ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசித:
ஶ்ரீவேதாந்தஸார:
அத ப்ரதமாத்யாயே த்ருதீய: பாத:
௧-௩-௧
௬௬। த்யுப்வாத்யாயதநம் ஸ்வஶப்தாத் – யஸ்மிந்த்யௌ: ப்ருதிவீ சாந்தரிக்ஷம் இத்யாதௌ த்யுப்ருதிவ்யாதீநாமாயதநம் – ஆதார: பரமபுருஷ:। தமேவைகம் ஜாநதாத்மாநம் இத்யாத்மஶப்தாத்। நிருபாதிகாத்மத்வம் ஹி பரமபுருஷஸ்யைவ। அம்ருதஸ்யைஷஸேதுரிதி ததேவ த்ரடயதி। பஹுதா ஜாயமாந: இதி பரத்வம் ந நிவாரயதி, அஜாயமாநோ பஹுதா விஜாயதே இதி கர்மபிரஜாயமாநஸ்யைவ ஆஶ்ரிதவாத்ஸல்யாத் சந்ததோ ஜநநம் தஸ்ய ஹி ஶ்ரூயதே||௧||
௬௭। முக்தோபஸ்ருப்யவ்யபதேஶாச்ச – ததா வித்வாந் புண்யபாபே விதூய நிரஞ்ஜந: பரமம் ஸாம்யமுபைதி ததா வித்வாந்நாமரூபாத்விமுக்த: பராத்பரம் புருஷமுபைதி திவ்யம் இதி ச புண்யபாபவிநிர்முக்தாநாம் ப்ராப்யதயா வ்யபதேஶாச்சாயம் பர:||௨||
௬௮। நாநுமாநமதச்சப்தாத்ப்ராணப்ருச்ச – யதா ந ப்ரதாநமதச்சப்தாத், ததா ந ப்ராணப்ருதபீத்யர்த:||௩||
௬௯। பேதவ்யபதேஶாத் – அநீஶயா ஶோசதி முஹ்யமாந:, ஜுஷ்டம் யதா பஶ்யத்யந்யமீஶம் இத்யாதிநா ப்ரத்யகாத்மநோ பேதேந வ்யபதேஶாச்சாயம் பர:||௪||
௭௦। ப்ரகரணாத் – அத பரா யயா ததக்ஷரமதிகம்யதே இத்யாதி பரஸ்ய ஹீதம் ப்ரகரணம்||௫||
௭௧। ஸ்தித்யதநாப்யாம் ச – தயோரந்ய: பிப்பலம் ஸ்வாத்வத்தி அநஶ்நந்நந்யோ அபிசாகஶீதி இதி ஜீவஸ்ய கர்மபலாதநமபிதாய அநஶ்நதோ தீப்யமாநஸ்ய ஸ்தித்யபிதாநாச்சாயம் பரமாத்மா||௬|| இதி த்யுப்வாத்யதிகரணம் || ௧ ||
௧-௩-௨
௭௨। பூமா ஸம்ப்ரஸாதாதத்யுபதேஶாத் – ஸுகம் த்வேவ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம், பூமைவ ஸுகம் இத்யுக்த்வா பூம்நஸ்ஸ்வரூபமாஹ யத்ர நாந்யத்பஶ்யதி நாந்யச்ச்ருணோதி நாந்யத்விஜாநாதி ஸ பூமா இதி। யஸ்மிந் ஸுகேऽநுபூயமாநே, தத்வ்யதிரிக்தம் கிமபி ஸுகத்வேந ந பஶ்யதி ந ஶ்ருணோதி ந விஜாநாதி ஸ பூமேத்யுச்யதே, அத யத்ராந்யத்பஶ்யதி அந்யச்ச்ருணோதி அந்யத்விஜாநாதி ததல்பம் இதி வசநாத்। ததா ச மஹாபாரதே –
திவ்யாநி காமசாராணி விமாநாநி ஸபாஸ்ததா ।
ஆக்ரீடா விவிதா ராஜந் பத்மிந்யஶ்சாமலோதகா: ||
ஏதே வை நிரயாஸ்தாத ஸ்தாநஸ்ய பரமாத்மந: । இதி।
ஏஷ து வா அதிவததி யஸ்ஸத்யேநாதிவததி இதி ப்ரஸ்துதஞ்சாதிவாதித்வம் ஏவமேவ ஸமஞ்ஜஸம்। அதிவாதித்வம் ஹி ஸ்வோபாஸ்யபுருஷார்தாதிக்யவாதித்வம்। ததல்பம் இத்யல்பப்ரதியோகித்வேந, பூமா இத்யுக்தப்ரகார வைபுல்யாஶ்ரயஸுகரூபவாசீ। அயம் பூமஶப்தவ்யபதிஷ்ட: பரமாத்மா, ஸம்ப்ரஸாதாதத்யுபதேஶாத், ஸம்ப்ரஸாத: – ப்ரத்யகாத்மா, அத ய ஏஷ ஸம்ப்ரஸாத: இத்யாதிஶ்ருதே:। ஏஷ து வா அதிவததி யஸ்ஸத்யேந இத்யாதிநா ப்ராணஶப்தநிர்திஷ்டாத் ப்ரத்யகாத்மந: ஊர்த்வமர்தாந்தரத்வேநாஸ்யோபதேஶாத் ||௭||
௭௩। தர்மோபபத்தேஶ்ச – ஸ பகவ: கஸ்மிந் ப்ரதிஷ்டித: ஸ்வே மஹிம்நி இத்யாதாவுபதிஷ்டாநாம் ஸ்வமஹிம-ப்ரதிஷ்டிதத்வஸர்வகாரணத்வஸர்வாத்மகத்வாதிதர்மாணாம் பரஸ்மிந்நேவோபபத்தேஶ்ச பூமா பர: ||௮|| இதி பூமாதிகரணம்||
௧-௩-௩
௭௪। அக்ஷரமம்பராந்தத்ருதே: – ஏதத்வை ததக்ஷரம் கார்கி ப்ராஹ்மணா அபிவதந்தி அஸ்தூலமநணு இத்யாதிநா அபிஹிதமக்ஷரம் பரம் ப்ரஹ்ம, அக்ஷரமம்பராந்தத்ருதே:, யதூர்த்வம் கார்கி திவ: இத்யாரப்ய, ஸர்வவிகாராதாரதயா நிர்திஷ்ட ஆகாஶ: கஸ்மிந்நோதஶ்ச ப்ரோதஶ்ச இதி ப்ருஷ்டே, ஏதத்வை ததக்ஷரம் இதி நிர்திஷ்டஸ்யாக்ஷரஸ்ய வாயுமதம்பராந்தத்ருதே: ஸர்வவிகாராதாரோ ஹ்யயமாகாஶ: வாயுமதம்பராந்தகாரணம் ப்ரதாநம், தத்தாரகம் பரம் ப்ரஹ்ம ||௯||
௭௫। ஸா ச ப்ரஶாஸநாத் – ஸா ச த்ருதி:, ஏதஸ்ய வா அக்ஷரஸ்ய ப்ரஶாஸநே கார்கி இத்யாதிநா ப்ரக்ருஷ்டாஜ்ஞயா க்ரியமாணா ஶ்ரூயதே। அத: இதமக்ஷரம் ப்ரத்யகாத்மா ச ந பவதீத்யர்த:||௧௦||
௭௬। அந்யபாவவ்யாவ்ருத்தேஶ்ச – அந்யபாவ: – அந்யத்வம்। அத்ருஷ்டம் த்ரஷ்ட்ரு இத்யாதிநா பரமாத்மந: அந்யத்வம் ஹ்யஸ்யாக்ஷரஸ்ய வ்யாவர்தயதி வாக்யஶேஷ:, அதஶ்ச பர ஏவ ||௧௧|| இதி அக்ஷராதிகரணம் || ௩ ||
௧-௩-௪
௭௭। ஈக்ஷதிகர்ம வ்யபதேஶாத்ஸ: – ய: புநரேதம் த்ரிமாத்ரேணோமித்யநேநைவாக்ஷரேண பரம் புருஷமபித்யாயீத இத்யாரப்ய ஸ ஏதஸ்மாஜ்ஜீவகநாத்பராத்பரம் புரிஶயம் புருஷமீக்ஷத இத்யத்ர த்யாயதி பூர்வகேக்ஷதிகர்ம, ஸ: – ப்ரஶாஸிதா பரமாத்மா இத்யர்த:, உத்தரத்ர தமோங்காரேணைவாயநேநாந்வேதி இதி வித்வாந் யத்தச்சாந்தமஜரம் அம்ருதமபயம் பரஞ்ச இதி பரமபுருஷாஸாதாரணதர்மவ்யபதேஶாத், யத்தத்கவயோ வேதயந்தே இதி ததீயஸ்தாநஸ்ய ஸூரிபிர்த்ருஶ்யத்வ வ்யபதேஶாச்ச ||௧௨|| ஈக்ஷதிகர்மவ்யபதேஶாதிகரணம் || ௪||
௧-௩-௫
௭௮। தஹர உத்தரேப்ய: – அத யதிதமஸ்மிந் ப்ரஹ்மபுரே தஹரம் புண்டரீகம் வேஶ்ம தஹரோऽஸ்மிந் அந்தராகாஶ:, தஸ்மிந்யதந்தஸ்ததந்வேஷ்டவ்யம் தத்வாவ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம் இத்யத்ர தஹராகாஶநிர்திஷ்ட: பரமாத்மா, உத்தரேப்ய: வாக்யகதேப்ய: ததஸாதாரணதர்மேப்ய:। உத்தரத்ர தஹராகாஶஸ்ய ஸர்வாதாரதயாऽதிமஹத்த்வமபிதாய, ஏதத்ஸத்யம் ப்ரஹ்மாக்யம் புரம் இதி நிர்திஶ்ய தஸ்மிந் ப்ரஹ்மாக்யே தஹராகாஶே காமாஸ்ஸமாஹிதா: இத்யுக்தே, கோऽயம் தஹராகாஶ:? கே ச காமா:? இத்யபேக்ஷாயாம், ஏஷ ஆத்மா அபஹத பாப்மா இத்யாரப்ய ஸத்யகாமஸ்ஸத்யஸங்கல்ப: இத்யந்தேந தஹராகாஶ: ஆத்மா, காமாஶ்ச அபஹதபாப்மத்வாதய: தத்விஶேஷணபூதகுணா இதி ஹி ஜ்ஞாபயதி। தஹரோऽஸ்மிந்நந்தராகாஶஸ்தஸ்மிந்யதந்த: ததந்வேஷ்டவ்யம் இத்யத்ர தஹராகாஶ: ததந்தர்வர்தி ச யத், ததுபயமந்வேஷ்டவ்யமித்யுக்தமிதி விஜ்ஞாயதே। அத ய இஹாத்மாநமநுவித்ய வ்ரஜந்த்யேதாம்ஶ்ச ஸத்யாந் காமாந் இதி ஹி வ்யஜ்யதே||௧௩||
௭௯। கதிஶப்தாப்யாம் ததாஹி த்ருஷ்டம் லிங்கம் ச – ஏவமேவேமாஸ்ஸர்வா: ப்ரஜா: அஹரஹர்கச்சந்த்ய: ஏதம் ப்ரஹ்மலோகம் ந விந்தந்தி இத்யஹரஹஸ்ஸர்வாஸாம் ப்ரஜாநாமஜாநதீநாம் தஹராகாஶோபரி கதி: – வர்தநம், தஹராகாஶஸமாநாதிகரணோ ப்ரஹ்மலோகஶப்தஶ்ச தஹராகாஶ: பரம் ப்ரஹ்மேதி ஜ்ஞாபயதி। ததா ஹ்யந்யத்ர ஸர்வாஸாம் பரமாத்மோபரிவர்தமாநத்வம் த்ருஷ்டம், தஸ்மிந் லோகாஶ்ஶ்ரிதாஸ்ஸர்வே, ததக்ஷரே பரமே ப்ரஜா: இத்யாதௌ, ப்ரஹ்மலோகஶப்தஶ்ச ஏஷ ப்ரஹ்மலோக: இத்யாதௌ। அந்யத்ர தர்ஶநாபாவேऽபி இதமேவ பர்யாப்தமஸ்ய பரமாத்மத்வே லிங்கம், யத்தஹராகாஶோபரி ஸர்வஸ்ய வர்தமாநத்வம், ப்ரஹ்மலோகஶப்தஶ்ச ||௧௪||
௮௦। த்ருதேஶ்ச மஹிம்நோऽஸ்யாஸ்மிந்நுபலப்தே: – அத ய ஆத்மா ஸ ஸேதுர்வித்ருதி: இதி ஜகத்த்ருதே: பரமாத்மநோ மஹிம்நோऽஸ்மிந் தஹராகாஶே உபலப்தேஶ்சாயம் பர:, ஸா ஹி பரமாத்மமஹிமா, ஏஷ ஸேதுர்விதரண: இத்யாதி ஶ்ருதே:।௧௫||
௮௧। ப்ரஸித்தேஶ்ச – ஆகாஶஶப்தஸ்ய யதேஷ ஆகாஶ ஆநந்த: இதி பரமாத்மந்யபி ப்ரஸித்தேஶ்சாயம் பர:, ஸத்யஸங்கல்பத்வாதிகுணப்ருந்தோபப்ரும்ஹிதாப்ரஸித்தி: பூதாகாஶப்ரஸித்தேர்பலீயஸீத்யர்த:||௧௬||
௮௨। இதரபராமர்ஶாத்ஸ இதி சேந்நாஸம்பவாத் – அத ய ஏஷ ஸம்ப்ரஸாத: இதீதரஸ்ய – ஜீவஸ்ய பராமர்ஶாத் ப்ரக்ருதாகாஶஸ்ஸ இதி சேத்। நைதத்। உக்தகுணாநாம் தத்ராஸம்பவாத்||௧௭||
௮௩। உத்தராச்சேதாவிர்பூதஸ்வரூபஸ்து – உத்தரத்ர ய ஆத்மா அபஹதபாப்மா இதி ஜீவஸ்ய அபஹத- பாப்மத்வாதி ஶ்ரவணாந்நாஸம்பவ:। ஜாகரிதஸ்வப்நஸுஷுப்த்யாத்யவஸ்தாஸு வர்தமாநத்வாத் ஸ ஹி ஜீவ இதி சேத், நைதத், ஆவிர்பூதஸ்வரூபஸ்து – கர்மாரப்தஶரீரஸம்பந்தித்வேந திரோஹிதாபஹதபாப்மத்வாதிக:, பஶ்சாத் பரஞ்ஜ்யோதிருபஸம்பத்யாவிர்பூதஸ்வரூப: தத்ர அபஹதபாப்மத்வாதிகுணகோ ஜீவ: ப்ரதிபாதித: தஹராகாஶஸ்து அதிரோஹிதகல்யாணகுணஸாகர இதி நாயம் ஜீவ:||௧௮||
௮௪। அந்யார்தஶ்ச பராமர்ஶ: – அஸ்மாச்சரீராத் ஸமுத்தாய பரம்ஜ்யோதிருபஸம்பத்ய ஸ்வேந ரூபேணாபிநிஷ்பத்யதே இதி ஜீவாத்மநோ தஹராகாஶோபஸம்பத்த்யா ஸ்வரூபாவிர்பாவாபாதநரூபமாஹாத்ம்ய-ப்ரதிபாதநார்த: அத்ர ஜீவபராமர்ஶ: ||௧௯||
௮௫। அல்பஶ்ருதேரிதி சேத்ததுக்தம் – அல்பஸ்தாநத்வஸ்வரூபால்பத்வஶ்ருதேர்நாயம் பரமாத்மேதி சேத்। தத்ரோத்தரமுக்தம் நிசாய்யத்வாதேவம் வ்யோமவச்ச இதி||௨௦||
௮௬। அநுக்ருதேஸ்தஸ்ய ச – தஸ்ய தஹராகாஶஸ்ய பரஞ்ஜ்யோதிஷ:, அநுகரணஶ்ரவணாச்ச ஜீவஸ்ய, ந ஜீவோ தஹராகாஶ:, ஸ தத்ர பர்யேதி ஜக்ஷத்க்ரீடந் ரமமாண: இத்யாதி: ததுபஸம்பத்த்யா ஸ்வச்சந்தவ்ருத்திரூப: ததநுகாரஶ்ஶ்ரூயதே||௨௧||
௮௭। அபி ஸ்மர்யதே – இதம் ஜ்ஞாநமுபாஶ்ரித்ய மம ஸாதர்ம்யமாகதா: । ஸர்கேऽபி நோபஜாயந்தே ப்ரலயே ந வ்யதந்தி ச இதி||௨௨|| இதி தஹராதிகரணம் || ௫ ||
௧-௩-௬
௮௮। ஶப்தாதேவ ப்ரமித: – அங்குஷ்டமாத்ர: புருஷோ மத்ய ஆத்மநி திஷ்டதி, ஈஶாநோ பூதபவ்யஸ்ய இத்யாதௌ அங்குஷ்டப்ரமித: பரமாத்மா ஈஶாநோ பூதபவ்யஸ்ய இதி ஸர்வேஶ்வரத்வவாசிஶப்தாதேவ||௨௩||
௮௯। ஹ்ருத்யபேக்ஷயா து மநுஷ்யாதிகாரத்வாத் – அநவச்சிந்நஸ்யாபி உபாஸகஹ்ருதி வர்தமாநத்வாபேக்ஷமங்குஷ்டப்ரமிதத்வம்। மநுஷ்யாணாமேவோபஸநஸம்பாவநயா தத்விஷயத்வாச்ச ஶாஸ்த்ரஸ்ய, மநுஷ்யஹ்ருதயாபேக்ஷயேதமுக்தம்। ஸ்திதம் தாவதுத்தரத்ர ஸமாபயிஷ்யதே||௨௪|| இதி ப்ரமிதாதிகரணபூர்வபாக: || ௬ ||
௧-௩-௭
௯௦। ததுபர்யபி பாதராயணஸ்ஸம்பாவாத் – தத் – ப்ரஹ்மோபாஸநம் உபரி – தேவாதிஷ்வப்யஸ்தி, அர்தித்வஸாமர்த்யஸம்பவாத், இதி பகவாந் பாதராயண: மேநே। ஸம்பவஶ்ச பூர்வோபார்ஜிதஜ்ஞாநாவிஸ்மரணாத், மந்த்ரார்தவாதேஷு விக்ரஹாதிமத்தயா ஸ்துதிதர்ஶநாத், ததுபபத்தயே தத்ஸம்பவே தேஷாமேவ ப்ராமாண்யேந விக்ரஹாதிமத்த்வாச்ச ||௨௫||
௯௧। விரோத: கர்மணீதி சேந்நாநேகப்ரதிபத்தேர்தர்ஶநாத் – விக்ரஹாதிமத்த்வே ஏகஸ்யாநேகத்ர யுகபத்ஸாந்நித்யாயோகாத் கர்மணி விரோத: இதிசேந்ந, ஶக்திமத்ஸு ஸௌபரிப்ரப்ருதிஷு யுகபதநேகஶரீரப்ரதிபத்திதர்ஶநாத்||௨௬||
௯௨। ஶப்த இதி சேந்நாத: ப்ரபவாத்ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாப்யாம் – வைதிகே து ஶப்தே விரோதப்ரஸக்தி: – தேஹஸ்ய ஸாவயவத்வேநோத்பத்திமத்த்வாத் இந்த்ராதிதேவோத்பத்தே: ப்ராக் விநாஶாதூர்த்வம் ச வைதிகேந்த்ராதிஶப்தாநாம் அர்தஶூந்யத்வம் அநித்யத்வம் வா ஸ்யாத் இதி சேந்ந। அத: – வைதிகாதேவேந்த்ராதிஶப்தாதிந்த்ராத்யர்தஸ்ருஷ்டே:। நஹீந்த்ராதிஶப்தா: வ்யக்திவாசகா:, அபி து கவாதிஶப்தவதாக்ருதிவாசிந:, பூர்வஸ்மிந்நிந்த்ராதௌ விநஷ்டே வைதிகேந்த்ராதிஶப்தாதேவ ப்ரஹ்மா பூர்வேந்த்ராத்யாக்ருதிவிஶேஷம் ஸ்ம்ருத்வா, ததாகாரமபரமிந்த்ராதிகம் குலாலாதிரிவ கடாதிகம் ஸ்ருஜதீதி ந கஶ்சித்விரோத:। குத இதமவகம்யதே? ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்யாம்। ஶ்ருதி: – வேதேநரூபே வ்யகரோத் ஸதாஸதீ ப்ரஜாபதி: ஸ பூரிதி வ்யாஹரத் ஸ பூமிமஸ்ருஜத இத்யாதி:। ஸ்ம்ருதிரபி
ஸர்வேஷாம் து ஸ நாமாநி கர்மாணி ச ப்ருதக் ப்ருதக் ।
வேதஶப்தேப்ய ஏவாதௌ ப்ருதக் ஸம்ஸ்தாஶ்ச நிர்மமே || இத்யாதி:||௨௭||
௯௩। அத ஏவ ச நித்யத்வம் – யதோ ப்ரஹ்மா வைதிகாச்சப்தாதர்தாந் ஸ்ம்ருத்வா ஸ்ருஜதி, அத ஏவ, மந்த்ரக்ருதோ வ்ருணீதே, விஶ்வாமித்ரஸ்ய ஸூக்தம் பவதி இதி விஶ்வாமித்ராதீநாம் மந்த்ராதிக்ருத்த்வேऽபி மந்த்ராதி- மயவேதஸ்ய நித்யத்வம் திஷ்டதி। அநதீதமந்த்ராதிதர்ஶநஶக்தாந் பூர்வவிஶ்வாமித்ராதீந் தத்தத்வைதிகஶப்தை: ஸ்ம்ருத்வா, ததாகாராநபராந் தத்தச்சக்தியுக்தாந் ஸ்ருஜதி ஹி ப்ரஹ்மா நைமித்திகப்ரலயாநந்தரம்। தே சாநதீத்யைவ தாநேவ மந்த்ராதீநஸ்கலிதாந் படந்தி। அதஸ்தேஷாம் மந்த்ராதிக்ருத்த்வம் வேதநித்யத்வம் ச ஸ்திதம்||௨௮||
ப்ராக்ருதப்ரலயே து சதுர்முகே வேதாக்யஶப்தே ச விநஷ்டே கதம் வேதஸ்ய நித்யத்வமித்யத ஆஹ –
௯௪। ஸமாநநாமரூபத்வாச்சாவ்ருத்தாவப்யவிரோதோ தர்ஶநாத் ஸ்ம்ருதேஶ்ச – அத ஏவ ஸ்ருஜ்யாநாம் ஸமாநநாமரூபத்வாத், ப்ராக்ருதப்ரலயாவ்ருத்தாவபி ந விரோத:, ஆதிகர்தா பரமபுருஷோ ஹி பூர்வரூபஸம்ஸ்தாநம் ஜகத் ஸ்ம்ருத்வா ததாகாரமேவ ஜகத் ஸ்ருஜதி, வேதாம்ஶ்ச பூர்வாநுபூர்வீவிஶிஷ்டாநாவிஷ்க்ருத்ய சதுர்முகாய ததாதீதி, ஶ்ருதி- ஸ்ம்ருதிப்யாமாதிகர்தா பூர்வவத்ஸ்ருஜதீத்யவகம்யதே। ஶ்ருதிஸ்தாவத் ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ தாதா யதாபூர்வமகல்பயத் இத்யாதிகா யோ ப்ரஹ்மணம் விததாதி பூர்வம் யோ வை வேதாம்ஶ்ச ப்ரஹிணோதி தஸ்மை இதி ச। ஸ்ம்ருதிரபி
யதர்துஷ்வ்ருதுலிங்காநி நாநாரூபாணி பர்யயே ।
த்ருஶ்யந்தே தாநி தாந்யேவ ததா பாவா யுகாதிஷு || இதி। வேதஸ்ய நித்யத்வம் ச, பூர்வபூர்வோச்சாரணக்ரம- விஶிஷ்டஸ்யைவ ஸர்வதோச்சார்யமாணத்வம் ||௨௯|| இதி தேவதாதிகரணம்
௧-௩-௮
௯௫। மத்வாதிஷ்வஸம்பவாதநதிகாரம் ஜைமிநி: – மதுவித்யாதிஷு வஸ்வாதிதேவாநாமேவ உபாஸ்யத்வாத், ப்ராப்யத்வாச்ச, தத்ர வஸ்வாதீநாம் கர்மகர்த்ருபாவவிரோதேந உபாஸ்யத்வாஸம்பவாத்। வஸூநாம் ஸதாம் வஸுத்வம் ப்ராப்தமிதி ப்ராப்யத்வாஸம்பவாச்ச, தத்ர வஸ்வாதீநாமநதிகாரம் ஜைமிநிர்மேநே ||௩௦||
௯௬। ஜ்யோதிஷி பாவாச்ச – தம் தேவா ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிராயுர்ஹோபாஸதேऽம்ருதம் இதி ஜ்யோதிஷி – பரஸ்மிந் ப்ரஹ்மணி, தேவாநாம் ஸாதாரண்யேந ப்ராப்தத்வேऽபி அதிகாரமாத்ர (பாவ) வசநாத், அந்யத்ர வஸ்வாத்யுபாஸநே அநதிகாரோ ந்யாயஸித்தோ கம்யதே||௩௧||
௯௭। பாவம் து பாதராயணோऽஸ்தி ஹி – மதுவித்யாதிஷ்வபி வஸ்வாதீநாமதிகாரபாவம் பகவாந் பாதராயணோ மந்யதே। அஸ்தி ஹி வஸ்வாதீநாம் ஸதாம் ஸ்வாவஸ்தப்ரஹ்மண உபாஸ்யத்வஸம்பவ:, கல்பாந்தரே வஸுத்வாதே: ப்ராப்யத்வஸம்பவஶ்ச। ஏகல ஏவ மத்யே ஸ்தாதா இத்யாதிநா ஆதித்யஸ்ய காரணாவஸ்தாம் ப்ரதிபாத்ய ய ஏதாமேவம் ப்ரஹ்மோபநிஷதம் வேத இதி மதுவித்யாயா: ப்ரஹ்மவித்யாத்வமாஹ। அத: கார்யகாரணோபயாவஸ்தம் தத்ரோபாஸ்யம்। கல்பாந்தரே வஸ்வாதித்வமநுபூய அதிகாராவஸாநே ப்ரஹ்மப்ராப்திர்ந விருத்தா||௩௨|| இதி ப்ரமிதாதிகரணகர்பே மத்வதிகரணம் ||
௧-௩-௯
௯௮। ஶுகஸ்ய ததநாதரஶ்ரவணாத்ததாத்ரவணாத்ஸூச்யதே ஹி – ஆஜஹாரேமாஶ்ஶூத்ர இத்யாதௌ ப்ரஹ்மோபதேஶே ஶிஷ்யம் ப்ரதி ஶூத்ரேத்யாமந்த்ரணேந ஶிஷ்யஸ்ய ப்ரஹ்மஜ்ஞாநாப்ராப்த்யா ஶுக்ஸஞ்ஜாதேதி ஸூச்யதே। ஶோசநாச்சூத்ர:। ந ஜாதியோகேந குத:? ததநாதரஶ்ரவணாத் – ப்ரஹ்மவித்யாவைகல்யேந ஸ்வாத்மாநம் ப்ரதி ஹம்ஸோக்தாநாதரவாக்யஶ்ரவணாத், ததைவாசார்யம் ப்ரதி ஆத்ரவணாத்। ஹி ஶப்தோ ஹேதௌ। யதஶ்ஶ்ரூத்ரேத்யாமந்த்ரணம் ந ஜாதியோகேந, அதஶ்ஶூத்ரஸ்ய ப்ரஹ்மோபாஸநாதிகாரோ ந ஸூச்யதே||௩௩||
௯௯। க்ஷத்ரியத்வகதேஶ்ச – ஶுஶ்ரூஷோ: க்ஷத்ரியத்வகதேஶ்ச ந ஜாதியோகேந ஶூத்ரேத்யாமந்த்ரணம்। உபக்ரமே பஹுதாயீ இத்யாதிநா தாநபதித்வபஹுபக்வாந்நதாயித்வபஹுக்ராமப்ரதாநைரஸ்ய ஹி க்ஷத்ரியத்வம் கம்யதே||௩௪||
௧௦௦। உத்தரத்ர சைத்ரரதேந லிங்காத் – உபரிஷ்டாச்சாஸ்யாம் வித்யாயாம் ப்ராஹ்மணக்ஷத்ரியயோரேவாந்வயோ த்ருஶ்யதே அத ஹ ஶௌநகஞ்ச காபேயமபிப்ரதாரிணஞ்ச இத்யாதௌ। அபிப்ரதாரீ ஹி சைத்ரரத: க்ஷத்ரிய:। அபிப்ரதாரிண: சைத்ரரதத்வம் க்ஷத்ரியத்வம் ச காபேயஸாஹசர்யால்லிங்காதவகம்யதே। ப்ரகரணாந்தரே ஹி காபேய- ஸஹசாரிணஶ்சைத்ரரதத்வம் க்ஷத்ரியத்வம் சாவகதம் ஏதேந சைத்ரரதம் காபேயா அயாஜயந் இதி, தஸ்மாச்சைத்ரரதோ நாமைக: க்ஷத்ரபதிரஜாயத இதி ச। அதஶ்சாயம் ஶிஷ்ய: ந சதுர்த:||௩௫||
௧௦௧। ஸம்ஸ்காரபராமர்ஶாத்ததபாவாபிலாபாச்ச – வித்யோபக்ரமே உப த்வா நேஷ்யே இத்யுபநயநபராமர்ஶாத், ஶூத்ரஸ்ய ததபாவாபிலாபாச்ச ந ஶூத்ரஸ்ய ப்ரஹ்ம வித்யாதிகார:, ந ஶூத்ரே பாதகம் கிம்சித் ந ச ஸம்ஸ்காரமர்ஹாதி இதி ஸம்ஸ்காரோ ஹி நிஷித்த:||௩௬||
௧௦௨। ததபாவநிர்தாரணே ச ப்ரவ்ருத்தே: – நைததப்ராஹ்மணோ விவக்துமர்ஹாதி ஸமிதம் ஸோம்யாஹர இதி ஶூத்ரத்வாபாவநிஶ்சய ஏவ உபதேஶப்ரவ்ருத்தேஶ்ச நாதிகார: ||௩௭||
௧௦௩। ஶ்ரவணாத்யயநார்தப்ரதிஷேதாத் – ஶூத்ரஸ்ய ஶ்ரவணாத்யயநாதீநி ஹி நிஷித்யந்தே தஸ்மாச்சூத்ர-ஸமீபே நாத்யேதவ்யம் இதி। அநுபஶ்ருண்வதோऽத்யயநாதி ச ந ஸம்பவதி ||௩௮||
௧௦௪। ஸ்ம்ருதேஶ்ச – ஸ்மர்யதே ஹி ஶூத்ரஸ்ய வேதஶ்ரவணாதௌ தண்ட:। அத ஹாஸ்ய வேதமுபஶ்ருண்வத: த்ரபுஜதுப்யாம் ஶ்ரோத்ரப்ரதிபூரணம், உதாஹரணே ஜிஹ்வாச்சேத:, தாரணே ஶரீரபேத: இதி ||௩௯|| இதி அபஶூத்ராதிகரணம் ||௯||
ப்ரமிதாதிகரணஶேஷ:
ப்ராஸங்கிகம் பரிஸமாப்ய ப்ரக்ருதமநுஸரதி-
௧௦௫। கம்பநாத் – அங்குஷ்டப்ரமிதப்ரகரணமத்யே யதிதம் கிஞ்ச ஜகத்ஸர்வம் ப்ராண ஏஜதி நிஸ்ஸ்ருதம் இத்யாதிநா அபிஹிதாங்குஷ்டப்ரமிதப்ராணஶப்தநிர்திஷ்டஜநிதபயாத் வஜ்ராதிவோத்யதாத் அக்நிவாயுஸூர்யேந்த்ர ப்ரப்ருதிக்ருத்ஸ்நஜகத்கம்பநாத் அங்குஷ்டப்ரமித: பரமபுருஷ இதி நிஶ்சீயதே||௪௦||
௧௦௬। ஜ்யோதிர்தர்ஶநாத் – தத்ப்ரகரணே ந தத்ர ஸூர்யோ பாதி இத்யாரப்ய தஸ்ய பாஸா ஸர்வமிதம் விபாதி இதி பாஶ்ஶப்தாபிஹிதஸ்ய அநவதிகாதிஶயஜ்யோதிஷோ தர்ஶநாச்ச அங்குஷ்டப்ரமித: பரமபுருஷ:||௪௧|| இதி ப்ரமிதாதிகரணஶேஷ:||
௧-௩-௧௦
௧௦௭। ஆகாஶோऽர்தாந்தரத்வாதிவ்யபதேஶாத் – ஆகாஶோ ஹ வை நாமரூபயோர்நிர்வஹிதா தே யதந்தரா தத்ப்ரஹ்ம இத்யாதிநா நிர்திஷ்ட: ஆகாஶ: தூத்வா ஶரீரமக்ருதம் க்ருதாத்மா இதி ப்ரக்ருதாத்ப்ரத்யகாத்மந: பரிஶுத்தாதர்தாந்தரபூத: பரமபுருஷ: நாமரூபயோ: நிர்வோட்ருத்வததஸ்பர்ஶரூபார்தாந்தரத்வாம்ருதத்வாதி-வ்யபதேஶாத்||௪௨||
தத்த்வமஸ்யாதிநா ஐக்யோபதேஶாத் ப்ரத்யகாத்மநோ நார்தாந்தரபூத: பரமபுருஷ இத்யாஶங்க்யாஹ –
௧௦௮। ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பேதேந – ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸம்பரிஷ்வக்தோ ந பாஹ்யம் கிஞ்சந வேத நாந்தரம் ப்ராஜ்ஞேநாத்மநாऽந்வாரூட: இதி ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோ: பாஹ்யாந்தரவிஷயாநபிஜ்ஞாத்ப்ரத்யகாத்மந: ததாநீமேவ ப்ராஜ்ஞதயா பேதேந வ்யபதேஶாதர்தாந்தரபூத ஏவ||௪௩||
௧௦௯। பத்யாதிஶப்தேப்ய: – பரிஷ்வஞ்ஜகே ப்ராஜ்ஞே ஶ்ரூயமாணேப்ய: பத்யாதிஶப்தேப்யஶ்சாயம் அர்தாந்தரபூத:। ஸர்வஸ்யாதிபதி: ஸர்வஸ்ய வஶீ ஸர்வஸ்யேஶாந: இதி ஹ்யுத்தரத்ர ஶ்ரூயதே। ஐக்யோபதேஶோऽபி அவஸ்திதேரிதி காஶக்ருத்ஸ்ந: இத்யநேந ஜீவஸ்ய ஶரீதபூதஸ்யாத்மதயா அவஸ்திதேரிதி ஸ்வயமேவ பரிஹரிஷ்யதி||௪௪|| இதி அர்தாந்தரத்வாதிவ்யபதேஶாதிகரணம் || ௧௦ ||
இதி ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீவேதாந்தஸாரே ப்ரதமாத்யாயஸ்ய த்ருதீய: பாத: ||
