శ్రీభాష్యకారాణాం పరమగురుణా శ్రీయామునాచార్యస్వామినా ప్రణీతమ్ ।
ఆగమప్రామాణ్యమ్ । (Part 2)
(శ్రీపఞ్చరాత్రతన్త్రప్రామాణ్యవ్యవస్థాపనపరమ్)
అపి చ ।
ప్రమాణాన్తరదృష్టార్థవిషయిణ్యపి శేముషీ ।
ప్రమాణమేవ తత్పూర్వం న చేత్స్వార్థం విగాహతే ||
తస్య సంభావనామాత్రాదప్రామాణ్యమలౌకికమ్ ।
తస్మాత్పరినిష్ఠితానిష్ఠేయాదిభేదశూన్యమసన్దిగ్ధావిపర్యస్త్
అవిజ్ఞానం ప్రమాణమేష్టవ్యమ్, అత ఇదమపాస్తమ్ ।
ప్రసిద్ధైః కరణైరేవ సార్వజ్ఞ్యం నాన్యథేతి యత్ । యతః
శ్రుతిరేవ తత్ర పరిపన్థినీ పశ్యత్యచతుస్స శృణోత్యకర్ణః
యశ్చక్షుషా న పశ్యతి యశ్చక్షూంషి పశ్యతి । న తస్య కార్యం
కరణం చ విద్యతే । స్వాభావికీ జ్ఞానబలక్రియా చ ఇత్యాదికా ।
న చాసాం గుణవాదత్వం ప్రమాణాభావాత్ ।
అలబ్ధముఖ్యవృత్తీనాం గుణవాదసమాశ్రయః ||
నన్విహాపి ముఖ్యార్థభఙ్గకారణమస్తి ప్రమాణాన్తరవిరోధః ।
కుతః ప్రమాణాన్తరాత్, న తావత్ప్రత్యక్షాత్, న హి
ప్రత్యక్షముదీరితపురుషాభావావభాసకముదీయమానం దృష్టం,
యోగ్యానుపలమ్భాదభావనిశ్చయ ఇతి చేన్న ప్రమాణగోష్ఠీజ్యేష్ఠేన
శాస్త్రేణైవోపలమ్భనాత్, నాప్యనుమానాత్ తద్ధి
శీఘ్రజన్మాగమికప్రత్యయప్రక్షిప్తప్రతిబన్ధం కథమివ
మన్థరప్రవృత్తి ప్రాదుర్భవతి ।
కిఞ్చైవం సతి యాగాదేః స్వర్గాపూర్వాదిసఙ్గతిః ।
క్రియాత్వేన విరుధ్యేత శాస్త్రం చేత్తన్న బాధతే ||
యూపాదిత్యాదితాదాత్మ్యం ప్రత్యక్షేణైవ వాధితమ్ ।
విస్పష్టదృష్టభేదత్వాత్ కాష్ఠసావిత్రబిమ్బయోః ||
అపి చ తత్ర సన్నిహితయూపాఞ్జనవిధ్యేకవాక్యతయా
అర్థవాదత్వాద్యుక్తం గుణవాదత్వాశ్రయణం, న చేహ తథా
విధ్యన్తరమస్తి యచ్ఛేషతయా అర్థవాదః స్యాత్ ।
అథ విధ్యన్వయాభావే పురుషార్థత్వాహాన్తః ।
అధ్యాహృత్య విధిం తత్ర శేషత్వం పరికల్ప్యతే ||
యదాహుః ।
యావత్ ఖలు ప్రమాతౄణాం ప్రవర్తననివర్తనే ।
శబ్దా న కుర్వతే తావన్న నిరాకాఙ్క్షబోధనమ్ || ఇతి, తన్న
ఋతేऽపి విధిసంబన్ధాద్ దృష్టైవ హి పుమర్థతా ।
పుత్రస్తే జాత ఇత్యాదౌ తథేహాపి భవిష్యతి ||
న చ తత్ర విధ్యధ్యాహారః, అన్తరేణాపి విధిం
పుత్రజననావగమాదేవ హర్షోత్పత్తేః ।
తథా కా క్రియా పాక ఇత్యాదిప్రశ్నోత్తరవ్యవహారేషు
ప్రష్టుజనజిజ్ఞాసితక్రియావిశేషప్రతిపాదనమాత్రనిరాకాఙ్క్షశ్శబ్ద్
ఓ న విధ్యధ్యాహారమపేక్షతే ।
ఇహ తు బ్రహ్మవిజ్ఞానం మహానన్దఫలం శ్రుతమ్ ||
బ్రహ్మావిద్ బ్రహ్మ భవతి ప్రాప్నోతి బ్రహ్మవిత్ పరమ్ ।
అశ్నుతే బ్రహ్మణ సార్ద్ధం సర్వాన్ కామాన్ స సామగః ||
ఇదమాదిత్రయీవాక్యైర్వ్యక్తా తస్య పుమర్థతా ।
తదేవముదీరితశ్రుతిశతసమధిగతావితథసహజసర్వసాక్షాత్కార్
అకారుణ్యాదికల్యాణగుణైకరాశౌ భగవతి సిధ్యతి, సిధ్యత్యేవ
తదనుభవమూలతయా తన్త్రప్రామాణ్యమ్ ।
నను విరచితనీత్యా
కశ్చిదామ్నాయమూర్ద్ధప్రమితసహజసర్వజ్ఞానవానస్తు నామ । స చ
హరిరితి యావన్నావగమ్యేత సమ్యక్ న ఖలు భవతి తావత్పఞ్చరాత్రం
ప్రమాణమ్ ||
అత్యల్పమేతత్ న హ్యత్ర త్రయీవిదో వివదన్తే యద్వాసుదేవః
పరమాత్మా అఖిలజగత్కారణమితి ।
శ్రూయతే హి స వేదాన్తేష్వాత్మా నారాయణః పరః ।
సత్త్యం జ్ఞానమనన్తఞ్చ తద్విష్ణోః పరమం పదమ్ ||
పరా ప్రకృతిరధ్యక్షో వాసుదేవస్తథా పరః ।
ఏకః పరస్తాద్య ఇదం బభూవ యస్మాత్ పరం నాపరమస్తి కిఞ్చిత్ ।
ఇత్యుక్తవాచ్యానుగుణంయతో వా ఇమాని భూతాని సదేవ సౌమ్య ||
ఇత్యాదివాక్యఞ్చ తతస్స విష్ణుస్త్రయీశిరః సిద్ధవిశుద్ధబోధః ।
న చాన్యస్మాజ్జగజ్జన్మస్థితిధ్వంసాశ్శ్రుతౌ శ్రుతాః ।
యతశ్చైతే స సర్వజ్ఞః పరమాత్మేతి సమ్మతమ్ ||
అముమేవ పరమాత్మానం ద్వైపాయన్-పరాశర-
నారదప్రభృతిమహర్షివచనేభ్యః ప్రతిపద్యామహే తథా హి ।
విష్ణౌ జగత్స్థితం సర్వమితి విద్ధి పరన్తప ।
సృజత్త్యేష మహావిష్ణుర్భూతగ్రామం చరాచరమ్ ||
ఏష చాక్షిపతే కాలే కాలే విసృజతే పునః ।
అస్మిన్ గచ్ఛన్తి విలయమస్మాచ్చ ప్రభవన్త్యుత ||
అనాదినిధనః శ్రీమాన్ మునిర్నారాయణః ప్రభుః ।
స వై సృజతి భూతాని స్థావరాణి చరాణి చ ।
స బ్రహ్మ పరమం చేతి తథాऽన్యత్రాపి పఠ్యతే ||
కేశవో భరతశ్రేష్ఠ ! భగవానీశ్వరః పరః ।
పురుషః సర్వమిత్త్యేతచ్ఛ్రూయతే బహుధా శ్రుతౌ ||
ఇతి,
తత్త్వం జిజ్ఞాసమానానాం హేతుభిః సర్వతో ముఖైః ।
తత్త్వమేకో మహాయోగీ హరిర్నారాయణః ప్రభుః || ఇతి,
తథా దానధర్మే ।
పరమాత్మా పరః శాన్తః పద్మనాభః పరాయణః ।
ఇతి వేదరహస్యన్తు కిన్న వేత్సి పురన్దర ||
తత్ప్రసాదాద్వయం సర్వే లోకానాం స్థితిహేతవః ।
ఆప్తాశ్చామరముఖ్యాశ్చ దేవాశ్చ స్థానినో మతాః ||
యది విష్ణురుదాసీనో నాస్మాకం విద్యతే శుభమ్ ।
ఇతి రుద్రస్య వచనం తథా భారతమాత్స్యయోః ||
తత్ర యః పరమాత్మా హి స నిత్యో నిర్గుణశ్శుభః ।
స వై నారాయణో జ్ఞేయః సర్వాత్మా పురుషో హి సః || ఇతి,
తథా వరాహే ।
యస్య దేవస్య చరితం వ్రతం సమభవద్భువి ।
కోऽన్యస్తస్మాదభ్యధికో ముక్త్వా నారాయణం ప్రభుమ్ ||
ఇతి,
నారాయణాత్పరో దేవో న భూతో న భవిష్యతి ।
ఏతద్రహస్యం వేదానాం పురాణానాం చ సత్తమాః || ఇతి ।
తథా లైఙ్గేః ।
స ఏకః పురుషః శ్రేష్ఠః పరమాత్మా జనార్దనః ।
యస్మాద్ బ్రహ్మా తతో రుద్రః తతశ్చైవాఖిలం జగత్ ||
తథా ।
విష్ణోస్సకాశాదుద్భూతం జగత్తత్రైవ చ స్థితమ్ ।
స్థితిసంయమకర్తాऽసావితి పారాశరం వచః ||
తథా మానవే ।
నారాయణః పరోऽవ్యక్తాదణ్డమవ్యక్తసంభవమ్ ।
అణ్డస్యాన్తస్త్విమే లోకాః సప్తద్వీపా చ మేదినీ ||
తస్మాదీదృశశ్రుతిస్మృతీతిహాసపురాణపర్యాలోచనయా
అఖిలజగత్కారణం పరమాత్మా వాసుదేవ ఇతి నిశ్చీయతే ।
న చైవ పరమాత్మత్వం రుద్రాదేః శ్రుతిషూదితమ్ ।
ప్రత్యుతోత్పతిమేవాహుస్తస్యైకాయనశాఖినః ||
తమో వా ఇదమిత్యాదౌ తథా వేదేऽపి దృశ్యతే ।
యతో హి రుద్రస్సఞ్జజ్ఞే తచ్ఛ్రేష్ఠం భువనేష్వితి ||
తదిదాస భువనేషు జ్యేష్ఠమితి ।
తథా రౌద్రం పదం స్పష్టం కర్మజన్యం ప్రతీయతే ||
మహిమానం నిజం లేభే విష్ణోరభ్యర్చనాదితి । అస్య దేవస్యేతి
లలాటాదభవద్బిన్దుస్తస్మాద్రుద్రోవ్యజాయత ।
ఇత్యాదికాశ్చ శ్రుతయో రుద్రోత్పత్తిం వదన్తి వై ।
ఏవఞ్చ సతి రుద్రాదిమహిమావేదికా ఇవ ||
యా వాచస్తాస్స్తుతిపరాః శ్రోత్రం బ్రహ్మేతి గీరివ ।
ఏతేన రుద్రాదీనాం పరమాత్మత్వప్రతిపాదకపురాణవాదాః ।
ప్రత్యక్షశ్రుతివిరోధాన్న ముఖ్యార్థాః ।
యద్వా త్యాజ్యతయా తన్త్రసిద్ధాన్తప్రతిపాదకాః ।
అవైదికేషు తన్త్రేషు తన్మాహాత్మ్యం హి కథ్యతే ||
వేదసిద్ధాన్తమార్గేషు విష్ణురేవ పరః స్మృతః ।
తద్యథా వైష్ణవే ।
పరమాత్మా చ సర్వేషామాధారః పరమేశ్వరః ।
విష్ణునామా స వేదేషు వేదాన్తేషు చ గీయతే ||
వారాహే ।
విష్ణురేవ పరం బ్రహ్మ త్రిభేదమిహ పఠ్యతే ।
వేదసిద్ధాన్తమార్గేషు తన్న జానన్తి మోహితాః ||
నారాయణాత్పరో దేవో న భూతో న భవిష్యతి ।
ఏతద్రహస్యం వేదానాం పురాణానాఞ్చ సత్తమాః || ఇతి ।
తథా మాత్స్యే ।
సాత్త్వికేషు తు కల్పేషు విష్ణోర్మాహాత్మ్యముచ్యతే ।
అగ్నేశ్శివస్య మాహాత్మ్యం తామసేషు ప్రకీర్త్యతే || ఇతి, ।
తథా లైఙ్గే ।
న హి విష్ణుమృతే కాచిద్ గతిరన్యా విధీయతే ।
ఇత్యేవం సతతం వేదా గాయన్తే నాత్ర సంశయః ||
ఇతి, తథా వాయవీయే ।
సహస్రబాహుః పరమః ప్రజాపతిః ।
త్రయీపథేయః పురుషో నిరుచ్యతే ||
ఇతి, తథా భవిష్యతి ।
వేదసిద్ధాన్తమార్గేషు విష్ణురేవ పరః స్మృతః ।
విష్ణురేవ నరశ్రేష్ఠో మహిష్ఠః ప్రుషోత్తమః ||
ఇతి, సర్వం చైతత్పురుష (పురుషనిర్ణయనామా
భగవన్మహిమప్రతిపాదనపురఃసరోదేవతాన్తరవ్యావర్తనముఖేన
విష్ణుపరతత్త్వప్రతిపాదనపరోగ్రన్థః పరమాచార్యప్రణీతః
।)నిర్ణయే నిపుణతరముపపాదితమితి నేహ ప్రపఞ్చ్యతే ।
తతశ్చ ।
శ్రుతిమూర్ధ్ని ప్రసిద్ధేన వాసుదేవేన భాషితమ్ ।
తన్త్రం మిథ్యేతి వక్తున్నః కథం జిహ్వా ప్రవర్తతే ||
న హి
సహజసంవేదనసాక్షాత్కృతదీక్షారాధనాదిధర్మస్వర్గపుత్రాదివైష్
అయికసుఖమనేకదుఃఖసంభిన్నం, న చాతిచిరమనువర్తత ఇతి తదపి
దుఃఖపక్ష ఏవ నిక్షిప్య మోక్షాయ గృహేభ్యః ప్రవ్రజద్భ్యః
శాణ్డిల్యనారదాదిపరమ-
ఋషిభ్యస్తదభిలషితనిరతిశయనిశ్రేయసైకసాధనస్వావగమారాధన
అవబోధినీం పఞ్చరాత్రసంహితాం నిరమిమీతేతి నిశ్చీయతే ।
న చ తన్త్రాన్తరేష్వేష న్యాయః ప్రసరమర్హతి ।
యతస్తత్తన్నిబన్ద్ధృణాం విభ్రమాద్యపి సంభవి ||
ప్రత్యక్షాదిప్రమాణానాం న హి మూలత్వసమ్భవః ।
తన్త్రాన్తరేషు శాస్త్రన్తు మూలం తైరేవ నేష్యతే ||
అన్యచ్చ వేదసిద్ధాన్తవిరుద్ధార్థాభిధానతః ।
ప్రత్యక్షశ్రుతిమూలత్వకల్పనా తేషు బాధ్యతే ||
యథా మాహేశ్వరే తన్త్రే విరుద్ధం బహు జల్పితమ్ ।
చతుర్విధా హి తత్సిద్ధచర్యామార్గానుసారిణః ||
యథా కాపాలికాః కాలాముఖాః పాశుపతాస్తథా ।
శైవాస్తత్ర చ కాపాలం మతమే ప్రచక్షతే ||
ముద్రికాషట్కవిజ్ఞానాత్ పునస్తస్యైవ ధారణాత్ ।
అపవర్గఫలప్రాప్తిర్న బ్రహ్మావగమాదితి ||
తథాऽహుః ।
ముద్రికాషట్కతత్త్వజ్ఞః పరముద్రావిశారదః ।
భగాసనస్థమాత్మానం ధ్యాత్వా నిర్వాణమృచ్ఛతి ||
తథా ।
కర్ణికా రుచకఞ్చైవ కుణ్డలఞ్చ శిఖామణిమ్ ।
భస్మ యజ్ఞోపవీతఞ్చ ముద్రాషట్కం ప్రచక్షతే ||
కపాలమథ ఖట్వాఙ్గముపముద్రే ప్రకీర్తితే ।
ఆభిర్ముద్రితదేహస్తు న భూయ ఇహ జాయతే ||
న చేదృశముద్రికాషట్కపరిజ్ఞాన తద్ధారణ
నిన్దితభగాసనస్థదేహధ్యానస్యాపవర్గసాధనత్వం శ్రుతయో
మృష్యన్తి, తా హ్యైహికాముష్మికసకలవిషయాభిలాషవిముఖస్య
అఖిలజగత్కారణవాసుదేవాత్మభావైకలభ్యం మోక్షమాచక్షతే ।
తమేవ విదిత్వా అతిమృత్యుమేతి నాన్యః పన్థా అయనాయ విద్యతే ఇత్యాద్యాః,
ఏవం కాలాముఖా అపి సమస్తశాస్త్రప్రతిషిద్ధకపాలభోజన
శవభస్మస్నాన తత్ప్రాశన లగుడధారణ సురాకుమ్భస్థాపన –
తత్స్థదేవతార్చనాదేరేవ దృష్టాదృష్టాభీష్టసిద్ధిమభిదధానాః
శ్రుతిబహిష్కృతా ఏవ ।
యదపి పాశుపతశైవాభ్యాం విరుధావిరుద్ధసమముగ్ధం
కిఞ్చిదభిహితం తదపి శ్రుతిబహిష్కృతమేవ ।
తత్రైషా పాశుపతప్రక్రియా ।
జీవాః పశవ ఉచ్యన్తే తేషామధిపతిశ్శివః ।
స తేషాముపకారాయ పఞ్చాధ్యాయీమచీక్ఌపత్ ||
తత్ర పఞ్చ పదార్థాస్తు వ్యాఖ్యాతాః కారణాదయః ।
కారణం కార్యం విధిర్యోగో దుఃఖాన్తః || ఇతి,
ఉపాదానం నిమిత్తఞ్చ వ్యాఖ్యాతం కారణం ద్విధా ।
నిమిత్తకారణం రుద్రస్తత్కలా కారణాన్తరమ్ ||
మహ్యన్తం మహదాదికార్యముదితం తద్వద్విధిర్గీయతే ।
గూఢాచారముఖస్మశానభసితస్నానావసానః పరః ||
యోగో ధారణముచ్యతే హృది ధియామోఙ్కారపూర్వన్తథా ।
దుఃఖాన్తో హి మతోऽపవర్గ ఇతి తే పఞ్చాపి సంకీర్తితాః ||
ఆత్యాన్తికీ దుఃఖనివృత్తిర్దుఖాన్తశబ్దేనోక్తా తామేవ
నిశ్శేషవైశేషికాత్మగుణోచ్ఛేదలక్షణాం ముక్తిం మన్యతే ఇయమేవ
చేశ్వరకల్పనా శైవానామన్యేషాం చ ।
సేయం సర్వా శ్రుతివిరుద్ధా కల్పనా యతః ।
జగన్నిమిత్తోపాదానం పరం బ్రహ్మ శ్రుతౌ శ్రుతమ్ ।
మహానన్దాత్మకో మోక్షస్తత్రతత్రాసకృచ్ఛుతః ||
పరస్పరవిరోధేన వ్యాహతైషాం ప్రమాణతా ।
త్రయీదణ్డప్రతిక్షేపం కిఞ్చిన్నైవ ప్రతీక్షతే ||
కిఞ్చ శైవాదయోవేదసిద్ధవర్ణాశ్రమాద్బహిః ।
కల్పయన్త్యాశ్రమాదీని తతోऽపి శ్రుతిబాహ్యతా ||
యదాహుః ।
దీక్షాప్రవేశమాత్రేణ బ్రాహ్మణో భవతి క్షణాత్ ।
కాపాలం వ్రతమాస్థాయ యతిర్భవతి మానవః ||
ఇతి ।
న చ వాచ్యమ్ అప్రమాణభూతమియన్తం గ్రన్థరాశిం కథం
ప్రత్యయితతరో రుద్రః ప్రణయతీతి ।
న చ సమాననమనిర్మాతృస్మరణనిబన్ధనమితి యుక్తమ్ అతి
ప్రసఙ్గాదితి, యతః-
నామైకత్వకృతభ్రాన్తికల్పనాऽప్యుపపద్యతే ।
వేదబాధాన్న చాన్యత్ర తావతాऽతిప్రసజ్యతే ||
ప్రమాదోऽపి చ నాత్యన్తం రుద్రాదిషు న సమ్భవీ ।
యద్వా రుద్రస్య మోహశాస్త్రప్రణేతృతయాऽవగతత్వాద్
వ్యామోహయితుమేవ హీదృశశాస్త్రప్రణయనముపపద్యత ఇతి నావశ్యం
ప్రమాద ఏవాశ్రయితవ్యః,
తథా చ వారాహే ।
త్వం హి రుద్ర ! మహాబాహో ! మోహశాస్త్రాణి కారయ ।
కుహకాదీన్ద్రజాలాని విరుద్ధాచరణాని చ ||
దర్శయిత్వాऽల్పమాయాసం ఫలం శీఘ్రం ప్రదర్శయ ।
దర్శయిత్వా జనం సర్వం మోహయాశు మహేశ్వర ! ||
ఇతి ।
తథా తత్రైవ భగవాన్ రుద్రః ప్రస్తుతశైవాద్యాగమానాం
స్వయమేవ వేదవాహ్యత్వం వేదమార్గాపభ్రష్టజనాధికారిత్వం
తద్వ్యామోహైకప్రయోజనతాం చ దర్శయతి ।
యే వేదమార్గనిర్ముక్తాస్తేషామ్మోహార్థమేవ చ ।
నయసిద్ధాన్తమార్గేణ మయా శాస్త్రం ప్రదర్శితమ్ ||
తస్మాదారభ్య కాలాత్తు మత్ప్రణీతేషు సత్తమాః ।
శాస్త్రేష్వభిరతో లోకో న వేదాన్ బహు మన్యతే ।
తథా పాశుపతాదీని ప్రవర్తన్తే కలౌ యుగే ||
తథా చ భగవత్పరివారత్వవ్యతిరేకేణ స్వప్రధానపూజాం
పాశుపతాదితన్త్రసిద్ధాం వేదబాహ్యాం దర్శయతి ।
తద్వేదబాహ్యం కర్మోక్తం మాముద్దిశ్యోపసేవ్యతే ।
తద్వై పాశుపతం నామ మనిష్ఠమ్మోహనం నృణామ్ ||
మాం విష్ణువ్యతిరేకేణ పూజయన్తి నరాధమాః ।
ఇత్యాదివాక్యజాతాని న లిఖ్యన్తేऽతిగౌరవాత్ ||
వ్యక్తఞ్చ వేదబాహ్యత్వమేతచ్ఛాస్త్రానుగామినామ్ ।
యథా తత్రైవ ।
శశాప తాఞ్జటాభస్మకపాలవ్రతధారిణః ।
భవిష్యథ త్రయీబాహ్యా వేదకర్మబహిష్కృతాః ||
కలౌ తద్రూపిణస్సర్వే జటాలగుడధారిణః ।
స్వచ్ఛన్దవ్రతవేషాశ్చ మిథ్యాలిఙ్గధరాస్తథా ।
బ్రహ్మశాపాగ్నినిర్దగ్ధా రుద్రభక్తా జటాధరాః || ఇతి,
ప్రసిద్ధఞ్చైతచ్ఛైవాగమేషు ।
రుద్రాక్షం కఙ్కణం హస్తే జటా చైకా చ మస్తకే ।
కపాలం భస్మనా స్నానమ్ ఇత్యాది ।
తథా చైతేషామాదిత్యపురాణేऽపి భగవత్త్యాగేన సమం
వేదత్యాగం కథయతి ।
అన్యే భస్మజటోపేతా యథోక్తా గౌతమాత్ పురా ।
శాపాత్సన్త్యాజితా వేదం దేవం నారాయణం తథా ||
ఇతి ।
కిఞ్చైతే వాసుదేవస్య మన్దా నిన్దాం వితన్వతే ।
తే చ పాషణ్డినో జ్ఞేయా యథా లైఙ్గై సమీరితమ్ ||
యే తు సామాన్యభావేన మన్యన్తే పురుషోత్తమమ్ ।
తే వై పాషణ్డినో జ్ఞేయా వేదమార్గబహిష్కృతాః ||
ఇతి, తతశ్చ ।
ఏత ఏవ చ తే ఏషాం వాఙ్మాత్రేణాపి నార్చనమ్ ।
పాషణ్డినోవికర్మస్థానిత్యాదిస్మృతిషూదితమ్ ||
యా వేదబాహ్యా ఇత్త్యేతదపి చేదృశగోచరమ్ ।
తస్మాన్న వేదమూలత్వం నాపి ప్రత్యక్షమూలతా ||
తన్త్రాన్తరాణాం యుక్తేతి కల్ప్యతే కారణాన్తరమ్ ।
నను మూలాన్తరాపేక్షా యది స్యాదస్తు దూషణమ్ ||
స్వతఃప్రమాణం విజ్ఞానం భవతాం నను దర్శనే ।
సత్యం తదేవ విజ్ఞానప్రామాణ్యమపనీయతే ||
బాధకారణదోషాభ్యాం తావపి ద్వావిహ స్ఫుటౌ ।
ఏవం శ్రుతివిరుద్ధస్య స్ఫుటమూలాన్తరస్య యత్ ||
పఞ్చరాత్రేణ సాధర్మ్మ్యం తన్త్రత్వేనాభిధిత్సితమ్ ।
క్రియాత్వేన తు సాధర్మ్మ్యం బ్రహ్మహత్యాऽశ్వమేధయోః ||
శ్రుతిప్రత్యక్షయోస్తత్ర యతోమూలత్వనిశ్చయః ।
నను చ శ్రుతిమూలత్వే వేదాదేవార్థసిద్ధితః ||
తత్ప్రణేతృస్వతన్త్రత్వకల్పనా నేత్యచూచుదమ్ ।
నైవం న కల్ప్యతే పుంసి స్వాతన్త్ర్యం శ్రూయతే హి తత్ ||
తస్యాధ్యక్షమిదం సర్వం భీషాऽస్మాదిదమాదిషు ।
నను వేదమూలా ఏవ చేదేతాః పఞ్చరాత్రస్మృతయః కిం తర్హి
తదర్థస్మరణవత్తన్మూలభూతవేదవాక్యస్మరణం నానువర్తతే
పాఞ్చరాత్రికాణామ్ । న చార్థస్మరణస్య ప్రయోజనవత్త్వాత్ తస్య
విఫలత్వాత్ తదనాదరణీయమితి యుక్తం, న హి యతః ప్రామాణ్యం
తదేవ విస్మర్తుం యుక్తమ్ ।
అథ విస్మరణోపపత్తయే ప్రలీననిత్త్యానుమేయశాఖామూలతా
ఆశ్రీయతే తదా యదేవ యేన ప్రమాణతయా పరిగృహీతం స
తత్ప్రలీనశాఖామస్తకే నిక్షిప్య ప్రమాణీకుర్యాత్
నిత్యానుమేయప్రలీనశాఖయోస్తు స్వరూపసిద్ధిరేవ దుర్లభా ।
అథ విద్యమానశాఖామూలా ఏవ తాః స్మృతయః తదా
తత్ప్రణేతృవదన్యేऽపి తత ఏవోపలభేరన్ ఇతి
గ్రన్థప్రణయనప్రయాసవైయర్థ్యమ్ ।
అత్రోచ్యతే స ఖలు భగవాన్ అమోఘసహజసంవేదనసాక్షాద్-
భవదఖిలవేదరాశిర్విప్రకీర్ణవివిధవిధ్యర్థవాదమన్త్రాత్మ-
కానేకశాఖాధ్యయనధారణాదిష్వధీరధియో భక్తానవలోక్య
తదనుకమ్పయా లఘునోపాయేన తదర్థం సంక్షిప్యోపదిదేశేతి న
కిఞ్చిదనుపపన్నమ్ ।
యథాऽహుః ।
వేదాన్తేషు యథాసారం సఙ్గృహ్య భగవాన్ హరిః ।
భక్తానుకమ్పయా విద్వాన్ సఞ్చిక్షేప యథాసుఖమ్ ||
ఇతి, ఏతే చ మన్వాదిసమస్తస్మరణసాధారణాః
పర్యనుయోగాస్తన్త్రటీకాకృతపరిశ్రమాణామనాయాసపరిహార్యా ఇతి
నేహ ప్రపఞ్చ్యతే ।
నను చేదం వేదమూలత్వం పఞ్చరాత్రతన్త్రాణామనుపపన్నం
వేదనిన్దాదర్శనాత్, ఉక్తం హి చతుర్షు వేదేషు
పురుషార్థమలభమానః శాణ్డిల్య (ప్. ౫౨) ఇదం శాస్త్రమధీతవాన్
ఇతి, అనవగతవచనవ్యక్తేరయం పర్యనుయోగః, న హి నిన్దా నిన్ద్యం
నిన్దితుం ప్రవర్తతే అపి తు ।
నిన్దితాదితరత్ప్రశంసితుం యథైతరేయకబ్రాహ్మణే ప్రాతః
ప్రాతరనృతం తే వదన్తి ఇత్యనుదితహోమనిన్దా ఉదితహోమప్రశంసార్థేతి
గమ్యతే మానవే ।
ఋగ్వేదో దేవదైవత్త్యో యజుర్వేదస్తు మానుషః ।
సామవేదస్తు పిత్ర్యః స్యాత్ తస్మాత్తస్యాశుచిర్ధ్వనిః ||
ఇతి సామవేదనిన్దా ఇతరవేదప్రశంసార్థా, యథా వా భారతే ।
చత్వార ఏకతో వేదా భారతం చైకమేకతః ।
సమాగతైస్తు ఋషిభిస్తులయాऽరోపితం పురా ||
మహత్త్వే చ గురుత్త్వాచ్చ చ ధ్రియమాణం యతోऽధికమ్ ।
మహత్త్వాచ్చ గురుత్త్వాచ్చ మహాభారతముచ్యతే ||
ఇతి మహాభారతప్రశంసార్థేతి గృహ్యతే న వేదనిన్దేతి । ఏవం
పఞ్చరాత్రప్రశంసేతి గమ్యతే ।
అథానుదితహోమాదేరన్యత్ర స్తుతిదర్శనాత్ ।
అతత్పరత్వం నిన్దాయాస్తథాత్రాపి భవిష్యతి ||
వేదప్రశంసా బహుశః పఞ్చరాత్రేऽపి దృశ్యతే ।
న హి తేభ్యః పరం కిఞ్చిద్ వాఙ్మయం కమలాసన ? ।
వేదాన్తైరిదమేవోక్తం తత్త్వజ్ఞానోపపాదైః || ఇత్యాదౌ ।
అపి చ చతుర్షు వేదేషు ఇతి నాయమర్థః వేదేషు పురుషార్థో నాస్తీతి
కిన్తు యస్తేషు పురుషార్థస్తమలభమాన ఇతి ।
నను పురుషార్థమలభమాన ఇత్యన్వయో న వేదేషు పురుషార్థమ్తి,
మైవం వ్యావర్త్యాభావాత్, న హి వేదేష్వేవాయం పురుషార్థో న
లభ్యతే అతో వేదేషు యః పురుషార్థస్తమలభమానః తదభిలాషీ
పఞ్చరాత్రశాస్త్రమధీతవానితి పఞ్చరాత్రశ్రుత్త్యోరైకార్థ్యమేవ
ప్రతీయతే ।
యత్పునరుక్తముపనయనాదిసంస్కృతానాం
భగవదారాధనార్థతయా
దీక్షాలక్షణసంస్కారవిధానాదవైదికత్వమితి తదయుక్తం న
హ్యుపనయనాదిసంస్కృతానాం జ్యోతిష్టోమాదికర్మాఙ్గతయా
దీక్షాదిసంస్కారవిధాయకమ్ ఆగ్నావైష్ణవమ్
ఇత్యాదివాక్యమవైదికం భవతి ।
అథ వైదికసంస్కారాత్ సంస్కారాన్తరవిధానం హేతుః,
తదనుపపన్నం సిద్ధే హి పఞ్చరాత్రశాస్త్రస్య అవైదికత్వే తస్య
సంస్కారాన్తరత్త్వసిద్ధిః తత్సిద్ధౌ చ
తస్యావైదికత్వసిద్ధిరిత్త్యన్యోన్యాశ్రయణాత్ ।
కిఞ్చ సమస్తవైదికసంస్కారేభ్యః సంస్కారాన్తరత్వం వా
హేతుః, ఉతకతిపయేభ్యః సంస్కారేభ్యః, న తావదనన్తరః కల్పః
ఉపనయనాదిసంస్కారస్యాపి చౌలాదిసంస్కారాత్
సంస్కారాన్తరత్వేనావైదికత్వప్రసఙ్గాత్, న చాన్త్యః కల్పః,
ఉక్తదోషానతివృత్తేః, న హ్యుపనయనం సమస్తవైదికసంస్కారేభ్యః
సంస్కారాన్తరమసిద్ధశ్చ సమస్తవిదికసంస్కారవ్యతిరేకః
పఞ్చరాత్రశాస్త్రస్యాపి వైదికత్వాదిత్యుక్తమేవ ।
యదపి
ధర్మప్రమాణత్వాభిమతచతుర్దశవిద్యాస్థానేష్వపరిగణితత్వాత్
పాశుపతాదితన్త్రవత్ త్రయీబాహ్యత్త్వమితి తదపి ద్వైపాయన
వాల్మీకిప్రణీతభారతరామాయణాదిగ్రన్థైరనైకాన్తికమ్ ।
యత్తు భగవతా బాదరాయణేన నిరస్తత్వాదితి తదసత్, కథం హి
భగవాన్ ద్వైపాయనః సకలలోకాదర్శభూతపరమభాగవతో
భాగవతం శాస్త్రం నిరస్యతీత్యుత్ప్రేక్ష్యేత ।
య ఏవమాహ ।
ఇదం శతసహస్రాద్ధి భారతాఖ్యానవిస్తరాత్ ।
ఆవిధ్య మతిమన్థానం దఘ్నో ఘృతమివోద్ధృతమ్ ||
నవనీతం యథా దఘ్నో ద్విపదాం బ్రాహ్మణో యథా ।
ఆరణ్యకం చ వేదేభ్య ఓషధీభ్యో యథాऽమృతమ్ ||
ఇదం మహోపనిషదం చతుర్వేదసమన్వితమ్ ।
సాఙ్ఖ్యయోగకృతాన్తేన పఞ్చరాత్రానుశబ్దితమ్ ||
ఇదం శ్రేయ ఇదం బ్రహ్మ ఇదం హితమనుత్తమమ్ ।
ఋగ్యజుస్సామభిర్జుష్టమథర్వాఙ్గిరసైస్తథా ||
భవిష్యతి ప్రమాణం వై ఏతదేవానుశాసనమ్ ।
ఇతి, భీష్మపర్వణ్యపి ।
బ్రహ్మణైః క్షత్రియైర్వైశ్యైః శూద్రైశ్చ కృతలక్షణైః ।
అర్చనీయశ్చ సేవ్యశ్చ పూజనీయశ్చ మాధవః ||
సాత్వతం విధిమాస్థాయ గీతస్సంకర్షణేన యః ।
ద్వాపరస్య యుగస్యాన్తే ఆదౌ కలియుగస్య చ ||
ఇతి ।
తథా శాన్తిపర్వణ్యపి ।
అవశ్యం వైష్ణవో దీక్షాం ప్రవిశేత్ సర్వయత్నతః ।
దీక్షితాయ విశేషేణ ప్రసీదేన్నాన్యథా హరిః ||
వసన్తే దీక్షయేద్విప్రం గ్రీష్మే రాజన్యమేవ చ ।
శరదః సమయే వైశ్యం హేమన్తే శూద్రమేవ చ ||
స్త్రియం చ వర్షాకాలే తు పఞ్చరాత్రవిధానతః ||
తథా ।
వేదైశ్చతుర్భిస్స (సమ శబ్దాత్తాద్ధితేన ఇతచ్ప్రత్యయేన వ్యుత్పన్నః
సమితశబ్దో భవతి తుల్యార్థః ।)మితం మేరౌ మహాగిరౌ ।
ఏవమాదివచోభఙ్గీశతైస్సాదరమీరితైః ||
వేదాన్తసారసర్వస్వమాత్మీయం పరమం మతమ్ ।
పఞ్చరాత్రం నిరాకుర్యాత్ కథం ద్వైపాయనః స్వయమ్ ।
కథం తర్హీదం సూత్రమ్ ఉత్పత్త్యసంభవాత్ ఇతి కిం వాऽస్య
సూత్రస్య హృదయమ్ ఇదమస్య సూత్రస్య, భాగవతశాస్త్రే జీవోత్పత్తేః
ప్రతిపాద్యమానత్వాత్ తస్యాశ్చ
శ్రుతిన్యాయవిరోధేనాసమ్భవాదసమీచీనం శాస్త్రమితి, యద్యేష
సూత్రార్థస్తర్హి పఞ్చరాత్రశాస్త్రనిరాకరణపరం సూత్రం, న హి
పఞ్చరాత్రశాస్త్రేషు జీవోత్పత్తిరఙ్గీకృతా యేనైవముచ్యతే ।
నన్వస్తీదం వచనం వాసుదేవః పరా ప్రకృతిః పరమాత్మా
తతస్సంకర్షణో నామ జీవో జాయతే సఙ్కర్ణాత్ ప్రద్యుమ్నసంజ్ఞం
మనో జాయతే తతోऽనిరుద్ధనామా అహఙ్కారో జాయతే । ఇతి,
అపి తు వ్యూహరూపేణ వ్యక్తిర్దేవస్య కీర్త్యతే ।
తత్ర సంవ్యవహారార్థం జీవ-శబ్దః ప్రయుజ్యతే ||
వర్ణానామానులోమ్యేన పూజ్యభేదప్రసిద్ధయే ।
యథాऽహుః ।
వర్ణైశ్చతుర్భిశ్చత్వారః పూజనీయా యథాక్రమమ్ । ఇతి, అపి చ
జీవమనోऽహఙ్కారశబ్దా న తన్మాత్రవచనా అపి తు
తత్తదధిష్ఠానాధికృతవిలక్షణవిగ్రహవత్పురుషాభిధానా ఇతి ।
విచిత్రదేహసంపత్తిర్జన్మేతి వ్యపదిశ్యతే ।
తోయేన జీవానిత్యేతద్యజుర్మూర్ద్ధ్ని యథా వచః ||
అపి చ జీవోత్పత్తిప్రలయాదిగోచరాః శ్రుతిస్మృతిలోకవాదాః
చరాచరవ్యపాశ్రయస్తు స్యాత్ తద్వ్యపదేశో
భాక్తస్తద్భావభావిత్వాదిత్యత్రైవ సూత్రకారేణ కృతనిర్వాహాః ||
కిఞ్చనామాత్మా శ్రుతేర్నిత్యత్త్వాచ్చ తాభ్యః ఇత్యత్రైవ బ్రహ్మణో
జీవోత్పత్తిః శ్రుతిస్మృతిన్యాయవిరోధేన నిరస్తా సతీ న పునరుపన్యాసం
ప్రయోజయతీతి అనధికరణీయమధికరణమాపద్యేత, ఏతేన న చ కర్త్తుః
కరణమ్ ఇతి సూత్రం వ్యాఖ్యాతం, న హ్యత్ర కర్త్తుః సఙ్కర్షణాత్
కరణస్య మనస ఉత్పత్తిరుచ్యతే, ఉక్తం హి విలక్షణపురుషవచనా ఏతే
శబ్దా ఇతి,
కిమితి వా కర్తుః కరణన్నోత్పద్యతే దేవదత్తాదేః కర్తుః
పరశుప్రభృతికరణోత్పత్త్యదర్శనాదితి చేత్, హన్త హతస్తర్హి
అపగతసకలకరణకలాపస్వమహిమప్రతిష్ఠబ్రహ్మణః
ప్రాణమనఃప్రభృతినిఖిలకరణోత్త్పత్యభ్యుపగమః, ఏతస్మాజ్జాయతే
ప్రాణో మనఃసర్వేన్ద్రియాణి చ ఇతి,
అథ శ్రుతిప్రసిద్ధత్వాత్తత్తథైవాభ్యుపేయతే ।
పఞ్చరాత్రప్రసిద్ధత్వాదిదం కిన్నాభ్యుపైషి భోః ||
న హి స్మృతిప్రసిద్ధార్థపరిత్యాగోऽతిశోభనః ।
నిర్దోషజ్ఞానజన్మత్వాత్ ప్రామాణ్యం హి సమం ద్వయోః ||
యత్తు చత్వార ఏతే కిం సమానైశ్వర్యభాగినః ।
స్వతన్త్రాః కిముతైకస్య స్వేచ్ఛామూర్తిచతుష్టయీ ||
ఇతి వికల్ప్య ।
సమానైశ్వర్యభాగిత్వే తుల్యత్వాన్నైవ కార్యతా ।
ఏకస్య మూర్తిభేదశ్చేత్ కిం భేదేన ప్రయోజనమ్ ||
ఇతి దూషయతీతి వ్యాఖ్యాతం విజ్ఞానాదిభావే వా తదప్రతిషేధ
ఇతి ।
తదుయుక్తమ్ అసమ్భావనీయత్వాద్వికల్పస్య, న హి
కేనచిదీశ్వరవాదినా అనేకేశ్వరం జగదభ్యుపగతం విశేషతశ్చ
పాఞ్చరాత్రికైః వాసుదేవ ఏవైకః పరా ప్రకృతిరితి వదద్భిః, కిన్తు స
ఏవ భగవాన్ లీలావిరచితచతుర్భేదః సకలమపి జగత్సంరక్షతీతి ।
న చేదమనుపపన్నం బల
భారతావరజాగ్రజాదిప్రాదుర్భావవదుపపత్తేః, యథైవ హి భగవతః
స్వలీలావిరచితగగన పవన హర విరిఞ్చ్యాదిప్రపఞ్చస్య
అచిన్త్యమహిమలీలైకప్రయోజనస్య రామ లక్ష్మణ భరత
శత్రుఘ్నాదిస్వచ్ఛన్దావిగ్రహా న విరోత్స్యన్తే ఏవం
సఙ్కర్షణప్రద్యుమ్నాదిభేదా ఇతి ।
యత్పరం విప్రతిషేధాత్ ఇతి చతుర్షు వేదేషు ఇతి శ్రుతివిప్రతిషేధాత్
తన్త్రాణాం పరస్పరవిప్రతిషేధాద్వా । అప్రమాణమితి తత్ర
శ్రుతివిప్రతిషేధస్తు ప్రాగేవ ప్రయుక్తః, పరస్పరవిప్రతిషేధస్తు
ప్రధానగుణసామాన్యవిశేషాదిన్యాయసంపాదితవచనవ్యక్తీనాం
తన్త్రాణాం నాస్త్యేవ న్యాయానుగ్రహరహితానాన్తు వచసాం న క్వచిదపి
పరినిశ్చాయకత్వం, యథాऽహ న్యాయసంపాదితవ్యక్తి
పశ్చాద్వాక్యార్థబోధకమ్ ఇతి, తస్మాత్సూత్రకారేణ ఇదం
మహోపనిషదమ్
ఇత్యాదివచనైర్వేదేభ్యోవిశేషేణాభిమతతరప్రామాణ్యేషు
పఞ్చరాత్రతన్త్రేష్వవిద్యమానజీవోత్పత్తిప్రతిపాదనాధ్యారోపేణ
తన్నిరాకరణపరతయా సూత్రం వ్యాఖ్యాయమానం
వ్యాఖ్యాతౄణామేవాఖ్యాతి ఖ్యాపయతీత్యలం ప్రబన్ధేన ।
తత్రైష సూత్రార్థః పూర్వం స్వాభిప్రేతసమయపరిపన్థికపిల
కాశ్యపసుగత జిన పశుపతిమతానాం
శ్రుతిన్యాయవిఓరోధాదసామఞ్జస్యం ప్రతిపాద్య అధునా
స్వాభిప్రేతపఞ్చరాత్రతన్త్రాణామపి ఇతరసమయసమానపరిగణనాద్
బుద్ధౌ సన్నిహితానామితరసమయవదసామఞ్జస్యమాశఙ్క్య
ప్రామాణ్యం (స్థూణానిఖననన్యాయేనేత్యర్థః యథా హి స్థూణాం
ద్రఢయితుమిచ్ఛవస్తాం స్వయమేవ హస్తేన పరిచాల్య పరీక్షన్తే
।)వ్యుత్పాద్యతే ।
తత్రాద్యేన సూత్రద్వయేన పూర్వపక్ష ఉపక్షిప్యతే తథా హి
పఞ్చరాత్రశాస్త్రమప్రమాణమ్ ఉత్పత్త్యసంభవాత్
ప్రతిపాద్యమానాయాః సంకర్షణాద్యుత్పత్తేరసంభవాత్,
కథమసంభవః, ఉభయథాऽప్యనుపపత్తేః తథా హి ।
కిన్తు చత్వార ఏవైతే సమానైశ్వర్యభాగినః ।
ఏకో వా స్యాచ్చతుర్భేదే ద్వేధా వ్యుత్పత్త్యసంభవః ||
సమానైశ్వర్యభాగిత్వే తుల్యత్వాన్నైవ సృజ్యతే ।
ఏకాత్మత్వేऽభ్యుపేతేऽపి తథోత్పత్తేరసంభవః ।
స్రష్టృసృజ్యవిభాగో హి నైకస్మిన్నవకల్పతే ।
తథా న చ కర్త్తుః కరణమ్ ఇతశ్చ అప్రమాణం కర్తుః
సఙ్కర్షణ సంజ్ఞాజ్జివాత్ కరణస్య ప్రద్యుమ్నసంజ్ఞస్య మనస
ఉత్పత్త్యసంభవాత్, న హి దేవదత్తాత్పరశురుత్పద్యత ఇతి ।
ఏవం వా న చ కర్త్తుః కరణమ్ ఇతశ్చ కర్త్తుః సంకర్షణాత్ న
కరణముత్పద్యతే బ్రహ్మణ ఏవ సమస్తకరణోత్పత్తిశ్రుతేః,
ఏతస్మాజ్జాయతే ప్రాణోమనఃసర్వేన్ద్రియాణి చ ఇతి, విజ్ఞానాదిభావే వా
తదప్రతిషేధ ఇతి, వా శబ్దాత్పక్షో విపరివర్త్తతే ।
యదుక్తముభయథాऽపి
సంకర్షణాద్యుత్పత్తేరసంభాదప్రామాణ్యమితి నైతదస్తి
తస్యాస్సఙ్కర్షణాద్యుత్పత్తేరప్రతిషేధః ।
యది హి విజ్ఞానాదయ ఏతే న భవేయుః స్యాదుత్పత్తిప్రతిషేధః ।
విజ్ఞానఞ్చాది (ఆదీయతే ఉపాదీయతే ఉపయుజ్యతే
సర్వకార్యార్థమిత్యాది సర్వజగన్నిదానం బ్రహ్మ, అత్ర యద్యపి ఉపసర్గే
ఘోః కిరితి పాణినీయేన కిప్రత్యయాన్తాది-శబ్దస్య నిత్యపు/స్త్వం
ప్రాప్నోతి తథాపీహ ఔణాదికప్రత్యయేన సాధిభావోऽవగన్తవ్యః
శిష్టప్రయోగే సంజ్ఞాసు ధాతురూపాణీత్యదినా తథైవానుశిష్టత్వేన
శిష్టశిష్టేరేవ చ ప్రయోగమూలతయా అనౌణాదికస్యైవపు/స్త్వకల్పనాత్
||
అథవా విజ్ఞానం చాదిశ్చేత్యేవ పాఠః । తతశ్చ విజ్ఞానం
చాదిశ్చ విజ్ఞానాది ఇతి సమాహారద్వన్ద్వః,
విజ్ఞానాదీతికృతసమాహారద్వన్ద్వకే విజ్ఞానాదిపదే
నిర్విసర్గకపాఠావలోకనభ్రాన్తిత ఏవ ప్రాచీనకోశేష్వపి విజ్ఞానం
చాదిశ్చేతి వివక్షణీయే విజ్ఞానం చాది చేతి లిలిఖురితి కేచిన్మన్యన్తే । ఇత
ఏవాస్వరసేన కల్పాన్తరమవలలమ్బిరే గ్రన్థాచార్యాః ఏవమేవ చ
విజ్ఞానాదిసూత్రే శ్రీభాష్యేऽపి శఙ్కాసమాధ్యభ్యూహనమితి
కృతం కుసృష్ట్యా వాచామితి చాపరే । వస్తుతస్తు శ్రీభాష్యకోశేషు
ఆగమప్రామాణ్యకోశేషు చ ప్రాయశో దేశవిశేషనైరపేక్ష్యేణ
విజ్ఞానాదిసూత్రే (విజ్ఞానం చాది చ విజ్ఞానాది బ్రహ్మ తద్భావే)
ఇత్యేవ ప్రామాణికః పాఠ ఇత్యవశ్యం తాత్పర్యవిశేషేణ స ప్రయోగో
వక్తవ్యో న తు యథాశ్రుతార్థకాది పదేనాచరమార్థేన
అబ్రహ్మసాధారణేన । అత్రైవమాచాచక్ష్మహే ఆ సమన్తాదత్తు
శీలమస్యేత్యాదిన్ పరమం బ్రహ్మ సుప్యజాతౌ ణినిస్తాచ్ఛీల్యే । ఇతి
పాణినీయేన తాచ్ఛీల్యేऽర్థేణినిః, ఆఙ్గా చాసాధారణ్యం వివక్ష్యతే
తచ్చ అత్తా చరాచరగ్రహణాదిత్యధికరణోక్తరీత్యా
బ్రహ్మాసాధారణం కర్మేతి తాదృశార్థకాదిపదేన
నిఖిలజగదదనకర్తృ పరం బ్రహ్మాభిహితం భవతి తచ్చ
సాఙ్ఖ్యాద్యుక్తదిశా ప్రధానధర్మో మాభూదితి విజ్ఞానపదేన
విశేష్యతే । ఏవం చ జన్మాద్యస్య యత ఇతి సూత్రే ఆదిపదేన
జగత్స్థితిప్రణాశహేతుతాయా లక్షణత్వేనాభిమతతయా
లక్షణేనేతరభేదసాధనే జన్మాదిత్రితయస్య సంహత్య హేతుతాయాం
వ్యాప్యత్వాసిద్ధ్యా ప్రత్యేకమేవ హేతుతాయా వాచ్యత్వేన
స్వాసాధారణరూపేణాదిన్ పదేన బ్రహ్మోపస్థాపితం భవతీతి । సతి
చైవం (విజ్ఞానం చాది చ విజ్ఞానాది బ్రహ్మ) ఇతి
శ్రీభాష్యాచార్యాణాం పరమాచార్యాణాం శ్రీ౬యామునమునీనాం
చాభిధానమఞ్జసా సమఞ్జసమితి యథాశ్రుతార్థగ్రాహిణాం
కేషాచిదమీషామాచార్యతాత్పర్యానబోధనిబన్ధనమేవానుపపత్త్యభ్
ఇధానమ్ । పరే తు సంపదాదిత్వాత్ క్విపం కృత్వా తస్మాత్స్వార్థే విధాయ
ఆద ఇతి ప్రసాధ్య తతో మత్వర్థీయేనినా ఆదినపదం సిషాధయిషన్తి ।
తదిదమపి ప్రకిర్యాగౌరవపరాహతమితి నాతితృప్తయే విదుషామ్ । కిం చ
అచ్ఛబ్దస్య సంపదాదిక్విబన్తస్య నిత్యస్త్రీత్వే తతోऽణి జాతే అణన్తత్వేన
ఙీపిऽవశ్యం భావేన ఆదీ ఇతి స్యాదితి తతోऽపి
నేష్టసిద్ధిసంభావనా । యదపి అదనమాద ఇతి భావే ఇతి సూత్రేణ
భావే ఘఞం కృత్వా భావఘఞన్తాచ్చ మత్వర్థీయేనినా
ఆదిన్పదప్రసాధనం తదిదం ఘఞపోశ్చేతి
పాణినీయానుశాసనవిస్మరణనిబన్ధనం ఘఞి
ఘస్లాదేశవిధానాత్ ।)చేతి విజ్ఞానాది బ్రహ్మ తద్భావే బ్రహ్మభావే
ఉత్పత్తేరప్రతిషేధః ।
ఏతదుక్తం భవతి ఏకస్యైవ పరమాత్మనో
వాసుదేవస్యాపరిచ్ఛిన్నశక్తేః స్వామాయావేశవశాత్
కార్యకారణభావోపపత్తిరితి ।
యత్తు న సఙ్కర్షణాన్మన ఉత్పద్యతే బ్రహ్మణ ఏవ ఉత్పత్తిశ్రుతేరితి
తదపి తస్య విజ్ఞానాదిత్వేన పరిహృతమ్ ।
అపి చ న చ కర్త్తుః కరణమ్ ఇతి కిముక్తం భవతి కిం యస్యాః
క్రియాయా యత్కరణం తత్క్రియాకర్త్తుర్నోత్పద్యతే, ఉత యద్ యత్ర క్వాపి
కరణం తత్ కుతశ్చిదపి కర్త్తుర్నోత్పద్యత ఇతి వా ।
తత్రాద్యే కల్పే సిద్ధసాధనతయా అనుమానస్య విప్రతిషేధః, న
హ్యత్ర సఙ్కర్షణాత్కర్త్తురుత్పద్యమానం మనః స్వోత్పాదనే కరణం
కర్మత్వాత్, నాపి స్వోత్పత్తౌ కర్తృత్వాత్ ।
అపరేऽపి కల్పే ప్రత్యక్షవిప్రతిషేధః ఉదకాహరణాదౌ
కరణభూతానామపి ఘటాదీనాం కర్త్తుః కులాలాదేరుత్పత్తిదర్శనాత్ ।
తదిదమాహ విప్రతిషేధాదితి ।
యద్వా సూత్రద్వస్యాస్య వ్యాఖ్యానాన్తరముచ్యతే ।
విజ్ఞానాదేః ప్రామాణత్వహేతోర్భావేన యుజ్యతే ||
పఞ్చరాత్రప్రమాణత్వనిషేధోऽతిప్రసఙ్గతః ।
తత్రానువాదసందేహజ్ఞానానుత్పత్తిలక్షణమ్ ||
నిరస్తమప్రమాణత్వం విజ్ఞానగ్రహణాదిహ ।
వక్త్రాశయవశప్రాప్తమిథ్యాశంకాऽపనుత్తయే ||
ఆదిశబ్దేన తన్త్రాణామాప్తోక్తత్వం వివక్షితమ్ ।
తథా హి ।
యస్సాక్షాత్ కురుతే సదా సహజయా బుద్ధ్యా సమస్తం జగత్ ।
యః పుంసామభివాఞ్ఛితాని దిశతి ధ్యానైకసంతర్పితః ||
నిత్యావాప్తసమస్తకామ ఇతి యం ప్రాహుస్త్రయీపారగాః ।
తస్మిన్ విభ్రమవిప్రలమ్భనముఖా దోషా భవేయుః కథమ్ ||
ఉత్పత్త్యసమ్భవో యశ్చ పూర్వసూత్రద్వయోదితః ।
సంకర్షణాదిమూర్తీనాం తత్ర ప్రతివిధీయతే ||
విప్రతిషేధాత్ ఇతి
పఞ్చరాత్రసమరణానుమితభగవత్ప్రత్యక్షవిప్రతిషేధాత్
తదనుమితశ్రుతివిప్రతిషేధాద్వేతి ।
యద్వా సూత్రాణాం న్యాయప్రదర్శనపరత్వాత్
పఞ్చరాత్రశ్రుత్యోరసన్తమపి విరోధం కృత్వాऽత్ర చిత్యన్తే తథా ।
సతి వేదావిరుద్ధత్వే కిన్ను మన్వాదివాక్యవత్ ।
అప్రమాణామిదం శాస్త్రం ప్రమాణం వేతి సంశయే ||
అప్రమాణం విరుద్ధార్థప్రమిత్యుత్పత్త్యసమ్భవాత్ ।
అసమ్భవశ్చ సాపేక్షనిరపేక్షత్వహేతుకః ||
యావద్ధి సాపేక్షం పఞ్చరాత్రస్మరణం న
మూలప్రమాణోపస్థాపనముఖేన స్వార్థం ప్రమాతుముపక్రమతే
తావన్నిరపేక్షాపౌరుషేయాగమభువా ప్రత్యయేన తదర్థస్యాన్యథా
పరిచ్ఛేదాత్తద్విరుద్ధాయాః ప్రమితేరుత్పత్త్యసమ్భవాత్ ।
తావద్ధి పఞ్చరాత్రస్య మూలశ్రుత్యవబోధనమ్ ।
ప్రత్యక్షశాస్త్రశస్త్రేణ యావన్మూలం న లూయతే ||
నను కథం వేదా వా నిరపేక్షా యావతా తేషామపి
భగవదనుభవసాపేక్షమేవ ప్రమాణత్వం తత్కారణత్వాత్, యథైవ
హి పఞ్చరాత్రస్మృతయః తదనుభవసాపేక్షాః ఏవం వేదా అపీతి
తత్రోచ్యతే న చ కర్త్తుః కరణం న కర్త్తురీశ్వరస్య కరణం వేదాః
క్రియన్త ఇతి కరణం, కర్ణి ల్యుట్, అపౌరుషేయా వేదా ఇతి యావత్ ।
విజ్ఞానాదిభావే వా తదప్రతిషేధ, న చేదస్తి
పఞ్చరాత్రశాస్త్రమప్రమాణైతి కిన్తర్హి తదప్రతిషేధః
ప్రమిత్యుత్పత్తేరప్రతిషేధః విరుద్ధార్ధమపి వికల్పేన
ప్రమాణమిత్యర్థః
అసమ్భవద్భ్రమవిప్రలమ్భగవదనుభవమూలత్వాద్,
విజ్ఞానాదిభావే విజ్ఞానం విశిష్టం జ్ఞానమ్
అసమ్భవత్స్ఖలనమితి యావత్, అన్యేషాం హి
సర్వధర్మశాస్త్రనిబన్ధణాం సాంసారికత్త్వేనాసార్వజ్ఞ్యాత్
అనవాప్తకామత్వాచ్చ సమ్భావ్యమానవివిధవిప్లవం జ్ఞానం,
భగవతస్తు స్వాభావికనిరఙ్కుశైశ్వర్యస్య
శ్రుతిశతసమధిగతావితథసహజసమస్తధర్మాధర్మాదిసాక్షాత్కార
ం జ్ఞానమితి విజ్ఞానమిత్యుక్తం, తాదృశస్య (అస్మిన్నర్థే
విజ్ఞానస్యాదిభావోవిజ్ఞానాదిభావ ఇతి షష్ఠీతత్పురుషో
జ్ఞేయః)తస్యాదిభావే మూలత్వే సతి తదప్రతిషేధః ప్రమాణమేవేతి ।
నను కథం శ్రుతివిరుద్ధస్య తన్త్రస్య ప్రామాణ్యాభ్యుపగమః
తత్ప్రామాణ్యే హి శ్రుత్యా సహ వికల్పః ప్రాప్నోతి, వికల్పశ్చ
అష్టదోషదుష్టః, స చ
క్వచిదన్యతరపరిత్యాగకారణాభావాదగత్యాऽభ్యనుజ్ఞాయతే, యథా
వ్రీహిభిర్యజేత్ యవైర్యజేత ఇతి, న హి తత్రాన్యతరదపహర్తుం శక్యమ్
ఉభయోరప్యనపేక్షత్వావిశిష్టత్వాత్ ।
న చైవమపి పఞ్చరాత్రశ్రుత్యోర్వికల్పేన భవితవ్యమ్ అతుల్యత్వాత్,
నిరపేక్షం హి వైదికం వచనం అపౌరుషేయత్వాత్, సాపేక్షం చ
పఞ్చరాత్రవచనమితి కథమనయోర్వికల్పః ।
శ్రూయతాం పఞ్చరాత్రశాస్త్రస్యాపి నిరపేక్షత్వాదేవ ।
కథన్ను పౌరుషేయస్య వచసో నిరపేక్షతా ।
ఇతి చేదిదమాచష్టాం పృష్టస్సన్నేష తార్కికః ||
కిమస్య బోధకత్వాయ పరాపేక్షాऽభ్యుపేయతే ।
కిం వా నిశ్చాయకత్త్వాయ యథార్థజ్ఞాపనాయ వా ||
పుమర్థత్వాయ వా తత్ర చతుర్ణామప్యసమ్భవః ।
న ఖలు చక్రవర్త్త్యుపచారేణ భగవన్తం సమర్చయేదితీదం
వచనం శ్రూయమాణం బోధకత్వాయ కిఞ్చిదపేక్షతే అన్యత్ర
వ్యుత్పత్తిగ్రహణాత్, న చ తావతా సాపేక్షత్వేన దౌర్బల్యం శ్రుతావపి
దౌర్బల్యప్రసఙ్గాత్ ।
నాపి నిశ్చయజననాయ, న హి అర్చయేదిత్యేతత్ అర్చయేన్న వేతి
సంశయితం ప్రత్యయముత్పాదయతి వ్యుత్పత్తిప్రతిపత్తివ్యాకోపప్రసఙ్గాత్ ।
నాపి యథార్థత్వాయ, న హ్యుత్పన్నం జ్ఞానం
స్వకారణవ్యతిరేకేణ యథార్థత్వాయ అపరమపేక్షతే గుణతః
ప్రామాణ్యస్యాయుక్తత్వాత్ అనభ్యుపగమాచ్చ ।
న చ పురుషార్థత్వాయ పరాపేక్షా
శాస్త్రశరీరపర్యాలోచనాదేవ తత్సిద్ధేః, ఇహ హి
యథోక్తసంస్కారవతాం శాస్త్రశ్రవణాత్ తదర్థజ్ఞానం
తతస్తదర్థంపాఞ్చకాలికానుష్ఠానం, తతో
నిరతిశయసంపత్ప్రాప్తిరితి శాస్త్రాదేవావగమ్యతే ।
అథోచ్యేత సత్యపి పఞ్చరాత్రతన్త్రాణాం స్వతఃప్రామాణ్యే
యావత్తద్వక్తురాప్తినిశ్చయపురస్సరం దోషాభావో నావధార్యతే న
తావత్ప్రామాణ్యం నిష్పాద్యత ఇతి తదసత్, న హి దోషాభావాజ్ఞానం
ప్రామాణ్యం నిష్పాదయతి నిర్దోషజ్ఞానకారణాదేవ తదుత్పత్తేః ।
న చ నిర్దోషత్వాయాప్తత్వాదిగుణనిశ్చయః సత్తామాత్రేణ
తత్సిద్ధేః, యథాహ వార్తికకారః । తదా న వ్యాప్రియన్తే తు
జ్ఞాయమానతయా గుణాః । ఇతి, దోషాభావజ్ఞానేऽపి గుణానాం
సత్తయోపయోగో దర్శితః, దోషాభావే తు విజ్ఞేయే సత్తామాత్రోపకారిణః ।
ఇతి, న చోత్పన్నమపి ప్రమాణం
హానోపాదానాదివ్యవహారాయాపరమమేక్షతే
స్మరణాభిలాషాభ్యామేవ తత్సిద్ధేః, యథాహుః
స్మరణాదభిలాషాచ్చ వ్యవహారః ప్రవర్తతే ఇతి ।
అపి చ స్వతఃప్రాప్తప్రామాణ్యానాం వేదానామపి
యావత్కర్తృభావనిశ్చయపురస్సరం దోషాభావో నావధార్యతే న
తావత్ప్రామాణ్యం ప్రతిష్ఠితీతి సమానం సాపేక్షత్వమ్ ।
అథ యోగ్యానుపలమ్భాదేవానాయాససిద్ధే వక్తృభావే
నిరాశ్రయదోషాణమసమ్భవాదప్రామాణ్యశఙ్కైవ వేదే నాస్తి ఇతి చేత్
యథాహుః ।
తత్రాపవాదనిర్ముక్తిర్వక్తృభావాల్లఘీయసీ ।
వేదే తేనాప్రమాణత్వం న శఙ్కామధిగచ్ఛతి ||
ఇతి ।
హన్త తర్హి పఞ్చరాత్రతన్త్రేऽపి సర్వజ్ఞసర్వేశ్వరవక్తృభావాదేవ
అయత్నసిద్ధే దోషాభావే అప్రామాణ్యశఙ్కా నావతరతీతి
సమానశ్చర్చః ।
ఏతదుక్తం భవతి ఉభయోరపి స్వతఃప్రామాణ్యయోరేకత్ర
దోషాభావనిశ్చయః తదాశ్రయపురుషాభావనిశ్చయాత్, అన్యత్ర
తద్విరుద్ధగుణవక్తృకత్వ నిశ్చయాదితి ।
యథా ఔష్ణ్యాభావనిశ్చయో నభసి
తదాధారాభావనిశ్చయాజ్జలే తు తద్విరుద్ధశైత్యోపలమ్భాదితి ।
కిఞ్చ ।
సాపేక్షనిరపేక్షత్వే న హి బాధస్య కారణమ్ ।
శుక్తౌ రజతబోధస్య నిరపేక్షస్య బాధకమ్ ||
నేదం రజతవిజ్ఞానం తత్సాపేక్షమపీష్యతే ।
సేయం జ్వాలేతి సంవిత్తేస్తైలవర్తివినాశజా ||
అనుమా బాధికా దృష్టా సాపేక్షాऽప్యక్షజన్మనః ।
అతో నిరవకాశేన సావకాశం నిషిధ్యతే ||
న చేహ సావకాశత్వం భగవచ్ఛాస్త్రవేదయోః ।
అథ శ్రుతివిరుద్ధస్య తన్త్రభాగస్య దుశ్శకమ్ ||
వాసుదేవప్రణీతత్వం నిశ్చేతుమితి మన్యసే ।
పఞ్చరాత్రవిరుద్ధస్య వేదభాగస్య వా కథమ్ ||
అపౌరుషేయతాజ్ఞానమావిర్భవతి బాధితమ్ ।
తస్యాపి వేదభాగత్వాత్ తథాభావోऽభ్యుపేయతే ||
అస్యాపి పఞ్చరాత్రత్వాత్ తత్ప్రణీతత్వమిష్యతామ్ ।
కర్తురస్మరణాత్తత్ర యది చాపౌరుషేయతా ||
తత్కర్తృకత్వస్మృత్యాऽత్ర కిన్న స్యాత్తత్ప్రణీతతా ।
అస్తి హ్యాస్త్రీకుమారం సా దృఢా స్మృతిపరమ్పరా ||
పఞ్చరాత్రస్య నిర్మాతా కేశవో భగవానితి ।
తత్ప్రణీతత్వవిశ్వాసాద్ గజానశ్వాన్ ధనం బహు ||
దక్షిణాం వివిధాం దత్త్వా ప్రతిష్ఠాదీని కుర్వతే ।
సాఙ్ఖ్యస్య కపిలో వక్తా పఞ్చరాత్రస్య కేశవః ||
ఇతి స్కన్దపురాణేऽపి పఠ్యతే భారతే తథా ।
పఞ్చరాత్రస్య కృత్స్నస్య వక్తా నారాయణః స్వయమ్ ||
ఇదం మహోపనిషదం చతుర్వేదసమన్వితమ్ ।
సాఙ్ఖ్యయోగకృతాన్తేన పఞ్చరాత్రానుశబ్దితమ్ ||
నారాయణముఖోద్గీతం నారదోऽశ్రావయన్మునీన్ ।
బ్రహ్మణస్సదనే తాత ! యథాదృష్టం యథాశ్రుతమ్ ||
ఏవమాదిపురాణోక్తైః సహస్రైర్న్యాయవృంహితైః ।
వాసుదేవప్రణీతత్వం పఞ్చరాత్రస్య నిర్వ్యథమ్ ||
కిన్తు వేదస్య నిత్యత్వే వివదన్దే విపశ్చితః ।
తేన నిర్దోషవిజ్ఞానకారణత్వాద్ ద్వయోరపి ||
నిర్విశఙ్కం ప్రమాణత్వం భగవచ్ఛాస్త్రవేదయోః ।
తతశ్చ తుల్యశిష్టత్వాద్ వికల్పేన ప్రమాణతా ||
ఇతి మత్వైతదాచష్టే సూత్రకారో మహామనాః ।
విజ్ఞానాదిభావే వా తదప్రతిషేధ ఇతి ||
నను చ భగవతస్సర్వజ్ఞత్వేనాసంభావ్యమానాయామపి
భ్రాన్తౌ సర్వశక్తిత్వేన విప్రలబ్ధమపి భవతీతి కిమిదమపి శాస్త్రం
వ్యామోహయితుమభిహితమ్ ఉత వస్తుతోऽవహితబుద్ధ్యా
నిబద్ధమిత్యన్యతరపక్షావలమ్బనవిక్లబమనసాం క ఇవ
నిర్ణయోపాయః, ప్రత్యుత వేదవిరోధాదేవ
విప్లవనఫలమిత్యధ్యవస్యామ ఇతి ।
తత్రోచ్యతే విప్రతిషేధాత్ ఇతి,
సమస్తశ్రుతీతిహాసపురాణలోకవిప్రతిషేధాద్ యది వినా కారణేన
భగవతః సర్వశక్తిత్వమాత్రాద్ విప్లావనశఙ్కా ।
హన్తైవం సర్వశక్తిత్వాన్నరకే ధార్మికానపి ।
పాతయేన్నేతి సన్దేహాన్నిశ్చేష్టం జగదాపతేత్ ||
అపి చాయం సర్వశక్తిత్వేన విప్రలిప్సమానః
కిమతీన్ద్రియాసత్యార్థాన్ వేదానాదౌ నిర్మాయ స్వ
స్వనిర్మాణస్మరణశక్తిమపి హిరణ్యగర్భాదేరపహృత్య తత్ప్రభృతి
స్వాధ్యాయపరమ్పరామిమాం ప్రవర్తితవాన్న వేతి సంశయానాః
కథం విశ్వసిమః । అథాస్య సత్యపి సర్వశక్తిత్వే యావచ్ఛక్తి కరణే
ప్రమాణాభావాత్ అనవస్థానాద్ భగవతశ్చ స్వభావాప్తకామతయా
విప్రలమ్భప్రయోజనవిరహాద్ వైషమ్యనైర్ఘృణ్యాదిదోషైర్మాత్రయాపి
చాసంస్పృష్టత్వాత్ సర్వప్రాణిజాతస్య స్వభావసౌహృదేన
వ్యవస్థానాద్ విప్రలబ్ధుం ప్రణీతత్వే చ విదుషామద్య యావత్
స్వాధ్యాయాధ్యయన తదర్థానుష్ఠానవతాం
తత్కర్తృదోషవిస్మరణానుపపత్తేస్తాదృశాశఙ్కా నాస్తీతి
చేత్తదేతత్సర్వమన్యత్రాపి సమానమ్ ।
తథా హి ।
కిమస్యావాప్తకామస్య సర్వజ్ఞస్య దయానిధేః ।
అల్పసత్త్వైరలబ్ధార్థైర్విప్రలబ్ధైః ప్రయోజనమ్ ||
విప్రలబ్ధుం కృతం తన్త్రం కథం వా పరమర్షయః ।
ఇతస్తతః ప్రశంసన్తి తుల్యవచ్ఛ్రుతిమూర్ద్ధభిః ||
తథా హి వేదైస్సహ నిర్విశేషం వారాహ రామాయణ భారతాదౌ ।
అముష్య తన్త్రస్య రహస్యభావం వ (పఠన్తీతి ద్రవిడపాఠః ।)దన్తి
సన్తస్తమిమం వదామః ||
వేదేన పఞ్చరాత్రేణ భక్త్యా యజ్ఞేన చ ద్విజ ? ।
ప్రాప్యోऽహం నాన్యథా ప్రాప్యో వర్షలక్షశతైరపి ||
పఞ్చరాత్రం సహస్రాణాం యది కశ్చిద్ గ్రహీష్యతి ।
కర్మక్షయే చ మద్భక్తో యది కశ్చిద్ భవిష్యతి ||
తస్య వేదాః పఞ్చరాత్రం నిత్యం హృది వ(వత్స్య ప్రాప్తే
వసిష్యతీత్యార్షమ్ ।)సిష్యతి ।
యదిదం పఞ్చరాత్రమ్మే శాస్త్రం పరమదుర్లభమ్ ||
తద్ భవాన్ వేత్స్యతే సర్వం మత్ప్రసాదాదసంశయమ్ ।
పురాణైశ్చైవ వేదైశ్చ పఞ్చరాత్రస్తథైవ చ ||
ధ్యాయన్తి యోగినో నిత్యం క్రతుభిశ్చ యజన్తి తమ్ ।
ఏవమేకం సాఙ్ఖ్యయోగం వేదారణ్యకమేవ చ ।
పరస్పరాఙ్గాన్యేతాని పఞ్చరాత్రఞ్చ సత్తమ ? ||
వేదేన పఞ్చరాత్రేణ యః పశ్యతి స పశ్యతి ।
ఇదమ్మహోపనిషదం చతుర్వేదసమన్వితమ్ ||
వచసామేవమాదీనామానన్త్యాదుపరమ్యతే ।
ఇత్థంభూతస్య తన్త్రస్య విప్లవం యది శఙ్కసే ||
సర్వత్ర స్యాదనాశ్వాస ఇత్యేతదుపదిశ్యతే ।
విప్రతిషేధాత్ । ఇతి,
ఏవఞ్చ ।
విరోధేऽపి వికల్పః స్యాద్ భగవచ్ఛాస్త్రవేదయోః ।
విరోధ ఏవ నాస్తీతి ప్రాగేవ ప్రత్యపాదయమ్ ||
నన్వత్ర భవతాం భాష్యా(భాష్యకారపదేనేహ ద్రమిడాచార్యో,
భిధిత్సితః । శ్రీభాష్యకారాః శ్రీ౬రామానుజాచార్యాస్తు, శ్రీ
౬యామునమునీనాం శిష్యశిష్యా ఇతి శ్రీభాష్యస్య
శ్రీ౬యామునమున్యుత్తరకాలప్రణీతత్వేన తదిహ భాష్యం న
వివక్షితుం శక్యమ్ ।) కారాణాం
విరుద్ధాంశప్రామాణ్యాభిధానం కథమివ, యద్యపి విరోధః
కృత్వా చిన్తయా పరిహృతస్తదపి
గమ్భీరన్యాయసాగరమవగాఠుగ్రపరిబృఢానాం కోమలమనసాం
వేదానాదరో మాభూదిత్యేవమ్పరమ్, యథైవ హి భగవతో జైమినేః
కర్మఫలోపన్యాసః కర్మశ్రద్ధాసంవర్ద్ధనాయేతి ।
వేదబాహ్యగృహీతత్త్వాదప్రామాణ్యమవాది యత్ ।
ఏతద్వాహ్యగృహీతత్వాద్ వేదానాం వా కుతో న తత్ ||
…..Continued
