ಶ್ರೀಮನ್ನಿಗಮಾನ್ತಮಹಾದೇಶಿಕವಿರಚಿತಃ

ತತ್ತ್ವಮುಕ್ತಾಕಲಾಪಃ 

|| ಅಥ ಅದ್ರವ್ಯಸರಃ ಪಞ್ಚಮಃ || ೫ ||)

ತತ್ತದ್ದ್ರವ್ಯೇಷು ದೃಷ್ಟಂ ನಿಯತಿಮದಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧಮದ್ರವ್ಯಜಾತಂ ತದ್ವದ್ವಿಶ್ವಂ ಪರಸ್ಯ ವ್ಯವಧಿನಿಯಮನಾನ್ನ ಸ್ವರೂಪೇಽಸ್ಯ ದೋಷಃ । ಇತ್ಥಂ ನಿರ್ಧಾರ್ಯ ಭಾವ್ಯೇ ಭಗವತಿ ವಿವಿಧೋದಾಹೃತಿವ್ಯಕ್ತಿಸಿದ್ಧ್ಯೈ ನಿರ್ಬಾಧಾನ್ ದ್ರವ್ಯಧರ್ಮಾನ್ನಿರನುಗತಿಗಲದ್ದುರ್ನಯಾನ್ನಿರ್ಣಯಾಮಃ || ೧ ||

ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ದ್ರವ್ಯಷಟ್ಕಂ ವ್ಯತಿಭಿದುರಮಥಾದ್ರವ್ಯಚಿನ್ತಾಽಸ್ಯ ಸತ್ತಾಧೀಭೇದಾದೇಃ ಪುರೋಕ್ತಾ ನಿಜಗದುರನುಪಾದಾನತಾಂ ತಸ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮ । ದ್ರವ್ಯಾದತ್ಯನ್ತಭಿನ್ನಂ ತ್ವಿದಮನುಪಧಿಕಂ ತದ್ವಿಶಿಂಷ್ಯಾತ್ ಸ್ವಭಾವಾತ್ ದೃಷ್ಟೇ ನ ಹ್ಯಸ್ತ್ಯಯುಕ್ತಂ ನ ಕಥಮಿತರಥಾ ವಿಶ್ವತತ್ತ್ವಾಪಲಾಪಃ || ೨ ||

ಅದ್ರವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಸಿದ್ಧೌ ತದುಪಹಿತತಯಾ ತಚ್ಚ ಲಕ್ಷ್ಯೇತ ತಸ್ಮಾದೇಕಾಸಿದ್ಧೌ ದ್ವಯಂ ನೇತ್ಯಪಿ ನ ಸದುಭಯಾನ್ಯೋನ್ಯವೈಶಿಷ್ಟ್ಯದೃಷ್ಟೇಃ । ಆಧಾರೇ ದ್ರವ್ಯಶಬ್ದಸ್ತದಧಿಕರಣಕೇನಾಶ್ರಯೇ ತ್ವನ್ಯದಿತ್ಥಂ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿರ್ವಿಶ್ವಹೃದ್ಯಾ ನ ತದಪಲಪತಿ ಸ್ವರ್ಗಕರ್ಣೀಸುತೋಽಪಿ || ೩ ||

ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ಮಾ ವಿಶೇಷಾಕೃತಿರಪಿ ಯದಿ ನ ಸ್ವೀಕೃತೋ ಧರ್ಮವರ್ಗಃ ಸ್ಯಾತಾಂ ನ ಭ್ರಾನ್ತಿಬಾಧೌ ನ ಕಿಮಪಿ ಕಥಕಾಸ್ಸಾಧಯೇಯುಃ ಸ್ವಸಾಧ್ಯಮ್ । ಯಸ್ಮಿನ್ ಬಾಧಾನವಸ್ಥೇ ಕ್ವಚನ ನ ಖಲು ತಂ ನೀತಿರನ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟೇ ನೋ ಚೇನ್ನಿಶ್ಶೇಷಕುಕ್ಷಿಮ್ಭರಿರುಪನಿಪತನ್ ದುಸ್ತರಶ್ಶೂನ್ಯಪಕ್ಷಃ || ೪ ||

ಚಾದೀನಾಂ ವೃತ್ತಿಯೋಗ್ಯಂ ಯದುತ ಪದವಿದೋಽಸತ್ತ್ವಮದ್ರವ್ಯಮಾಹುರ್ನೈತಾವತ್ತನ್ಮೃಷಾತ್ವಂ ಗಮಯತಿ ನ ಚ ತದ್ಬಾಧಕಂ ಕಿಂಚಿದಸ್ತಿ । ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಚಾನ್ಯದತ್ರ ಸ್ಫುಟವಿದಿತಮತಸ್ತತ್ರ ಸತ್ತ್ವೇತರತ್ವಾದನ್ಯಃ ಕಶ್ಚಿನ್ನಞರ್ಥಃ ಪರಮಿಹ ನಿಪುಣೈರ್ದ್ಯೋತಕತ್ವಾದಿ ಚಿನ್ತ್ಯಮ್ || ೫ ||

ಆಹುರ್ದ್ರವ್ಯೇಷು ಧರ್ಮಾನ್ ಕತಿಚನ ಗುಣಪರ್ಯಾಯವೈಷಮ್ಯಭಿನ್ನಾನ್ ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಗುಣತ್ವೇ ಸ್ಥಿತವತಿ ಸಹಜಾಗನ್ತುತಾಮಾತ್ರಮೇತತ್ । ಮಿಥ್ಯಾಭೂತಾನ್ ವಿಕಾರಾನಭಿದಧತಿ ಪರೇ ಸತ್ಯರೂಪಾನ್ ಸ್ವಭಾವಾನ್ ತಾನೇಕದ್ವ್ಯಾದಿರೂಪಾನಭಿದಧತು ಕಥಂ ನಿರ್ಗುಣಾನಾಂ ಕ್ಷಣಾನಾಮ್ || ೬ ||

ಬಾಹ್ಯೇಽರ್ಥೇ ಬೌದ್ಧತೋಕಾಃ ಕಿಲ ಜನನಜರಾಭಙ್ಗರೂಪಾನ್ ವಿಕಾರಾನಾದ್ಯನ್ತೌ ಚಿತ್ತಚೈತ್ತೇಷ್ವಪಿ ಜಗದುರಮೀ ತತ್ಸ್ವರೂಪಂ ನ ವಾ ಸ್ಯುಃ । ಪೂರ್ವಸ್ಮಿನ್ನಕ್ರಮಃ ಸ್ಯಾದುಪರಿ ತು ನ ಕಥಂ ತಸ್ಯ ಧರ್ಮಾಸ್ತ ಏತೇ ತನ್ಮಿಥ್ಯಾತ್ವೇ ತು ನಿತ್ಯಂ ನಿಖಿಲಮಪಿ ಭವೇತ್ತುಚ್ಛಮೇವಾನ್ಯದಾ ಸ್ಯಾತ್ || ೭ ||

ಆದಾವೈಕ್ಯೇನ ಬುದ್ಧಿರ್ದ್ವಯಮಪಿ ಮಿಲಿತಂ ಗೃಹ್ಣತೀ ವ್ಯಕ್ತಿಜಾತ್ಯೋರ್ಭೇದಾಭೇದಾವಿರೋಧಂ ದಿಶತಿ ಯದಿ ನ ತತ್ತದ್ವಿಶಿಷ್ಟೈಕ್ಯಬುದ್ಧೇಃ । ಇತ್ಥಂತ್ವೇದಂತ್ವಶೂನ್ಯಂ ನ ಹಿ ಕಿಮಪಿ ಕದಾಽಪ್ಯರ್ಭಕೋಽಪಿ ಪ್ರತೀಯಾತ್ತದ್ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪ್ರತೀತಿರ್ನಿರುಪಧಿರಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧಿಮಾತ್ರೇಣ ಸಿಧ್ಯೇತ್ || ೮ ||

ವ್ಯಕ್ತ್ಯಾ ಜಾತೇರಭೇದಂ ಯದಿ ವದಸಿ ಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧ್ಯಭಾವಾದಿಲಿಙ್ಗೈರ್ಭೇದಾಭಾವೋಽಕ್ಷಬಾಧ್ಯಸ್ತವ ಚ ನ ಹಿ ಮತೋ ನಾನ್ಯಥಾಽತ್ರಾಸ್ಯ ಯುಕ್ತಿಃ । ಧರ್ಮ್ಯೈಕ್ಯಾದೇಕವಾಕ್ಸ್ಯಾನ್ನ ತು ಭವತಿ ತತೋ ಧರ್ಮಧರ್ಮ್ಯೈಕ್ಯಬುದ್ಧಿಸ್ತದ್ಬೋಧಶ್ಚಾಪ್ಯುಪಾಧಿರ್ನ ಸ ಇಹ ಭವತಾ ದೃಶ್ಯ ಇತ್ಯಭ್ಯುಪೇತೇ || ೯ ||

ಸತ್ತ್ವಾನ್ನೈಕಾನ್ತಮಾಹುರ್ವಿಮತಮಿತರವತ್ ಕೇಽಪಿ ತದ್ಧೀವಿರುದ್ಧಂ ನ ಹ್ಯತ್ರಾಕಾರಭೇದಾತ್ ಪರಿಹೃತಿರನವಸ್ಥಾನದೋಷಪ್ರಸಙ್ಗಾತ್ । ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರೋಕ್ತಿಚರ್ಯಾಸಮಯನಿಯತಯೋಽಪ್ಯೇವಮೇವಾಕುಲಾಃ ಸ್ಯುರ್ದೃಷ್ಟಾನ್ತೇಽಪಿ ಹ್ಯುಪಾಧಿದ್ವಯವತಿ ನಿಯತಸ್ಥೌಲ್ಯಸೌಕ್ಷ್ಮ್ಯಾದಿಯೋಗಃ || ೧೦ ||

ಸಿದ್ಧೇ ವಸ್ತುನ್ಯಶೇಷೈಃ ಸ್ವಮತಮುಭಯಧಾ ವರ್ಣ್ಯತೇ ತತ್ರತತ್ರ ಸ್ಯಾದರ್ಥಸ್ಯೈಕರೂಪ್ಯೇ ಕಥಮಿದಮಿತಿ ಚೇತ್ತನ್ನ ಭಿನ್ನಾಶಯೋಕ್ತೇಃ । ಮನ್ತವ್ಯಾ ವೈಭವೋಕ್ತಿಃ ಕ್ವಚಿದನಭಿಮತೇ ಸಂಶಯೋಕ್ತಿಃ ಕ್ವಚಿದ್ವಾ ಭಾಗ(ದ್ವನ್ದ್ವಾ)ದ್ವೈತಾನ್ನೃಸಿಂಹಪ್ರಭೃತಿಷು ಘಟತೇ ಚಿತ್ರಸಂಸ್ಥಾನಯೋಗಃ || ೧೧ ||

ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ಸ್ಯಾಚ್ಚ ನಾಸ್ತಿ ದ್ವಿತಯಮನುಭಯಂ ಸ್ಯಾತ್ತ್ರಿಭಿಶ್ಚಾನ್ತಿಮಂ ತ್ರಿಸ್ಸೈಷೋಕ್ತಾ ಸಪ್ತಭಙ್ಗೀ ಜಿನಸಮಯಜಡೈರ್ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯವರ್ಗೇ । ಇಷ್ಟಾಂ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕೀಂ ತಾಂ ಸ್ವಪರಮತಕಥಾತತ್ಫಲಾದೌ ವಿವಕ್ಷನ್ ಕಕ್ಷೀಕುರ್ವೀತ ಧೂತಃ ಕಥಕಪರಿಷದಾ ಕಾಂ ದಿಶಂ ಕಾನ್ದಿಶೀಕಃ || ೧೨ ||

ಭೇದೇ ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪೇ ಭ್ರಮ ಇಹ ನ ಭವೇದ್ಧರ್ಮಪಕ್ಷೇಽನವಸ್ಥಾ ಸ್ಯಾದ್ವಾಽನ್ಯೋನ್ಯಾಶ್ರಯಾದಿಸ್ತದಯಮನೃತ ಇತ್ಯುಕ್ತಿಬಾಧಾದಿದುಃಸ್ಥಮ್ । ಧರ್ಮಃ ಕ್ವಾಪಿ ಸ್ವರೂಪಂ ಕ್ವಚಿದಿತಿ ಚ ಯಥಾದೃಷ್ಟಿ ನೋಕ್ತಪ್ರಸಙ್ಗೌ ಯದ್ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಯತ್ರ ಯಸ್ಯಾಧ್ಯಸನಪರಿಹೃತಿಸ್ಸೋಽಸ್ಯ ತಸ್ಮಾತ್ತು ಭೇದಃ || ೧೩ ||

ಭೇದೋ ಗೃಹ್ಯೇತ ಬುದ್ಧ್ವಾಽಧಿಕರಣಮವಧಿಂ ಚೇತಿ ನ ಹ್ಯಕ್ರಮೋಽಸ್ಮಿನ್ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಸ್ಯ ಕ್ರಮೋಽಪಿ ಕ್ಷಣಭಿದುರತಯಾ ನೇತಿ ತುಲ್ಯಂ ಭ್ರಮೇಽಪಿ । ಅಕ್ಷಾನ್ಧಾದಿವ್ಯವಸ್ಥಾಕ್ಷತಿರಪಿ ಯುಗಪದ್ಯೋಗ್ಯಧರ್ಮೈರ್ಗ್ರಹೋಽತಸ್ತದ್ಯುಕ್ತೇ ಭಿನ್ನಶಬ್ದಃ ಕಥಿತತದುಪಧಿಜ್ಞಪ್ತ್ಯಪೇಕ್ಷಃ ಕ್ರಮಾತ್ಸ್ಯಾತ್ || ೧೪ ||

ಅದ್ರವ್ಯೇ ನೈಕರೂಪೇ ಹ್ಯಗಣಿಷತ ಗುಣಾಃ ಸತ್ತ್ವಮುಖ್ಯಾ ದ್ವಿಧಾಽಽದ್ಯಂ ಶುದ್ಧಂ ತನ್ನಿತ್ಯಭೂತೌ ತ್ರಿತಯಮಿಹ ಚತುರ್ವಿಂಶತೌ ವ್ಯಾಪ್ತಿತಃ ಸ್ಯಾತ್ । ಪಞ್ಚಾನ್ಯೇ ಶಬ್ದಪೂರ್ವಾ ಅಪಿ ಪರಿಗಣಿತಾ ಭೂತವರ್ಗೇಷ್ವಥಾನ್ಯಸ್ಸಂಖ್ಯಾನಾದಿಶ್ಚ ಭೇದಃ ಪರಿಣಮತಿ ಯಥಾಸಂಭವಂ ದ್ರವ್ಯವರ್ಗೇ || ೧೫ ||

ಸ್ಥಿತ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯನ್ತಲೀಲಾವಿಧಿಷು ಭಗವತಾಽಧಿಷ್ಠಿತಾಃ ಶಾಸ್ತ್ರವೇದ್ಯಾಸ್ಸತ್ತ್ವಾದ್ಯಾಃ ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಪ್ರಕೃತಿಗತಗುಣಾ ಹೇತುಭೂತಾಸ್ಸುಖಾದೇಃ । ಸಾಮ್ಯೇ ತೇಷಾಂ ತ್ರಯಾಣಾಂ ಸದೃಶಪರಿಣತಿಃ ಸ್ಯಾದಿಹಾನ್ಯಾನ್ಯಥಾತ್ವೇ ಕೢಪ್ತಾಽನ್ಯೈರ್ದ್ರವ್ಯತೈಷಾಂ ಶ್ರುತಿಪಥವಿಹತಾ ಕುತ್ರಚಿತ್ತೂಪಚಾರಃ || ೧೬ ||

ಬುದ್ಧಿತ್ವಾದಿಃ ಪ್ರಧಾನೇ ಸಮಪರಿಣತಿರಿತ್ಯೇವಮಾಗನ್ತುಧರ್ಮಾಃ ದ್ರವ್ಯೇಷ್ವನ್ಯೇಷು ಚಾನ್ಯೇ ಕತಿಚನ ಕಥಿತಾಃ ಕೇಚಿದಧ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧಾಃ । ಆನನ್ತ್ಯಾದರ್ಥಮಾನ್ದ್ಯಾದ್ ದುರವಗಮತಯಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೈಷಮ್ಯಭೇದೈರೈಕೈಕಶ್ಯೇನ ಚಿನ್ತಾಮಿಹ ಜಹತಿ ಬುಧಾ ನಿಶ್ಚಿತಾಪೇಕ್ಷಿತಾರ್ಥಾಃ || ೧೭ ||

ಶಬ್ದಾದ್ಯಾಸ್ತತ್ತದಕ್ಷಪ್ರತಿನಿಯತಿಜುಷಸ್ಸರ್ವತನ್ತ್ರಪ್ರಸಿದ್ಧಾಸ್ತೈರೇಕದ್ವ್ಯಾದಿಸಂಖ್ಯೈರ್ದ್ಯುಪವನಹುತಭುಗ್ವಾರಿಭೂಮ್ಯಸ್ಸಮೇತಾಃ । ಪಞ್ಚೀಕಾರಾದಿನೈಷಾಂ ವಿನಿಮಿತಗುಣತಾ ವ್ಯೋಮನೈಲ್ಯಾದಿಬೋಧೇ ತದ್ಯೋಗಾತ್ತತ್ರ ತತ್ತದ್ಗುಣಜನಿರಿತಿ ಚೇನ್ನಾನ್ಯಥಾಽತ್ರೋಪಪತ್ತೇಃ || ೧೮ ||

ಕಸ್ತೂರೀಚಮ್ಪಕಾದೌ ಸಮವಿಷಮತಯಾ ಸಮ್ಮತಸ್ಸೌರಭಾದಿಸ್ತದ್ವಚ್ಛಬ್ದಾದಯೋಽಮೀ ತ್ರಿಗುಣತದಧಿಕದ್ರವ್ಯನಿಷ್ಠಾ ಗುಣಾಃ ಸ್ಯುಃ । ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟೇ ಶಾಸ್ತ್ರದೃಷ್ಟ್ಯಾ ನ ಕಥಮಪಿ ಮಿಥಸ್ಸಂಕರಶ್ಶಙ್ಕನೀಯಃ ಸ್ವಾಚ್ಛನ್ದ್ಯಾಚ್ಛಙ್ಕಮಾನಃ ಸ್ವಮಿವ ಸುರಗುರುಂ ಕಿಂ ನ ಶಙ್ಕೇತ ಮುಗ್ಧಮ್ || ೧೯ ||

ಶಬ್ದೋ ನೈಕೇಷು ಯುಕ್ತ್ಯಾಽಪ್ಯುಚಿತ ಇಹ ಪುನಃ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯಂ ತು ಮನ್ದಂ ವಾಯುಶ್ಶಬ್ದಸ್ವಭಾವಶ್ಶ್ರುತಿಶಿರಸಿ ಯತಃ ಸ್ಮರ್ಯತೇ ಚ ಸ್ವರಾತ್ಮಾ । ಗನ್ಧಾಲೋಕಾದಿನೀತಿಂ ಯದಿಹ ನಿಜಗದುರ್ಯಾಮುನಾದ್ಯಾಸ್ತತೋಽಪಿ ಸ್ಪಷ್ಟೋ ಭೇರ್ಯಾದಿನಿಷ್ಠೋಽಯಮಿತಿ ಗತಿವಚೋ ಗನ್ಧವತ್ತದ್ವಿ(ಶೇಷೇ)ಶಿಷ್ಟೇ || ೨೦ ||

ಸತ್ಯಾನ್ ಸತ್ಯಾಪಯನ್ತಃ ಕತಿಚನ ಚತುರಃ ಸ್ಪರ್ಶರೂಪಾದಿಧಾತೂನ್ ಶಬ್ದಂ ಸ್ವಾರ್ಹಾಕ್ಷಸಿದ್ಧಂ ಚತುರಧಿಕರಣಂ ಪ್ರಾಹುರೇಭ್ಯೋ ನ ಭಿನ್ನಮ್ । ಕಿಂ ತದ್ಭೇದಾಪ್ರತೀತೇಃ ಪ್ರಬಲವಿಹತಿತಸ್ಸಂಮತೈಕ್ಯಪ್ರಮಾತಃ ಸ್ವಾಚ್ಛನ್ದ್ಯಾದ್ದೇಶನಾಯಾ ವಿಭವತ ಇತಿ ವಾ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಶಿಷ್ಟಾ ವಿಜಹ್ಯುಃ || ೨೧ ||

ಶಬ್ದೋಽವಸ್ಥಾವಿಶೇಷಃ ಶ್ರುತಿಭಿರಭಿಹಿತಸ್ತೇನ ನೈಷ ಸ್ವನಿಷ್ಠೋ ವ್ಯೋಮಾದೇಶ್ಚಾವಿಭುತ್ವಾತ್ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ತು ತತ್ಸನ್ನಿಧಿಸ್ತದ್ವಿದೂರೇ । ಸಾಕ್ಷಾದಕ್ಷಾಪ್ತಿಸಾಕ್ಷಾತ್ಕೃತ ಇತಿ ಘಟವದ್ ದ್ರವ್ಯಮಿತ್ಯಪ್ಯಸಾರಂ ಸಾಧ್ಯಾತ್ ಪ್ರಾಗ್ಘೇತ್ವಸಿದ್ಧೇರ್ನ ಹಿ ಪರಮತವನ್ನಾಭಸಂ ಶ್ರೋತ್ರಮತ್ರ || ೨೨ ||

ವರ್ಣಾನಾಂ ಸಧ್ವನೀನಾಮಭಿದಧತಿ ಹರಿದ್ವಾಸಸಃ ಪುದ್ಗಲತ್ವಂ ನಾಕ್ಷಾದೇಸ್ಸಿದ್ಧಮೇತನ್ನ ಚ ತದಭಿಮತೇ ಶಬ್ದಿತಃ ಶಬ್ದಶಬ್ದಃ । ಸೂಕ್ಷ್ಮದ್ರವ್ಯೇ ಹಿ ಧರ್ಮಃ ಶ್ರುತಿವಿಷಯದಶಾಲಕ್ಷಣೋ ದುಸ್ತ್ಯಜಸ್ತೈಸ್ತಸ್ಮಾನ್ನಾಸ್ಮತ್ಸಮೀಕ್ಷಾಮತಿಪತಿತುಮಮೀ ಶಕ್ನುಯುಸ್ತದ್ವದನ್ಯೇ || ೨೩ ||

ವರ್ಣೇ ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ವಿರುದ್ಧಾನ್ವಯವಿರಹವತಿ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾ ನಿಯಚ್ಛೇತ್ತೈವ್ರ್ಯಾದಿವ್ಯಞ್ಜಕಸ್ಥಂ ಭ್ರಮವಶಘಟಿತಂ ತತ್ರ ಕಲ್ಪ್ಯೇತ ದಿಗ್ವತ್ । ಏಕಾಕ್ಷಗ್ರಾಹ್ಯಸಂವಿತ್ಪ್ರತಿನಿಯತಿರಪಿ ಹ್ಯಞ್ಜನಾದಾವಿವ ಸ್ಯಾದ್ವ್ಯಕ್ತ್ಯಾ ಸ್ಯಾತ್ ಕಾರ್ಯತಾಧೀರ್ಯದಿ ನ ನಿಗದಿತೋ ನೈಗಮೈರಸ್ಯ ನಾಶಃ || ೨೪ ||

ಧ್ವನ್ಯಾತ್ಮಾ ವಾಯುಭೇದಃ ಶ್ರುತಿವಿಷಯತಯಾಽಪಾಠಿ ತೌತಾತಿತಾದ್ಯೈಃ ತದ್ವತ್ ಪಞ್ಚಾಶದೇತೇ ಸಮಕರಣತಯಾ ವರ್ಣಿತಾಃ ಕಿಂ ನ ವರ್ಣಾಃ । ತೈವ್ರ್ಯಾದಿರ್ವರ್ಣಧರ್ಮೋ ನಿಯತ ಇತಿ ಯಥಾದರ್ಶನಂ ಸ್ಥಾಪನೀಯಂ ಸ್ಪರ್ಶಾದೌ ಚೈವಮಿಷ್ಟಂ ತದಿಹ ನ ಸುಲಭಾ ದ್ರವ್ಯತಾ ನಿತ್ಯತಾ ಚ || ೨೫ ||

ಶಬ್ದಾನಿತ್ಯತ್ವತೋಽಪಿ ಶ್ರುತಿಷು ನ ವಿಲಯಃ ಸ್ಯಾತ್ ಕ್ರಮವ್ಯಕ್ತಿನೀತ್ಯಾ ತನ್ನಿತ್ಯತ್ವೇ ಚ ಕಾವ್ಯಾದಿಕಮಪಿ ನ ಕಥಂ ನಿತ್ಯಮಿತ್ಯಭ್ಯುಪೈಷಿ । ತಸ್ಮಾನ್ನಿತ್ಯೈಕರೂಪಕ್ರಮನಿಯಮವಶಾನ್ನಿತ್ಯಭಾವಃ ಶ್ರುತೀನಾಮೀಶೋಽಪ್ಯಧ್ಯಾಪಕೋ ನಃ ಪರ(ಮಿ)ಮತಿಚಕಿತೈರ್ವರ್ಣನಿತ್ಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್ || ೨೬ ||

ನೈವೋಷ್ಣೌ ನಾಪಿ ಶೀತೌ ಕ್ಷಿತಿಸತತಗತೀ ತತ್ರ ತೋಯಾದಿಯೋಗಾತ್ ಶೀತತ್ವಾದಿಪ್ರತೀತಿಸ್ತದುಪಧಿಕತಯಾ ತತ್ರತತ್ರೈವ ದೃಷ್ಟೇಃ । ಆಯುರ್ವೇದೇ ತುಷಾರೋ ಮರುದಿತಿ ಕಥನಂ ತ್ವದ್ಭಿರಾಪ್ಯಾಯಿಕಾಭಿರ್ವೃದ್ಧಿಹ್ರಾಸೌ ಸಮಾದ್ಯೈರ್ಭವತ ಇತಿ ಪರಂ ತಚ್ಚಿಕಿತ್ಸಾನಿಯತ್ಯೈ || ೨೭ ||

ಸ್ಯಾದುಷ್ಣಃ ಕೃಷ್ಣವರ್ತ್ಮಾ ಸಲಿಲಮಪಿ ತಥಾ ಶೋತಮಸ್ತು ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಸ್ಪರ್ಶೋಽನ್ಯೋಽಪ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಸ್ಸ ತು ಭವತು ರುಮಾಕ್ಷಿಪ್ತಲಾವಣ್ಯವಚ್ಚೇತ್ । ಮೈವಂ ಸಂಸೃಷ್ಟವಸ್ತೂಪಧಿನಿಯತತಯಾ ತದ್ವಿವೇಕಸ್ಯ ಯುಕ್ತೇಃ ಪ್ರಾಯಶ್ಶೀತೋ ಭವೇತಿಪ್ರಭೃತಿಕಮಪಿ ತದ್ದಾಹಕತ್ವಾದಿರೋಧಾತ್ || ೨೮ ||

ಪೀತಾ ಭೂಃ ಶ್ವೇತಮಮ್ಭೋ ಹುತವಹಪವನೌ ರಕ್ತಧೂಮ್ರೌ ತಥಾ ದ್ಯೌರ್ನೀಲೇತಿ ಕ್ವಾಪಿ ಶಿಷ್ಟಂ ತದಿಹ ನ ನಿಯತಾಂ ವರ್ಣಸತ್ತಾಂ ಬ್ರವೀತಿ । ಧ್ಯಾನಾರ್ಥಂ ಮನ್ತ್ರವರ್ಣೇಷ್ವಿವ ಕಥಿತಮಿದಂ ವ್ಯೋಮವಾತೌ ಹ್ಯರೂಪೌ ಪೀತೈಕಾನ್ತ್ಯಂ ಭುವೋಽಕ್ಷಶ್ರುತಿಹತಮಥ ತತ್ಪ್ರಾಚುರೀ ಸಾಽಸ್ತು ಮಾ ವಾ || ೨೯ ||

ಕೃಷ್ಣಾಮಾಮ್ನಾಸಿಷುಃ ಕ್ಷ್ಮಾಂ ತದಿಹ ನ ವಿರಹಂ ವಕ್ತಿ ರೂಪಾನ್ತರಾಣಾಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದೇರ್ವಿರೋಧಾತ್ಪಚನವಿಷಮಿತಂ ಸ್ಪರ್ಶಗನ್ಧಾದಿ ಚಾಸ್ಯಾಃ । ಪಾಥಸ್ತೇಜೋವಿಶೇಷೇ ಸ್ಫುರತಿ ವಸುಮತೀ ಭಾಗತೋ ವರ್ಣಭೇದೋ ನ ಹ್ಯಮ್ಭಃ ಕ್ವಾಪಿ ದೃಷ್ಟಂ ವಿಪರಿಣತಗುಣಂ ಪಾಕಸಂಸ್ಕಾರತೋಽಪಿ || ೩೦ ||

ಆರಬ್ಧಂ ರೂಪಭೇದೈರವಯವನಿಯತೈಶ್ಚಿತ್ರಮನ್ಯತ್ತು ರೂಪಂ ಕಾಣಾದಾಃ ಕಲ್ಪಯನ್ತಃ ಕ್ವ ತದಿತಿ ಕಥಯನ್ತ್ವಂಶತಸ್ತದ್ವಿಕಲ್ಪೇ । ನಾಂಶೇಷ್ವೇತತ್ತದಿಷ್ಟಂ ನ ಚ ತದಭಿಹಿತಃ ಕಶ್ಚಿದಂಶೀತಿ ತೂಕ್ತಂ ಸ್ವಾಧಾರವ್ಯಾಪಕತ್ವಂ ಸುಗಮಮಿಹ ತಥಾ ಸ್ಪರ್ಶಗನ್ಧಾದಿಚೈತ್ರ್ಯಮ್ || ೩೧ ||

ಸ್ನೇಹಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧೋ ಯದುಪಧಿರುದಕೇ ಸ್ನಿಗ್ಧಧೀಸ್ಸದ್ರವತ್ವಾತ್ತೋಯತ್ವಾಚ್ಚಾತಿರಿಕ್ತಃ ಕ್ವಚಿದಿಹ ಯದಸೌ ಭಾತಿ ತಾಭ್ಯಾಂ ವಿನಾಽಪಿ । ಸೌವರ್ಣಾದಿದ್ರವಾಣಾಂ ನ ಚ ಭವತಿ ಯತಃ ಪಾಂಸುಸಂಗ್ರಾಹಕತ್ವಂ ಪರ್ಯಾಯಾನುಕ್ತಿರಸ್ಮಿನ್ ಭವತಿ ವಿಷಮತಾ ಚೇತಿ ಕೇಚಿದ್ ಗೃಣನ್ತಿ || ೩೨ ||

ಅನ್ಯೇ ಸ್ನೇಹಂ ತು ರೂಪಂ ಕಿಮಪಿ ನಿಜಗದುಃ ಸ್ನಿಗ್ಧವರ್ಣೋಕ್ತ್ಯಬಾಧಾತ್ ದೃಷ್ಟತ್ವಾತ್ ದುಸ್ತ್ಯಜಂ ತದ್ಭವತಿ ಖಲು ಭಿದಾ ಕಾಽಪಿ ಗನ್ಧಾದಿಕೇಽಪಿ । ಅಪ್ತ್ವಾದೇಃ ಪಾಂಸುಸಙ್ಗಸ್ಸುಗಮಮಿದಮಯಸ್ಕಾನ್ತಜಾತ್ಯಾದಿನೀತ್ಯಾ ನ ಹ್ಯನ್ಯತ್ತತ್ರ ಕೢಪ್ತಂ ನ ಚ ನ ದೃಢಮಿತಂ ಪಾರ್ಥಿವೇ ಪಿಚ್ಛಿಲತ್ವಮ್ || ೩೩ ||

ಮಾಸೃಣ್ಯಾದಿಪ್ರಭೇದೋಪಹಿತಗುರುತಯಾಽಬಾದಿನಿಮ್ನಾಭಿಮುಖ್ಯಂ ಮಾಷವ್ರೀಹ್ಯಾದಿರಾಶೌ ಭವತಿ ಚ ಪತನೇ ತಾದೃಶಂ ತಾರತಮ್ಯಮ್ । ಕಿಂಚಾದೃಷ್ಟಾನ್ಯಕೢಪ್ತಿರ್ಜ್ವಲನಪವನಯೋರ್ನ ಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ತಥಾಽಸ್ಮಿನ್ನಿತ್ಯೇಕೇಽನ್ಯೇ ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗುಣಮಧಿಕಮುಶನ್ತ್ಯಾದಿಮಸ್ಯನ್ದಹೇತುಮ್ || ೩೪ ||

ತೋಯೇ ದೃಷ್ಟಂ ಸ್ವಭಾವಾದ್ ಘೃತಕನಕಮುಖೇ ಪಾಕಜನ್ಯಂ ದ್ರವತ್ವಂ ತೈಲಾದೌ ನೈವ ಪಾಕಾನುಗಮ ಇತಿ ಭವೇತ್ತಾದೃಶಾಬಂಶಕೢಪ್ತಿಃ । ಭಸ್ಮೀಭಾವಾದ್ಯನರ್ಹೇ ಯದುತ ಕಣಭುಜಾ ಸೂತ್ರಿತಂ ತೈಜಸತ್ವಂ ಹೈಮಾದಿಶ್ಲಿಷ್ಟಭೌಮಾವಯವನಯವಿದಾಮಿತ್ಥಮೇತನ್ನ ಹೃದ್ಯಮ್ || ೩೫ ||

ಪಾತಸ್ತುಲ್ಯೋಽಮ್ಬುಭೂಮ್ಯೋಃ ಪವನದಹನಯೋಸ್ತಿರ್ಯಗೂರ್ಧ್ವಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾ ಪಾತೇ ಭೇದಾತ್ ಪಲಾದಿಪ್ರತಿನಿಯತಿರಪಿ ಹ್ಯಂಶವೈಷಮ್ಯತಃ ಸ್ಯಾತ್ । ಭಾಗಾನಾಂ ತಾರತಮ್ಯಾಜ್ಜಲಶಿಖಿಮರುತಾಂ ಸ್ಯನ್ದನಾದೇ(ರ್ಭಿದೇಷ್ಟಾ)ರ್ವಿಶೇಷಸ್ತಸ್ಮಾತ್ ಸರ್ವೋಽಪ್ಯದೃಷ್ಟಾದಿಹ ಭವತು ನ ಚೇತ್ ಸ್ಯಾದ್ ಗುಣೋಽನ್ಯೋಽನಲಾದೌ || ೩೬ ||

 ತ್ವಕ್ಸಂವೇದ್ಯಂ ಗುರುತ್ವಂ ಕತಿಚಿದಭಿದಧುಸ್ತತ್ತು ತೇಷಾಂ ಗುರುತ್ವಂ ನೋರ್ಧ್ವಂ ಸ್ಪೃಷ್ಟ್ವಾ ಪ್ರತೀಮಸ್ತದಿಹ ಪರಧೃತೇ ನಾಪ್ಯಧಸ್ತಾತ್ಸ್ಪೃಶನ್ತಃ । ನ ಹ್ಯನ್ಯಾಲಮ್ಬಿತೋಽರ್ಥೋ ಭವತಿ ಲಘುತರಃ ಸ್ಪರ್ಶನಂ ನೋಪರುದ್ಧಂ ತೇನಾಕ್ರಾನ್ತೌ ಪ್ರಣುತ್ತಿಕ್ರಮ ಇತಿ ಗುರುಣಾ ತರ್ಕಿತಸ್ತೋಲನಾದ್ಯೈಃ || ೩೭ ||

ಕ್ಷಿತ್ಯಾದೌ ಸಾಂಖ್ಯದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಯದಿ ಕಿಮಪಿ ತಮ(ಮಃ)ಸ್ಕಾರ್ಯಮಿಷ್ಟಂ ಗುರುತ್ವಂ ತದ್ವತ್ ಕಲ್ಪ್ಯೇತ ವಹ್ನಿಪ್ರಭೃತಿಷು ನ ಕಥಂ ಸತ್ತ್ವಕಾರ್ಯಂ ಲಘುತ್ವಮ್ । ಯಾದೃಗ್ಭೂತಾದ್ ಗುಣಾತ್ತದ್ವದಸಿ ಚ ಪತನಂ ತಾದೃಶಾದಸ್ತು ತಸ್ಮಾತ್ ಕೢಪ್ತಿಸ್ತ್ವನ್ಯಸ್ಯ ಗುರ್ವೀ ಭವತು ತದಧಿಕಂ ಕಾಮಮಾಪ್ತೋಪದೇಶಾತ್ || ೩೮ ||

ಏಕದ್ವ್ಯಾದಿಪ್ರತೀತಿವ್ಯವಹೃತಿವಿಷಯೋ ಯೋ ಗುಣಸ್ಸಾ ತು ಸಂಖ್ಯಾ ಕ್ವಾಪ್ಯೈಕ್ಯಂ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧಂ ಕ್ವಚಿದವಯವಗೈರ್ಜನ್ಯತೇ ತತ್ತದೈಕ್ಯೈಃ । ದ್ವಿತ್ರಿತ್ವಾದ್ಯಂ ತ್ವನೇಕಾವಗತಿಸಹಕೃತೈಕೈಕನಿಷ್ಠೈಕ್ಯಜನ್ಯಂ ತತ್ತತ್ಪುಂಮಾತ್ರದೃಶ್ಯಂ ಕ್ಷಣಿಕಮಿತಿ ಕಥಾ ಕಾಽಪಿ ಕೌತಸ್ಕುತಾನಾಮ್ || ೩೯ ||

ತತ್ರ ದ್ವಿತ್ವಾದ್ಯಪೇಕ್ಷಾಮತಿವಿಷಯಭಿದಾಮಾತ್ರಮೇವಾಸ್ತ್ವಭೀಷ್ಟಂ ದ್ವಿತ್ವಾದ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಮೂಲಂ ಯದಭಿಲಪಸಿ ತದ್ವ್ಯಾಹೃತೇರಸ್ತು ಮೂಲಮ್ । ದ್ವಿತ್ವಾದಿಪ್ರಾಗಭಾವೈರ್ಧ್ರುವಮಿಹ ಹಿ ವಿನಾ ಧೀವಿಶೇಷೋಽಭ್ಯುಪೇಯಃ ತನ್ಮೂಲಂ ನಿರ್ಗುಣಾನಾಂ ವಿಗಣನಮಪಿ ಚ ಸ್ಥಾಪನೀಯಂ ಗುಣಾನಾಮ್ || ೪೦ ||

ಕೈವಲ್ಯಂ ನೈಕಸಂಖ್ಯಾಪರವಿರಹತಯಾ ನಾಪಿ ಮುಖ್ಯಾನ್ಯಭಾವೌ ಸಙ್ಘಾತೈಕ್ಯಂ ತು ರಾಶಿಕ್ರಮಮವಯವಿ ತು ಪ್ರಾಙ್ನಿರಸ್ತಂ ತತೋಽನ್ಯತ್ । ತೇನಾಸಙ್ಘಾತರೂಪೇ ಕ್ವಚನ ನಿರುಪಧಿಃ ಸ್ಯಾದಸಾವೇಕಸಂಖ್ಯಾ ಸ್ವಾಧಾರೈಕಾಯುರೇಷಾ ಪರಮುಪಚರಿತಾ ಸೇಯಮದ್ರವ್ಯವರ್ಗೇ || ೪೧ ||

ಐಕ್ಯಂ ಸ್ವಾಭೇದಮಾಹುಃ ಕತಿಚನ ನ ಭಿದಾಽಸ್ತ್ಯೇಕಮೇವೇತಿ ದೃಷ್ಟೇರ್ಭೇದಾದೃಷ್ಟ್ಯೈಕ್ಯಮೋಹಸ್ತದಿತಿ ಚ ವಚನಂ ತತ್ರತತ್ರಾಭ್ಯುಪೇತಮ್ । ಅನ್ಯೇ ತ್ವೇತತ್ಸ್ವಸತ್ತ್ವಂ ವಿದುರಿತರಸಮುಚ್ಚಿತ್ಯವಸ್ಥಾನುವೃತ್ತಂ ತತ್ಪಕ್ಷೇಽಪಿ ಸ್ವರೂಪಾದಧಿಕಮಿದಮಿಹ ದ್ವಿತ್ವಮೋಹಾದಿಸಿದ್ಧೇಃ || ೪೨ ||

ಅನ್ಯತ್ ಗೃಹ್ಣಾತ್ಯಭಿಜ್ಞಾ ತದಿದಮಿತಿ ಪುನಃ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಽನ್ಯದೈಕ್ಯಂ ಕಾಲಕ್ಷೇತ್ರಾದಿಭೇದಗ್ರಹಜನಿತಭಿದಾಭ್ರಾನ್ತಿಶಾನ್ತಿಸ್ತತಃ ಸ್ಯಾತ್ । ಮೋಹಸ್ತತ್ರೈಕತಾಧೀರ್ಜ್ವಲನ ಇವ ಭವೇತ್ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾ ತ್ವತಶ್ಚೇತ್ ಸ್ವವ್ಯಾಘಾತೋಽನುಮಾಯಾ ಭ್ರಮ ಇಹ ನಿಖಿಲಾ ಸ್ಯಾದಭಿಜ್ಞಾಽಪಿ ತದ್ವತ್ || ೪೩ ||

ಅದ್ರವ್ಯೇಽಪ್ಯಸ್ತಿ ಸಂಖ್ಯಾವ್ಯವಹೃತಿಬಲತಸ್ಸಾ ತತೋಽನ್ಯಾ ಗುಣಾದೇರ್ಮೈವಂ ಸಂಖ್ಯಾಸು ಸಂಖ್ಯಾವ್ಯವಹೃತಿವದಿಯಂ ಸ್ಯಾತ್ತ್ವಿಹೋಪಾಧಿಸಾಮ್ಯಾತ್ । ನೋ ಚೇತ್ಪ್ರಾಪ್ತಾಽನವಸ್ಥಾವ್ಯವಹೃತಿನಿಯತಿಸ್ಥಾಪನಂ ತುಲ್ಯಚರ್ಚಂ ತಸ್ಮಾತ್ ಕಾಣಾದಕೢಪ್ತಿರ್ಗುರುಮತಕಥಕೈರ್ಯುಕ್ತಮತ್ರಾಪಿ ಸೋಢುಮ್ || ೪೪ ||

ದೇಶಾಧಿಕ್ಯಾದಿಸಿದ್ಧಾವುಪಧಿಭಿರಿಹ ತದ್ಯುಕ್ತಸಂಯೋಗಭೇದಾತ್ ದೇಶವ್ಯಾಪ್ತಿಪ್ರಭೇದಃ ಪರಿಮಿತಿರಿತಿ ಚೇನ್ನೋಪಧೀನಾಂ ಮಿತತ್ವಾತ್ । ದೇಶೈಸ್ತನ್ನ್ಯೂನತಾದೌ ಪ್ರಸಜತಿ ಹಿ ಮಿಥಸ್ಸಂಶ್ರಯಸ್ತತ್ಸ್ವತಸ್ಸಾ ಮನ್ತವ್ಯಾ ಕ್ವಾಪಿ ರಾಶಿಪ್ರಭೃತಿಷು ತು ಪರಂ ದೇಶಸಂಬನ್ಧಭೇದಃ || ೪೫ ||

ಬೌದ್ಧಾಸ್ತುಚ್ಛಾಮಣೂನಾಮಭಿದಧತಿ ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಮಾಕಾಶಧಾತುಂ ವಸ್ತುಸ್ಥಿತ್ಯಾ ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯಭವನವಶತಸ್ಸ್ಯಾದಮೀಶಾಂ ವಿಭುತ್ವಮ್ । ಅನ್ಯತ್ರಾಸತ್ತ್ವರೂಪಾ ಪರಿಮಿತಿರಿತಿ ಹಿ ಸ್ಥಾಪಿತಂ ಸಾ ಮೃಷಾ ಚೇತ್ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಸರ್ವತ್ರ ಸತ್ತ್ವಂ ಪ್ರಥಮಸರಗತಾ ಸ್ಮರ್ಯತಾಂ ವ್ಯೋಮ್ನಿ ಯುಕ್ತಿಃ || ೪೬ ||

ಸ್ಥೂಲಾಣುಹ್ರಸ್ವದೀರ್ಘೇತರದುಪನಿಷದಿ ಸ್ಥಾಪಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತಸ್ಮಿನ್ ಸರ್ವೋತ್ಕೃಷ್ಟಂ ಮಹತ್ವಂ ಶ್ರುತಮಪಿ ತದಿಹ ಸ್ಥೂಲತಾನ್ಯಾ ನಿಷಿದ್ಧಾ । ಅನ್ಯೇ ತ್ವಾಹುರ್ವಿಭೂನಾಮಪರಿಮಿತವಚಃಪ್ರತ್ಯಯಾನ್ಮಿತ್ಯಭಾವಂ ಭಾವೈಕಾತ್ಮನ್ಯಭಾವೇ ಪರಿಮಿತಿವಿರಹೋಽಪ್ಯತ್ರ ಭಾವಾನ್ತರಂ ಸ್ಯಾತ್ || ೪೭ ||

ನಾತ್ಯನ್ತಾಣೋರ್ಮಹತ್ತಾಽಸ್ತ್ಯವಯವಿನಿ ಹತೇ ಮಧ್ಯಮಂ ಕ್ವಾಸ್ತು ಮಾನಂ ತದ್ಧೇತುಷ್ವೇವ ತದ್ಧೀರಪಿ ತವ ಘಟತೇ ಲಾಘವೋತ್ಕಣ್ಠಿತಸ್ಯ । ಏವಂ ತ್ಯಕ್ತೇ ಮಹತ್ತ್ವೇ ಪರಮಮಹದಪಿ ತ್ಯಾಜ್ಯಮೇವೇತಿ ಚೇನ್ನ ತ್ಯಾಗಾಭಾವಾತ್ತದಿಷ್ಟಾದಧಿಕಮನಧಿಕಂ ವಾಽಸ್ತು ನ ಕ್ವಾಪಿ ದೋಷಃ || ೪೮ ||

ದ್ರವ್ಯಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಸ್ವಭಾವಾತ್ ಪರಿಮಿತಿರಹಿತಂ ವ್ಯಾಪಕೈಕತ್ವಯುಕ್ತೇರೌಪಾಧಿಕ್ಯಂಶಕೢಪ್ತಿರ್ಘಟಗಗನನಯಾತ್ಸ್ಯಾದವಸ್ಥಾ ಹ್ಯುಪಾಧಿಃ । ಸ್ವಾಭಾವೈರ್ವೇಷ್ಟಿತತ್ವಂ ಘಟತ ಇಹ ಘಟಾದ್ಯಾಕೃತೌ ದ್ರವ್ಯಧರ್ಮೇ ಪಾರ್ಶ್ವೋಕ್ತಿಸ್ತಾವತಾ ಸ್ಯಾದಿತಿ ನ ಸದವಧೇರನ್ಯಥಾಽಪ್ಯತ್ರ ಸಿದ್ಧೇಃ || ೪೯ ||

ಅವ್ಯಕ್ತೇ ಸ್ಯಾದಣುತ್ವಪ್ರಭೃತಿಪರಿಣತಿಃ ಸ್ತಮ್ಭಕುಮ್ಭಾದಿನೀತ್ಯಾ ನಾಣುತ್ವಂ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧಂ ನರಮೃಗರಚನಾದ್ಯಪ್ಯವಸ್ಥಾಕ್ರಮೇಣ । ಇತ್ಯುಕ್ತಂ ಸಾಂಖ್ಯಶೈವಪ್ರಭೃತಿಸಮಯಿಭಿಸ್ತತ್ತಥೈವಾಸ್ತು ಮಾ ವಾ ನಿತ್ಯಾಣೌ ಜೀವತತ್ತ್ವೇ ನ ಕಥಮಪಿ ಭವೇದಣ್ವವಸ್ಥಾಪ್ರಸೂತಿಃ || ೫೦ ||

ಚರ್ಚಾ ತುಲ್ಯೈವ ಭಿನ್ನಂ ಪೃಥಗಿತರದಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಯೇ ತತ್ಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ಭೇದಾಖ್ಯೋ ನೀಲಪೀತಪ್ರಭೃತಿರಭಿಮತಃ ಕಿಂ ಮುಧಾಽನ್ಯಸ್ಯ ಕೢಪ್ತಿಃ । ನಾಪ್ಯಜ್ಞಾತಾವಧೀನಾಂ ಪೃಥಗಿದಮಿತಿ ಧೀರ್ನಾಪಿ ಭಿನ್ನಾದಿವಾಚಾಂ ಸಾಕಂ ಕ್ವಾಪಿ ಪ್ರಯೋಗೋ ನ ಚ ಪೃಥಗಿತಿ ಧೀರ್ದ್ರವ್ಯ ಏವೇತಿ ಸಿದ್ಧಮ್ || ೫೧ ||

ತನ್ತ್ವಾದೀನಾಂ ಪಟಾದಿವ್ಯವಹೃತಿನಿಯತಾ ದೃಶ್ಯತೇ ಕಾಽಪ್ಯವಸ್ಥಾ ಸಾ ಚೇದ್ ದ್ರವ್ಯಸ್ವರೂಪಂ ಭವತಿ ವಿಫಲತಾ ಕಾರಕವ್ಯಾಪೃತೀನಾಮ್ । ತತ್ರಾಸಂಯುಕ್ತಬುದ್ಧಿಃ ಕಥಮಿವ ಚ ಭವೇತ್ ಸ್ಥೈರ್ಯವಾದಸ್ಥಿತಾನಾಂ ನೈರನ್ತರ್ಯಂ ಚ ಭಾವೋ ಮಮ ತದಘಟಿತಂ ಮಧ್ಯಮೇವಾನ್ತರಂ ಚ || ೫೨ ||

ಸರ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಸಭಾಗಂ ನ ಯದಿ ಕಥಮುಪಾಧ್ಯನ್ವಯೋ ಭಾಗತಃ ಸ್ಥಾತ್ ಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯೇನೋಪಾಧಿಯೋಗೇ ಕಥಮಣುವಿಭುನೋಸ್ಸೂಕ್ಷ್ಮತಾದೀತಿ ಜೈನಾಃ । ಸಾಮಗ್ರೀಶಕ್ತಿಭೇದಪ್ರಜನಿತವಿವಿಧೋಪಾಧಿಯೋಗಸ್ವಭಾವಾದೌಪಾಧಿಕ್ಯಂಶಕೢಪ್ತಿಃ ಕಥಮಿವ ನ ಭವೇದ್ ದ್ವಿಷ್ಠಸಂಬನ್ಧದೃಷ್ಟೇಃ || ೫೩ ||

ನೈರನ್ತರ್ಯಂ ವಿಭೂನಾಮಪಿ ಭವತಿ ತತೋಽನ್ಯೋನ್ಯಯೋಗೋಽಪಿ ಯೋಗ್ಯಃ ಕೇಚಿತ್ತಂ ಹೇತ್ವಭಾವಾಜ್ಜಹತಿ ವಿಹತಿಕೃನ್ನಿತ್ಯಧೀಕಲ್ಪನೇ ತತ್ । ಸ್ಯಾದ್ವಾ ತತ್ಸಿದ್ಧ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೋರನುಮಿತಿರಪಟುರ್ಬಾಧಹಾನೇರ್ವಿಪಕ್ಷೇ ಶಾಸ್ತ್ರೈರನ್ಯದ್ವಿಭುಃ ಸ್ಯಾತ್ ಪರಧೃತಮಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧಿರೇವಂ ತತೋಽಸ್ಯ || ೫೪ ||

ಸಂಯೋಗಾದ್ವಿಶ್ವಸೃಷ್ಟಿಃ ಪ್ರಕೃತಿಪುರುಷಯೋಸ್ತಾದೃಶೈಸ್ತದ್ವಿಶೇಷೈಃ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಮ್ಬನಿಷ್ಠಾ ಜಗತಿ ವಿಷಮತಾ ಯನ್ತ್ರಭೇದಾದಯಶ್ಚ । ಅಕ್ಷಾಣಾಮರ್ಥಯೋಗಾದ್ವಿವಿಧಮತಿರಬಾದ್ಯನ್ವಯಾದಙ್ಕುರಾದಿಃ ಶುದ್ಧಾಶುದ್ಧಾದಿಯೋಗಾನ್ನಿಯತಮಪಿ ಫಲಂ ನ್ಯಾಯತತ್ತ್ವೇಽನ್ಯಘೋಷಃ || ೫೫ ||

ಸಂಯುಕ್ತೇ ದ್ರವ್ಯಯುಗ್ಮೇ ಸತಿ ಸಮುಪನತೋ ಯಸ್ತು ಸಂಯೋಗನಾಶಃ ಸಂಗ್ರಾಹ್ಯೋಽಯಂ ವಿಭಾಗವ್ಯವಹೃತಿವಿಷಯಸ್ಸೋಽಪಿ ತದ್ಧೇತುತಸ್ಸ್ಯಾತ್ । ತ್ವನ್ನಿರ್ದಿಷ್ಟೇ ವಿಭಾಗೇ ಗತವತಿ ಚ ಸತೋಃ ಸ್ಯಾದ್ವಿಭಕ್ತಪ್ರತೀತಿಃ ಭೂಯಸ್ಸಂಯೋಗಸಿದ್ಧೌ ಕಥಮಿತಿ ತು ಯಥಾ ತ್ವದ್ವಿಭಾಗಾನ್ತರಾದೌ || ೫೬ ||

ಕೋಽಸೌ ಸಂಯೋಗನಾಶಸ್ತವ ಮತ ಇತಿ ಚೇತ್ ಸೋಽಯಮನ್ಯತ್ರ ಯೋಗಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಾಚಾ ವಿರೋಧಾತ್ ಸ ತು ಮಿಷತಿ ತಥಾಽಽಲೋಚಿತಸ್ತ(ಸ್ಯ)ದ್ವಿನಾಶಃ । ಅಜ್ಞಾತಪ್ರಾಚ್ಯಯೋಗಃ ಪರಮಭಿಮನುತೇ ಸ್ವೇನ ರೂಪೇಣ ಚೈನಂ ಸರ್ವೋಽಪ್ಯೇವಂ ಹ್ಯಭಾವಃ ಸ್ಫುಟಮಿಹ ನ ಪುನಃ ಕಶ್ಚಿದನ್ಯೋಽಸ್ತಿ ದೃಷ್ಟಃ || ೫೭ ||

ಸ್ಪನ್ದಾವೃತ್ತ್ಯಾದಿಭೇದಾತ್ ಪರಮಪರಮಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಯೌ ತತ್ತದರ್ಥೇ ಕಾಲಾಧಿಕ್ಯಾದಿಮಾತ್ರಾನ್ನ ಖಲು ಸಮಧಿಕಂ ಶಕ್ನುಯಾತಾಂ ವಿಧಾತುಮ್ । ದೃಷ್ಟಿರ್ನಾನ್ಯಸ್ಯ ಕೢಪ್ತಿರ್ಭವತಿ ಗುರುತರಾತಿಪ್ರಸಙ್ಗೋಽನ್ಯಥಾ ಸ್ಯಾತ್ ಕಿಂ ನ ಸ್ಯಾತಾಂ ಗುಣಾದ್ಯೈಃ ಪರತದಿತರತೇ ಪೂರ್ವಭಾವಾದಿ ಚಾನ್ಯತ್ || ೫೮ ||

ದ್ರವ್ಯಂ ಪ್ರಾಗ್ ಬುದ್ಧಿರುಕ್ತಾ ಪರಮಿಹ ವಿಷಯೈಸ್ಸಙ್ಗಮಾದಿರ್ನಿರೂಪ್ಯಸ್ಸಂಯೋಗಂ ಭಾಷ್ಯಕಾರಾಃ ಪ್ರಥಮಮಕಥಯನ್ನ್ಯಾಯತತ್ತ್ವಾನುಸಾರಾತ್ । ತತ್ಸಂಯೋಗೇ ಸಮೇಽಪಿ ಸ್ಫುರತಿ ನ ನಿಖಿಲಂ ತೇನ ಯೋಗ್ಯತ್ವಮನ್ಯತ್ ಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಸಂಬನ್ಧಸಾಮ್ಯೇ ನಿಯತವಿಷಯತಾ ದೃಶ್ಯತೇ ಹೀನ್ದ್ರಿಯೇಷು || ೫೯ ||

ನಿತ್ಯಂ ನಿತ್ಯಾದಿಬುದ್ಧಿರ್ನಿಖಿಲವಿಷಯಿಣೀ ತದ್ವದೇವ ಸ್ವಭಾವಃ ಶಾಸ್ತ್ರೈಃ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಬುದ್ಧೇರಪಿ ಸಮಧಿಗತಃ ಕರ್ಮಭಿಸ್ತನ್ನಿರೋಧಃ । ಸಂಕೋಚೋಲ್ಲಾಸಯೋಶ್ಚ ಪ್ರತಿನಿಯತಿರಿಹ ಸ್ಯಾದುಪಾಧಿಪ್ರಭೇದಾನ್ನಿಶ್ಶೇಷೋಪಾಧಿಮೋಕ್ಷೇ ನಿಖಿಲವಿಷಯತಾಮಶ್ನುವೀತ ಸ್ವಭಾವಾತ್ || ೬೦ ||

ಮುಕ್ತಾನಾಂ ಧೀಃ ಕ್ರಮಾಚ್ಚೇತ್ ಪ್ರಸರತಿ ನ ಕದಾಽಪ್ಯನ್ತಮೇಷಾಽಧಿಗಚ್ಛೇತ್ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಾಯಾಶ್ಚ ದೂರಾನ್ತಿಕಪರಿಪತನೇ ಯೌಗಪದ್ಯಂ ನ ಶಕ್ಯಮ್ । ಸಂಯೋಗೋ ಭೂತಭಾ(ವಿ)ವ್ಯೇಷ್ವಪಿ ನ ಹಿ ಘಟತೇ ತದ್ಧಿ ಯಸ್ಸಾಂಪ್ರತಿಕ್ಯಾ ಇತ್ಯಾದ್ಯೈರ್ನ ಕ್ಷತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ ಶ್ರುತಿಮುಖವಿದಿತೇ ಯೋಗ್ಯತಾವೈಭವೇಽಸ್ಯಾಃ || ೬೧ ||

ವೇಗಸ್ಯಾಚಿನ್ತ್ಯರೂಪೋ ರವಿಶಶಿನಯನಾದ್ಯಂಶುವರ್ಗೇಷು ಭೂಮಾ ಭಾಗಾನನ್ತ್ಯೇಽಪ್ಯಣೂನಾಮತಿಪತನಮತೋ ಹ್ಯಾಹುರನ್ಯೋನ್ಯಮೇಕೇ । ಇತ್ಥಂ ಸರ್ವೈರಬಾಧ್ಯಾಂ ಗತಿಮನುವದತಾಂ ಮುಕ್ತಬುದ್ಧೇರ್ವಿಕಾಸೇ ಯುಜ್ಯನ್ತೇ ಯೌಗಪದ್ಯಪ್ರಭೃತಯ ಇತಿ ತು ಶ್ರದ್ದಧೀಧ್ವಂ ಶ್ರುತಾರ್ಥಾಃ || ೬೨ ||

ಯತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ವಿಪ್ರಕೃಷ್ಟಂ ವ್ಯವಹಿತಮಪಿ ತದ್ ಗೃಹ್ಣತೀ ಯೋಗಿಬುದ್ಧಿರ್ಭೂಯಿಷ್ಠಾದೃಷ್ಟಲಬ್ಧಾತಿಶಯಕರಣವೃತ್ತ್ಯಾನುಗುಣ್ಯೇನ ಸಿದ್ಧಾ । ನಷ್ಟಾದಿಷ್ವಕ್ಷತೋ ಧೀಃ ಕಥಮಿತಿ ಯದಿ ನ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾದಿನೀತೇಶ್ಚಿತ್ರಾಸ್ಸಂಬನ್ಧಭೇದಾಃ ಕರಣವಿಷಯಯೋಸ್ತತ್ರತತ್ರಾಭ್ಯುಪೇತಾಃ || ೬೩ ||

ನಿತ್ಯಾಯಾ ಏವ ಬುದ್ಧೇಸ್ಸ್ವಯಮಭಿದಧತಃ ಕೇಚಿದದ್ರವ್ಯಭಾವಂ ಸಂಬನ್ಧಂ ಧರ್ಮತೋಽಸ್ಯಾಃ ಕೃತಕಮಕಥಯನ್ ಭೂಷಣನ್ಯಾಯಸಕ್ತಾಃ । ಸ್ವಾಭೀಷ್ಟದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷ್ಮಸ್ಮೃತಿವಿರಹಕೃತಂ ನೂನಮೇಷಾಂ ತದೇತತ್ ಸೌತ್ರಂ ತಲ್ಲಕ್ಷಣಂ ತೈರನುಮತಮಿಹ ಚ ಸ್ಯಾದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಾಶ್ರಯತ್ವಮ್ || ೬೪ ||

ಪ್ರಾಕಟ್ಯಂ ನಾಮ ಧರ್ಮಂ ಕತಿಚನ ವಿಷಯೇ ಬುದ್ಧಿಸಂಬನ್ಧಜನ್ಯಂ ಮನ್ಯನ್ತೇ ತನ್ನ ದೃಷ್ಟಂ ವ್ಯವಹರಣವಿಧಾವಾನುಗುಣ್ಯಂ ತು ಭಾನಮ್ । ಕ್ವಾಪಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ಸ್ಯಾತ್ ಕ್ವಚನ ಭವತಿ ಧೀಗೋಚರತ್ವಾತ್ಮಕಂ ತತ್ ಭಾತೀತ್ಯಾದಿಪ್ರಯೋಗಃ ಸ್ವದತ ಇತಿ ನಯಾತ್ತತ್ರ ಕರ್ಮತ್ವಗರ್ಭಃ || ೬೫ ||

ಇಷ್ಟದ್ವಿಷ್ಟಪ್ರನಷ್ಟಾದಿಷು ಚ ಪರಗತೈಃ ಕಥ್ಯತೇಽನ್ಯದ್ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಜ್ಞಾತತ್ವೋಕ್ತಾವಪೀತ್ಥಂ ವ್ಯವಹೃತಿನಿಯಮಾಸ್ತಾವತೈವೋಪಪನ್ನಾಃ । ಪ್ರಾಕಟ್ಯೇಽಸ್ಮಿನ್ ಗುಣಾದಿಷ್ವಪಿ ಕಥಮಧಿಕಂ ಭೂತಭವ್ಯೇಷು ಚ ಸ್ಯಾತ್ ಕರ್ಮತ್ವಂ ತು ಕ್ರಿಯಾರ್ಥೇ ಸತಿ ಫಲ ಇತಿ ಚ ಪ್ರಾಯಿಕವ್ಯಾಪ್ತಿಹಾನೇಃ || ೬೬ ||

ಆಧತ್ತೇ ಧೀಃ ಕ್ರಿಯಾತ್ವಾತ್ ಕಿಮಪಿ ಗಮನವತ್ ಕರ್ಮಣೀತ್ಯಪ್ಯ(ಸಾರಂ)ಯುಕ್ತಂ ದತ್ತಾನೇಕೋತ್ತರತ್ವಾನ್ನ ಚ ಫಲಮಧಿಕಂ ಭಾತಿ ಹಾನಾದಿಮಾತ್ರಾತ್ । ಹೇತುರ್ಧಾತ್ವರ್ಥತಾ ಚೇದತಿಚರಣಮಥ ಸ್ಪನ್ದತಾ ಸ್ಯಾದಸಿದ್ಧಿರ್ಧೀಸ್ವಾರಸ್ಯಾನೃಶಂಸ್ಯಾದನುಮತಮಧಿಕಂ ಕೈಶ್ಚಿದಸ್ಮತ್ಸಯೂಥ್ಯೈಃ || ೬೭ ||

ಇಚ್ಛಾದ್ವೇಷಪ್ರಯತ್ನಾಃ ಸುಖಮಿತರದಪಿ ಜ್ಞಾನತೋ ನಾತಿರಿಕ್ತಾ ಯಾ ಧೀಸ್ತದ್ಧೇತುರಿಷ್ಟಾ ನ ತದಧಿಕತಯಾ ಕಲ್ಪನೇ ಕೋಽಪಿ ಲಾಭಃ । ಪರ್ಯಾಯತ್ವಂ ವಿಶೇಷೇ ನ ತು ಭವತಿ ಯಥಾ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾದಿಭೇದೇ ನೋ ಚೇದೀರ್ಷ್ಯಾಭ್ಯಸೂಯಾಭಯಧೃತಿಕರುಣಾದ್ಯನ್ಯದನ್ಯಚ್ಚ ಕಲ್ಪ್ಯಮ್ || ೬೮ ||

ಚೇತಃಸ್ರೋತಸ್ಸ್ರುತೀನಾಂ ಚಿದವಧಿಕತಯಾ ಚೈತ್ತಸಙ್ಕೇತಭಾಜಾಂ ರಾಗದ್ವೇಷಾದಿಕಾನಾಮಭಿದಧತು ಕಥಂಭಾವಮಸ್ಥೇಮಭಾವಾಃ । ಏತೇಷಾಂ ಹೇತುಸಾಧ್ಯಕ್ರಮನಿಯತಿಮತಾಂ ಸರ್ವಚಿತ್ಸಾಕ್ಷಿಕಾಣಾಂ ಕಥ್ಯೇತಾತಥ್ಯಭಾವೇ ಕಥಮಿವ ಕಥಕದ್ವನ್ದ್ವಯುದ್ಧಾವತಾರಃ || ೬೯ ||

ತತ್ರೇಚ್ಛೈವ ದ್ವಿಧೋಕ್ತಾ ವಿಷಯನಿಯಮತೋ ರಾಗವಿದ್ವೇಷನಾಮ್ನಾ ಪೂರ್ವಸ್ತೀವ್ರಸ್ತು ಕಾಮಃ ಪರ ಇಹ ಭಜತೇ ತಾದೃಶಃ ಕ್ರೋಧಸಂಜ್ಞಾಮ್ । ಏಕೈವೇಚ್ಛಾ ಸಿಸೃಕ್ಷಾ ಭಗವತ ಉದಿತಾ ಸಂಜಿಹೀರ್ಷೇತಿ ಚಾನ್ಯೈಸ್ತದ್ವಲ್ಲೋಕೇ ನ ಕಿಂ ಸ್ಯಾದಧಿಕಮಿಹ ತು ಚೇತ್ಕಲ್ಪ್ಯತೇಽತಿಪ್ರಸಕ್ತಿಃ || ೭೦ ||

ಇಚ್ಛಾತಃ ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧೌ ಕಿಮಿಹ ಯತನಮಿತ್ಯನ್ತರಾ ಕಲ್ಪ್ಯತೇಽನ್ಯತ್ತನ್ಮೋಘತ್ವೋಪಲಬ್ಧೇರಿತಿ ಯದಿ ಯತನೇ ಕಲ್ಪಿತೇಽಪ್ಯೇತದೇವಮ್ । ಮೈವಂ ವ್ಯಾವರ್ತಮಾನಾದನುಗತಮಧಿಕಂ ವರ್ಣ್ಯತೇ ಮಾನವಿದ್ಭಿರ್ವಾಞ್ಛನ್ತೋಽಪಿ ಹ್ಯಯತ್ನಾ ವಯಮಿಹ ಪವನಸ್ಪನ್ದನೇನ್ದೂದಯಾದೌ || ೭೧ ||

ಪ್ರಾಣಸ್ಪನ್ದಸ್ಸುಷುಪ್ತಿಪ್ರಭೃತಿಷು ಘಟತೇ ತಾದೃಶಾದೃಷ್ಟಮಾತ್ರಾತ್ ಯತ್ತ್ವಂ ಯತ್ನೇ ನಿದಾನಂ ವದಸಿ ಭವ(ತು)ತಿ ತಲ್ಲಾಘವಾತ್ ಪ್ರಾಣವೃತ್ತೌ । ಧೀವೃತ್ತಿಶ್ಚೈವ ಯತ್ನಃ ಸ್ಥಿತ ಇತಿ ಸ ಕಥಂ ಕಾಷ್ಠಕಲ್ಪೇ ಸುಷುಪ್ತೇ ನೋ ಚೇದ್ ಬಾಹ್ಯಾನಲಾದೇರ್ಜ್ವಲನಮಪಿ ತತಃ ಕಲ್ಪ್ಯತಾಂ ನ ತ್ವದೃಷ್ಟಾತ್ || ೭೨ ||

ಸ್ಯಾದ್ ದುಃಖಾಭಾವಮಾತ್ರಂ ಸುಖಮಭಿದಧತೋ ವೈಪರೀತ್ಯಪ್ರಸಕ್ತಿಃ ಸ್ವಾಪಾದೌ ದುಃಖಸಿದ್ಧಿರ್ನ ಯದಿ ಸುಖಮಪಿ ಹ್ಯತ್ರ ನೈವಾಸ್ತಿ ತಾದೃಕ್ । ಶೀತೋಷ್ಣಾತೀತನೀತೇರ್ದ್ವಿತಯಸಮಧಿಕಾವಸ್ಥಿತಿರ್ದುಸ್ತ್ಯಜಾಽತಸ್ತತ್ತಚ್ಛಬ್ದಪ್ರಯೋಗೇಷ್ವನಿಯತಿರುಚಿತೈಸ್ಸಂಘಟೇತೋಪಚಾರೈಃ || ೭೩ ||

ಭೇದಸ್ತ್ರೇಧಾ ಮತೀನಾಂ ಹ್ಯುಪಧಿನಿಯಮಿತೈರಾನುಕೂಲ್ಯಾದಿಧರ್ಮೈಸ್ತಸ್ಯೈವಾತ್ಯನ್ತಹಾನೇರ್ನಿರುಪಧಿಕಸುಖಸ್ತಾದೃಶೋ ಧೀವಿಕಾಸಃ । ನಿಸ್ಸೀಮಬ್ರಹ್ಮತತ್ತ್ವಾನುಭವಭವಮಹಾಹ್ಲಾದದುಗ್ಧಾರ್ಣವೇಽಸ್ಮಿನ್ ನಿಶ್ಶೇಷೈಶ್ವರ್ಯಜೀವಾನುಭವರಸಭರೋ ಬಿನ್ದುಭಾವೋಪಲಭ್ಯಃ || ೭೪ ||

ಸಂಸಾರೇ ನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಿತ್ ಸುಖಮಿತಿ ಕತಿಚಿತ್ತದ್ಘಟೇತೋಪಚಾರಾನ್ನೋ ಚೇದ್ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಹೀನಂ ಸುಖಪದಮಧಿಕಂ ತತ್ಸುಖಂ ನಾಭಿದಧ್ಯಾತ್ । ತಸ್ಮಾದ್ ದುಃಖೋತ್ತರತ್ವಪ್ರಭೃತಿಭಿರಿಹ ತದ್ದುಃಖಮಿತ್ಯುಕ್ತಮಾಪ್ತೈಃ ಕ್ಷ್ವೇಲೋಪಶ್ಲೇಷದುಷ್ಟೇ ಮಧುನಿ ವಿಷಮಿತಿ ವ್ಯಾಹೃತಿಃ ಕಿಂ ನ ದೃಷ್ಟಾ || ೭೫ ||

ಧರ್ಮೋಽಧರ್ಮಶ್ಚ ತತ್ತತ್ಫಲಕರಣತಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರಸಿದ್ಧಂ ಕ್ರಿಯಾದಿದ್ವಾರಂ ತ್ವೇತಸ್ಯ ಕಾಲಾನ್ತರನಿಯತಫಲೇ ಸ್ಯಾದಿಹಾದೃಷ್ಟಮನ್ಯತ್ । ಆಹುಸ್ತತ್ ಕೇಚಿದನ್ತಃಕರಣಪರಿಣತಿಂ ವಾಸನಾಂ ಚೇತಸೋಽನ್ಯೇ ಪುಂಧರ್ಮಂ ಕೇಚಿದೇಕೇ ವಿಭು ಕಿಮಪಿ ಪರೇ ಪುದ್ಗಲಾಂಸ್ತತ್ಸಯೂಥ್ಯಾಃ || ೭೬ ||

ತುಲ್ಯೇ ಸೇವಾದಿಹೇತೌ ಫಲಭಿದುರತಯಾ ಸಾಧ್ಯತೇ ಚೇದದೃಷ್ಟಂ ಹೇತೋಸ್ಸೂಕ್ಷ್ಮೋಽಸ್ತು ಭೇದೋ ನ ಖಲು ಸಮುಚಿತಾ ಧರ್ಮಿಣೋಽನ್ಯಸ್ಯ ಕೢಪ್ತಿಃ । ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ಯತ್ತು ಬಾಹ್ಯೈರ್ವಿಷಯಸಮಫಲಪ್ರಾಪಕತ್ವಂ ಕ್ರಿಯಾಣಾಂ ತತ್ಸೂತೇಽತಿಪ್ರಸಕ್ತಿಂ ತದಿಹ ನ ನಿಗಮಾದನ್ಯತೋಽದೃಷ್ಟಸಿದ್ಧಿಃ || ೭೭ ||

ನಿಸ್ಸಂಕೋಚಾನ್ನಿಷೇಧಾತ್ ಕ್ವಚನ ಫಲತಯಾಽನೂದಿತಾಂಹಸ್ತು ಹಿಂಸಾ ರುನ್ಧೇ ಸಾಮಾನ್ಯಭಙ್ಗೇ ವಿಧಿರನುಮಿತಿರಪ್ಯತ್ರ ಬಾಧಾದಿದುಃಸ್ಥಾ । ಸ್ವಲ್ಪೋ ದೋಷೋ ವಿಮೃಷ್ಟೇ ಸುಪರಿಹರ ಇಹ ಕ್ರತ್ವನುಗ್ರಾಹಕೇ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯುಕ್ತಂ ಸಾಂಖ್ಯಸಕ್ತೈಃ ಪಶುಹಿತವಚನಾನ್ನೇತಿ ಶಾರೀರಕೋಕ್ತಮ್ || ೭೮ ||

ಸಿಧ್ಯೇದ್ವಾ ವಿಶ್ವವೃತ್ತೇರನಿತರಫಲತಾಸ್ಥಾಪನಾದ್ಯೈರದೃಷ್ಟಂ ತತ್ಸತ್ತಾಜ್ಞಪ್ತಿಮಾತ್ರಾತ್ತದುಚಿತನಿಯತಾನುಷ್ಠಿತಿರ್ನೈವ ಸಿಧ್ಯೇತ್ । ತಸ್ಮಾಚ್ಚರ್ಯಾವಿಶೇಷೇ ಶ್ರುತಿರಿಹ ಶರಣಂ ಸ್ವರ್ಗಮೋಕ್ಷಾದಿಹೇತೌ ಸೈವಾದೃಷ್ಟಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರಥಯತು ಬಹುಧಾ ತತ್ತದುಕ್ತಾದ್ವಿವಿಕ್ತಮ್ || ೭೯ ||

ಶಕ್ತಿರ್ಯಾಗಾದಿಕಸ್ಯ ಸ್ವಫಲವಿತರಣೇ ಸಂಭವೇ ವಾ ಫಲಸ್ಯ ಸ್ಥಾಪ್ಯಾ ಮಧ್ಯೇ ತಯೋರಿತ್ಯಬಹುಮತಿಪದಂ ಸತ್ಸು ತೌತಾತಿತೀ ವಾಕ್ । ಶಕ್ತಾಭಾವೇ ಹಿ ಶಕ್ತಿರ್ನ ಭವತಿ ಶಮಿತೋ ಧರ್ಮಧರ್ಮ್ಯೈಕ್ಯಜಲ್ಪಸ್ತದ್ದ್ವಾರೇ ಶಕ್ತಿಶಬ್ದೋ ಯದಿ ಭವತು ಪರಂ ಕೢಪ್ತಿಮಸ್ಯ ಕ್ಷಿಪಾಮಃ || ೮೦ ||

ದ್ವಾರಂ ತತ್ತತ್ಫಲಾಪ್ತೇಃ ಶ್ರುತಿಭಿರವಧೃತೌ ದೇವತಾಪ್ರೀತಿಕೋಪೌ ವ್ಯಾಚಕ್ರೇ ದೇವಪೂಜಾ ಯಜನಮಿತಿ ನ ತನ್ನ ಶ್ರುತಂ ವಾಕ್ಯವಿದ್ಭಿಃ । ಆಮ್ನಾತೇಽಪೇಕ್ಷಿತೇಽರ್ಥೇ ನ ಚ ನಯನಿಪುಣೈರಶ್ರುತಂ ಕಲ್ಪನೀಯಂ ನೋ ಚೇತ್ಸ್ಯಾದ್ದತ್ತತೋಯಾಞ್ಜಲಿರಿಹ ಭವತಾಂ ರಾತ್ರಿಸತ್ರಾದಿನೀತಿಃ || ೮೧ ||

ಆರಾಧ್ಯಾದಿಪ್ರಕಾಶಃ ಸ್ಫುಟಮುಪಕುರುತೇ ಮನ್ತ್ರಸಾಧ್ಯೋ ವಿಧೀನಾಂ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯಾದಿಪ್ರತೀತಿರ್ನ ಚ ಭವತಿ ಮೃಷಾವರ್ಣನೈರರ್ಥವಾದೈಃ । ಸತ್ಯೇಽಪ್ಯಾಕಾಙ್ಕ್ಷಿತೇಽರ್ಥೇ ತದುಭಯಗಮಿತೇ ವಾಕ್ಯಭೇದಾದಿ ನ ಸ್ಯಾಲ್ಲೋಕೇಽಪ್ಯೇವಂ ಹಿ ದೃಷ್ಟಂ ತದನುಗತಿಮುಚಾಂ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರಕೋಪಃ || ೮೨ ||

ಬುದ್ಧಿರ್ಮನ್ತ್ರಾರ್ಥವಾದೈರ್ಭವತಿ ದೃಢತರಾ ದೇವತಾತದ್ಗುಣಾದೌ ಬಾಧಶ್ಚಾತೀನ್ದ್ರಿಯೇಽಕ್ಷೈರ್ನ ಹಿ ಭವತಿ ಧಿಯಾಂ ಮಾನತಾ ಚ ಸ್ವತೋ ನಃ । ದುಃಖಾಸಂಭಿನ್ನದೇಶಾದಿಕಮಿವ ಫಲದಾ ದೇವತಾ ತತ್ರತತ್ರ ಪ್ರಾಪ್ಯಾ ಚ ಶ್ರೂಯತೇಽತಃ ಕಥಯ ಕಥಮಿಯಂ ಶಬ್ದಮಾತ್ರಾದಿರೂಪಾ || ೮೩ ||

ಪ್ರಾಚೀನೇನ್ದ್ರಾದ್ಯಪಾಯೇ ದಿಶತು ಕೃತಫಲಂ ಕೋ ನು ಕಲ್ಪಾನ್ತರಾದಾವನ್ಯೇ ತತ್ತತ್ಪದಸ್ಥಾ ನ ತದುಪಜನಕಾಃ ಪ್ರಾಗನಾರಾಧಿತತ್ವಾತ್ । ಮೈವಂ ಯಸ್ಯ ಶ್ರುತಿಶ್ಚ ಸ್ಮೃತಿರಪಿ ನಿಯತಾದೇಶರೂಪೇ ಸ ಏಕಸ್ಸರ್ವಾರಾಧ್ಯಾನ್ತರಾತ್ಮಾ ನ ಹಿ ಗಲಿತಪದೋ ನಾಪಿ ಸುಪ್ತಸ್ತದಾಽಪಿ || ೮೪ ||

ಅಸ್ತ್ವೇವಂ ಕರ್ಮವರ್ಗೇ ಸ್ವಯಮಿಹ ಫಲದೋ ಹವ್ಯಕವ್ಯೈಕಭೋಕ್ತಾ ತನ್ನಿಘ್ನೈಸ್ತೈಃ ಕಿಮನ್ತರ್ಗಡುಭಿರಿತಿ ಚ ನ ಸ್ವೋಕ್ತಿಬಾಧಪ್ರಸಕ್ತೇಃ । ಕರ್ಮಾರಾಧ್ಯತ್ವಮೇಷಾಂ ದಿಶತಿ ಫಲಮಸೌ ಪೂರ್ವಮಾರಾಧಿತಸ್ತೈಃ ಶ್ರದ್ಧೇಯಾಃ ಶ್ರಾದ್ಧಭೋಕ್ತೃದ್ವಿಜವದತ ಇಮೇ ನಿರ್ಜರಾಸ್ತಸ್ಯ ದೇಹಾಃ || ೮೫ ||

ವಿಶ್ವೇಶಾಕೂತಭೇದವ್ಯವಹಿತಫಲದೇ ವೈಧಘಣ್ಟಾಪಥೇಽಸ್ಮಿನ್ ಸಂಸ್ಕಾರಾಣಾಂ ಗತಾರ್ಥಾ ಸರಣಿರಪಿ ತಥಾ ಮನ್ತ್ರಣಪ್ರೋಕ್ಷಣಾದ್ಯೈಃ । ರಾಜೇಚ್ಛೋಪಾತ್ತಭೋಗ್ಯಪ್ರಭೃತಿನಿಯಮವತ್ತತ್ರ ಕಾರ್ಯಾನ್ತರಾದಿಸ್ಸತ್ತ್ವಾದೀನಾಂ ಗುಣಾನಾಂ ವಿಪರಿಣತಿಭಿದಾಂ ತತ್ಫಲಂ ಕೇಚಿದೂಚುಃ || ೮೬ ||

ಕೃಷ್ಯಾದೌ ಮರ್ದನಾದಾವಪಿ ಚ ನ ಹಿ ಪರಪ್ರೀತಿಮೂಲಾ ಫಲಾಪ್ತಿಸ್ತದ್ವತ್ ಸ್ಯಾಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಸಿದ್ಧೇಷ್ವಿತಿ ನ ಸದಫಲಂ ಹ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಾನ್ತಮಾತ್ರಮ್ । ದೃಷ್ಟೌ ಚಾಜ್ಞಾನುವೃತ್ತಿಪ್ರಭೃತಿಷು ಫಲದೌ ಶಾಸಿತುಃ ಪ್ರೀತಿಕೋಪೌ ಶಿಷ್ಟೌ ಚಾತಸ್ಸಮೀಚೀ ತದುಪಗತಿರಿಹ ತ್ಯಕ್ತಿರಿಷ್ಟೇಽಪಿ ವಾಂಶೇ || ೮೭ ||

ಪ್ರಧ್ವಸ್ತಂ ಕರ್ಮ ಕಾಲಾನ್ತರಭವಿತೃಫಲಾಸಾಧಕಂ ತಲ್ಲಿಙಾದೇರ್ವಾಚ್ಯೋಽರ್ಥಃ ಸ್ಥಾಯಿ ಕಾರ್ಯಂ ನ ಯದಿ ಕಥಮಿವಾನ್ವೇತು ಕಾಮೀ ನಿಯೋಜ್ಯಃ । ತಚ್ಚಾಪೂರ್ವಂ ಪ್ರಧಾನಂ ಫಲಜನಕಮಪಿ ಸ್ಯಾನ್ನಿಯೋಜ್ಯಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯೈ ನಿತ್ಯೇ ನೈಷ್ಫಲ್ಯಮಸ್ಯೇತ್ಯಭಿದಧುರಪರೇ ತೇಽಪಿ ನಿರ್ಧೂತಕಲ್ಪಾಃ || ೮೮ ||

ಕೃತ್ಯುದ್ದೇಶ್ಯಂ ಸುಖಾದಿ ಸ್ವತ ಇಹ ನ ಪರಂ ಸ್ಯಾದನನ್ಯಾರ್ಥವೇದ್ಯಂ ಕೢಪ್ತಿಶ್ಚಾನ್ಯಸ್ಯ ಹೇತೋರಪಿ ಚ ಪರಿಹೃತಂ ತತ್ಪರತ್ವಂ ಶ್ರುತೀನಾಮ್ । ನಿತ್ಯೇ ಚಾಪೂರ್ವತೋಽನ್ಯತ್ ಫಲಮನಘಗಿರಸ್ಸಸ್ಮರುರ್ದುಸ್ತ್ಯಜಂ ತನ್ನೋ ಚೇತ್ ಸ್ವಸ್ಮಿನ್ನಿಯೋಗಾಯುತಮಪಿ ನಿಪುಣಾನ್ನೈವ ಶಕ್ತಂ ನಿಯೋಕ್ತುಮ್ || ೮೯ ||

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಶ್ಚೇಲ್ಲಿಙಾದೇಃ ಸ್ವಯಮವಗಮಿತೇ ಸ್ಯಾನ್ಮಿಥಸ್ಸಂಶ್ರಯಾದಿರ್ನಾನ್ಯೈರತ್ರಾನುಭೂತಿಃ ಸ್ಮೃತಿರಪಿ ನ ಚ ವಸ್ತದ್ದ್ವಯಾನ್ಯೋ ವಿಮರ್ಶಃ । ಅರ್ಥಾಪತ್ತ್ಯಾ ಮಿತೇ ಚೇನ್ನ ಗುರುಮತಮಿದಂ ಮನ್ಯಸೇ ತತ್ತಥಾ ಚೇತ್ ಕಲ್ಪ್ಯೇತ ದ್ವಾರಮಾತ್ರಂ ತದಿತಿ ನ ಖಲು ತದ್ವಾಚ್ಯಭಾವಾದಿಕಲ್ಪ್ಯಮ್ || ೯೦ ||

ದೇವಪ್ರೀತ್ಯಾದಿಕಂ ವಾ ವಿದಿತಮಿಹ ವಿಧಿಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯಾಸ್ತು ವಾಚ್ಯಂ ನಾತ್ರಾನ್ಯೋನ್ಯಾಶ್ರಯೋ ನ ಶ್ರುತಪರಿಹರಣಂ ನಾಪಿ ಕೢಪ್ತಿರ್ಗರಿಷ್ಠಾ । ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಂ ಸ್ಯಾಚ್ಚ ಕಿಞ್ಚಿನ್ನೃಪಭಜನನಯಾತ್ ಸಿದ್ಧಮೇತಚ್ಚ ಶಾಸ್ತ್ರೈರಿತ್ಥಂ ತ್ವರ್ಥಾವಿರೋಧೇಽಪ್ಯತಿಗರಿಮಭಯಾನ್ನೇಷ್ಯತೇ ಶಬ್ದಶಕ್ತಿಃ || ೯೧ ||

ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರಂ ವಿಶೇಷ್ಯೇ ಸ್ವಯಮಭಿದಧತೇ ನೈವ ಶಬ್ದಾಃ ಕದಾಚಿತ್ ಶ್ರುತ್ವಾ ಲಿಙ್ವ್ಯಾಪೃತಿಂ ವಾ ಕುತ ಇಹ ಯತನಂ ಸ್ವೋಪಯೋಗಾದ್ಯಬೋಧೇ । ತಸ್ಮಾದಾಸ್ಮಾಕತತ್ತದ್ಯತನಕೃದಭಿಧಾ ಸ್ವಸ್ಯ ವಾಚ್ಯಾ ಲಿಙಾದೇರಿತ್ಯುಕ್ತಿಂ ಬಹ್ವವದ್ಯಾಮಮನಿಷತ ಬುಧಾಸ್ತ್ರಸ್ತರೀಮಾತ್ರರೂಪಾಮ್ || ೯೨ ||

ನ ಸ್ಯಾತ್ ಪುಂಸಃ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯೈ ವಿದಿತಮಪಿ ಗಿರಾ ಸ್ವೇಷ್ಟಹೇತುತ್ವಮಾತ್ರಂ ದುಸ್ಸಾಧಾದಾವಯೋಗಾದಥ ಸಹಕುರುತೇ ಸಾಧ್ಯತೈಕಾರ್ಥಯೋಗಃ । ಇತ್ಥಂ ಶಕ್ತಿರ್ದ್ವಯೇ ಸ್ಯಾದ್ಗರಿಮಹತಮಿದಂ ಕಿಞ್ಚಿದತ್ರಾರ್ಥತಶ್ಚೇದಿಷ್ಟೋಪಾಯತ್ವಮರ್ಥಾದುಚಿತಮಿಹ ತತಃ ಖಣ್ಡಿತಾ ಮಣ್ಡನೋಕ್ತಿಃ || ೯೩ ||

ಧಾತ್ವರ್ಥಸ್ಯೈವ ರೂಪಂ ಕಿಮಪಿ ಹಿ ಕಥಯನ್ತ್ಯತ್ರ ಸರ್ವೇ ಲಕಾರಾಃ ಕರ್ತೃವ್ಯಾಪಾರಸಾಧ್ಯಂ ತ್ವಭಿದಧತಿ ವಿಧಿಪ್ರತ್ಯಯಾಸ್ತಲ್ಲಿಙಾದ್ಯಾಃ । ವೈಘಟ್ಯಂ ದ್ವಾರಸಿದ್ಧಿಃ ಪ್ರಶಮಯತಿ ತಥಾ ಸನ್ತಿ ಲೋಕೋಕ್ತಿಭೇದಾಸ್ಸಿದ್ಧಂ ಶಬ್ದಾನುಶಿಷ್ಟ್ಯಾ ತ್ವಿದಮುಚಿತಮಿತಿ ಸ್ಥಾಪಿತಂ ಭಾಷ್ಯಕಾರೈಃ || ೯೪ ||

ಇಷ್ಟಸ್ವರ್ಗಾದಿಕಸ್ಯ ತ್ವಿತರದಪಿ ಯದಾ ಸಾಧ್ಯಮುಕ್ತಂ ತದಾಽರ್ಥಾತ್ ಸಿದ್ಧಂ ತತ್ಸಾಧನತ್ವಂ ಸುಗಮಮಿಹ ತದಾಽನರ್ಥಕತ್ವಂ ನಿಷೇಧ್ಯೇ । ನಿತ್ಯತ್ವೇನೋಪದಿಷ್ಟೇಷ್ವಕರಣಮಪಿ ತತ್ತುಲ್ಯಮೇವಾರ್ಥಲಬ್ಧಂ ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ ಪ್ರಾಪ್ತಮೇತತ್ ಫಲನಿಯತಿರಪಿ ವ್ಯಜ್ಯತೇ ತತ್ತದುಕ್ತ್ಯಾ || ೯೫ ||

ಸನ್ತಿ ಹ್ಯನ್ಯೇ ಲಿಙರ್ಥಾಃ ಕಥಯಿತೃಪುರುಷಾಕೂತಭೇದಾಸ್ತಥಾಽತ್ರಾಪ್ಯಾಪ್ತಸ್ಯಾಹುರ್ನಿಯೋಗಂ ಹಿತಮಭಿಲಷಿತಂ ಕೇಽಪಿ ಭಾಷ್ಯಾಶಯಸ್ಥಮ್ । ಶಾಸ್ತ್ರಾಜ್ಞಾಚೋದನಾತ್ವಂ ಶ್ರುತಿಷು ವಿಧಿಪದೈರನ್ವಿತತ್ವಂ ನಞೋಽಪಿ ಸ್ವಾದೇಶೇ ಚಾವಧೂತೇ ಭವತಿ ಸಮುಚಿತಃ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಃ ಸ್ವತನ್ತ್ರಾತ್ || ೯೬ ||

ಷಾಡ್ಗುಣ್ಯಸ್ಯೈವ ಕುಕ್ಷೌ ಗುಣಗಣ ಇತರಃ ಶ್ರೀಸಖಸ್ಯೇವ ವಿಶ್ವಂ ಷಟ್ಸ್ವನ್ಯೇ ಜ್ಞಾನಶಕ್ತ್ಯೋರ್ವಿತತಯ ಇತಿ ಚ ವ್ಯಕ್ತಮುಕ್ತಂ ಹಿ ತಜ್ಜ್ಞೈಃ । ನಿಸ್ಸೀಮಾನನ್ದಭಾವಸ್ಥಿರಚರಚಿದಚಿಚ್ಛಾಸನಪ್ರೇರಣಾದ್ಯಾ ಐಶಾನಜ್ಞಾನಧರ್ಮಾಃ ಕತಿಚನ ನಿಯತಾಃ ಕೇಚಿದಾಗನ್ತವಶ್ಚ || ೯೭ ||

ಹೇತೋಃ ಕಾರ್ಯೋಪಯುಕ್ತಂ ಯದಿಹ ಭವತಿ ತಚ್ಛಕ್ತಿಶಬ್ದಾಭಿಲಪ್ಯಂ ತಚ್ಚಾಮುಷ್ಯ ಸ್ವಧರ್ಮಸ್ತದಿತರದಪಿ ವಾಽಪೇಕ್ಷಿತತ್ವಾವಿಶೇಷಾತ್ । ವಿಶ್ವಂ ತದ್ವಿಷ್ಣುಶಕ್ತಿರ್ಮುನಿಭಿರಭಿದಧೇ ತತ್ರತತ್ರೋಪಯೋಗಾದನ್ಯಾ ಸರ್ವಾದ್ಭುತೈಕೋದಧಿರಗಣಿ ನ ಸಾ ತತ್ಸ್ವರೂಪಾದಿಮಾತ್ರಮ್ || ೯೮ ||

ಯದ್ಭ್ರಂಶಾನ್ಮನ್ತ್ರರುದ್ಧೋ ನ ದಹತಿ ದಹನಶ್ಶಕ್ತಿರೇಷಾಽಸ್ತು ಸೋಽಯಂ ಹೇತುರ್ಮನ್ತ್ರಾದ್ಯಭಾವಸ್ಸ ಚ ಗತ ಇತಿ ತದ್ಧೇತ್ವಭಾವಾದದಾಹಃ । ಶಕ್ತೇರ್ನಾಶೇ ಕಿಮಸ್ಯಾಃ ಪುನರಿಹ ಜನಕಂ ವೃತ್ತಿರೋಧಸ್ತು ಯುಕ್ತೋ ವಹ್ನೇರಿತ್ಯಾದಿಘೋಷೋ ವಿರಮತಿ ವಿದಿತೇ ಶಬ್ದತಶ್ಶಕ್ತಿತತ್ತ್ವೇ || ೯೯ ||

ಶಬ್ದಾದಿಷ್ವಸ್ತಿ ಶಕ್ತಿರ್ಯದಿ ಕಥಮಿವ ನ ದ್ರವ್ಯತೈಷಾಂ ಗುಣಿತ್ವೇ ಸಾ ಚೇನ್ನಾಸ್ತ್ಯೇಷು ಕಾರ್ಯಂ ಕಿಮಪಿ ಕಥಮಿತಃ ಸ್ಯಾದಿತೀದಂ ನ ಯುಕ್ತಮ್ । ಶಕ್ತಿಶ್ಶಕ್ತಾ ನ ವೇತಿ ಸ್ವಯಮವಮೃಶತಃ ಸ್ವೋಕ್ತದೋಷಪ್ರಸಙ್ಗೇ ನಿಸ್ತಾರಶ್ಚೇತ್ಸ್ವಭಾವಾತ್ ಫಣಿಮರಣಮಿಹ ಪ್ರಸ್ತುತೇ ಕಿಂ ಪ್ರವೃತ್ತಮ್ || ೧೦೦ ||

ಬಾಹ್ಯಾಕ್ಷಾದೇರವೃತ್ತೌ ಚಿರವಿದಿತಮಪಿ ಸ್ಮರ್ಯತೇ ಯೇನ ಸೋಽಯಂ ಸಂಸ್ಕಾರಸ್ತುಲ್ಯದೃಷ್ಟಿಪ್ರಭೃತಿಸಹಕೃತಶ್ಚೇತಸಸ್ಸಾಹ್ಯಕಾರೀ । ನಾಸೌ ಪೂರ್ವಾನುಭೂತಿಃ ಕಥಮುಪಕುರುತಾಂ ಸಾ ಪುರೈವ ಪ್ರನಷ್ಟಾ ತುಲ್ಯಾದೇರ್ನಾಪಿ ದೃಷ್ಟಿಃ ಕಥಮನವಗತೇ ಸಾ ಸ್ಮೃತಿಂ ನೈವ ಕುರ್ಯಾತ್ || ೧೦೧ ||

ಯಜ್ಜನ್ಯಾಂ ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯಾಂ ಯತ್ ಕಿಮಪಿ ನಿಯಮತೋ ಬೋಧಯಿಷ್ಯತ್ಯದೃಷ್ಟಂ ತತ್ತದ್ವೇದ್ಯಾವಲಮ್ಬಿಸ್ಮೃತಿಮುಪಜನಯೇತ್ ಸಂಮತಂ ಚ ದ್ವಯೋಸ್ತತ್ । ನ ಹ್ಯನ್ಯದ್ ದೃಶ್ಯತೇಽತ್ರ ಕ್ವಚನ ತದಧಿಕೇ ಕಲ್ಪಿತೇ ಗೌರವಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯುತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಾ ನ ಯುಕ್ತಾ ನ ಹಿ ಪರಜನಿತೇ ಕ್ವಾಪಿ ತತ್ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯೋಕ್ತಿಃ || ೧೦೨ ||

ಬುದ್ಧೇರರ್ಥೇಷು ಪೂರ್ವಪ್ರಸರಣಜನಿತಸ್ತೇಷು ಭೂಯೋಽವಗಾಹೇ ಸಂಸ್ಕಾರಃ ಕಾರಣಂ ತನ್ಮತಿಗತ ಉಚಿತಸ್ಸೋಽತ್ರ ಧೀದ್ರವ್ಯಪಕ್ಷೇ । ಆತ್ಮಾಧಾರಸ್ಯ ತದ್ಧೀಪ್ರಸರಜನಕತಾಕೢಪ್ತಿರೌಚಿತ್ಯಹೀನಾ ಧೀನಿಷ್ಠೇನೈವ ತೇನ ಹ್ಯುಚಿತಮವಿಕೃತೇರಾತ್ಮನಃ ಕುಣ್ಠತಾದಿಃ || ೧೦೩ ||

ಶೀಘ್ರಂ ಯಾತೀತಿ ಕರ್ಮಾತಿಶಯಸಮಧಿಕೋ ದೃಶ್ಯತೇ ಕುತ್ರ ವೇಗಸ್ತದ್ಭೇದೈರ್ವೇಗಭೇದಂ ಕಥಯಸಿ ಚ ಸಮಸ್ತೀವ್ರಮನ್ದಕ್ರಮಾದಿಃ । ತತ್ಕರ್ಮತ್ವಾದ್ವಿಗೀತೇ ಪ್ರಥಮವದುಚಿತಾ ತದ್ಗುಣೋತ್ಪನ್ನತಾ ಚೇತ್ ಬಾಧೋ ನಾಸ್ಮಿನ್ವಿಪಕ್ಷೇ ಗುಣಪರಿಷದಿ ವಾ ಕರ್ಮ ಸತ್ತತ್ತ್ವತಃ ಸ್ಯಾತ್ || ೧೦೪ ||

ಶಾಖಾಕೋದಣ್ಡಚರ್ಮಪ್ರಭೃತಿಷು ಸತಿ ಚಾಕರ್ಷಣಾದೌ ಕುತಶ್ಚಿದ್ ಭೂಯಃ ಸ್ವಸ್ಥಾನಯಾನಂ ಭವತಿ ಸ ತು ಗುಣಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸ್ಥಿತಸ್ಥಾಪಕಶ್ಚೇತ್ । ಮೈವಂ ಸಂಸ್ಥಾನಭೇದಸ್ಸ ಭವತು ನಿಯತೋ ಯದ್ವಿಶಿಷ್ಟೇ ತವಾಸೌ ತೇನ ದ್ರೌತ್ಯಂ ವಿಲಮ್ಬೋ ವಿರತಿರಪಿ ಪರಾವರ್ತನೇ ಜಾಘಟೀತಿ || ೧೦೫ ||

ಪ್ರಾಗ್ದೇಶಪ್ರಾಪಕೋಽಸೌ ಕಿಮಿತಿ ನಿಯಮಿತೋ ಮೇದಿನೀಮಾತ್ರನಿಷ್ಠಸ್ತೋಯಾಗ್ನ್ಯಾದಾವದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ಯದಿ ನ ಪೃಥಿವ್ಯೇಕದೇಶೇಽಪ್ಯದೃಷ್ಟೇಃ । ಭೂಮ್ಯಂಶೇ ದೃಶ್ಯತೇ ತತ್ಫಲಮಿತಿ ಯದಿ ನಾಬಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಸಾಮ್ಯಾತ್ ಭೂಪಷ್ಟಮ್ಭಾದಿಭೇದಾದಿದಮಿತಿ ಚ ವಿಪರ್ಯಾಸಕಲ್ಪೇಽಪ್ಯಪಾಯಾತ್ || ೧೦೬ ||

ಕೇಚಿದ್ದೇಶಾನ್ತರಾಪ್ತೇರ್ಜನಿಮಭಿದಧತೇ ಕರ್ಮ ಯಾ ಕರ್ಮಜೇಷ್ಟಾ ನೇತ್ಯೇಕೇಽಮ್ಭಃಪ್ರವಾಹಸ್ಥಿರವಪುಷಿ ಝಷೇ ತತ್ಪ್ರತೀತೇರಭಾವಾತ್ । ಖಾದೌ ಸ್ರೋತಃಪ್ರದೇಶಾನ್ತರಯುತಿರುದಕೇ ಖಾದಿದೇಶಾನ್ತರಾಪ್ತಿಸ್ತುಲ್ಯಾ ತಲ್ಲೌಲ್ಯದೃಷ್ಟಿಃ ಪಯಸಿ ತದಧಿಕಂ ಕರ್ಮ ನಾಲಮ್ಬತೇ ಚೇತ್ || ೧೦೭ ||

ಕರ್ಮತ್ವಾನ್ನಾಕ್ಷಯೋಗ್ಯಂ ವಿಮತಮಿತಿ ಯದಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿಶೂನ್ಯಂ ತದೇತದ್ಯೋಗ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಹ್ಯದೃಷ್ಟಿಸ್ಸಹಕೃದಪಗಮಾದರ್ಯಮಾದಿಕ್ರಿಯಾಣಾಮ್ । ನೋ ಚೇತ್ಕರ್ಮೈವ ನ ಸ್ಯಾತ್ ಫಲಮಪಿ ಹಿ ಭವೇತ್ಕರ್ಮಹೇತೋಸ್ತ್ವದಿಷ್ಟಾತ್ ದ್ವಿಷ್ಠತ್ವಾದ್ವಾ ಫಲಸ್ಯ ದ್ವಿತಯಮಪಿ ಭವೇತ್ಕರ್ಮವತ್ಸರ್ವದಾ ವಃ || ೧೦೮ ||

ಕೇಚಿತ್ಕರ್ಮಾದಿರೂಪಂ ಜಗದುರಸಮವಾಯ್ಯಾಹ್ವಯಂ ಹೇತುಭೇದಂ ಕಿಂ ತೈರೇವಂ ನಿಮಿತ್ತಾಶ್ರಯಮಿಹ ಜನಕಂ ನಾನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಭಕ್ತಮ್ । ತತ್ಪ್ರತ್ಯಾಸತ್ತಿಮಾತ್ರಂ ವ್ಯಭಿಚರತಿ ಯದಿ ಸ್ವಾವಕೢಪ್ತೇಽಪಿ ತುಲ್ಯಂ ಯುಕ್ತ್ಯಾ ನೈಯತ್ಯಮತ್ರೇತ್ಯಪಿ ಸಮಮಥವಾ ಸ್ವಸ್ತಿ ವಃ ಸ್ವೈರವಾಗ್ಭ್ಯಃ || ೧೦೯ ||

ಕರ್ಮೋತ್ಕ್ಷೇಪಾದಿಭೇದಾತ್ ಕತಿಚಿದಕಥಯನ್ ಪಞ್ಚಧಾ ತಚ್ಚ ಮನ್ದಂ ದಿಗ್ಭೇದಾತ್ತಸ್ಯ ಭೇದೇ ದಶವಿಧಮಪಿ ತತ್ಕಲ್ಪನಂ ಸಾಂಪ್ರತಂ ಸ್ಯಾತ್ । ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿದ್ಭೇದಕಾಚ್ಚೇದನವಧಿಕಭಿದಾ ಕರ್ಮಹೇತುರ್ಧ್ರುವಾಚ್ಚೇದವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ಬುದ್ಧಿತಶ್ಚೇದಿಯಮಿತರಸಮಾ ಸಂಕರಸ್ತ್ವತ್ರ ಸಹ್ಯಃ || ೧೧೦ ||

ಮೃತ್ಸ್ವರ್ಣಾದಿಪ್ರಸೂತೇ ಭವತಿ ಹಿ ಘಟಧೀರ್ನಾನ್ಯದನ್ಯದ್ ಘಟತ್ವಂ ನೈಕಂ ಬಾಧ್ಯಂ ಸಮತ್ವಾತ್ತದಿಹ ಪರಿಹೃತಿಃ ಕುತ್ರಚಿತ್ಕ್ವಾಪಿ ಯೋಗಃ । ಪಾರಾಪರ್ಯಂ ವಿರೋಧಃ ಪರಿಹರಣಸಮಾವೇಶನಂ ಚಾಸ್ತ್ಯುಪಾಧೌ ತುಲ್ಯಂ ಚಾತಿಪ್ರಸಙ್ಗಾದಿಕಮಿತಿ ನ ಯಥಾದೃಷ್ಟಭಙ್ಗಃ ಕ್ವಚಿತ್ಸ್ಯಾತ್ || ೧೧೧ ||

ಜಾತಿಃ ಪ್ರಾಣಪ್ರದಾತ್ರೀ ಗುಣ ಇಹ ತದನುಪ್ರಾಣಿತೇ ಭೇದ(ಕಃ)ಕಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹುಃ ಕೇಽಪಿ ನೇತ್ಥಂ ನಿಯತಿರುಭಯಥಾಽಪ್ಯರ್ಥದೃಷ್ಟೇರ್ನಿಶಾದೌ । ತೇನಾನ್ವೇಷ್ಟವ್ಯಭೇದಪ್ರತಿನಿಯತಿಮತಾ ಕೇನಚಿನ್ನಿತ್ಯರೂಪ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಯಾದೃಚ್ಛಿಕೀಷು ಪ್ರಮಿತಿಷು (ತು) ಚ ಯಥಾದರ್ಶನಂ ತದ್ವ್ಯವಸ್ಥಾ || ೧೧೨ ||

ಭಿನ್ನೇಷ್ವೇಕಾವಮರ್ಶೋ ನ ತು ನಿರುಪಧಿಕಸ್ತೇಷು ಚೈಕ್ಯಂ ವಿರುದ್ಧಂ ಜ್ಞಾನಾಕಾರೋಽಪಿ ಬಾಹ್ಯೋ ನ ಹಿ ಭವತಿ ನ ಚಾಸಿದ್ಧಮಾರೋಪಣೀಯಮ್ । ತಸ್ಮಾದ್ ಗೋತ್ವಾದಿಬುದ್ಧಿವ್ಯವಹೃತಿವಿಷಯಃ ಕೋಽಪಿ ಸತ್ಯೋಽನುವೃತ್ತಸ್ತಸ್ಯ ತ್ಯಾಗೇಽನುಮಾದೇಃ ಕ್ಷತಿರಿತಿ ಕಣಭುಕ್ತನ್ತ್ರಭಕ್ತಾ ಗೃಣನ್ತಿ || ೧೧೩ ||

ಮಧ್ಯೇ ಯದ್ಯಸ್ತಿ ಜಾತಿರ್ಮತಿವಿಹತಮಥೋ ನಾಸ್ತಿ ಭಿನ್ನಾ ಭವೇತ್ ಸಾ ತಸ್ಮಾದನ್ಯತ್ರ ವೃತ್ತಿರ್ನ ಚ ಸಕಲಮತಿಃ ಕ್ವಾಪಿ ಕೃತ್ಸ್ನಾಂಶವೃತ್ತ್ಯೋಃ । ಧರ್ಮಿಧ್ವಂಸೇ ತು ಧರ್ಮಸ್ಥಿತಿರಪಿ ನ ಭವೇನ್ನಾತ್ರ ಗತ್ಯಾದಿ ಚ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾದ್ಯೈರ್ಬಾಹ್ಯಜಲ್ಪೈರನಿತರಗತಿಕಾ ಸಂವಿದಕ್ಷೋಭಣೀಯಾ || ೧೧೪ ||

ಅನ್ಯಾಪೋಹಸ್ತು ಗೋತ್ವಪ್ರಭೃತಿರಿತಿ ತು ನೇದಂತಯಾ ತತ್ಪ್ರತೀತೇರನ್ಯೋನ್ಯಾಪೋಹಬುದ್ಧ್ಯಾ ನಿಯತಿರಿತಿ ಮಿಥಸ್ಸಂಶ್ರಯಸ್ತತ್ಪ್ರತೀತೌ । ವಿಧ್ಯಾಕ್ಷೇಪಕ್ಷಮತ್ವಾದ್ವಿಷಮಸಮತಯಾ ಬುದ್ಧಿನೈಯತ್ಯಸಿದ್ಧೇಶ್ಶಬ್ದಾರ್ಥತ್ವಾದಪೋಹೋ ವಿಮತಿಪದಮಿತಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿಭಙ್ಗಾದಿದುಃಸ್ಥಮ್ || ೧೧೫ ||

ಯುಜ್ಯೇತೋಪಾಧಿತಶ್ಚೇದನುಗತಧಿಷಣಾ ತತ್ರ ನೇಷ್ಟಾಽನ್ಯಕೢಪ್ತಿಸ್ತಸ್ಮಾತ್ ಸಂಘಾತವರ್ಗೇಷ್ವವಯವರಚನಾಭೇದತೋಽನ್ಯನ್ನ ಸಿಧ್ಯೇತ್ । ಸೌಸಾದೃಸ್ಯಾತ್ತು ಜಾತಿವ್ಯವಹೃತಿನಿಯಮಸ್ತೇನ ನಾತಿಪ್ರಸಕ್ತಿರ್ನೋ ಚೇನ್ಮೂರ್ತತ್ವಮುಖ್ಯೈಸ್ತ್ವದಭಿಮತಿನಯಾದ್ವ್ಯಜ್ಯತಾಂ ಜಾತಿರನ್ಯಾ || ೧೧೬ ||

ಜಾತೇರ್ಯದ್ವ್ಯಞ್ಜಕಂ ತೇ ತದಪಿ ಯದಿ ಮತಂ ಜಾತಿತಸ್ಸಂಗೃಹೀತಂ ಸಾಽಪಿ ವ್ಯಙ್ಗ್ಯಾನ್ಯತಸ್ಸ್ಯಾತ್ತದುಪರಿ ಚ ಭವೇಜ್ಜಾತಿಸಂಸ್ಥಾನಮಾಲಾ । ಸ್ವೇನೈವ ವ್ಯಞ್ಜಕಸ್ಯಾಪ್ಯನುಗತಿರಿತಿ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ಜಾತಿಃ ಕಿಮರ್ಥಾ ವ್ಯಾವೃತ್ತಾನಾಂ ಸ್ವಭಾವಾದ್ಯದಿ ತದನುಗತವ್ಯಞ್ಜಕತ್ವಂ ಜಿತಸ್ತ್ವಮ್ || ೧೧೭ ||

ವ್ಯಾವೃತ್ತೈರ್ವ್ಯಕ್ತಿವನ್ನ ವ್ಯವಹೃತಿನಿಯಮಸ್ಸಾಧ್ಯತಾ ನಾನುವೃತ್ತೌ ತದ್ಧರ್ಮಸ್ಯಾನುವೃತ್ತೌ ಮದಭಿಮತಮಿಹ ಸ್ವೀಕ್ರಿಯೇತೇತಿ ಚೇನ್ನ । ಕೇಚಿತ್ಸಂಸ್ಥಾನಭೇದಾಃ ಕ್ವಚನ ಖಲು ಮಿಥೋ ಭಾನ್ತಿ ಸಾದೃಶ್ಯರೂಪಾಸ್ತಸ್ಮಾದನ್ಯೋನ್ಯಜೈಕಸ್ಮೃತಿವಿಷಯತಯಾ ತತ್ತದೇಕಾವಮರ್ಶಃ || ೧೧೮ ||

ಸಾದೃಶ್ಯಸ್ಯಾನುವೃತ್ತೌ ಭವತಿ ಪರಮತಾ ಜಾತಿರೇವಾನ್ಯಥಾ ಚೇತ್ತನ್ಮೂಲಾ ನಾನುವೃತ್ತವ್ಯವಹೃತಿರುಚಿತೇತ್ಯೇತದಪ್ಯಾತ್ತಸಾರಮ್ । ಏಕೈಕಸ್ಥಂ ತು ತೈಸ್ತೈರ್ನಿರುಪಧಿನಿಯತೈಸ್ಸಪ್ರತಿದ್ವನ್ದ್ವಿಕಂ ಸ್ಯಾತ್ ಧರ್ಮಾಭಾವಪ್ರತೀತಿಪ್ರಭೃತಿನಿಯಮವದ್ದುಸ್ತ್ಯಜೇಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾ || ೧೧೯ ||

ಸಾದೃಶ್ಯಂ ಶಕ್ತಿಸಂಖ್ಯಾಪ್ರಭೃತಿ ಚ ಕತಿಚಿದ್ಭಿನ್ನಮೂಚುರ್ಗುಣಾದೇಃ ಸ್ಯಾದತ್ರಾತಿಪ್ರಸಕ್ತಿಃ ಪ್ರತಿಗುಣಮಗುಣೀಕಾರಲಿಙ್ಗೋಪಲಬ್ಧೇಃ । ಸಾಧರ್ಮ್ಯಾತ್ ಸಂಗ್ರಹಶ್ಚೇತ್ ಸಮಮಿದಮುಭಯೋರ್ಯೇನಕೇನಾಪಿ ಯದ್ವಾ ಕಿಂ ದನ್ತಾದನ್ತಿ ಕೃತ್ವಾ ಫಲಮಿಹ ಬಲಿಭುಗ್ದನ್ತಚಿನ್ತಾನ್ತರೇಽಸ್ಮಿನ್ || ೧೨೦ ||

ಗನ್ಧಾದೌ ಸನ್ನಿವೇಶೋ ನ ಹಿ ಭವತಿ ನ ಚ ದ್ರವ್ಯಭೇದೇ ನಿರಂಶೇ ತಸ್ಮಾಜ್ಜಾತ್ಯಾಽನುವೃತ್ತವ್ಯವಹೃತಿರಿತಿ ಚೇದುಕ್ತತುಲ್ಯೋತ್ತರಂ ತತ್ । ತತ್ತದ್ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಾದ್ ಘಟತ ಇಹ ಮಿಥಸ್ಸಪ್ರತಿದ್ವನ್ದ್ವಿಕತ್ವಂ ತಜ್ಜಾತ್ಯಾಧಾರತಾದೇರಪಿ ತವ ನಿಯತಿಸ್ತತ್ರ ನ ಹ್ಯನ್ಯತಃ ಸ್ಯಾತ್ || ೧೨೧ ||

ಸತ್ತಾಸಾಮಾನ್ಯಮೇಕೇ ತ್ರಿಷು ಪರಿಜಗೃಹುಃ ಕೇಽಪಿ ಜಾತವಪೀದಂ ಪ್ರಖ್ಯಾದೀನಾಂ ಸಮತ್ವಾತ್ಕಥಯ ನ ಕಿಮಿದಂ ಸರ್ವನಿಷ್ಠಂ ಗೃಹೀತಮ್ । ಕಿಞ್ಚ ಪ್ರಾಮಣಿಕತ್ವಪ್ರಭೃತಿಸಮಧಿಕಂ ಸತ್ತ್ವಮನ್ಯನ್ನ ದೃಷ್ಟಂ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಾಶ್ರಿತಂ ಯೈರ್ಧ್ರುವಮಪಲಪಿತಂ ತತ್ತು ತೈರ್ಧರ್ಮತೋಕ್ತೇಃ || ೧೨೨ ||

ಯಜ್ಜಾತೀಯಂ ಸದಾ ಯದ್ಯದವಧಿಗುಣಕಂ ಯತ್ರ ನ ಹ್ಯನ್ಯದೀದೃಕ್ ದೃಷ್ಟೈರಿತ್ಥಂ ವಿಶೇಷೈರ್ಜಗತಿ ವಿಷಮತಾಂ ವಕ್ತಿ ವೈಶೇಷಿಕೋಽಪಿ । ನಿತ್ಯೇಷ್ವತ್ಯನ್ತತುಲ್ಯೇಷ್ವಪಿ ನಿಯತದಶಾಭೇದಯೋಗೋಽಸ್ತಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾತ್ ಪ್ರಾಚ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾದಯೋ ವಾ ವಿದುರತಿಭಿದುರಾನ್ ಯೋಗಿವರ್ಯಾದಯಸ್ತಾನ್ || ೧೨೩ ||

ಮುಕ್ತಾಸ್ತ್ವತ್ಪಕ್ಷಕೢಪ್ತಾ ನ ಹಿ ನಿಗಮ(ದೃಶಾಂ)ವಿದಾಂ ತಾದೃಶಾಣ್ವಾದಯೋ ವಾ ಯೇಷಾಮನ್ಯೋನ್ಯಭೇದೀ ಗಜತುರಗನಯಾತ್ಕಲ್ಪ್ಯತೇಽನ್ಯೋ ವಿಶೇಷಃ । ಜಾತ್ಯೈಕ್ಯಾದ್ವಃ ಪೃಥಕ್ತ್ವೈರಿಹ ನ ಯದಿ ಫಲಂ ಸ್ಯಾದ್ವಿಶೇಷೈಃ ಕಥಂ ತತ್ ತೇಷಾಮಪ್ಯಸ್ತ್ಯುಪಾಧಿಸ್ಸಮ ಇತಿ ನ ಭಿದಾಽಸ್ತ್ಯತ್ರ ಸಂರಮ್ಭಮಾತ್ರಾತ್ || ೧೨೪ ||

ನಾಸ್ಮದ್ದೃಶ್ಯಾ ವಿಶೇಷಾಃ ಪ್ರಣಿಹಿತಮನಸಾಂ ತದ್ಧಿಯಾಂ ಕ್ವೋಪಯೋಗಸ್ತತ್ತದ್ವಸ್ತುಪ್ರಕಾಶಸ್ಸುಲಭ ಇಹ ಪುನರ್ಭಿನ್ನಧೀರಸ್ತು ಮಾ ವಾ । ವಿ(ಶ್ವ)ಶ್ವಂ ಸ್ರಷ್ಟುರ್ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರಮಿತಿಮಿಹ ನ ತೇ ಕುರ್ವತೇ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧಾಂ ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ಸಿದ್ಧ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೋರ್ನ ಫಲಮನುಮಯಾ ನಾಗಮೋಽಪ್ಯತ್ರ ತಾದೃಕ್ || ೧೨೫ ||

ಬನ್ಧಂ ನಾಧ್ಯಕ್ಷಯಾಮಸ್ಸಮಧಿಕಮಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧಯೋಸ್ತತ್ಸ್ವರೂಪಾತ್ ಕಲ್ಪ್ಯೇ ತಸ್ಯಾತಿರೇಕೇ ತದುಪರಿ ಚ ತಥೇತ್ಯಪ್ರಕಮ್ಪ್ಯಾಽನವಸ್ಥಾ । ತಾಭ್ಯಾಮೇಷ ಸ್ವಭಾವಾದ್ಘಟಿತ ಇತಿ ಕೃತಾ ಭಕ್ತಿರಸ್ತ್ವೇತಯೋಸ್ತೇ ನೋ ಚೇತ್ ಜ್ಞಾನಾದಿಕಾನಾಂ ವಿಷಯವಿಷಯಿತಾದ್ಯಾಪತೇದನ್ಯದೇವಮ್ || ೧೨೬ ||

ಸಂಬನ್ಧೇ ಸರ್ವತುಲ್ಯೇ ಪ್ರಸಜತಿ ಗುಣಜಾತ್ಯಾದಿಸಙ್ಕೀರ್ಣಭಾವಃ ತತ್ತದ್ದ್ವನ್ದ್ವಸ್ವಭಾವಾದನಿಯತಿಶಮನೇ ನಿಷ್ಫಲಾಽನ್ಯಸ್ಯ ಕೢಪ್ತಿಃ । ತ್ಯಕ್ತೇ ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷೇ ಸ್ವಯಮುಭಯಸಮೇ ಚಾತ್ರ ಸಂಬನ್ಧರೂಪೇ ನಾನಾಸಂಬನ್ಧಪಕ್ಷೇಽಪ್ಯಯಮಧಿಕರಣಾಧೇಯಭೇದಃ ಕಥಂ ಸ್ಯಾತ್ || ೧೨೭ ||

ಧರ್ಮೋ ಧರ್ಮೀ ದ್ವಯಂ ವಾ ಕೃತಕಮಭಿಮತಂ ಯತ್ರ ಸಂಬನ್ಧಮತ್ರ ಪ್ರಾಹುಃ ಕಾರ್ಯಂ ಸ್ವಭಾವಾತ್ತದುಭಯಘಟಿತಂ ಕೇಽಪಿ ದತ್ತೋತ್ತರಂ ತತ್ । ಸಿದ್ಧೇಽಸಿದ್ಧೇ ಸಮಂ ವಾ ತದುದಯ ಇತಿ ತು ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಪಕ್ಷತ್ರಯೇಽಪಿ ಪ್ರಾಗುಕ್ತೇಭ್ಯೋಽತಿರಿಕ್ತಾನ್ ಪ್ರಣಿಹಿತಮನಸಃ ಪಶ್ಯತ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಾನ್ || ೧೨೮ ||

ಸೋಽಭಾವೋ ಯಃ ಸ್ವಭಾವಂ ನಿಯಮಯತಿ ದಶಾದೇಶಕಾಲಾದಿಭೇದೋ ನೈವಂ ಸರ್ವಾಶ್ರಿತಾನಾಂ ತ್ಯಜನಮನಿತರಸ್ಥಾಪ್ಯಧೀಪ್ರಾಪಿತತ್ವಾತ್ । ತತ್ತತ್ಪ್ರತ್ಯರ್ಥಿಭಾವಸ್ಫುರಣಸಹಕೃತೋ ನಞ್ಪ್ರಯೋಗಕ್ಷಮೋಽಸೌ ನಾಭಾವಾನಾಮಭಾವಂ ತ್ವಮಪಿ ಕಲಯಸೇ ಭಾವಭೇದಾದಿತೋಽನ್ಯಮ್ || ೧೨೯ ||

ಪ್ರಧ್ವಂಸಪ್ರಾಗಭಾವೋ ದ್ವಿತನುರಭಿಮತಃ ಪ್ರಾಗಭಾವಾತ್ಯಯಶ್ಚ ಪ್ರಾಗೂರ್ಧ್ವಾನಾದ್ಯನನ್ತಪ್ರತಿನಿಯತದಶಾಸನ್ತತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ತಥಾ ನಃ । ಕೢಪ್ತೇಽನ್ಯಸ್ಮಿನ್ನಭಾವೇ ಪರಮಪಿ ಚ (ಪು)ಪರಾಭಾವಪಾರಮ್ಪರೀತಸ್ಸಂಪದ್ಯೇತಾನವಸ್ಥಾ ಸ್ವತ ಉಪರಮಣಂ ದೃಷ್ಟ ಏವಾಸ್ತ್ವಭೀಷ್ಟೇ || ೧೩೦ ||

ದ್ರವ್ಯೇಷ್ವೇವ ಹ್ಯವಸ್ಥಾಕ್ರಮತ ಉಪನತಾ ಜನ್ಮಭಙ್ಗಾದಿರೂಪಾ ನಾವಸ್ಥಾನಾಮವಸ್ಥಾನ್ವಯ ಇತಿ ನ ಭವೇತ್ ಕಾರ್ಯತಾದೀತಿ ಚೇನ್ನ । ತಾ ಏವಾನ್ಯೋನ್ಯವೈರವ್ಯತಿಭಿದುರತಯಾಽನ್ಯೋನ್ಯನಾಶಾದಿರೂಪಾಶ್ಚಿನ್ತ್ಯೋ ಜನ್ಮಾದಿಷಟ್ಕವ್ಯವಹೃತಿವಿಷಯಸ್ತತ್ತದರ್ಥೇ ಯಥಾರ್ಹಮ್ || ೧೩೧ ||

ನಾಭಾವಃ ಕಾರಣಾನಾಂ ಕಥಮಪಿ ವಿಷಯೋ ನಿಃಸ್ವಭಾವತ್ವಯುಕ್ತೇಃ ನಾಶೋಽಪ್ಯಸ್ಯಾನಪೇಕ್ಷ್ಯಃ ಸ್ವಯಮಸತ ಇತಿ ಪ್ರಾಗಭಾವಾದಿ ನಿತ್ಯಮ್ । ಸ್ವಾಭಾವಗ್ರಸ್ತಮೇತನ್ನಿಖಿಲಮಪಿ ಜಗನ್ನಿಃಸ್ವಭಾವಂ ತತಃ ಸ್ಯಾತ್ ಮೈವಂ ಭಾವಾನ್ತರಾತ್ಮನ್ಯಧಿಕವಪುಷಿ ವಾ ತತ್ಸ್ವಭಾವತ್ವದೃಷ್ಟೇಃ || ೧೩೨ ||

ಏತಾವನ್ತಃ ಪದಾರ್ಥಾ ನ ತು ಪರ ಇತಿ ತತ್ಸಿದ್ಧ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೋರಯುಕ್ತಂ ಮೈವಂ ಯೋಽಸ್ತ್ಯೇಷ ಸಿದ್ಧಾನ್ನ ಪರ ಇತಿ ವಚಸ್ಯೇಷ ದೋಷೋ ನ ತು ಸ್ಯಾತ್ । ಸತ್ಯೇವ ಸ್ಯಾತ್ತವಾಪಿ ಹ್ಯಧಿಕಮನಧಿಕಂ ವೇತಿ ಶಙ್ಕಾವಕಾಶೋ ನೈವಂ ಚೇನ್ನೈವ ಶಙ್ಕಾ ನ ಚ ಪರಿಹರಣಂ ಭಿತ್ತಿಲಾಭೇ ಹಿ ಚಿತ್ರಮ್ || ೧೩೩ ||

ಇತ್ಥಂ ಶ್ರೀವೇಙ್ಕಟೇಶಃ ಶ್ರುತಮಮತ ಜಗನ್ಮೂಲಕನ್ದಂ ಮುಕುನ್ದಂ ವಿಸ್ತಾರೋ ಯಸ್ಯ ವಿಶ್ವಂ ಮುನಿಭಿರಭಿದಧೇ ವಿಸ್ತರೋ ವಾಙ್ಮಯಂ ಚ । ಯನ್ನಾಸ್ಮಿನ್ ಕ್ವಾಪಿ ನೈತತ್ ಕ್ಷಮಮಿಹ ಕುಹಕೈರಿನ್ದ್ರಜಾಲಂ ನ ತೈಸ್ತೈರೇಕಂ ತತ್ಸರ್ವಸಿದ್ಧ್ಯೈ ಕಲಯತ ಹೃದಯೇ ತತ್ತ್ವಮುಕ್ತಾಕಲಾಪಮ್ || ೧೩೪ ||

ನಿಶ್ಶೇಷಾಂ ವಸ್ತುವೃತ್ತಿಂ ನಿಪುಣಮಿಹ ಮಯಾ ನ್ಯಸ್ಯತಾ ಕ್ವಾಪಿ ಕೋಣೇ ಯತ್ರೋದಾಸಿ ದ್ವಿಧಾ ವಾ ಸಮಗಣಿ ಗಹನೇ ಸಮ್ಮತೇ ಸನ್ಮತೀನಾಮ್ । ನಿಷ್ಕ್ರಷ್ಟುಂ ಕಶ್ಚಿದನ್ಯಃ ಪ್ರಭುರಿಹ ಭಗವಲ್ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಚಾರ್ಯಮುದ್ರಾಮಕ್ಷುದ್ರಾಚಾರ್ಯಶಿಕ್ಷಾಶತಗುಣಿತಮತೇರಪ್ರಮತ್ತಾನ್ನ ಮತ್ತಃ || ೧೩೫ ||

ದೃಷ್ಟೇಽಪಹ್ನುತ್ಯಭಾವಾದನುಮಿತಿವಿಷಯೇ ಲಾಘವಸ್ಯಾನುರೋಧಾಚ್ಛಾಸ್ತ್ರೇಣೈವಾವಸೇಯೇ ವಿಹತಿವಿರಹಿತೇ ನಾಸ್ತಿಕತ್ವಪ್ರಹಾಣಾತ್ । ನಾಥೋಪಜ್ಞಂ ಪ್ರವೃತ್ತಂ ಬಹುಭಿರುಪಚಿತಂ ಯಾಮುನೇಯಪ್ರಬನ್ಧೈಸ್ತ್ರಾತಂ ಸಮ್ಯಗ್ಯತೀನ್ದ್ರೈರಿದಮಖಿಲತಮಃಕರ್ಶನಂ ದರ್ಶನಂ ನಃ || ೧೩೬ ||

ಹೃದ್ಯಾ ಹೃತ್ಪದ್ಮಸಿಂಹಾಸನರಸಿಕಹಯಗ್ರೀವಹೇಷೋರ್ಮಿಘೋಷಕ್ಷಿಪ್ತಪ್ರತ್ಯರ್ಥಿದೃಪ್ತಿರ್ಜಯತಿ ಬಹುಗುಣಾ ಪಙ್ಕ್ತಿರಸ್ಮದ್ಗುರೂಣಾಮ್ । ದಿಕ್ಸೌಧಾಬದ್ಧಜೈತ್ರಧ್ವಜಪಟಪವನಸ್ಫಾತಿನಿರ್ಧೂತತತ್ತತ್ಸಿದ್ಧಾನ್ತಸ್ತೋಮತೂಲಸ್ತಬಕವಿಗಮನವ್ಯಕ್ತಸದ್ವರ್ತನೀಕಾ || ೧೩೭ ||

ಅಧ್ಯಕ್ಷಂ ಯಚ್ಛ್ರುತಂ ವಾ ಲಘು ಭವತಿ ತದಿತ್ಯಾದಿಮೋ ವಾದಿಮೋಹಸ್ತತ್ತ್ವೋದರ್ಕಾ ನ ತರ್ಕಾಸ್ತದಿಹ ಜಗತಿ ಕಿಂ ಮೇಧಯಾ ಸಾಧಯಾಮಃ । ತಿಷ್ಠತ್ವೇತಲ್ಲಘಿಷ್ಠಾಃ ಕತಿಚನ ದಧತೋ ಮಾನಸೇ ಮಾನಸೇತುಂ ಹಂಹೋ ಸಭ್ಯಾನಸಭ್ಯಸ್ಥಪುಟಮುಖಪುಟಾ ದುರ್ಜನಾ ನಿರ್ಜಯನ್ತಿ || ೧೩೮ ||

ಸ್ಯಾದಿತ್ಥಂ ಶಿಕ್ಷಿತಾರ್ಥೋ ಯ ಇಹ ಯತಿಪತಿಚ್ಛಾತ್ರಹಸ್ತಾಗ್ರನೃತ್ಯನ್ನಾರಾಚನ್ಯಾಸರೇಖಾಸಹಚರಿತಮತಿಸ್ಸರ್ವತನ್ತ್ರಸ್ವತನ್ತ್ರಃ । ಶುಷ್ಕೋಪನ್ಯಾಸಶಿಕ್ಷಾಪಟಿಮಕಟುರಟ(ದ್ಭಾಣ್ಡ)ದ್ವೈರಿವಿದ್ವತ್ಕರೋಟೀಕುಟ್ಟಾಕಕ್ರೀಡಮಷ್ಟಾಪದಕಟಕಮಸೌ ವಾಮಪಾದೇ ಬಿಭರ್ತು || ೧೩೯ ||

ಗಾಥಾ ತಾಥಾಗತಾನಾಂ ಗಲತಿ ಗಮನಿಕಾ ಕಾಪಿಲೀ ಕ್ವಾಪಿ ಲೀನಾ ಕ್ಷೀಣಾ ಕಾಣಾದವಾಣೀ ದ್ರುಹಿಣಹರಗಿರಸ್ಸೌರಭಂ ನಾರಭನ್ತೇ । ಕ್ಷಾಮಾ ಕೌಮಾರಿಲೋಕ್ತಿರ್ಜಗತಿ ಗುರುಮತಂ ಗೌರವಾದ್ ದೂರವಾನ್ತಂ ಕಾ ಶಙ್ಕಾ ಶಙ್ಕರಾದೇರ್ಭಜತಿ ಯತಿಪತೌ ಭದ್ರವೇದೀಂ ತ್ರಿವೇದೀಮ್ || ೧೪೦ ||

|| ಇತಿ ತತ್ತ್ವಮುಕ್ತಾಕಲಾಪೇ ಅದ್ರವ್ಯಸರಃ ಪಞ್ಚಮಃ || ೫ ||

|| ಇತಿ ಕವಿತಾರ್ಕಿಕಸಿಂಹಸ್ಯ ಸರ್ವತನ್ತ್ರಸ್ವತನ್ತ್ರಸ್ಯ ಶ್ರೀಮದ್ವೇಙ್ಕಟನಾಥಸ್ಯ ವೇದಾನ್ತಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಕೃತಿಷು ತತ್ತ್ವಮುಕ್ತಾಕಲಾಪಃ ಸಮಾಪ್ತಃ ||