ಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತಂ
ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮಾಧ್ಯಾಯ:
ಯತ್ಪದಾಮ್ಭೋರುಹಧ್ಯಾನವಿಧ್ವಸ್ತಾಶೇಷಕಲ್ಮಷ: ।
ವಸ್ತುತಾಮುಪಯಾತೋಽಹಂ ಯಾಮುನೇಯಂ ನಮಾಮಿ ತಮ್ ।।
ಶ್ರಿಯ: ಪತಿ:, ನಿಖಿಲಹೇಯಪ್ರತ್ಯನೀಕಕಲ್ಯಾಣೈಕತಾನ:, ಸ್ವೇತರಸಮಸ್ತವಸ್ತುವಿಲಕ್ಷಣಾನನ್ತ-ಜ್ಞಾನಾನನ್ದೈಕ ಸ್ವರೂಪ:, ಸ್ವಾಭಾವಿಕಾನವಧಿಕಾತಿಶಯಜ್ಞಾನಬಲೈಶ್ವರ್ಯವೀರ್ಯಶಕ್ತಿತೇಜ:ಪ್ರಭೃತ್ಯಸಂಖ್ಯೇಯ-ಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣಮಹೋದಧಿ:, ಸ್ವಾಭಿಮತಾನುರೂಪೈಕರೂಪಾಚಿನ್ತ್ಯ ದಿವ್ಯಾದ್ಭುತನಿತ್ಯನಿರವದ್ಯನಿರತಿಶಯ-ಔಜ್ಜ್ವಲ್ಯಸೌನ್ದರ್ಯಸೌಗನ್ಧ್ಯಸೌಕುಮಾರ್ಯಲಾವಣ್ಯಯೌವನಾದ್ಯನನ್ತಗುಣನಿಧಿದಿವ್ಯರೂಪ: , ಸ್ವೋಚಿತವಿವಿಧ-ವಿಚಿತ್ರಾನನ್ತಾಶ್ಚರ್ಯನಿತ್ಯನಿರವದ್ಯಾಪರಿಮಿತದಿವ್ಯಭೂಷಣ:, ಸ್ವಾನುರೂಪಾಸಂಖ್ಯೇಯಾಚಿನ್ತ್ಯಶಕ್ತಿನಿತ್ಯ-ನಿರವದ್ಯನಿರತಿಶಯಕಲ್ಯಾಣದಿವ್ಯಾಯುಧ:, ಸ್ವಾಭಿಮತಾನುರೂಪನಿತ್ಯನಿರವದ್ಯ-ಸ್ವರೂಪರೂಪಗುಣವಿಭವೈಶ್ವರ್ಯ-ಶೀಲಾದ್ಯನವಧಿಕಾತಿಶಯಾಸಂಖ್ಯೇಯ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣ ಶ್ರೀವಲ್ಲಭ:, ಸ್ವಸಙ್ಕಲ್ಪಾನುವಿಧಾಯಿಸ್ವರೂಪ-ಸ್ಥಿತಿಪ್ರವೃತ್ತಿಭೇದಾಶೇಷಶೇಷತೈಕರತಿರೂಪನಿತ್ಯನಿರವದ್ಯನಿರತಿಶಯ – ಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯೈಶ್ವರ್ಯಾದ್ಯನನ್ತಗುಣಗಣ-ಅಪರಿಮಿತಸೂರಿಭಿರನವರತಾಭಿಷ್ಟುತಚರಣಯುಗಲ:, ವಾಙ್ಮನಸಾಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯಸ್ವರೂಪಸ್ವಭಾವ:, ಸ್ವೋಚಿತವಿವಿಧ-ವಿಚಿತ್ರಾನನ್ತಭೋಗ್ಯಭೋಗೋಪಕರಣಭೋಗಸ್ಥಾನಸಮೃದ್ಧಾನನ್ತಾಶ್ಚರ್ಯಾನನ್ತಮಹಾವ್ಿಾಭವಾನನ್ತಪರಿಮಾಣ-ನಿತ್ಯನಿರವದ್ಯಾಕ್ಷರಪರಮವ್ಯೋಮನಿಲಯ:, ವಿವಿಧವಿಚಿತ್ರಾನನ್ತಭೋಗ್ಯಭೋಕ್ತೃವರ್ಗಪರಿಪೂರ್ಣ ನಿಖಿಲಜಗದುದಯ-ವಿಭವಲಯಲೀಲ:, ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪುರುಷೋತ್ತಮೋ ನಾರಾಯಣ:, ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ಥಾವರಾನ್ತಮಖಿಲಂ ಜಗತ್ಸೃಷ್ಟ್ವಾ, ಸ್ವೇನ ರೂಪೇಣಾವಸ್ಥಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿದೇವಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಧ್ಯಾನಾರಾಧನಾದ್ಯಗೋಚರ:, ಅಪಾರಕಾರುಣ್ಯಸೌಶೀಲ್ಯ-ವಾತ್ಸಲ್ಯೌದಾರ್ಯಮಹೋದಧಿ:, ಸ್ವಮೇವ ರೂಪಂ ತತ್ತತ್ಸಜಾತೀಯಸಂಸ್ಥಾನಂ ಸ್ವಸ್ವಭಾವಮಜಹದೇವ ಕುರ್ವನ್ ತೇಷು ತೇಷು ಲೋಕೇಷ್ವವತೀರ್ಯಾವತೀರ್ಯ ತೈಸ್ತೈರಾರಾಧಿತಸ್ತತ್ತದಿಷ್ಟಾನುರೂಪಂ ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಮೋಕ್ಷಾಖ್ಯಂ ಫಲಂ ಪ್ರಯಚ್ಛನ್, ಭೂಭಾರಾವತಾರಣಾಪದೇಶೇನಾಸ್ಮದಾದೀನಾಮಪಿ ಸಮಾಶ್ರಯಣೀಯತ್ವಾಯಾವತೀರ್ಯೋರ್ವ್ಯಾಂ ಸಕಲಮನುಜನಯನವಿಷಯತಾಂ ಗತ:, ಪರಾವರನಿಖಿಲಜನಮನೋನಯನಹಾರಿದಿವ್ಯಚೇಷ್ಟಿತಾನಿ ಕುರ್ವನ್, ಪೂತನಾಶಕಟ-ಯಮಲಾರ್ಜುನಾರಿಷ್ಟಪ್ರಲಮ್ಬ-ಧೇನುಕಕಾಲಿಯಕೇಶಿಕುವಲಯಾಪೀಡಚಾಣೂರಮುಷ್ಟಿಕತೋಸಲಕಂಸಾದೀನ್ನಿಹತ್ಯ, ಅನವಧಿಕದಯಾಸೌಹಾರ್ದಾನುರಾಗ-ಗರ್ಭಾವಲೋಕನಾಲಾಪಾಮೃತೈರ್ವಿಶ್ವಮಾಪ್ಯಾಯಯನ್, ನಿರತಿಶಯಸೌನ್ದರ್ಯಸೌಶೀಲ್ಯಾದಿಗುಣಗಣಾವಿಷ್ಕಾರೇಣಾಕ್ರೂರ-ಮಾಲಾಕಾರಾದೀನ್ ಪರಮಭಾಗವತಾನ್ ಕೃತ್ವಾ, ಪಾಣ್ಡುತನಯಯುದ್ಧಪ್ರೋತ್ಸಾಹನ-ವ್ಯಾಜೇನ ಪರಮಪುರುಷಾರ್ಥಲಕ್ಷಣ-ಮೋಕ್ಷಸಾಧನತಯಾ ವೇದಾನ್ತೋದಿತಂ ಸ್ವವಿಷಯಂ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಾನುಗೃಹೀತಂ ಭಕ್ತಿಯೋಗಮವತಾರಯಾಮಾಸ । ತತ್ರ ಪಾಣ್ಡವಾನಾಂ ಕುರೂಣಾಂ ಚ ಯುದ್ಧೇ ಪ್ರಾರಬ್ಧೇ ಸ ಭಗವಾನ್ ಪುರುಷೋತ್ತಮ: ಸರ್ವೇಶ್ವರೇಶ್ವರೋ ಜಗದುಪಕೃತಿಮರ್ತ್ಯ: ಆಶ್ರಿತವಾತ್ಸಲ್ಯವಿವಶ: ಪಾರ್ಥಂ ರಥಿನಮಾತ್ಮಾನಂ ಚ ಸಾರಥಿಂ ಸರ್ವಲೋಕಸಾಕ್ಷಿಕಂ ಚಕಾರ ।
ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಉವಾಚ –
ಧರ್ಮಕ್ಷೇತ್ರೇ ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರೇ ಸಮವೇತಾ ಯುಯುತ್ಸವ: ।
ಮಾಮಕಾ: ಪಾಣ್ಡವಾಶ್ಚೈವ ಕಿಮಕುರ್ವತ ಸಞ್ಜಯ ।। ೧ ।।
ಏವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾಪಿ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾನ್ಧೋ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ: ಸುಯೋಧನವಿಜಯಬುಭುತ್ಸಯಾ ಸಞ್ಜಯಂ ಪಪ್ರಚ್ಛ ।
ಸಞ್ಜಯ ಉವಾಚ –
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತು ಪಾಣ್ಡವಾನೀಕಂ ವ್ಯೂಢಂ ದುರ್ಯೋಧನಸ್ತದಾ ।
ಆಚಾರ್ಯಮುಪಸಂಗಮ್ಯ ರಾಜಾ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್ ।। ೨ ।।
ಪಶ್ಯೈತಾಂ ಪಾಣ್ಡುಪುತ್ರಾಣಾಮಾಚಾರ್ಯ ಮಹತೀಂ ಚಮೂಮ್ ।
ವ್ಯೂಢಾಂ ದ್ರುಪದಪುತ್ರೇಣ ತವ ಶಿಷ್ಯೇಣ ಧೀಮತಾ ।। ೩ ।।
ಅತ್ರ ಶೂರಾ ಮಹೇಷ್ವಾಸಾ ಭೀಮಾರ್ಜುನಸಮಾ ಯುಧಿ ।
ಯುಯುಧಾನೋ ವಿರಾಟಶ್ಚ ದ್ರುಪದಶ್ಚ ಮಹಾರಥ: ।। ೪ ।।
ಧೃಷ್ಟಕೇತುಶ್ಚೇಕಿತಾನ: ಕಾಶೀರಾಜಶ್ಚ ವೀರ್ಯವಾನ್ ।
ಪುರುಜಿತ್ಕುನ್ತಿಭೋಜಶ್ಚ ಶೈಬ್ಯಶ್ಚ ನರಪುಙ್ಗವ: ।। ೫ ।।
ಯುಧಾಮನ್ಯುಶ್ಚ ವಿಕ್ರಾನ್ತ ಉತ್ತಮೌಜಾಶ್ಚ ವೀರ್ಯವಾನ್ ।
ಸೌಭದ್ರೋ ದ್ರೌಪದೇಯಾಶ್ಚ ಸರ್ವ ಏವ ಮಹಾರಥಾ: ।। ೬ ।।
ಅಸ್ಮಾಕಂ ತು ವಿಶಿಷ್ಟಾ ಯೇ ತಾನ್ನಿಬೋಧ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ ।
ನಾಯಕಾ ಮಮ ಸೈನ್ಯಸ್ಯ ಸಂಜ್ಞಾರ್ಥಂ ತಾನ್ ಬ್ರವೀಮಿ ತೇ ।। ೭ ।।
ಭವಾನ್ ಭೀಷ್ಮಶ್ಚ ಕರ್ಣಶ್ಚ ಕೃಪಶ್ಚ ಸಮಿತಿಞ್ಜಯ: ।
ಅಶ್ವತ್ಥಾಮಾ ವಿಕರ್ಣಶ್ಚ ಸೌಮದತ್ತಿಸ್ತಥೈವ ಚ ।। ೮ ।।
ಅನ್ಯೇ ಚ ಬಹವ: ಶೂರಾ ಮದರ್ಥೇ ತ್ಯಕ್ತಜೀವಿತಾ: ।
ನಾನಾಶಸ್ತ್ರಪ್ರಹರಣಾಸ್ಸರ್ವೇ ಯುದ್ಧವಿಶಾರದಾ: ।। ೯ ।।
ಅಪರ್ಯಾಪ್ತಂ ತದಸ್ಮಾಕಂ ಬಲಂ ಭೀಷ್ಮಾಭಿರಕ್ಷಿತಮ್ ।
ಪರ್ಯಾಪ್ತಂ ತ್ವಿದಮೇತೇಷಾಂ ಬಲಂ ಭೀಮಾಭಿರಕ್ಷಿತಮ್ ।। ೧೦ ।।
ಅಯನೇಷು ಚ ಸರ್ವೇಷು ಯಥಾಭಾಗಮವಸ್ಥಿತಾ: ।
ಭೀಷ್ಮಮೇವಾಭಿರಕ್ಷನ್ತು ಭವನ್ತ: ಸರ್ವ ಏವ ಹಿ ।। ೧೧ ।।
ದುರ್ಯೋಧನ: ಸ್ವಯಮೇವ ಭೀಮಾಭಿರಕ್ಷಿತಂ ಪಾಣ್ಡವಾನಾಂ ಬಲಮ್, ಆತ್ಮೀಯಂ ಚ ಭೀಷ್ಮಾಭಿರಕ್ಷಿತಂ ಬಲಮವಲೋಕ್ಯ, ಆತ್ಮವಿಜಯೇ ತಸ್ಯ ಬಲಸ್ಯ ಪರ್ಯಾಪ್ತತಾಮಾತ್ಮೀಯಸ್ಯ ಬಲಸ್ಯ ತದ್ವಿಜಯೇ ಚಾಪರ್ಯಾಪ್ತ-ತಾಮಾಚಾರ್ಯಾಯ ನಿವೇದ್ಯ ಅನ್ತರ್ವಿಷಣ್ಣೋಽಭವತ್ ।। ೨.೧೧ ।।
ತಸ್ಯ ಸಂಜನಯನ್ ಹರ್ಷಂ ಕುರುವೃದ್ಧ: ಪಿತಾಮಹ: ।
ಸಿಂಹನಾದಂ ವಿನದ್ಯೋಚ್ಚೈ: ಶಙ್ಖಂ ದಧ್ಮೌ ಪ್ರತಾಪವಾನ್ ।। ೧೨ ।।
ತತ: ಶಙ್ಖಾಶ್ಚ ಭೇರ್ಯಶ್ಚ ಪಣವಾನಕಗೋಮುಖಾ: ।
ಸಹಸೈವಾಭ್ಯಹನ್ಯನ್ತ ಸ ಶಬ್ದಸ್ತುಮುಲೋಽಭವತ್ ।। ೧೩ ।।
ತತ: ಶ್ವೇತೈರ್ಹಾಯೈರ್ಯುಕ್ತೇ ಮಹತಿ ಸ್ಯನ್ದನೇ ಸ್ಥಿತೌ ।
ಮಾಧವ: ಪಾಣ್ಡವಶ್ಚೈವ ದಿವ್ಯೌ ಶಙ್ಖೌ ಪ್ರದಧ್ಮತು: ।। ೧೪ ।।
ಪಾಞ್ಚಜನ್ಯಂ ಹೃಷೀಕೇಶೋ ದೇವದತ್ತಂ ಧನಞ್ಜಯ: ।
ಪೌಣ್ಡ್ರಂ ದಧ್ಮೌ ಮಹಾಶಙ್ಖಂ ಭೀಮಕರ್ಮಾ ವೃಕೋದರ: ।। ೧೫ ।।
ಅನನ್ತವಿಜಯಂ ರಾಜಾ ಕುನ್ತೀಪುತ್ರೋ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ: ।
ನಕುಲ: ಸಹದೇವಶ್ಚ ಸುಘೋಷಮಣಿಪುಷ್ಪಕೌ ।। ೧೬ ।।
ಕಾಶ್ಯಶ್ಚ ಪರಮೇಷ್ವಾಸ: ಶಿಖಣ್ಡೀ ಚ ಮಹಾರಥ: ।
ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನೋ ವಿರಾಟಶ್ಚ ಸಾತ್ಯಕಿಶ್ಚಾಪರಾಜಿತ: ।। ೧೭ ।।
ದ್ರುಪದೋ ದ್ರೌಪದೇಯಾಶ್ಚ ಸರ್ವತ: ಪೃಥಿವೀಪತೇ ।
ಸೌಭದ್ರಶ್ಚ ಮಹಾಬಾಹು: ಶಙ್ಖಾನ್ ದಧ್ಮು: ಪೃಥಕ್ಪೃಥಕ್ ।। ೧೮ ।।
ತಸ್ಯ ವಿಷಾದಮಾಲಕ್ಷ್ಯ ಭೀಷ್ಮಸ್ತಸ್ಯ ಹರ್ಷಂ ಜನಯಿತುಂ ಸಿಂಹನಾದಂ ಶಙ್ಖಧ್ಮಾನಂ ಚ ಕೃತ್ವಾ, ಶಙ್ಖಭೇರೀನಿನಾದೈಶ್ಚ ವಿಜಯಾಭಿಶಂಸಿನಂ ಘೋಷಂ ಚಾಕಾರಯತ್ ।। ತತ: ತಂ ಘೋಷಮಾಕರ್ಣ್ಯ ಸರ್ವೇಶ್ವರೇಶ್ವರ: ಪಾರ್ಥಸಾರಥೀ ರಥೀ ಚ ಪಾಣ್ಡುತನಯಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯವಿಜಯೋಪಕರಣಭೂತೇ ಮಹತಿ ಸ್ಯನ್ದನೇ ಸ್ಥಿತೌ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಕಮ್ಪಯನ್ತೌ ಶ್ರೀಮತ್ಪಾಞ್ಚಜನ್ಯದೇವದತ್ತೌ ದಿವ್ಯೌ ಶಙ್ಖೌ ಪ್ರದಧ್ಮತು: ।। ೧೨-೧೮ ।।
ಸ ಘೋಷೋ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾಣಾಂ ಹೃದಯಾನಿ ವ್ಯದಾರಯತ್ ।
ನಭಶ್ಚ ಪೃಥಿವೀಂ ಚೈವ ತುಮುಲೋಽಪ್ಯನುನಾದಯನ್ ।। ೧೯ ।।
ಅಥ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾನ್ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾನ್ ಕಪಿಧ್ವಜ: ।
ಪ್ರವೃತ್ತೇ ಶಸ್ತ್ರಸಂಪಾತೇ ಧನುರುದ್ಯಮ್ಯ ಪಾಣ್ಡವ: ।। ೨೦ ।।
ಹೃಷೀಕೇಶಂ ತದಾ ವಾಕ್ಯಮಿದಮಾಹ ಮಹೀಪತೇ ।
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ
ಸೇನಯೋರುಭಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ರಥಂ ಸ್ಥಾಪಯ ಮೇಽಚ್ಯುತ ।। ೨೧ ।।
ತತೋ ಯುಧಿಷ್ಠಿರೋ ವೃಕೋದರಾದಯಶ್ಚ ಸ್ವಕೀಯಾನ್ ಶಙ್ಖಾನ್ ಪೃಥಕ್ಪೃಥಕ್ಪ್ರದಧ್ಮು: । ಸ ಘೋಷೋ ದುರ್ಯೋಧನಪ್ರಮುಖಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ಭವತ್ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಹೃದಯಾನಿ ಬಿಭೇದ । ಅದ್ಯೈವ ನಷ್ಟಂ ಕುರೂಣಾಂ ಬಲಮ್ ಇತಿ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾ ಮೇನಿರೇ । ಏವಂ ತದ್ವಿಜಯಾಭಿಕಾಙ್ಕ್ಷಿಣೇ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರಾಯ ಸಞ್ಜಯೋಽಕಥಯತ್ ।। ೧೯-೨೧ ।।
ಅಥ ಯುಯುತ್ಸೂನವಸ್ಥಿತಾನ್ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾನ್ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಲಙ್ಕಾದಹನವಾನರಧ್ವಜ: ಪಾಣ್ಡುತನಯೋ
ಯಾವದೇತಾನ್ನಿರೀಕ್ಷೇಽಹಂ ಯೋದ್ಧುಕಾಮಾನವಸ್ಥಿತಾನ್ ।
ಕೈರ್ಮಯಾ ಸಹ ಯೋದ್ಧವ್ಯಮಸ್ಮಿನ್ ರಣಸಮುದ್ಯಮೇ ।। ೨೨ ।।
ಯೋತ್ಸ್ಯಮಾನಾನವೇಕ್ಷೇಽಹಂ ಯ ಏತೇಽತ್ರ ಸಮಾಗತಾ: ।
ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಸ್ಯ ದುರ್ಬುದ್ಧೇರ್ಯುದ್ಧೇ ಪ್ರಿಯಚಿಕೀರ್ಷವ: ।। ೨೩ ।।
ಸಞ್ಜಯ ಉವಾಚ
ಏವಮುಕ್ತೋ ಹೃಷೀಕೇಶೋ ಗುಡಾಕೇಶೇನ ಭಾರತ ।
ಸೇನಯೋರುಭಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಸ್ಥಾಪಯಿತ್ವಾ ರಥೋತ್ತಮಮ್ ।। ೨೪ ।।
ಭೀಷ್ಮದ್ರೋಣಪ್ರಮುಖತ: ಸರ್ವೇಷಾಂ ಚ ಮಹೀಕ್ಷಿತಾಮ್ ।
ಉವಾಚ ಪಾರ್ಥ ಪಶ್ಯೈತಾನ್ ಸಮವೇತಾನ್ ಕುರೂನಿತಿ ।। ೨೫ ।।
ತತ್ರಾಪಶ್ಯತ್ಸ್ಥಿತಾನ್ ಪಾರ್ಥ: ಪಿತೄನಥ ಪಿತಾಮಹಾನ್ ।
ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಬಲೈಶ್ವರ್ಯವೀರ್ಯತೇಜಸಾಂ ನಿಧಿಂ ಸ್ವಸಙ್ಕಲ್ಪಕೃತಜಗದುದಯವಿಭವಲಯಲೀಲಂ ಹೃಷೀಕೇಶಂ ಪರಾವರನಿಖಿಲ – ಜನಾನ್ತರಬಾಹ್ಯಕರಣಾನಾಂ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರನಿಯಮನೇಽವಸ್ಥಿತಮಾಶ್ರಿತವಾತ್ಸಲ್ಯವಿವಶತಯಾ ಸ್ವಸಾರಥ್ಯೇಽವಸ್ಥಿತಮ್, ‘ಯುಯುತ್ಸೂನ್ ಯಥಾವದವೇಕ್ಷಿತುಂ ತದೀಕ್ಷನಕ್ಷಮೇ ಸ್ಥಾನೇ ರಥಂ ಸ್ಥಾಪಯ‘ ಇತ್ಯಚೋದಯತ್ ।।
ಆಚಾರ್ಯಾನ್ಮಾತುಲಾನ್ ಭ್ರಾತ್ನ್ ಪುತ್ರಾನ್ ಪೌತ್ರಾನ್ ಸಖೀಂಸ್ತಥಾ ।। ೨೬ ।।
ಶ್ವಶುರಾನ್ ಸುಹೃದಶ್ಚೈವ ಸೇನಯೋರುಭಯೋರಪಿ ।
ತಾನ್ ಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಸ ಕೌನ್ತೇಯ: ಸರ್ವಾನ್ ಬನ್ಧೂನವಸ್ಥಿತಾನ್ ।। ೨೭ ।।
ಕೃಪಯಾ ಪರಯಾವಿಷ್ಟೋ ವಿಷೀದನ್ನಿದಮಬ್ರವೀತ್ ।
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ
ದೃಷ್ಟ್ವೇಮಂ ಸ್ವಜನಂ ಕೃಷ್ಣ ಯುಯುತ್ಸುಂ ಸಮುಪಸ್ಥಿತಮ್ ।। ೨೮ ।।
ಸೀದನ್ತಿ ಮಮ ಗಾತ್ರಾಣಿ ಮುಖಂ ಚ ಪರಿಶುಷ್ಯತಿ ।
ವೇಪಥುಶ್ಚ ಶರೀರೇ ಮೇ ರೋಮಹರ್ಷಶ್ಚ ಜಾಯತೇ ।। ೨೯ ।।
ಗಾಣ್ಡೀವಂ ಸ್ರಂಸತೇ ಹಸ್ತಾತ್ತ್ವಕ್ಚೈವ ಪರಿದಹ್ಯತೇ ।
ನ ಚ ಶಕ್ನೋಮ್ಯವಸ್ಥಾತುಂ ಭ್ರಮತೀವ ಚ ಮೇ ಮನ: ।। ೩೦ ।।
ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಚ ಪಶ್ಯಾಮಿ ವಿಪರೀತಾನಿ ಕೇಶವ ।
ನ ಚ ಶ್ರೇಯೋಽನುಪಶ್ಯಾಮಿ ಹತ್ವಾ ಸ್ವಜನಮಾಹವೇ ।। ೩೧ ।।
ನ ಕಾಙ್ಕ್ಷೇ ವಿಜಯಂ ಕೃಷ್ಣ ನ ಚ ರಾಜ್ಯಂ ಸುಖಾನಿ ಚ ।
ಕಿಂ ನೋ ರಾಜ್ಯೇನ ಗೋವಿನ್ದ ಕಿಂ ಭೋಗೈರ್ಜೀವಿತೇನ ವಾ ।। ೩೨ ।।
ಯೇಷಾಮರ್ಥೇ ಕಾಙ್ಕ್ಷಿತಂ ನೋ ರಾಜ್ಯಂ ಭೋಗಾಸ್ಸುಖಾನಿ ಚ ।
ತ ಇಮೇಽವಸ್ಥಿತಾ ಯುದ್ಧೇ ಪ್ರಾಣಾಂಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಧನಾನಿ ಚ ।।೩೩ ।।
ಆಚಾರ್ಯಾ: ಪಿತರ: ಪುತ್ರಾಸ್ತಥೈವ ಚ ಪಿತಾಮಹಾ: ।
ಮಾತುಲಾ: ಶ್ವಶುರಾ: ಪೌತ್ರಾ: ಸ್ಯಾಲಾ: ಸಂಬನ್ಧಿನಸ್ತಥಾ ।। ೩೪ ।।
ಸ ಚ ತೇನ ಚೋದಿತಸ್ತತ್ಕ್ಷಣಾದೇವ ಭೀಷ್ಮದ್ರೋಣಾದೀನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ಮಹೀಕ್ಷಿತಾಂ ಪಶ್ಯತಾಂ ಯಥಾಚೋದಿತಮಕರೋತ್। ಈದೃಶೀ ಭವದೀಯಾನಾಂ ವಿಜಯಸ್ಥಿತಿರಿತಿ ಚಾವೋಚತ್ ।।
ಸ ತು ಪಾರ್ಥೋ ಮಹಾಮನಾ: ಪರಮಕಾರುಣಿಕೋ ದೀರ್ಘಬನ್ಧು: ಪರಮಧಾರ್ಮಿಕ: ಸಭ್ರಾತೃಕೋ ಏತಾನ್ನ ಹನ್ತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಘ್ನತೋಽಪಿ ಮಧುಸೂಧನ ।
ಅಪಿ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯರಾಜ್ಯಸ್ಯ ಹೇತೋ: ಕಿಂ ನು ಮಹೀಕೃತೇ ।। ೩೫ ।।
ನಿಹತ್ಯ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾನ್ನ: ಕಾ ಪ್ರೀತಿ: ಸ್ಯಾಜ್ಜನಾರ್ದನ ।
ಪಾಪಮೇವಾಶ್ರಯೇದಸ್ಮಾನ್ ಹತ್ವೈತಾನಾತತಾಯಿನ: ।। ೩೬ ।।
ತಸ್ಮಾನ್ನಾರ್ಹಾ ವಯಂ ಹನ್ತುಂ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾನ್ ಸಬಾನ್ಧವಾನ್ ।
ಸ್ವಜನಂ ಹಿ ಕಥಂ ಹತ್ವಾ ಸುಖಿನ: ಸ್ಯಾಮ ಮಾಧವ ।। ೩೭ ।।
ಯದ್ಯಪ್ಯೇತೇ ನ ಪಶ್ಯನ್ತಿ ಲೋಭೋಪಹತಚೇತಸ: ।
ಕುಲಕ್ಷಯಕೃತಂ ದೋಷಂ ಮಿತ್ರದ್ರೋಹೇ ಚ ಪಾತಕಮ್ ।। ೩೮ ।।
ಕಥಂ ನ ಜ್ಞೇಯಮಸ್ಮಾಭಿ: ಪಾಪಾದಸ್ಮಾನ್ನಿವರ್ತಿತುಮ್ ।
ಕುಲಕ್ಷಯಕೃತಂ ದೋಷಂ ಪ್ರಪಶ್ಯದ್ಭಿರ್ಜನಾರ್ದನ ।। ೩೯ ।।
ಕುಲಕ್ಷಯೇ ಪ್ರಣಶ್ಯನ್ತಿ ಕುಲಧರ್ಮಾ: ಸನಾತನಾ: ।
ಧರ್ಮೇ ನಷ್ಟೇ ಕುಲಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮಧರ್ಮೋಽಭಿಭವತ್ಯುತ ।। ೪೦ ।।
ಅಧರ್ಮಾಭಿಭವಾತ್ಕೃಷ್ಣ ಪ್ರದುಷ್ಯನ್ತಿ ಕುಲಸ್ತ್ರಿಯ: ।
ಸ್ತ್ರೀಷು ದುಷ್ಟಾಸು ವಾರ್ಷ್ಣೇಯ ಜಾಯತೇ ವರ್ಣಸಙ್ಕರ: ।। ೪೧ ।।
ಸಙ್ಕರೋ ನರಕಾಯೈವ ಕುಲಘ್ನಾನಾಂ ಕುಲಸ್ಯ ಚ ।
ಪತನ್ತಿ ಪಿತರೋ ಹ್ಯೇಷಾಂ ಲುಪ್ತಪಿಣ್ಡೋದಕಕ್ರಿಯಾ: ।। ೪೨ ।।
ದೋಷೈರೇತೈ: ಕುಲಘ್ನಾನಾಂ ವರ್ಣಸಙ್ಕರಕಾರಕೈ: ।
ಉತ್ಸಾದ್ಯನ್ತೇ ಜಾತಿಧರ್ಮಾ: ಕುಲಧರ್ಮಾಶ್ಚ ಶಾಶ್ವತಾ: ।। ೪೩ ।।
ಉತ್ಸನ್ನಕುಲಧರ್ಮಾಣಾಂ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಞನಾರ್ದನ ।
ನರಕೇ ನಿಯತಂ ವಾಸೋ ಭವತೀತ್ಯನುಶುಶ್ರುಮ ।। ೪೪ ।।
ಅಹೋ ಬತ ಮಹತ್ಪಾಪಂ ಕರ್ತುಂ ವ್ಯವಸಿತಾ ವಯಮ್ ।
ಯದ್ರಾಜ್ಯಸುಖಲಾಭೇನ ಹನ್ತುಂ ಸ್ವಜನಮುದ್ಯತಾ: ।। ೪೫ ।।
ಯದಿ ಮಾಮಪ್ರತೀಕಾರಮಶಸ್ತ್ರಂ ಶಸ್ತ್ರಪಾಣಯ: ।
ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರಾ ರಣೇ ಹನ್ಯುಸ್ತನ್ಮೇ ಕ್ಷೇಮತರಂ ಭವೇತ್ ।। ೪೬ ।।
ಭವದ್ಭಿರತಿಘೋರೈರ್ಮಾರಣೈರ್ಜತುಗೃಹದಾಹಾದಿಭಿರಸಕೃದ್ವಞ್ಚಿತೋಽಪಿ ಪರಮಪುರುಷಸಹಾಯೇನಾತ್ಮನಾ
ಸಞ್ಜಯ ಉವಾಚ ಏವಮುಕ್ತ್ವಾರ್ಜುನ: ಸಂಖ್ಯೇ ರಥೋಪಸ್ಥ ಉಪಾವಿಶತ್ ।
ವಿಸೃಜ್ಯ ಸಶರಂ ಚಾಪಂ ಶೋಕಸಂವಿಗ್ನಮಾನಸ: ।। ೪೭ ।।
ಹನಿಷ್ಯಮಾಣಾನ್ ಭವದೀಯಾನ್ ವಿಲೋಕ್ಯ ಬನ್ಧುಸ್ನೇಹೇನ ಪರಯಾ ಕೃಪಯಾ ಧರ್ಮಭಯೇನ ಚಾತಿಮಾತ್ರಸನ್ನ-ಸರ್ವಗಾತ್ರ: ಸರ್ವಥಾಹಂ ನ ಯೋತ್ಸ್ಯಾಮಿ ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಬನ್ಧುವಿಶ್ಲೇಷಜನಿತಶೋಕಸಂವಿಗ್ನಮಾನಸ: ಸಶರಂ ಚಾಪಂ ವಿಸೃಜ್ಯ ರಥೋಪಸ್ಥ ಉಪಾವಿಶತ್ ।।
।। ಇತಿ ಶ್ರೀಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯೇ ಪ್ರಥಮಾಧ್ಯಾಯ: ।। ೧।।
