ல்ருப்தேரபி ந ச பஜதே தேஹ ஏவேந்த்ரியத்வம் || ௩௮ ||

ஸூக்ஷ்மாண்யேகாதஶாக்ஷாண்யபி ந யதி கதம் தேஹதோ நிஷ்க்ரமாதிஶ்சித்தாணுத்வே து ஸர்வேந்த்ரியஸமுதயநே தீக்ரமோऽப்யஸ்து மாநம் । வ்ருத்த்யாऽக்ஷ்யாதேர்தவீய: ப்ரமிதிஜநகதா வ்ருத்திராப்யாயநார்தை: பூதைர்ஜாத: ப்ரஸர்ப: ஶ்ருதிமிதமபி சாநந்த்யமேஷாம் ஸ்வகார்யை: || ௩௯ ||

ப்ராப்யக்ராஹீந்த்ரியத்வாத்விமதமிதரவத்ப்ராப்திருக்தப்ரகாரா வ்ருத்திம் த்ருஷ்டேர்நிருந்தே விரலபடநயாதம்புகாசாதிரச்ச: । நோ சேத்க்ருஹ்யேத யோக்யம் ஸமமிஹ நிகிலம் நிஷ்பலே சாதகாதௌ ஸ்தைர்யே தத்யோக்யபாவோ ந ஹி கலதி ஸமா ஸந்ததிஸ்த்வந்மதேऽபி || ௪௦ ||

ஶப்தம் க்ருஹ்ணாதி தூராப்யுதிதமபி பஹிஸ்ஸந்ததா ஶ்ரோத்ரவ்ருத்திர்திக்பேதாஸந்நதாதிக்ரஹணமபி ததா தத்ர தத்ஸந்நிதாநாத் । இத்யேகேऽந்யே து தூராந்திககதஜநதாஶப்ததீகாலபேதாத் ஶ்ரோத்ராயாதஸ்ய தஸ்ய க்ரஹமநுமிதிமப்யாஹுரஸ்மிந்திகாதே: || ௪௧ ||

ப்ரத்யக்ஷம் வ்யோம நீலம் நப இதி ஹி மதிஶ்சக்ஷுஷைவாஸ்மதாதே: கூபோऽஸௌ ரந்த்ரமேதத்பததி கக இஹேத்யாதிதீஶ்சாத்ர மாநம் । ஆதாரோऽத்ராதபாதிர்யதி பவதி கதம் தஸ்ய சேஹேதி போதஸ்தஸ்யாம்ஶைஶ்சேத் த்ர்யணௌ தச்சிதிலகதி ந ச வ்யோமவாகாதபாதௌ || ௪௨ ||

ரூபஸ்பர்ஶோஜ்சிதத்வாந்ந பவதி ககநம் தர்ஶநஸ்பர்ஶநார்ஹம் க்ராணஶ்ரோத்ரே ரஸஜ்ஞாऽப்யவகமயதி ந த்ரவ்யமந்யத்த்வபாஹ்யம் । தஸ்மாந்நாத்யக்ஷவேத்யம் வியதிதி யதி ந ப்ரத்யயஸ்யாபரோக்ஷ்யாத் பஞ்சீகாரேண நைல்யம் படமலிநிமவத்பாஷிதம் வோபகுர்யாத் || ௪௩ ||

ஶப்தஸ்யாதாரபூதம் கதமபி ககநம் ஶக்யதே நாநுமாதும் ஸ்வேச்சாத: பாரிஶேஷ்யக்ரம இஹ கதிதோऽதிப்ரஸங்காதிது:ஸ்த: । நிஷ்க்ராந்த்யாதேர்ந தத்தீஸ்ஸதி நபஸி யதோ நாஸ்தி குட்யாதிகேऽஸௌ ரோதஸ்த்வாவாரகைஶ்சேத்ததபவநவஶாந்நிஷ்க்ரமாதிஶ்ச ஸித்யேத் || ௪௪ ||

யத்த்வாகாஶோऽவகாஶப்ரத இதி கதிதம் ஶாஸ்த்ரதஸ்தத்ர யாऽஸாவந்யோந்யம்(ந்ய) ஸ்பர்ஶபாஜாம் விஹதிரிஹ ந ஸா ப்ராச்யதத்த்வேஷ்விவ ஸ்யாத் । இத்யைதம்பர்யமூஹ்யம் ந யதி கதமிவாந்யேஷு லப்யோऽவகாஶ: ஸித்தாதே: ஸ்வப்ரபாவாஜ்ஜல இவ கதிதோ யுஜ்யதே மஜ்ஜநாதி: || ௪௫ ||

ஸத்ரூபேணைவ பாநாந்ந பவதி வரணாபாவமாத்ரம் விஹாய: ஸம்ஸர்காபாவமாத்ரம் ந ச பவதி யதோ நாஸ்தி ஸம்ஸர்கிபோத: । அத்யந்தாபாவநாஶாவஜநநிரபி வா ஸத்ஸு தேஷ்வேவ ந ஸ்யுஸ்தாதாத்ம்யாபாவஸித்தி: கத(மிவ)மபி ச பவேத்தம்தமர்தம் விஹாய || ௪௬ ||

நித்யத்வாத்யம்பராதேர்யதி நிரவயவத்ரவ்யதாத்யை: ப்ரஸாத்யம் க: ஸ்யாத்பாதோ விபக்ஷே கதமிவ நிகமே வாதகேऽத்ராநுமா ஸ்யாத் । பாதஸ்ஸாமாந்யத்ருஷ்ட்யா ஶ்ருதிஸமதிகதே நைவ குத்ராபி ஶக்யஸ்தேநாமூர்தத்வலிங்காந்ந ஸ்ருஜதி விமதோ மூர்தமித்யாத்யபாஸ்தம் || ௪௭ ||

ப்ராக்ப்ரத்யக்த்வாதிபேதம் பஜது வியதிதம் பாநுயோகாதிபேதாதஸ்யைவோபாதிபேதாததிகதிஶ இவ ஸ்தாம் பரத்வாபரத்வே । வ்யோமோத்தீர்ணேऽபி தேஶே ப்ரபவது ததுபாத்யந்விதைஸ்தத்ததர்தைர்தூரத்வாதிவ்யவஸ்தா ஸ்வயமுத விபுநா ப்ரஹ்மணா கிம் பரைர்ந: || ௪௮ ||

அந்யஸ்மிந்நந்யதர்மாந் கடயது வியதாத்யத்ர நாதிப்ரஸக்தி: ஸித்யத்கார்யோபயுக்தோபநயநநியமோபேததச்சக்திக்ல்ருப்தே: । ஏவம் ஹ்யேவாதிகாயாமபி திஶி பவதோऽதிப்ரஸங்கோ நிஷேத்யோ தர்மீ தர்மஶ்ச கல்ப்யௌ தவ ததிதரதா ஸ்யாத்து காலே ஸ்வமாநாத் || ௪௯ ||

ஸம்க்யாநம் தத்த்வபங்க்தௌ க்வசிதபி ந திஶ: காலவத்வா ந பேத: கண்டோக்தோ வ்யாக்ரியாதிவ்யவஹரணமபி ஹ்யந்யதைவோபபந்நம் । ஶ்ரோத்ராதுக்தஸ்து லோகப்ரப்ருதிவதுதயஸ்தஸ்ய தத்ராப்யயோ வா நைதாவத்தத்த்வபேதம் கமயதி ந ச தச்ச்ரௌத்ரதாமாந்யபர்யாத் || ௫௦ ||

வாதோ வாதீதி ஸாக்ஷாந்மதிரிதரஸமா ஸ்பர்ஶதோ நாநுமாऽஸாவந்தேऽந்யேஷு ப்ரஸங்காந்ந புநரகமகம் ஸ்பர்ஶநம் ரூபஶூந்யே । அந்யாக்ஷக்ராஹ்யதாத்ருக்விதகுணவிரஹோ ஹ்யந்யதக்ஷம் ந ருந்தே நிர்கந்தோ நீரஸோऽபி ஸ்புரதி யதநலோ தர்ஶநஸ்பர்ஶநாப்யாம் || ௫௧ ||

ஸம்க்யாத்யாஸ்ஸ்பர்ஶநாஸ்ஸ்யுஸ்தததிகரணகாஸ்ஸ்பர்ஶநே கந்தவாஹே தேஷாம் த்ரவ்யோபலம்பப்ரதிநியதநிஜாத்யக்ஷயோக்யத்வதஶ்சேத் । இ(ஷ்டம்த்வம்)ஷ்டஸ்த்வம்ஶேந சாத்மப்ரப்ருதிஷு ஸஹதே தை: ப்ரஸித்த்யந்தி ஸர்வே தத்பாஹ்யே வ்யாப்திரிஷ்டா யதி ஸததகதேரப்யஸாவஸ்து பாஹ்யே || ௫௨ ||

ந ப்ராணோ வாயுமாத்ரம் ஸஹ பரிபடநாந்ந க்ரியா த்ரவ்யதோக்தேஸ்தேஜோவத்வா ந தத்த்வாந்தரமகணநதோ வாயுதாநுஜ்சநாச்ச । தஸ்மாத்வாதோ விஶேஷம் கநஜலகரகாந்யாயத: ப்ராப்ய கம்சித்தேஹாந்தர்தாஶவித்யம் பஜதி பஹுவிதோபக்ரியோ வ்ருத்திபேதை: || ௫௩ ||

ப்ராணோऽக்ஷம் ப்ராணஶப்தாதுபகரணதயா க்ஷேத்ரிணஶ்சேத்யயுக்தம் ஶப்தைக்யம் ஹ்யைகஜாத்யம் வ்யபிசரதி ந ச ப்ராணதாऽக்ஷேஷு முக்யா । தேஹஸ்யாநக்ஷபாவேऽப்யுபக்ருதிரதிகா தத்ஸமாக்ஷோக்த்யத்ருஷ்டிர்ந ப்ராணே ஸாத்த்விகாஹம்கரணவிக்ருதிதாலக்ஷணம் தத்தி தேஷாம் || ௫௪ ||

ப்ராணாபாநாக்யபஸ்த்ராரபஸவிஸ்ருமர: ப்ராப்ய வைஶ்வாநராக்யாம் மத்யேதேஹம் ஹுதாஶோ வஸதி ஜலநிதாவௌர்வவத்ஸர்வபக்ஷ: । தத்தத்வித்யாஸு வே(த்யஸ்த்வந)த்யம் த்வந இவ ஹி பரஜ்யோதிஷ: ஸோऽபி ரூபம் நாத்மாநௌ தௌ ஜடத்வாஜ்ஜநிவிலயமுகைர்பேதகண்டோக்திபிஶ்ச || ௫௫ ||

தர்மோ பாதி ப்ரபைகா பஹலவிரலதாத்யத்ர த்ருஷ்டாநுஸாராத் ஸா தீபாம்ஶா விஶீர்ணா இதி யதி பஹுதா கல்பநாகௌரவாதி: । ரத்நாதீநாம் ஸ்திராணாம் விஶரணவிஹதேர்நிஷ்ப்ரபத்வாதி ச ஸ்யாத் தேஜஸ்தத்ஸப்ரபாகம் திமிரஹரதயா ஸாऽபி தேஜோவிஶேஷ: || ௫௬ ||

பாஷ்யே பாஸ்வத்ப்ரபாதௌ ப்ரதிஹதிபஹ(ஹு)லீபாவபூர்வம் யதுக்தம் தேந ஸ்ரோதஸ்ஸமாதிம் பரமதநயத: ப்ராஹுரேகே ப்ரபாயாம் । வஸ்துந்யஸ்தே விகல்பே ஸ்புடவிகடநயோர்வேக்துராப்தஸ்ய வாசோஸ்தாத்பர்யம் தர்கமாநாநுகுணமதிகுணைஶ்சிந்த்யமந்தேவஸத்பி: || ௫௭ ||

ப்ராச்யே ஸ்நேஹாதிநாஶே சரம இவ த்ருடோऽநந்தரம் தீபநாஶ: ஸாமக்ர்யந்யாந்யகார்யம் ஜநயதி ச ந சாநேகதீபப்ரதீதி: । ஸாம்யாதே: ஸ்யாத்து தத்தீ: ப்ரவஹணபிதுராஸ்ஸப்ரபாஸ்தத்ப்ரதீபா நிர்பாதா பாஸ்கராதௌ ப்ரதயதி நியதம் ப்ரத்யபிஜ்ஞா ஸ்திரத்வம் || ௫௮ ||

வர்ணாநாம் தாத்ருஶத்வாததிகடிநதயா கௌரவஸ்யாபி பூம்நா தாத்ரீபாகை: ப்ரபூதைஸ்ஸ்புடமிஹ கடிதா தாதவோ ஹாடகாத்யா: । தாத்ருக்த்வேऽபி ஸ்புரத்தாத்யநிதரஸுலபம் கிஞ்சிதந்வீக்ஷ்ய தஜ்ஜ்ஞை: வ்யாக்யாதம் தைஜஸத்வம் விதிததிதரயோஸ்தந்த்ரஸௌகர்யஸித்த்யை || ௫௯ ||

நைல்யாத்பௌமம் தமிஸ்ரம் சடுலபஹலதாத்யந்வயாத்தந்ந நைல்யம் சாயாவத்பாரதந்த்ர்யம் த்வயஸ இவ மணௌ த்ருஷ்டிஸித்தாத்ஸ்வபாவாத் । ஸ்பர்ஶாக்யாதிர்ந ரூபம் ஹரதி ஹரிஶிலாऽऽலோகவத்தத்ர சாக்ஷ்ணோர்நாலோகோऽர்த்யஸ்ஸஸித்தாஞ்ஜநநயநதிவாபீதத்ருஷ்ட்யாதிநீதே: || ௬௦ ||

நாலோகாபாவமாத்ரம் திமிரமவிரதம் நீலமித்யேவ த்ருஷ்டேர்நைல்யம் த்வாரோபிதம் சேத்கதமிவ ந பவேத்க்வாபி கஸ்யாபி பாத: । ஆரோபே சாத்ர நைல்யம் ந பவதி நியதம் பாஸ்வராந்யத்வஸாம்யாந்நாத்ராத்ருஷ்டம் நியந்த்ரு ப்ரதிநியதகுணாரோபக்ல்ருப்தேர்குருத்வாத் || ௬௧ ||

த்வாந்தம் தேஜஶ்ச நாஸீதிதி முநிபிருபாக்யாயி ஸம்வர்தவார்தா பாவாபாவௌ நிஷேத்தும் ததுபயவிதிவத்வ்யாஹதத்வாதஶக்யம் । அந்தர்யந்துஶ்ச தேஜஸ்ஸஹபடிததமோ தேஹ இத்யாமநந்தி ஸ்யாச்சாபாவோऽபி பாவாந்தரமதிமதநே வக்ஷ்யமாணக்ரமேண || ௬௨ ||

திஷ்டத்யுர்வீ பசக்ரம் பவநரயவஶாத்ப்ராம்யதீத்யுக்தமாப்தைர்ப்ராந்தை: க்ல்ருப்தம் த்ரிலோகீப்ரமணமிஹ ததா மேதிநீப்ராந்திபாதௌ । தத்ப்ராந்தௌ ப்ராக்ப்ரதீசோ: ப்ரஸஜதி பதநே பத்ரிணோஸ்தாரதம்யம் பாதே குர்வ்யாஸ்து தஸ்யா: ப்ரலகு திவி ஸமுத்க்ஷிப்தமேநாம் ந யாயாத் || ௬௩ ||

ஜ்யோதிஶ்ஶாஸ்த்ரம் புராணாத்யபி ந ஹி நிகமக்ராஹ்யமந்யோந்யபாத்யம் வித்யாஸ்தாநே து ஸர்வம் ப்ரதிநியதநிஜோபக்ரியாம்ஶே ப்ரமாணம் । தாத்பர்யம் தர்கணீயம் ததிஹ பஹுவிதா பூபரித்யாதிபே(தே)தை: துர்ஜ்ஞாநம் ஸர்வதா யந்முநிபிரபி பரைஸ்தத்ர தூதாஸிதவ்யம் || ௬௪ ||

ஸூர்யாவ்ருத்த்யாத்யுபாதிவ்யதிகரவஶத: காலதாऽஸ்த்வம்பராதேரந்யஸ்மிந்நந்யதர்மோபநயநநியம: ப்ராக்வதத்ரேதி சேந்ந । கல்பாந்தேऽப்யேககால: ப்ரக்ருதிபுருஷவத்ப்ரஹ்மணோ ரூபமந்யந்நிர்திஷ்டோऽநாத்யநந்தோ முநிபிரிதி தத: கார்யதா சாஸ்ய பக்நா || ௬௫ ||

காலோऽஸ்மீதி ஸ்வகீதா கதயதி பகவாந்கால இத்யாப்தவர்யோ ஹேது: ஸர்வஸ்ய நித்யோ விபுரபி ச பர: கிம் பரேணேதி சேந்ந । காலாந்தர்யாமிதாதே: ந கலு ஸமுதித: ஸம்ப்ரதீதே து பேதே ஸாதர்ம்யம் நைக்யஹேது: ஸ ஹி ததிதரவத்கோஷிதஸ்தத்விபூதி: || ௬௬ ||

காலஸ்யோத்பத்தித: ப்ராக் பரமபி ச லயாத் காலநாஸ்தித்வவாதீ ஸ்வோக்திவ்யாகாதபக்நோ ந வததி யதி தத்கோ வதேத்காலஸ்ருஷ்டிம் । ஆப்தஸ்தத்ஸ்ருஷ்டிவாதஸ்ததுபதிபரிணத்யாதிபிஸ்ஸார்தகஸ்ஸ்யாந்நோசேத்தத்ராபி பூர்வாபரவசநஹதிர்துர்நிவாரப்ரஸங்கா || ௬௭ ||

காலோऽத்யக்ஷாவஸேய: க்ஷணலவதிவஸாத்யம்ஶதோऽர்தாந்விஶிம்ஷந் ஸாக்ஷாத்தீஸ்தத்ததர்தேஷ்விவ பவதி ஹி ந: காபி காலாந்வயேऽபி । தத்ஸம்யோகா: பரத்வாதய இதி ச ததோऽப்யேஷ நைவாநுமேயோ நோ சேந்ந க்வாபி லோகவ்யவஹ்ருதிவிஷயோऽவ்யக்தவத்ஸ்யாதநேஹா || ௬௮ ||

காலஸ்யோபாதிபேதாத்கதிசிதபிததத்யப்தமாஸாதிபேதம் தத்தத்ரூபேண கால: பரிணமத இதி ப்ராஹுரேகே ததா து । யே தத்ரோபாதய: ஸ்யுஸ்த இஹ பரிணதிம் ப்ராப்நுயுஸ்ஸாநுபந்தா: நித்யோ வ்யாபீ ச தாத்ருக்பரிணதிபிரஸௌ ஸர்வகார்யே நிமித்தம் || ௬௯ ||

வாயுர்தோதூயதே யத்யதயமுடுகணோ பம்ப்ரமீதி த்ருதம் கே தேஜோ ஜாஜ்வல்யதே யத்யதபி (ஜலநிதி)ந ஜலதிர்மாதவீம் தோதவீதி । பூர்யத்வா போபவீதி ஸ்திரசரத்ருதயே தச்ச தாத்ருக்ச ஸர்வம் ஸ்வாயத்தாஶேஷஸத்தாஸ்திதியதநபரப்ரஹ்மலீலோர்மிசக்ரம் || ௭௦ || ||

இதி தத்த்வமுக்தாகலாபே ஜடத்ரவ்யஸர: ப்ரதம: || ௧ ||