ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசித

வேதாந்ததீப:

|| ப்ரதமாத்யாயே த்ருதீய: பாத: ||

௧।௩।௧

௬௬  த்யுப்யாத்யாயதநம் ஸ்வஶப்தாத் – ஆதர்வணே யஸ்மிந் த்யௌ: ப்ருதிவீ சாந்தரிக்ஷமோதம் மநஸ்ஸஹ ப்ராணைஶ்ச ஸர்வைஸ்தமேவைகம் ஜாநதாத்மாநமந்யா வாசோ விமுஞ்சத அம்ருதஸ்யைஷ ஸேது: இத்யத்ர த்யுப்ருதிவ்யாதீநாமாயதநம் கிம் ஜீவ:, உத பரமாத்மேதி ஸம்ஶய:। ஜீவ இதி பூர்வ: பக்ஷ:, மந: ப்ரப்ருதீந்த்ரியாதாரத்வஶ்ருதே:, உத்தரத்ர நாடீஸம்பந்தாத், ஜாயமாநத்வஶ்ருதேஶ்ச। ராத்தாந்தஸ்து நிருபாதிகாத்மத்வாம்ருதஸேதுத்வயோ: பரமாத்மதர்மயோ: ஶ்ரவணாத்பரமாத்மைவாயம்।  ஸர்வம் நியந்த்ருதயா ஆப்நோதீதி ஹ்யாத்மா।  அம்ருதஸ்ய ப்ராபகதயா ஸேதுஶ்ச ஸ ஏவ।  நாடீஸம்பந்த:, பஹுதாஜாயமாநத்வஞ்ச।  ஸந்ததம் ஸிராபிஸ்து லம்பத்யாகோஶஸந்நிபம், அஜாயமாநோ பஹுதா விஜாயதே இத்யாதிஷு  ஸர்வஸமாஶ்ரயணீயத்வாய அஜஹத்ஸ்வபாவஸ்யைவ பரமாத்மநோऽபி த்ருஶ்யத இதி।  ஸூத்ரார்தஸ்து – த்யுப்ருதிவ்யாதீநாமாயதநம் பரமாத்மா, ஸ்வஶப்தாத்||௧||

௬௭।  முக்தோபஸ்ருப்யவ்யபதேஶாச்ச – ததா வித்வாந்புண்யபாபே விதூய நிரஞ்ஜந: பரமம் ஸாம்யமுபைதி। ததா வித்வாந்நாமரூபாத்விமுக்த: பராத்பரம் புருஷமுபைதி திவ்யம் இதி ச பந்தாந்முக்தஸ்ய ப்ராப்யதயா வ்யபதேஶாச்சாயம் பரமாத்மா||௨||

௬௮। நாநுமாநமதச்சப்தாத்ப்ராணப்ருச்ச – ஆநுமாநம் – அநுமாநகம்யம் ப்ரதாநம்।  யதா தத்வாசிஶப்தாபாவாத் ததிஹ ந க்ருஹ்யதே। ததா ப்ராணப்ருதபீத்யர்த:।  அதஶ்சாயம் பரமாத்மா। ।௩||

௬௯।  பேதவ்யபதேஶாத் – அநீஶயா ஶோசதி முஹ்யமாந:। ஜுஷ்டம் யதா பஶ்யத்யந்யமீஶம் இத்யாதிநா ஜீவாத்பேதேந வ்யபதேஶாச்சாயம் பரமாத்மா||௪||

௭௦।  ப்ரகரணாத் – அத பரா யயா ததக்ஷரமதிகம்யத இத்யாதிநா பரமாத்மந ஏவ ப்ரக்ருதத்வாத்||௫||

௭௧।  ஸ்தித்யதநாப்யாம் ச – தயோரந்ய: பிப்பலம் ஸ்வாத்வத்தி அநஶ்நந்நந்யோ அபிசாகஶீதி  இதி கர்மபலமநஶ்நத: பரமாத்மநோ தீப்யமாநதயா ஸ்திதே:, ஜீவஸ்ய கர்மபரவஶதயா தத்பலாதநாச்ச பரமாத்மநோ ஜீவாத் பேதாவகமாத் அம்ருதஸேதுர்த்யுப்வாத்யாயதநம் ந ஜீவ:।  அத்ருஶ்யத்வாதிகுணக இத்யநேந பரமாத்மத்வே ஸ்தாபிதேऽபி, நாடீஸம்பந்தபஹுதாஜாயமாநத்வலிங்காத், யாऽவாந்தரப்ரகரணவிச்சேதாஶங்கா, ஸா நிராக்ருதா- த்யுப்வாத்யாயதநமிதி। வைஶ்வாநரஸ்ய த்ரைலோக்யஶரீரத்வாதிநா பரமாத்மத்வநிர்ணய இதி மத்யே வைஶ்வாநரவித்யா நிரூபிதா||௬|| இதி த்யுப்வாத்யதிகரணம்|| ௧ ||

௧-௩-௨

௭௨। பூமா ஸம்ப்ரஸாதாதத்யுபதேஶாத் – சாந்தோக்யே யத்ர நாந்யத்பஶ்யதி நாந்யச்ச்ருணோதி நாந்யத்விஜாநாதி ஸ பூமா இத்யத்ர பூமஶப்தநிர்திஷ்டோ நிரதிஶயவைபுல்யவிஶிஷ்டஸுகஸ்வரூப: கிம் ப்ரத்யகாத்மா, உத பரமாத்மேதி ஸம்ஶய:। ப்ரத்யகாத்மேதி பூர்வ: பக்ஷ:। தரதி ஶோகமாத்மவித் இதி ப்ரக்ரம்ய நாமாதிபரம்பரயோத்தரோத்தரபூயஸ்த்வேந ப்ரஶ்நப்ரதிவசநாப்யாம் ப்ரவ்ருத்தஸ்யாத்மோபதேஶஸ்ய ப்ராணஶப்தநிர்திஷ்டே ப்ரத்யகாத்மநி ஸமாப்திதர்ஶநாத், ப்ரத்யகாத்மந ஏவ பூமஸம்ஶப்தநமிதி நிஶ்சீயதே। ராத்தாந்தஸ்து – யத்யபி ப்ரஶ்நப்ரதிவசநாப்யாமுத்தரோத்தரபூயஸ்த்வவசநம் ப்ராணே பர்யவஸ்திதம்; ததாபி ப்ராணவேதிநோऽதிவாதித்வமுக்த்வா,  ஏஷ து வா அதிவததி யஸ்ஸத்யேநாதிவததி இதி து ஶப்தேநோபாஸகபேதம் ப்ரதிபாத்ய, தஸ்ய ஸத்யோபாஸகஸ்ய பூர்வஸ்மாதாதிக்யோபதேஶாத், ஸத்யஶப்தாபிதேயம் பரம் ப்ரஹ்மைவ பூமவிஶிஷ்டமிதி। ஸூத்ரார்தஸ்து பூமகுணவிஶிஷ்டம் பரம் ப்ரஹ்மைவ, ஸம்ப்ரஸாதாதத்யுபதேஶாத் – ஸம்ப்ரஸாத: – ப்ரத்யகாத்மா, ஏஷ ஸம்ப்ரஸாதோऽஸ்மாச்சரீராத்ஸமுத்தாய பரம் ஜ்யோதிருபஸம்பத்ய இத்யாத்யுபநிஷத்ப்ரஸித்தே:। ஏஷ து வா அதிவததி இதி ப்ரத்யகாத்மநோऽதிகதயோபதேஶாத்। அதிவாதித்வம் ஹி ஸ்வோபாஸ்யாதிக்ய-வாதித்வம்||௭||

௭௩। தர்மோபபத்தேஶ்ச – ஸ்வாபாவிகாம்ருதத்வ-ஸ்வமஹிமப்ரதிஷ்டிதத்வ-ஸர்வாத்மத்வ-ஸர்வோத்பத்திஹேதுத்வா-தீநாம் பூம்நி ஶ்ரூயமாணாநாம் தர்மாணாம் பரஸ்மிந்நேவ ப்ரஹ்மண்யுபபத்தேஶ்ச பூமா பரம் ப்ரஹ்மைவ||௮|| இதி பூமாதிகரணம் ||௨||

௧-௩-௩

௭௪। அக்ஷரமம்பராந்தத்ருதே: – வாஜிநாம் கார்கிப்ரஶ்நே। ஸ ஹோவாசைதத்வை ததக்ஷரம் கார்கி ப்ராஹ்மணா அபிவதந்த்யஸ்தூலமநண்வஹ்ரஸ்வமதீர்கமலோஹிதமஸ்நேஹமச்சாயம் இத்யத்ராக்ஷரஶப்தநிர்திஷ்டம் ப்ரதாநம்? ஜீவோ வா? உத பரமாத்மா? இதி ஸம்ஶய:। ப்ரதாநம், ஜீவோ வா, ந பரமாத்மேதி பூர்வ: பக்ஷ:। கஸ்மிந்நு கல்வாகாஶ ஓதஶ்ச ப்ரோதஶ்ச இத்யுக்தே ஆகாஶாதாரதயோச்யமாநமக்ஷரம் ப்ரதாநம், ஜீவோ வா, ப்ரதாநஸ்ய விகாராதாரத்வாஜ்ஜீவஸ்யாசித்வஸ்த்வாதாரத்வாத் ந பரமாத்மேதி। ராத்தந்தஸ்து – யதூர்த்வம் கார்கி திவ இத்யாரப்ய, காலத்ரயவர்திந: க்ருத்ஸ்நஸ்யாதாரதயா நிர்திஷ்ட ஆகாஶோऽவ்யாக்ருதமேவ, ந வாயுமாநாகாஶ:। தத: பஶ்சாத்  கஸ்மிந்நு கல்வாகாஶ ஓதஶ்ச ப்ரோதஶ்ச இதி ப்ருஷ்டே ததாதாரதயோச்யமாநமேததக்ஷரம் ந ப்ரதாநம் பவிதுமர்ஹாதி। நாபி ஜீவ:। ஏதஸ்ய வா அக்ஷரஸ்ய ப்ரஶாஸநே கார்கி ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ வித்ருதௌ திஷ்டத இத்யாரப்ய ப்ரஶாஸநாத்ஸர்வாதாரத்வஶ்ருதே:। ஸூத்ரார்தஸ்து – ஏதத்வை ததக்ஷரம் கார்கி இதி நிர்திஷ்டமக்ஷரம் பரமாத்மா, அம்பராந்தத்ருதே: – அம்பரம் – வாயுமாநாகாஶ:, அம்பராந்த:- அம்பரபாரபூதம், அம்பரகாரணமிதியாவத்; காரணாபத்திரேவ ஹி கார்யஸ்யாந்த:। ஸ சாம்பராந்த: அவ்யாக்ருதம் ப்ரதாநம், தஸ்ய த்ருதே: – தாரணாத்।  அவ்யாக்ருதஸ்யாபி த்ருதேரக்ஷரம் பரமாத்மைவேத்யர்த:||௯||

ஏவம் தர்ஹி ஜீவோ பவிதுமர்ஹாதி, தஸ்ய ப்ரதாநத்ருத்யுபபத்தேரித்யாஶங்க்யாஹ –

௭௫।  ஸா ச ப்ரஶாஸநாத் – ஸா ச  அம்பராந்தத்ருதி:। ஏதஸ்ய வா அக்ஷரஸ்ய ப்ரஶாஸநே கார்கி ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ இதி ப்ரஶாஸநாச்ச்ரூயதே। ப்ரஶாஸநம் – ப்ரக்ருஷ்டம் ஶாஸநம், அப்ரதிஹதாஜ்ஞா।  ந சாப்ரதிஹதாஜ்ஞயா க்ருத்ஸ்நஸ்ய சிதசிதாத்மகஸ்ய ஜகதோ த்ருதிர்ஜீவே உபபத்யதே; அதோ ந ஜீவ:||௧௦||

௭௬।  அந்யபாவவ்யாவ்ருத்தேஶ்ச – அந்யபாவ: – அந்யத்வம்। அஸ்யாக்ஷரஸ்ய பரமபுருஷாதந்யத்வம் வ்யாவர்தயதி வாக்யஶேஷ:, । அத்ருஷ்டம் த்ரஷ்ட்ரு இத்யாதிநா ஸர்வைரத்ருஷ்டமேததக்ஷரம் ஸர்வஸ்ய த்ரஷ்ட்ரித்யாதி ப்ரதாநஜீவாஸம்பாவநீயார்தப்ரதிபாதநாத்||௧௧||  இதி அக்ஷராதிகரணம் || ௩ ||

௧-௩-௪

௭௭।  ஈக்ஷதிகர்மவ்யபதேஶாத்ஸ: – ஆதர்வணிகாநாம் ஸத்யகாமப்ரஶ்நே ய: புநரேதம் த்ரிமாத்ரேணோமித்ய-நேநைவாக்ஷரேண பரம் புருஷமபித்யாயீத இத்யாரப்ய। ஸ ஸாமபிருந்நீயதே ப்ரஹ்மலோகம், ஸ ஏதஸ்மாஜ்ஜீவகநாத் பராத்பரம் புரிஶயம் புருஷமீக்ஷத இத்யத்ர, த்யாயதீக்ஷதிகர்மதயா வ்யபதிஷ்ட: பரமபுருஷ: கிம் ஹிரண்யகர்ப:, உத பரப்ரஹ்மபூத: புருஷோத்தம இதி ஸம்ஶய:।  ஹிரண்யகர்ப இதி பூர்வ: பக்ஷ:। பூர்வத்ரைகமாத்ரம் ப்ரணவமுபாஸீநஸ்ய மநுஷ்யலோகப்ராப்திம் பலம், த்விமாத்ரமுபாஸீநஸ்யாந்தரிக்ஷலோகப்ராப்திம் ச பலமபிதாயாநந்தரம் ய: புநரேதம் த்ரிமாத்ரேண இதி த்ரிமாத்ரம் ப்ரணவமுபாஸீநஸ்ய பலத்வேநோச்யமாநப்ரஹ்மலோகஸ்தபுருஷேக்ஷணகர்மபூதஶ்சதுர்முக ஏவேதி விஜ்ஞாயதே, மநுஷ்யலோகாந்தரிக்ஷலோகஸாஹசர்யாத் ப்ரஹ்மலோகோऽபி க்ஷேத்ரஜ்ஞலோக இதி நிஶ்சயாத்।

ராத்தாந்தஸ்து – பராத்பரம் புரிஶயம் புருஷமீக்ஷதே இதீக்ஷதிகர்மதயா நிர்திஷ்டபுருஷவிஷயே ஶ்லோகே। தமோங்காரேணைவாயநேநாந்வேதி வித்வாந்யத்தச்சாந்தமஜரமம்ருதமபயம் பரஞ்ச இதி நிருபாதிகஶாந்தத்வாம்ருதத்வாதிவ்யபதேஶாத்பரமாத்மைவாயமிதி நிஶ்சீயதே।  ஏவம் பரமாத்மத்வே நிஶ்சிதே ப்ரஹ்மலோகஶப்தஶ்ச தத்ஸ்தாநமேவாபிததாதி இத்யவகம்யதே। தத்விஷயதயோதாஹ்ருதே ச ஶ்லோகே  யத்தத்கவயோ வேதயந்தே।  (தத்விஷ்ணோ: பரமம் பதம் ஸதா பஶ்யந்தி ஸூரய:।) இத்யேவமாதிபிஸ்ஸூரிபிர்த்ருஶ்யத்வவசநம் ததேவ த்ரடயதி।  ஸூத்ரார்தஸ்து  –  ஈக்ஷதிகர்ம ஸ: – பரமாத்மா, த்யாயதீக்ஷத்யோரேகவிஷயத்வேந த்யாயதிகர்மாऽபி ஸ ஏவேத்யர்த:, வ்யபதேஶாத் – தத்விஷயகதயா  ஶாந்தமஜரமம்ருதமபயம் பரம் சேதி பரமாத்மதர்மாணாம் வ்யபதேஶாத்||௧௨||  இதி ஈக்ஷதிகர்மாதிகரணம்||௪||

௧-௩-௫

௭௪। தஹர உத்தரேப்ய: – சாந்தோக்யே அத யதிதமஸ்மிந்ப்ரஹ்மபுரே தஹரம் புண்டரீகம் வேஶ்ம தஹரோऽஸ்மிந் அந்தராகாஶஸ்தஸ்மிந்யதந்தஸ்ததந்வேஷ்டவ்யம் தத்வாவ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம் இத்யத்ர ஹ்ருதயபுண்டரீகமத்யவர்தீ தஹராகாஶஶ்ஶ்ரூயமாண: கிம் பூதகாஶ:, உத ஜீவ:, அத பரமாத்மேதி ஸம்ஶய:। ப்ரதமம் தாவத்பூதாகாஶ                 இதி  யுக்தமாஶ்ரயிதுமிதி பூர்வ பக்ஷ:, ஆகாஶஶப்தஸ்ய பூதாகாஶே ப்ரஸித்திப்ராசுர்யாத் ஆகாஶாந்தர்வர்திநோऽந்யஸ்ய அந்வேஷ்டவ்யதாப்ரதீதேஶ்ச। ராத்தாந்தஸ்து – கிம் ததத்ர வித்யதே யதந்வேஷ்டவ்யம் இதி சோதிதே யாவாந்வா அயமாகாஶ:  இத்யாரப்ய ஏதத்ஸத்யம் ப்ரஹ்மபுரம் இத்யந்தேந தஹராகாஶஸ்யாதிமஹத்த்வஸர்வாஶ்ரயத்வாஜரத்வஸத்யத்வாத்யபிதாய அஸ்மிந்காமாஸ்ஸமாஹிதா இத்யாகாஶாந்தர்வர்திநோऽந்வேஷ்டவ்யா: காமா இதி ப்ரதிபாத்ய, கோऽயம் தஹராகாஶஶப்தநிர்திஷ்ட:? கே ததாஶ்ரயா: காமா:? இத்யபேக்ஷாயாம் ஏஷ ஆத்மாபஹதபாப்மா இத்யாரப்ய, ஸத்யஸங்கல்ப: இத்யந்தேந ஆகாஶஶப்தநிர்திஷ்ட: ஆத்மா, காமாஶ்சாபஹதபாப்மத்வாதயஸ்தத்விஶேஷணபூதா இதி ப்ரதிபாதயத்வாக்யம் அபஹதபாப்மத்வாதிவிஶிஷ்டபரமாத்மாநமாஹ।  உபக்ரமே சாந்வேஷ்டவ்யதயா ப்ரதிஜ்ஞாத: ஆகாஶ: ஆத்மா, ஏதத்விஶேஷணபூதா: அபஹதபாப்மத்வாதய: காமா இதி வாக்யம் ஜ்ஞாபயத் அத ய இஹாத்மாநமநுவித்ய வ்ரஜந்த்யேதாம்ஶ்ச ஸத்யாந்காமாந் தேஷாம் ஸர்வேஷு லோகேஷு காமசாரோ பவதி இத்யுபஸம்ஹரதி।  அதோऽயம் தஹராகாஶ: அபஹதபாப்மத்வாதிவிஶிஷ்ட: பரமாத்மேதி நிஶ்சீயதே, ந பூதாகாஶாதிரிதி। ஏவம் தர்ஹ்யஸ்மிந்வாக்யே, அத ய ஏஷ ஸம்ப்ரஸாதோऽஸ்மாச்சரீராத்ஸமுத்தாய இதி ப்ரத்யகாத்மப்ரதீதே:, தஸ்ய சோத்தரத்ர ப்ரஜாபதிவாக்யே அபஹதபாப்மத்வாதிகுணகத்வாவகமாத் ப்ரத்யகாத்மைவ தஹராகாஶ இதி பூர்வபக்ஷீ மந்யதே। ராத்தாந்தீ து  ப்ரத்யகாத்மா கர்மபரவஶதயா ஜாகரிதஸ்வப்நஸுஷுப்த்யாத்யவஸ்தாபி: திரோஹிதாபஹதபாப்மத்வாதிக: பரமாத்மாநமுபஸம்பந்ந: தத்ப்ரஸாதாதாவிர்பூதகுணக: ப்ரஜாபதிவாக்யே ப்ரதிபாதித:। தஹராகாஶஸ்த்வதிரோஹிதநிருபாதிகாபஹதபாப்மத்வாதிக: ப்ரத்யகாத்மந்யஸம்பாவநீயஜகத்விதரண-ஸமஸ்தசிதசித்வஸ்துநியமநாத்யநந்தகுணக: ப்ரதிபந்ந இதி நாயம் ப்ரத்யகாத்மா தஹராகாஶ:, அபி து பரமாத்மைவேதி மந்யதே।     ஸூத்ரார்தஸ்து – தஹராகாஶ: பரம் ப்ரஹ்ம, உத்தரேப்ய: – உத்தரவாக்யகதேப்ய: அபஹதபாப்மத்வாதிபரமாத்மாஸாதாரணதர்மேப்யோ ஹேதுப்ய:||௧௩||

௭௯।  கதிஶப்தாப்யாம் ததாஹி த்ருஷ்டம் லிங்கம் ச – அஸ்மிந்தஹராகாஶே ஸர்வாஸாம் ப்ரஜாநாமஜாநதீநாம் அஹரஹர்யா கதிஶ்ஶ்ரூயதே, யஶ்ச தஹராகாஶாவமர்ஶரூபைதச்சப்தஸமாநாதிகரணதயா ப்ரயுக்தோ ப்ரஹ்மலோகஶப்த:, தாப்யாம் தஹராகாஶ: பரம் ப்ரஹ்மேத்யவகம்யதே। தத்யதா ஹிரண்யநிதிம் நிஹிதமக்ஷேத்ரஜ்ஞா உபர்யுபரி ஸஞ்சரந்தோ ந விந்தேயுரேவமேவேமாஸ்ஸர்வா: ப்ரஜா அஹரஹர்கச்சந்த்ய ஏதம் ப்ரஹ்மலோகம் ந விந்தந்த்யந்ருதேந ஹி ப்ரத்யூடா: இதி। ததா ஹி த்ருஷ்டம் – ததா ஹ்யந்யத்ர பரஸ்மிந்ப்ரஹ்மண்யேவம் ரூபம் கமநம் த்ருஷ்டம் – ஏவமேவ கலு ஸோம்யேமாஸ்ஸர்வா: ப்ரஜாஸ்ஸதி ஸம்பத்ய ந விதுஸ்ஸதி ஸம்பத்ஸ்யாமஹ இதி।  ததா ப்ரஹ்மலோகஶப்தஶ்ச பரஸ்மிந்ப்ரஹ்மண்யேவ த்ருஷ்ட: – ஏஷ ப்ரஹ்மலோகஸ்ஸம்ராடிதி ஹோவாச இதி  லிங்கம் ச – மா பூதந்யத்ர தர்ஶநம், அஸ்மிந் ப்ரகரணே ஸர்வாஸாம் ப்ரஜாநாம் ஶ்ரூயமாணமஹரஹர்கமநம், ப்ரஹ்மலோகஶப்தஶ்ச தஹராகாஶஸ்ய பரமாத்மத்வே பர்யாப்தம் லிங்கம்।  ச ஶப்தோऽவதாரணே।  ஏததேவ பர்யாப்தமித்யர்த:||௧௪||

௮௦।  த்ருதேஶ்ச மஹிம்நோऽஸ்யாஸ்மிந்நுபலப்தே: – அஸ்ய த்ருத்யாக்யஸ்ய பரமாத்மநோ மஹிம்நோऽஸ்மிந் தஹராகாஶே உபலப்தேரயம் பரமாத்மா।  த்ருதி: – ஜகத்விதரணம் பரமாத்மநோ மஹிமேத்யந்யத்ராவகம்யதே। ஏஷ ஸர்வேஶ்வர ஏஷ பூதாதிபதிரேஷ பூதபால ஏஷ ஸேதுர்விதரண ஏஷாம் லோகாநாமஸம்பேதாய இதி। ஸா ச அஸ்மிந்தஹராகாஶ உபலப்யதே। அத ய ஆத்மா ஸ ஸேதுர்வித்ருதிரேஷாம் லோகாநாமஸம்பேதாய இதி||௧௫||

௮௧।  ப்ரஸித்தேஶ்ச – கோ ஹ்யேவாந்யாத்க: ப்ராண்யாத் யதேஷ ஆகாஶ ஆநந்தோ ந ஸ்யாத், ஸர்வாணி ஹ வா இமாநி பூதாந்யாகாஶாதேவ ஸமுத்பத்யந்தே  இத்யாதிஷ்வாகாஶஶப்தஸ்ய பரஸ்மிந்ப்ரஹ்மணி ப்ரஸித்தே: ஆகாஶஶப்த ஏவ பரமாத்மதர்மவிஶேஷிதோ பூதகாஶஶங்காம் நிவர்தயதீத்யர்த:||௧௬||

௮௨। இதர பராமர்ஶாத்ஸ இதி சேந்நாஸம்பவாத் – பரமாத்மந இதர: ஜீவ:; அத ய ஏஷ ஸம்ப்ரஸாதோऽஸ்மாச்சரீராத்ஸமுத்தாய இதி ஜீவஸ்ய பராமர்ஶாத்ஸ ஏவ தஹராகாஶ இதி சேத் தந்ந, பூர்வோக்தாநாம் குணாநாம் தஸ்மிந்நஸம்பவாத்||௧௭||

௮௩।  உத்தராச்சேதாவிர்பூதஸ்வரூபஸ்து – உத்தராத் – ப்ரஜாபதிவாக்யாத் அபஹதபாப்மத்வாதிகுணகோ ஜீவோऽவகம்யத இதி சேத் தந்ந; ஜாகரிதாத்யவஸ்தாபிரநாதிகாலப்ரவ்ருத்தாபி: புண்யபாபரூபகர்மமூலாபி: திரோஹிதகுணக: பரப்ரஹ்மோபாஸநஜநிதததுபஸம்பத்த்யா ஆவிர்பூதஸ்வரூபோऽஸௌ ஜீவஸ்தத்ர ப்ரஜாபதிவாக்யேऽபஹத- பாப்மத்வாதிகுணக: கீர்தித:।  தஹராகாஶஸ்த்வதிரோஹிதஸ்வரூப: அபஹதபாப்மத்வாதிகுணக இத்யஸ்மிந்தஹராகாஶே ந ஜீவஶங்கா||௧௮||

தஹரவாக்யே ஜீவபராமர்ஶ: கிமர்தமிதி சேத், தத்ராஹ-

௮௪।  அந்யார்தஶ்ச பராமர்ஶ: – அஸ்மாச்சரீராத்ஸமுத்தாய பரம் ஜ்யோதிருபஸம்பத்ய ஸ்வேந ரூபேணாபிநிஷ்பத்யத இதி பரம்ஜ்யோதிஸ்ஸ்வரூபதஹராகாஶோபஸம்பத்த்யாऽஸ்ய ஜீவஸ்யாந்ருததிரோஹிதஸ்வரூபஸ்ய ஸ்வரூபாவிர்பாவோ பவதீதி தஹராகாஶஸ்ய ஜகத்விதரணாதிவஜ்ஜீவஸ்வரூபாவிர்பாவாபாதந-ரூபஸம்பத்விஶேஷப்ரதிபாதநார்தோ ஜீவபராமர்ஶ:||௧௯||

௮௫। அல்பஶ்ருதேரிதி சேத்ததுக்தம் – தஹரோऽஸ்மிந்நித்யல்பபரிமாணஶ்ருதிராராக்ரோபமிதஸ்ய ஜீவஸ்யைவோபபத்யதே, ந து ஸர்வஸ்மாஜ்ஜ்யாயஸோ ப்ரஹ்மண இதி சேத், தத்ர யதுத்தரம் வக்தவ்யம், தத்பூர்வமேவோக்தம்। நிசாய்யத்வாதித்யநேந||௨௦||

௮௬। அநுக்ருதேஸ்தஸ்ய ச – அநுக்ருதி: – அநுகார:; தஸ்ய பரமாத்மநோऽநுகாராத்தி ஜீவஸ்யாவிர்பூத-ஸ்வரூபஸ்யாபஹதபாப்மத்வாதிகுணகத்வம்।  அதோऽநுகர்து: ஜீவாதநுகார்ய: பரப்ரஹ்மபூதோ தஹராகாஶ: அர்தாந்தரபூத ஏவ।  ததநுகாரஶ்ச தத்ஸாம்யாபத்திஶ்ஶ்ரூயதே யதா பஶ்ய: பஶ்யதே ருக்மவர்ணம் கர்தாரமீஶம் புருஷம் ப்ரஹ்மயோநிம்।  ததா வித்வாந்புண்யபாபே விதூய நிரஞ்ஜந: பரமம் ஸாம்யமுபைதி இதி||௨௧||

௮௭।  அபி ஸ்மர்யதே – ஸ்மர்யதே ச ததுபாஸநாத்தத்ஸாம்யாபத்திரூபாநுக்ருதிர்ஜீவஸ்ய, இதம் ஜ்ஞாநமுபாஶ்ரித்ய மம ஸாதர்ம்யமாகதா:। ஸர்கேऽபி நோபஜாயந்தே ப்ரலயே ந வ்யதந்தி ச இதி||௨௨|| இதி தஹராதிகரணம் ||௫||

௧-௩-௬

௮௮।  ஶப்தாதேவ ப்ரமித: – கடவல்லீஷ்வாம்நாயதே। அங்குஷ்டமாத்ர: புருஷோ மத்ய ஆத்மநி திஷ்டதி।  ஈஶாநோ பூதபவ்யஸ்ய ந ததோ விஜுகுப்ஸதே। ஏதத்வைதத்। உத்தரத்ர ச அங்குஷ்டமாத்ர: புருஷோ ஜ்யோதிரிவாதூமக:। ததோபரிஷ்டாத் அங்குஷ்டமாத்ர: புருஷோऽந்தராத்மா ஸதா ஜநாநாம் ஹ்ருதயே ஸந்நிவிஷ்ட: இதி। அத்ராங்குஷ்டப்ரமிதோ ஜீவாத்மா, உத பரமாத்மேதி ஸம்ஶய:।  ஜீவாத்மேதி பூர்வ: பக்ஷ: – அந்யத்ர ஸ்வீக்ருதஸ்பஷ்டஜீவபாவே புருஷே அங்குஷ்டப்ரமிதத்வஶ்ருதே: ப்ராணாதிபஸ்ஸஞ்சரதி ஸ்வகர்மபிரங்குஷ்டமாத்ரோ ரவிதுல்யரூப: இதி। ராத்தாந்தஸ்து  – தத்ர ஸ்வகர்மபிரிதி ஜீவபாவநிஶ்சயவதத்ராபி, ஈஶாநோ பூதபவ்யஸ்யேதி பூதபவ்யேஶித்ருத்வ தர்ஶநாத் பரமாத்மைவேதி। ஸூத்ரார்தஸ்து – ஶப்தாதேவ ப்ரமித: – அங்குஷ்டப்ரமித: பரமாத்மைவ, ஈஶாநோ பூதபவ்யஸ்ய இதி பூதபவ்யேஶித்ருத்வதர்ஶநாத் பரமாத்மைவேதி।  ஸூத்ரார்தஸ்து – ஶப்தாதேவ ப்ரமித: – அங்குஷ்டப்ரமித: பரமாத்மைவ, । ஈஶாநோ பூதபவ்யஸ்யேதி பரமாத்மவாசிஶப்தாத்||௨௩||

கதமநவச்சிந்நஸ்ய பரமாத்மநோऽங்குஷ்டப்ரமிதத்வமித்யாஶங்க்யாஹ –

௮௯।  ஹ்ருத்யபேக்ஷயா து மநுஷ்யாதிகாரத்வாத் – உபாஸநார்தமுபாஸகஹ்ருதயே வர்தமாநத்வாத், உபாஸகஹ்ருதய ஸ்யாங்குஷ்டமாத்ரத்வாத் ததபேக்ஷயேதமங்குஷ்டப்ரமிதத்வம்। மநுஷ்யாணாமேவோபாஸகத்வஸம்பாவநயா மநுஷ்யாநதிக்ருத்ய ப்ரவ்ருத்தத்வாச்சாஸ்த்ரஸ்ய மநுஷ்யஹ்ருதயாபேக்ஷயேதமுக்தம்। ஸ்திதம் தாவதுத்தரத்ர ஸமாபயிஷ்யதே||௨௪||  இதி ப்ரமிதாதிகரண பூர்வபாக:||

௧-௩-௭

௯௦। ததுபர்யபி பாதராயணஸ்ஸம்பவாத் – மநுஷ்யாதிகாரம் ப்ரஹ்மோபாஸநஶாஸ்த்ரமித்யுக்தம்। தத்ப்ரஸங்கேந தேவாதீநாமபி ப்ரஹ்மவித்யாயாமதிகாரோऽஸ்தி நவேதி சிந்த்யதே। ந தேவாதீநாமதிகார: அஸ்தீதி பூர்வ: பக்ஷ: – பரிநிஷ்பந்நே ப்ரஹ்மணி ஶப்தஸ்ய ப்ராமாண்யஸம்பவேऽபி தேவாதீநாம் விக்ரஹாதிமத்த்வே ப்ரமாணாபாவாத், மந்த்ரார்தவாதாநாம் (அபி) விதிஶேஷதயா விக்ரஹாதிஸத்பாவபரத்வாபாவாத், விக்ரஹவந்நிர்வர்த்யாஹரஹரநுஷ்டீயமாநவிவேகாதிஸாதநஸப்தக ஸம்ஸ்க்ருதமநோநிஷ்பாத்யோபாஸநநிர்வ்ருத்தௌ தேஷாம் ஸாமர்த்யாபாவாத்।

ராத்தாந்தஸ்து – ஜகத்ஸ்ருஷ்டிப்ரகரணேஷு நாமரூபவ்யாகரணஶ்ருத்யைவ தேவாதீநாம் விக்ரஹாதிமத்த்வம் ஸித்யதி। தேவாதீநாம் தேஹேந்த்ரியாதிகரணமேவ ஹி நாமரூபவ்யாகரணம், மந்த்ரார்தவாதயோஶ்ச ததுபலப்தே:, தயோரநுஷ்டேய- ப்ரகாஶநஸ்துதிபரத்வேऽபி ததுபபத்தயே தத்ஸத்பாவே ப்ரமாணத்வாத்தேவாதீநாம் விக்ரஹாதிமத்த்வஸித்தி:, நஹி விக்ரஹாதிமத்தயா ஸ்துதி: ப்ரகாஶநம் ச ததபாவே ஸம்பவதி। அதஸ்ஸாமர்த்யஸம்பவாதஸ்த்யேவாதிகார:। ஸூத்ரார்தஸ்து – ததுபர்யபி தேப்ய: – மநுஷ்யேப்ய உபரி வர்தமாநாநாம் தேவாதீநாமப்யதிகாரோऽஸ்தி,  யத்வா, தத் – ப்ரஹ்மோபாஸநம் உபரி-தேவாதிஷ்வபி ஸம்பவதி, தேஷாமபி ப்ரஹ்மஸ்வரூபததுபாஸநப்ரகாரஜ்ஞாநததர்தித்வததுபாதாநஸாமர்த்யஸம்பவாத்। பூர்வோபார்ஜிதஜ்ஞாநாவிஸ்மரணாத் ஜ்ஞாநஸம்பவ: தாபத்ரயாபிஹதிபூர்வகப்ரஹ்மகுணஜ்ஞாநாச்சார்தித்வஸம்பவ:; ஸ்ருஷ்டிவாக்யமந்த்ரார்தவாதேஷு விக்ரஹவத்த்வாதிதர்ஶநாத் ஸாமர்த்யஸம்பவஶ்சேதி பகவாந் பாதராயணோ மந்யதே||௨௫||

௯௧।  விரோத: கர்மணீதி சேந்நாநேகப்ரதிபத்தேர்தர்ஶநாத் – கர்மணி – யாகாதௌ, விக்ரஹவத்த்வே ஸதி ஏகஸ்ய யுகபதநேகயாகேஷு ஸந்நிதாநாநுபபத்தேர்விரோத: ப்ரஸஜ்யத இதி சேத்; தந்ந, ஶக்திமதாம் ஸௌபரிப்ரப்ருதீநாம் யுகபதநேகஶரீரப்ரதிபத்திதர்ஶநாத்||௨௬||

௯௨।  ஶப்த இதி சேந்நாத: ப்ரபவாத்ப்ரயக்ஷாநுமாநாப்யாம் – விரோத இதி வர்ததே। மாபூத்கர்மணி விரோத:, ஶப்தே து வைதிகே விரோத: ப்ரஸஜ்யதே – விக்ரஹவத்த்வே ஹி தேஷாம் ஸாவயவத்வேநோத்பத்திவிநாஶயோகாதுத்பத்தே: ப்ராக்விநாஶாதூர்த்வம் ச வைதிகாநாமிந்த்ராதிஶப்தாநாமர்தஶூந்யத்வமநித்யத்வம் வா ஸ்யாதிதி சேத்; தந்ந, அத: ப்ரபவாத் அத:- வைதிகாதேவ ஶப்தாத் இந்த்ராதே: ப்ரபவாத்।  பூர்வபூர்வேந்த்ராதௌ விநஷ்டே வைதிகாதிந்த்ராத்யாக்ருதி-விஶேஷவாசிந: ஶப்தாதிந்த்ராத்யாக்ருதிவிஶேஷம் ஸ்ம்ருத்வா ததாகாரமபரமிந்த்ராதிகம் ஸ்ருஜதி ப்ரஜாபதிரிதி வைதிகஸ்ய ஶப்தஸ்ய ந கஶ்சித்விரோத:। ந ஹி தேவதத்தாதிஶப்தவதிந்த்ராதிஶப்தா வ்யக்திவிஶேஷே ஸங்கேதபூர்வகா: ப்ரவ்ருத்தா:; அபி து கவாதிஶப்தவதாக்ருதிவிஶேஷவாசிந இதி தேஷாமபி நித்ய ஏவ வாச்யவாசகபாவ:।  வைதிகாதிந்த்ராதிஶப்தாத் ததர்தவிஶேஷம் ஸ்ம்ருத்வா குலாலாதிரிவ கடாதிகம் ப்ரஜாபதிஸ்ஸ்ருஜதீதி குதோऽவகம்யதே? ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாப்யாம்- ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்யாமித்யர்த:।  ஶ்ருதிஸ்தாவத் வேதேந ரூபே வ்யாகரோத் ஸதாஸதீ ப்ரஜாபதி:, ததா ஸ பூரிதி வ்யாஹரத் ஸ பூமிமஸ்ருஜத இத்யாதிகா।  ஸ்ம்ருதிரபி ஸர்வேஷாம் ச ஸ நாமாநி கர்மாணி ச ப்ருதக் ப்ருதக்।  வேதஶப்தேப்ய ஏவாதௌ ப்ருதக்ஸம்ஸ்தாஶ்ச நிர்மமே।  நாம ரூபம் ச பூதாநாம் க்ருத்யாநாம் ச ப்ரபஞ்சநம்।  வேதஶப்தேப்ய ஏவாதௌ தேவாதீநாம் சகார ஸ:  இத்யாதிகா ||௨௭||

௯௩। அத ஏவ ச  நித்யத்வம் – யத: ப்ரஜாபதி: வைதிகாச்சப்தாதர்தாகாரம் ஸ்ம்ருத்வா ததாகாரம் ஸர்வம் ஸ்ருஜதி, அதஶ்ச வஸிஷ்டவிஶ்வாமித்ராதீநாம் மந்த்ரஸூக்தாதிக்ருத்த்வேऽபி மந்த்ராதிமயஸ்ய வேதஸ்ய நித்யத்வம் திஷ்டத்யேவ। ப்ரஜாபதிர்ஹி நைமித்திகப்ரலயாநந்தரம் மந்த்ரக்ருதோ வ்ருணீதே। விஶ்வாமித்ரஸ்ய ஸூக்தம் பவதீத்யாதி வேதஶப்தேப்யோऽநதீதமந்த்ராதிதர்ஶநஶக்தவஸிஷ்டாத்யாக்ருதிவிஶேஷம் ஸ்ம்ருத்வா, வஸிஷ்டத்வாதிபதப்ராப்தயே அநுஷ்டிதகர்மவிஶேஷாம்ஶ்சாநுஸ்ம்ருத்ய, ததாகாரவிஶேஷாந் தாந்வஸிஷ்டாதீந் ஸ்ருஜதி; தே சாநதீத்யைவ வேதைகதேஶபூதமந்த்ராதீந் ஸ்வரதோ வர்ணதஶ்சாஸ்கலிதாந்படந்தி।  ததேஷாம் மந்த்ராதிக்ருத்வேऽபி வேதநித்யத்வமுபபத்யதே||௨௮||

ப்ரஜாபதிப்ரப்ருதிஷு ஸர்வேஷு தத்த்வேஷ்வவ்யாக்ருதபர்யந்தேஷு அவ்யாக்ருதபரிணாமரூபேஷு ஶப்தமயேஷு வேதேஷு ச விநஷ்டேஷ்வவ்யாக்ருதஸ்ருஷ்ட்யாவ்ருத்தௌ கதம் வேதஸ்ய நித்யத்வமித்யத்ர ஆஹ-

௯௪।  ஸமாநநாமரூபத்வாச்சாவ்ருத்தாவப்யவிரோதோ தர்ஶநாத்ம்ஸ்ருதேஶ்ச – அவ்யாக்ருதஸ்ருஷ்ட்யாவ்ருத்தாவபி ஸ்ருஜ்யாநாம் ஸமாநநாமரூபத்வாதேவ ந கஶ்சித்விரோத:। ஆதிஸர்கேऽபி ஹி பரமபுருஷ: பூர்வஸம்ஸ்தாநம் ஜகத்ஸ்மரந் ததைவ ஸ்ருஜதி,  வேதாம்ஶ்ச பூர்வாநுபூர்வீவிஶிஷ்டாநாவிஷ்க்ருத்ய ஹிரண்யகர்பாய ததாதீதி। பூர்வஸம்ஸ்தாநமேவ ஜகத்ஸ்ருஜதீதி கதமவகம்யதே? தர்ஶநாத்ஸ்ம்ருதேஶ்ச।  தர்ஶநம் – ஶ்ருதி:। அஹோராத்ராணி விததத்விஶ்வஸ்ய மிஷதோ வஶீ, ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ தாதா யதாபூர்வமகல்பயத், திவம் ச ப்ருதிவீம் சாந்தரிக்ஷமதோ ஸுவரிதி, யோ ப்ரஹ்மாணம் விததாதி பூர்வம் யோ வை வேதாம்ஶ்ச ப்ரஹிணோதி தஸ்மை இதி ச, ஸ்ம்ருதிரபி – யதர்துஷ்வ்ருதுலிங்காநி நாநாரூபாணி பர்யயே। த்ருஶ்யந்தே தாநி தாந்யேவ ததா பாவா யுகாதிஷு। இதி। ஏததேவ வேதஸ்ய நித்யத்வம் யத்பூர்வபூர்வோச்சாரணக்ரமவிஶேஷம் ஸ்ம்ருத்வா தேநைவ க்ரமேணோச்சார்யத்வம்। பரமபுருஷோऽபி ஸ்வரூபஸ்வாராதநதத்பலயாதாத்ம்யாவபோதிவேதம் ஸ்வஸ்வரூபவந்நித்யமேவ பூர்வாநுபூர்வீவிஶிஷ்டம் ஸ்ம்ருத்வா ஆவிஷ்கரோதி।  அதோ தேவாதீநாம் ப்ரஹ்மவித்யாதிகாரே ந கஶ்சித்விரோத:||௨௯|| இதி தேவதாதிகரணம் || ௭||

௧-௩-௮

௯௫।  மத்வாதிஷ்வஸம்பவாதநதிகாரம் ஜைமிநி: – சாந்தோக்யே அஸௌ வா ஆதித்யோ தேவமது இத்யுபக்ரம்ய। தத்யத்ப்ரதமமம்ருதம் தத்வஸவ உபஜீவந்தி இத்யுக்த்வா, ஸ ய ஏததேவமம்ருதம் வேத வஸூநாமேவைகோ பூத்வாऽக்நிநைவ முகேநைததேவாம்ருதம் த்ருஷ்ட்வா த்ருப்யதி இத்யாதிநா ருக்யஜுஸ்ஸாமாதிவேதோதிதகர்ம ஸம்பாத்ய ரஸாதாரதயா மதுமயஸ்யாதித்யஸ்ய பூர்வதக்ஷிணபஶ்சிமோத்தரோர்த்வாம்ஶாந்வஸுருத்ராதித்யமருத்ஸாத்யநாம்நாம் தேவகணாநாம் போக்யத்வேநாபிதாய, தைர்புஜ்யமாநாகாரேணாதித்யாம்ஶாநுபாஸ்யாநுபதிஶ்ய, தாநேவாதித்யாம்ஶாம்ஸ்ததா பூதாந்ப்ராப்யாநுபதிஶதி।  ஏவமாதிஷூபாஸநேஷு வஸ்வாதித்யாதீநாமதிகாரோऽஸ்தி, நேதி ஸம்ஶய:।  நாஸ்த்யதிகார இதி பூர்வ: பக்ஷ:, வஸ்வாதீநாமுபாஸ்யாந்தர்கதத்வேந கர்மகர்த்ருபாவவிரோதாத், ப்ராப்யஸ்ய வஸுத்வாதே: ப்ராப்தத்வாச்ச।  ராத்தாந்தஸ்து – ப்ரஹ்மண ஏவ ததவஸ்தஸ்யோபாஸ்யாதீநாம் ஸதாம் ஸ்வாவஸ்தப்ரஹ்மாநுஸந்தாநாவிரோதாத்கல்பாந்தரே வஸுத்வாதே: ப்ராப்தத்வாவிரோதாச்ச வஸ்வாதீநாமதிகார: ஸம்பவதீதி। ஸூத்ரார்தஸ்து மதுவித்யாதிஷு வஸ்வாதீநாமநதிகாரம் ஜைமிநிர்மந்யதே। அஸம்பவாத் – வஸ்வாதீநாமேவ உபாஸ்யாநாமுபாஸகத்வாஸம்பவாத், வஸுத்வாதே: ப்ராப்தத்வாதேவ ப்ராப்யத்வாஸம்பவாச்ச||௩௦||

௯௬। ஜ்யோதிஷி பாவாச்ச – தம் தேவா ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிராயுர்ஹோபாஸதேऽம்ருதம் இதி ஜ்யோதிஷி – பரஸ்மிந் ப்ரஹ்மணி தேவமநுஷ்யயோரதிகாரஸாதாரண்யே ஸத்யபி, ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதி: – பரம் ப்ரஹ்ம தேவா உபாஸதே இதி விஶேஷவசநம் வஸ்வாதீநாம் கர்மகர்த்ருபாவவிரோதாத்தேஷு தேஷாமநதிகாரம் த்யோதயதி।  தேவா இதி ஸாமாந்யவசநம் ச வஸ்வாதிவிஶேஷவிஷயமித்யவகம்யதே, அந்யேஷாமவிரோதாத்||௩௧||

௯௭। பாவம் து பாதராயணோऽஸ்தி ஹி – து ஶப்த: பக்ஷம் வ்யாவர்தயதி।  வஸ்வாதீநாம் மதுவித்யாதிஷு அதிகாரஸத்பாவம் பகவாந்பாதராயணோ மந்யதே। அஸ்தி ஹி வஸ்வாதீநாமேவோபாஸ்யத்வம் ப்ராப்யத்வம் ச।  இதாநீம் வஸூநாமேவ ஸதாம் கல்பாந்தரே வஸுத்வஸ்ய ப்ராப்யத்வஸம்பவாத்ப்ராப்யத்வம் ஸம்பவதி।  ஸ்வாத்மநாம் ப்ரஹ்மபாவாநுஸந்தாநஸம்பவாதுபாஸ்யத்வம் ச ஸம்பவதி। ய ஏதாமேவம் ப்ரஹ்மோபநிஷதம் வேத இதி ஹி க்ருத்ஸ்நாயா மதுவித்யாயா: ப்ரஹ்மவித்யாத்வமவகம்யதே||௩௨||  இதி மத்வதிகரணம் || ௮ ||

௧-௩-௯

௯௮।  ஶுகஸ்ய ததநாதரஶ்ரவணாத்ததாத்ரவணாத்ஸூச்யதே ஹி – ப்ரஹ்மவித்யாயாம் ஶூத்ரஸ்யாப்யதிகாரோऽஸ்தி, நேதி ஸம்ஶய:।  அஸ்தீதி பூர்வ: பக்ஷ:, – அர்தித்வஸாமர்த்யஸம்பவாத்। ஶூத்ரஸ்யாநக்நிவித்யத்வேऽபி மநோவ்ருத்திமாத்ரத்வாத் உபாஸநஸ்ய ஸம்பவதி ஹி ஸாமர்த்யம்। ப்ரஹ்மஸ்வரூபததுபாஸநப்ரகாரஜ்ஞாநம் சேதிஹாஸபுராணஶ்ரவணாதேவ நிஷ்பத்யதே। அஸ்தி ஹி ஶூத்ரஸ்யாபீதிஹாஸபுராணஶ்ரவணாநுஜ்ஞா। ஶ்ராவயேச்சதுரோவர்ணாந்க்ருத்வா ப்ராஹ்மணமக்ரத இதி। ததா தத்ரைவ விதுராதீநாம் ப்ரஹ்மநிஷ்டத்வம் த்ருஶ்யதே। உபநிஷத்ஸ்வபி। ஆஜஹாரேமாஶ்ஶூத்ராநேநைவ முகேநாலாபயிஷ்யதா இதி ஶூத்ரஶப்தேநாமந்த்ர்ய ப்ரஹ்மவித்யோபதேஶதர்ஶநாச்சூத்ரஸ்யாபீஹாதிகாரஸ்ஸூச்யதே। ராத்தாந்தஸ்து – உபாஸநஸ்ய மநோவ்ருத்திமாத்ரத்வேऽபி அநதீதவேதஸ்ய ஶூத்ரஸ்ய உபாஸநோபாயபூதஜ்ஞாநாஸம்பவாத், ந ஸார்மத்யஸம்பவ:। கர்மவிதிவத் உபாஸநாவிதயோऽபி த்ரைவர்ணிகவிஷயாத்யயநக்ருஹீதஸ்வாத்யாயோத்பந்நஜ்ஞாநமேவ உபாஸநோபாயதயா ஸ்வீகுர்வதே। இதிஹாஸாதயோऽபி ஸ்வாத்யாயஸித்தமேவ ஜ்ஞாநமுபப்ரும்ஹயந்தீதி ததோऽபி நாஸ்ய ஜ்ஞாநலாப:। ஶ்ரவணாநுஜ்ஞா து பாபக்ஷயாதிபலா।  விதுராதீநாம் து பவாந்தரவாஸநயா ஜ்ஞாநலாபாத்ப்ரஹ்மநிஷ்டத்வம்। ஶூத்ரேத்யாமந்த்ரணமபி ந சதுர்தவர்ணத்வேந; அபி து ப்ரஹ்மவித்யாவைகல்யாச்சுகஸ்ய ஸம்ஜாதேதி।  அதோ ந ஶூத்ரஸ்யாதிகார:।        ஸூத்ரார்தஸ்து- ப்ரஹ்மவித்யாவைகல்யேந ஹம்ஸோக்தாநாதரவாக்யஶ்ரவணாத்ததைவாசார்யம் ப்ரத்யாத்ரவணாச்சாசார்யேண தஸ்ய ஶுஶ்ரூஷோர்வித்யாऽலாபக்ருதா ஶுக்ஸூச்யதே। ஹி ஶப்தோ ஹேதௌ।  யஸ்மாதஸ்ய ஶுக்ஸூச்யதே, அதஶ்ஶோசநாச்சூத்ர இதி க்ருத்வா ஆசார்யோ ரைக்வ: ஜாநஶ்ருதிம் ஶூத்ரேத்யாமந்த்ரயதே; ந ஜாதியோகேநேத்யர்த:||௩௩||

௯௯।  க்ஷத்ரியத்வகதேஶ்ச – அஸ்ய ஶுஶ்ரூஷோ: க்ஷத்ரியத்வாவகதேஶ்ச ந ஜாதியோகேந ஶூத்ரேத்யாமந்த்ரணம்।  ப்ரகரணப்ரக்ரமே ஹி பஹுதாயீ இத்யாதிநா தாநபதித்வபஹுதரபக்வாந்நதாயித்வக்ஷத்த்ருப்ரேஷணபஹுக்ராமாதிப்ரதாநைரஸ்ய ஜாநஶ்ருதேஶ்ஶுஶ்ரூஷோ: க்ஷத்ரியத்வம் ப்ரதீதம்||௩௪||

௧௦௦।  உத்தரத்ர சைத்ரரதேந லிங்காத் – உபரிஷ்டாச்சாஸ்யாம் வித்யாயாம் ப்ராஹ்மணக்ஷத்ரியயோரேவாந்வயோ த்ருஶ்யதே। அத ஹ ஶௌநகம் ச காபேயமபிப்ரதாரிணம் ச இத்யாதிநா।  அபிப்ரதாரீ ஹி சைத்ரரத: க்ஷத்ரிய:। அபிப்ரதாரிணஶ்சைத்ரரதத்வம் க்ஷத்ரியத்வம் ச காபேயஸாஹசர்யால்லிங்காதவகம்யதே। ப்ரகரணாந்தரே ஹி காபேயஸஹசாரிண: சைத்ரரதத்வம் க்ஷத்ரியத்வஞ்சாவகதம்। ஏதேந வை சைத்ரரதம் காபேயா அயாஜயந் இதி, தஸ்மாச்சைத்ரரதோ நாமைக: க்ஷத்ரபதிரஜாயதேதி ச। அதோऽஸ்யாம் வித்யாயாமந்விதோ ப்ராஹ்மணாதிதரோ ஜாநஶ்ருதிரபி க்ஷத்ரியோ பவிதுமர்ஹாதி||௩௫||

௧௦௧। ஸம்ஸ்காரபராமர்ஶாத்ததபாவாபிலாபாச்ச – வித்யோபதேஶே உப த்வா நேஷ்யே இத்யுபநயந- ஸம்ஸ்காரபராமர்ஶாத் ஶூத்ரஸ்ய ததபாவவசநாச்சாநதிகார:। ந ஶூத்ரே பாதகம் கிஞ்சிந்ந ச ஸம்ஸ்காரமர்ஹாதி।  இதி ஹி நிஷித்யதே||௩௬||

௧௦௨। ததபாவநிர்தாரணே ச ப்ரவ்ருத்தே: – நைததப்ராஹ்மணோ விவக்துமர்ஹாதி ஸமிதம் ஸௌம்யாஹர இதி ஶுஶ்ரூஷோர்ஜாபாலேஶ்ஶூத்ரத்வாபாவநிஶ்சய ஏவோபதேஶே ப்ரவ்ருத்தேர்நாதிகார:||௩௭||

௧௦௩।  ஶ்ரவணாத்யயநார்தப்ரதிஷேதாத் – ஶூத்ரஸ்ய ஶ்ரவணாத்யயநாதீநி ஹி ப்ரதிஷித்யந்தே। தஸ்மாச்சூத்ரஸமீபே நாத்யேதவ்யம் இதி।  அநுபஶ்ருண்வதோऽத்யயநாதிர்ந ஸம்பவதி||௩௮||

௧௦௪।        ஸ்ம்ருதேஶ்ச – ஸ்மர்யதே ச ஶூத்ரஸ்ய வேதஶ்ரவணாதௌ தண்ட:। அத ஹாஸ்ய வேதமுபஶ்ருண்வத: த்ரபுஜதுப்யாம் ஶ்ரோத்ரப்ரதிபூரணமுதாஹரணே ஜிஹ்வாச்சேதோ தாரணே ஶரீரபேத இதி||௩௯|| இதி அபஶூத்ராதிகரணம்||௯||

(ப்ரமிதாதிகரணஶேஷ:)

ப்ராஸங்கிகம் பரிஸமாப்ய ப்ரக்ருதம் பரிஸமாபயதி –

௧௦௫।  கம்பநாத் – அங்குஷ்டப்ரமிதப்ரகரணமத்யே। யதிதம் கிஞ்ச ஜகத்ஸர்வம் ப்ராண ஏஜதி நிஸ்ஸ்ருதம்।  மஹத்பயம் வஜ்ரமுத்யதம் பயாதஸ்யாக்நிஸ்தபதி இத்யாதௌ ப்ராணஶப்தநிர்திஷ்டாங்குஷ்டப்ரமித-ஜநிதபயநிமித்தாதக்நிவாயுஸூர்யப்ரப்ருதிக்ருத்ஸ்நஜகத்கம்பநாத் ஶ்ரூயமாணாதங்குஷ்டப்ரமித: பரமாத்மைவேதி நிஶ்சீயதே||௪௦||

௧௦௬। ஜ்யோதிர்தர்ஶநாத் – அஸ்மிந்நேவ ப்ரகரணே தத்ஸம்பந்திதயா ந தத்ர ஸூர்யோ பாதி இத்யாரப்ய தஸ்ய பாஸா ஸர்வமிதம் விபாதி இதி ஸர்வேஷாம் சாதகஸ்யாநவதிகாதிஶயஸ்ய பாஶ்ஶப்தாபிஹிதஸ்ய ப்ரஹ்மபூதஸ்ய பரஸ்ய ஜ்யோதிஷோ தர்ஶநாச்ச அங்குஷ்டப்ரமித: பரமாத்மா||௪௧|| இதி ப்ரமிதாதிகரணஶேஷ: ||

௧-௩-௧௦

௧௦௭।  ஆகாஶோऽர்தாந்தரத்வாதிவ்யபதேஶாத் – சாந்தோக்யே ஆகாஶோ ஹ வை நாமரூபயோர்நிர்வஹிதா தே யதந்தரா தத்ப்ரஹ்ம ததம்ருதம் ஸ ஆத்மா இத்யத்ராகாஶஶப்தநிர்திஷ்ட: கிம் முக்தாத்மா, உத பரமாத்மேதி ஸம்ஶய:।  முக்த இதி பூர்வ: பக்ஷ:। தூத்வா ஶரீரமக்ருதம் க்ருதாத்மா ப்ரஹ்மலோகமபிஸம்பவாமி இதி முக்தஸ்யாநந்தரப்ரக்ருதத்வாத்।  ராத்தாந்தஸ்து – நாமரூபயோர்நிர்வஹிதா தே யதந்தரா இதி ஸ்வயமஸ்ப்ருஷ்ட-நாமரூபதயா நாமரூபயோர்நிர்வோட்ருத்வேந ஶ்ரூயமாணோऽயமாகாஶோ பத்தமுக்தோபயாவஸ்தாத்ப்ரத்யகாத்மந: அர்தாந்தரத்வாத்பரமாத்மைவ।

ஸூத்ரார்தஸ்து – ஆகாஶ: பரமாத்மா, தஸ்ய நாமரூபயோர்நிர்வோட்ருத்வததஸ்பர்ஶலக்ஷணார்தாந்தரத்வ-வ்யபதேஶாத்। ப்ரத்யகாத்மநோ ஹ்யர்தாந்தரபூத ஏவ நாமரூபயோர்நிர்வோடா। பத்தாவஸ்தஸ்தாவந்நாமரூபாப்யாம் ஸ்ப்ருஷ்டஸ்தத்பரவஶஶ்சேதி ந நிர்வோடா; முக்தஸ்யாபி ஜகத்வ்யாபாரரஹிதத்வாந்ந நிர்வோட்ருத்வம்।  ஆதிஶப்தேந நிருபாதிகப்ரஹ்மத்வாம்ருதத்வாத்மத்வாதீநி க்ருஹ்யந்தே; தாநி நிருபாதிகாநி முக்தஸ்யாபி ந ஸம்பவந்தி||௪௨||

நநு தத்த்வமஸ்யாதிநைக்யவ்யபதேஶாத், நேஹ நாநாऽஸ்தீதி பேதப்ரதிஷேதாச்ச ந ப்ரத்யகாத்மந: அர்தாந்தரபூத: பரமாத்மேத்யாஶங்க்யாஹ –

௧௦௮। ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பேதேந – வ்யபதேஶாதிதி வர்ததே। ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸம்பரிஷ்வக்த:, ப்ராஜ்ஞேநாऽத்மநாऽந்வாரூட: இதி ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்லுப்தஸகலவிஶேஷவிஜ்ஞாநாத்ப்ரத்யகாத்மநஸ்ததாநீமேவ ஸர்வஜ்ஞதயா பேதவ்யபதேஶாத்ப்ரத்யகாத்மநோऽர்தாந்தரபூத ஏவ பரமாத்மா||௪௩||

௧௦௯। பத்யாதிஶப்தேப்ய:  – பரிஷ்வஞ்ஜகே ப்ராஜ்ஞே ஶ்ரூயமாணேப்ய: பத்யாதிஶப்தேப்யஶ்சாயம் ப்ரத்யகாத்மநோऽர்தாந்தரபூத: பரமாத்மா, ஸர்வஸ்யாதிபதிஸ்ஸர்வஸ்ய வஶீ ஸர்வஸ்யேஶாந: இத்யாதௌ। ஐக்யோபதேஶ-பேதப்ரதிஷேதௌ து ப்ரஹ்மகார்யத்வநிபந்தநாவிதி। தஜ்ஜலாந் இதி, ஸர்வம் கல்விதம் ப்ரஹ்ம இத்யாதிஶ்ருதிபிரேவ வ்யக்தௌ ||௪௪||  இதி அர்தாந்தரத்வாதிவ்யபதேஶாதிகரணம் || ௧௦ ||

இதி ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீ வேதாந்ததீபே ப்ரதமஸ்யாத்யாயஸ்ய த்ருதீய: பாத:||