ಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತಂ
ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಸಪ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯ:
ಪ್ರಥಮೇನಾಧ್ಯಾಯಷಟ್ಕೇನ ಪರಮಪ್ರಾಪ್ಯಭೂತಸ್ಯ ಪರಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನಿರವಧಸ್ಯ ನಿಖಿಲಜಗದೇಕಕಾರಣಸ್ಯ ಸರ್ವಜ್ಞಸ್ಯ ಸರ್ವಭೂತಸ್ಯ ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪಸ್ಯ ಮಹಾವಿಭೂತೇ: ಶ್ರೀಮತೋ ನಾರಾಯಣಸ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತ್ಯುಪಾಯಭೂತಂ ತದುಪಾಸನಂ ವಕ್ತುಂ ತದಙ್ಗಭೂತಮ್ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಸಾಧ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತು: ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನೋ ಯಾಥಾತ್ಮ್ಯದಾರ್ಶನಮುಕ್ತಮ್ । ಇದಾನೀಂ ಮಧ್ಯಮೇನ ಷಟ್ಕೇನ ಪರಬ್ರಹ್ಮಭೂತಪರಮಪುರುಷಸ್ವರೂಪಂ ತದುಪಾಸನಂ ಚ ಭಕ್ತಿಶಬ್ದವಾಚ್ಯಮುಚ್ಯತೇ । ತದೇತದುತ್ತರತ್ರ, ಯತ: ಪ್ರವೃತ್ತಿರ್ಭೂತಾನಾಂ ಯೇನ ಸರ್ವಮಿದಂ ತತಮ್ । ಸ್ವಕರ್ಮಣಾ ತಮಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ಸಿದ್ಧಿಂ ವಿನ್ದತಿ ಮಾನವ: ।। (ಭ.ಗೀ.೧೮.೪೬) ಇತ್ಯಾರಭ್ಯ, ವಿಮುಚ್ಯ ನಿರ್ಮಮಶ್ಶಾನ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯಾಯ ಕಲ್ಪತೇ । ಬ್ರಹ್ಮಭೂತ: ಪ್ರಸನ್ನಾತ್ಮಾ ನ ಶೋಚತಿ ನ ಕಾಙ್ಕ್ಷತಿ । ಸಮಸ್ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಮದ್ಭಕ್ತಿಂ ಲಭತೇ ಪರಾಮ್ ।। (ಭ.ಗೀ.೧೮.೫೪) ಇತಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ಯ ವಕ್ಷ್ಯತೇ।
ಉಪಾಸನಂ ತು ಭಕ್ತಿರೂಪಾಪನ್ನಮೇವ ಪರಪ್ರಾಪ್ತ್ಯುಪಾಯಭೂತಮಿತಿ ವೇದಾನ್ತವಾಕ್ಯಸಿದ್ಧಮ್ । ತಮೇವ ವಿದಿತ್ವಾತಿಮೃತ್ಯುಮೇತಿ (ಶ್ವೇ.೩.೮), ತಮೇವಂ ವಿದ್ವಾನಮೃತ ಇಹ ಭವತಿ (ಪು) ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಅಭಿಹಿತಂ ವೇದನಮ್, ಆತ್ಮಾ ವಾ ಅರೇ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯ: ….. ನಿದಿಧ್ಯಾಸಿತವ್ಯ: (ಬೃ.೬.೫.೬), ಆತ್ಮಾನಮೇವ ಲೋಕಮುಪಾಸೀತ (ಬೃ.೩.೪.೧೫), ಸತ್ತ್ವಶುದ್ಧೌ ಧ್ರುವಾ ಸ್ಮೃತಿ: ಸ್ಮೃತಿಲಮ್ಭೇ ಸರ್ವಗ್ರನ್ಥೀನಾಂ ವಿಪ್ರಮೋಕ್ಷ: (ಛಾ.೭.೨೬.೨), ಭಿದ್ಯತೇ ಹೃದಯಗ್ರನ್ಥಿಶ್ಛಿದ್ಯನ್ತೇ ಸರ್ವಸಂಶಯಾ:। ಕ್ಷೀಯನ್ತೇ ಚಾಸ್ಯ ಕರ್ಮಾಣಿ ತಸ್ಮಿನ್ ದೃಷ್ಟೇ ಪರಾವರೇ (ಮು.೨.೨.೮) ಇತ್ಯಾದಿಭಿರೈಕಾರ್ಥ್ಯಾತ್ಸ್ಮೃತಿ-ಸನ್ತಾನರೂಪಂ ದರ್ಶನಸಮಾನಾಕಾರಂ ಧ್ಯಾನೋಪಾಸನಶಬ್ದವಾಚ್ಯಮಿತ್ಯವಗಮ್ಯತೇ । ಪುನಶ್ಚ, ನಾಯಮಾತ್ಮಾ ಪ್ರವಚನೇನ ಲಭ್ಯೋ ನ ಮೇಧಯಾ ನ ಬಹುನಾ ಶ್ರುತೇನ । ಯಮೇವೈಷ ವೃಣುತೇ ತೇನ ಲಭ್ಯಸ್ತಸ್ಯೈಷ ಆತ್ಮಾ ವಿವೃಣುತೇ ತನೂಂ ಸ್ವಾಮ್ (ಕ.೨.೨೩) ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಾತ್ಪರೇಣಾತ್ಮನಾ ವರಣೀಯತಾಹೇತುಭೂತಂ ಸ್ಮರ್ಯಮಾಣಾತ್ಯರ್ಥಪ್ರಿಯತ್ವೇನ ಸ್ವಯಮಪ್ಯತ್ಯರ್ಥಪ್ರಿಯರೂಪಂ ಸ್ಮೃತಿ-ಸನ್ತಾನಮೇವೋಪಾಸನಶಬ್ದ-ವಾಚ್ಯಮಿತಿ ಹಿ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ । ತದೇವ ಹಿ ಭಕ್ತಿರಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ, ಸ್ನೇಹಪೂರ್ವಮನುಧ್ಯಾನಂ ಭಕ್ತಿರಿತ್ಯಭಿಧೀಯತೇ (ಲೈ.ಉ) ಇತ್ಯಾದಿವಚನಾತ್ । ಅತ: ತಮೇವಂ ವಿದ್ವಾನಮೃತ ಇಹ ಭವತಿ, ನಾನ್ಯ: ಪನ್ಥಾ ಅಯನಾಯ ವಿದ್ಯತೇ (ಪು), ನಾಹಂ ವೇದೈರ್ನ ತಪಸಾ ನ ದಾನೇನ ನ ಚೇಜ್ಯಯಾ । ಶಕ್ಯ ಏವಂವಿಧೋ ದ್ರಷ್ಟುಂ ದೃಷ್ಟವಾನಸಿ ಮಾಂ ಯಥಾ ।। ಭಕ್ತ್ಯಾ ತ್ವನನ್ಯಯಾ ಶಕ್ಯ ಅಹಮೇವಂವಿಧೋಽರ್ಜುನ । ಜ್ಞಾತುಂ ದ್ರಷ್ಟುಂ ಚ ತತ್ತ್ವೇನ ಪ್ರವೇಷ್ಟುಂ ಚ ಪರನ್ತಪ (ಭ.ಗೀ.೧೧.೫೩,೫೪) ಇತ್ಯನಯೋರೇಕಾರ್ಥತ್ವಂ ಸಿದ್ಧಂ ಭವತಿ ।
ತತ್ರ ಸಪ್ತಮೇ ತಾವದುಪಾಸ್ಯಭೂತಪರಮಪುರುಷಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಂ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ತತ್ತಿರೋಧಾನಂ ತನ್ನಿವೃತ್ತಯೇ ಭಗವತ್ಪ್ರಪತ್ತಿ:, ಉಪಾಸಕವಿಧಾಭೇದ:, ಜ್ಞಾನಿನಶ್ಶ್ರೈಷ್ಠ್ಯಂ ಚೋಚ್ಯತೇ ।।
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ
ಮಯ್ಯಾಸಕ್ತಮನಾ: ಪಾರ್ಥ ಯೋಗಂ ಯುಞ್ಜನ್ಮದಾಶ್ರಯ: ।
ಅಸಂಶಯಂ ಸಮಗ್ರಂ ಮಾಂ ಯಥಾ ಜ್ಞಾಸ್ಯಸಿ ತಚ್ಛೃಣು ।। ೧ ।।
ಮಯ್ಯಾಭಿಮುಖ್ಯೇನ ಅಸಕ್ತಮನಾ: ಮತ್ಪ್ರಿಯತ್ವಾತಿರೇಕೇಣ ಮತ್ಸ್ವರೂಪೇಣ ಗುಣೈಶ್ಚ ಚೇಷ್ಟಿತೇನ ಮದ್ವಿಭೂತ್ಯಾ ವಿಶ್ಲೇಷೇ ಸತಿ ತತ್ಕ್ಷಣಾದೇವ ವಿಶೀರ್ಯಮಾಣಸ್ವರೂಪತಯಾ ಮಯಿ ಸುಗಾಢಂ ಬದ್ಧಮನಾ: ತಥಾ ಮದಶ್ರಯ: ಸ್ವಯಂ ಚ ಮಯಾ ವಿನಾ ವಿಶೀರ್ಯಮಾಣತಯಾ ಮದಾಶ್ರಯ: ಮದೇಕಾಧಾರ:, ಮದ್ಯೋಗಂ ಯುಞ್ಜನ್ ಯೋಕ್ತುಂ ಪ್ರವೃತ್ತ: ಯೋಗವಿಷಯಭೂತಂ ಮಾಮಸಂಶಯಂ ನಿಸ್ಸಂಶಯಮ್, ಸಮಗ್ರಂ ಸಕಲಂ ಯಥಾ ಜ್ಞಾಸ್ಯಸಿ ಯ್ನ ಜ್ಞಾನೇನೋಕ್ತೇನ ಜ್ಞಾಸ್ಯಸಿ, ತಜ್ಜ್ಞಾನಮವಹಿತಮನಾ: ತ್ವಂ ಶೃಣು ।। ೧ ।।
ಜ್ಞಾನಂ ತೇಽಹಂ ಸವಿಜ್ಞಾನಮಿದಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಮ್ಯಶೇಷತ: ।
ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ನೇಹ ಭೂಯೋಽನ್ಯಜ್ಜ್ಞಾತವ್ಯಮವಶಿಷ್ಯತೇ ।। ೨ ।।
ಅಹಂ ತೇ ಮದ್ವಿಷಯಮಿದಂ ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನೇನ ಸಹಾಶೇಷತೋ ವಕ್ಷಯಾಮಿ। ವಿಜ್ಞಾನನ್ ವಿವಿಕ್ತಾಕಾರವಿಷಯಂ ಜ್ಞಾನಮ್। ಯಥಾಹಂ ಮದ್ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಾತ್ಸಮಸ್ತಚಿದಚಿದ್ವಸ್ತುಜಾತಾನ್ನಿಖಿಲಹೇಯಪ್ರತ್ಯನೀಕತಯಾ ನಾನಾವಿಧಾನವಧಿಕಾತಿಶಯಾಸಂಖ್ಯೇಯ-ಕಲ್ಯಾಣಗುಣ ಗಣಾನನ್ತಮಹಾವಿಭೂತಿತಯಾ ಚ ವಿವಿಕ್ತ:, ತೇನ ವಿವಿಕ್ತವಿಷಯಜ್ಞಾನೇನ ಸಹ ಮತ್ಸ್ವರೂಪವಿಷಯಜ್ಞಾನಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ । ಕಿಂ ಬಹುನಾ ಯದ್ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮಯಿ ಪುನರನ್ಯಜ್ಜ್ಞಾತವ್ಯಂ ನಾವಶಿಷ್ಯತೇ ।। ೨ ।।
ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ದುಷ್ಪ್ರಾಪತಾಮಾಹ –
ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಸಹಸ್ರೇಷು ಕಶ್ಚಿದ್ಯತತಿ ಸಿದ್ಧಯೇ ।
ಯತತಾಮಪಿ ಸಿದ್ಧಾನಾಂ ಕಶ್ಚಿನ್ಮಾಂ ವೇತ್ತಿ ತತ್ತ್ವತ: ।। ೩ ।।
ಮನುಷ್ಯಾ: ಶಾಸ್ತ್ರಾಧಿಕಾರಯೋಗ್ಯಾ: । ತೇಷಾಂ ಸಹಸ್ರೇಷು ಕಶ್ಚಿದೇವ ಸಿದ್ಧಿಪರ್ಯನ್ತಂ ಯತತೇ । ಸಿದ್ಧಿಪರ್ಯನ್ತಂ ಯತಮಾನಾನಾಂ ಸಹಸ್ರೇಷು ಕಶ್ಚಿದೇವ ಮಾಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಮತ್ತಸ್ಸಿದ್ಧಯೇ ಯತತೇ । ಮದ್ವಿದಾಂ ಸಹಸ್ರೇಷು ಕಶ್ಚಿದೇವ ತತ್ತ್ವತ: ಯಥಾವಸ್ಥಿತಂ ಮಾಂ ವೇತ್ತಿ । ನ ಕಶ್ಚಿದಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯ: ಸ ಮಹಾತ್ಮಾ ಸುದುರ್ಲಭ: (೧೯), ಮಾಂ ತು ವೇದ ನ ಕಶ್ಚನ (೨೬) ಇತಿ ಹಿ ವಕ್ಷ್ಯತೇ ।। ೩ ।।
ಭೂಮಿರಾಪೋಽನಲೋ ವಾಯು: ಖಂ ಮನೋ ಬುದ್ಧಿರೇವ ಚ ।
ಅಹಙ್ಕಾರ ಇತೀಯಂ ಮೇ ಭಿನ್ನಾ ಪ್ರಕೃತಿರಷ್ಟಧಾ ।। ೪ ।।
ಅಸ್ಯ ವಿಚಿತ್ರಾನನ್ತಭೋಗ್ಯಭೋಗೋಪಕರಣಭೋಗಸ್ಥಾನರೂಪೇಣಾವಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಜಗತ: ಪ್ರಕೃತಿರಿಯಂ ಗನ್ಧಾದಿಗುಣಕ- ಪೃಥಿವ್ಯಪ್ತೇಜೋವಾಯ್ವಾಕಾಶಾದಿರೂಪೇಣ ಮನ:ಪ್ರಭೃತೀನ್ದ್ರಿಯರೂಪೇಣ ಮಹದಹಂಕಾರರೂಪೇಣ ಚಾಷ್ಟಧಾ ಭಿನ್ನಾ ಮದೀಯೇತಿ ವಿದ್ಧಿ।।೪।।
ಅಪರೇಯಮಿತಸ್ತ್ವನ್ಯಾಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಧಿ ಮೇ ಪರಾಮ್ ।
ಜೀವಭೂತಾಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಯಯೇದಂ ಧಾರ್ಯತೇ ಜಗತ್ ।। ೫ ।।
ಇಯಂ ಮಮಾಪರಾ ಪ್ರಕೃತಿ: ಇತಸ್ತ್ವನ್ಯಾಮಿತೋಽಚೇತನಾಯಾಶ್ಚೇತನಭೋಗ್ಯಭೂತಾಯಾ: ಪ್ರಕೃತೇರ್ವಿಸಜಾತೀಯಾಕಾರಾಂ ಜೀವಭೂತಾಂ ಪರಾಂ ತಸ್ಯಾ: ಭೋಕ್ತೃತ್ವೇನ ಪ್ರಧಾನಭೂತಾಂ ಚೇತನರೂಪಾಂ ಮದೀಯಾಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಧಿ ಯಯೇದಮಚೇತನಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗದ್ಧಾರ್ಯತೇ ।। ೫ ।।
ಏತದ್ಯೋನೀನಿ ಭೂತಾನಿ ಸರ್ವಾಣೀತ್ಯುಪಧಾರಯ ।
ಅಹಂ ಕೃತ್ಸ್ನಸ್ಯ ಜಗತ: ಪ್ರಭವ: ಪ್ರಲಯಸ್ತಥಾ ।। ೬ ।।
ಏತದ್ಚೇತನಾಚೇತನಸಮಷ್ಟಿರೂಪಮದೀಯಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಯೋನೀನಿ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಮ್ಬಪರ್ಯನ್ತಾನಿ ಉಚ್ಚಾವಚ-ಭಾವೇನ ಅವಸ್ಥಿತಾನಿ ಚಿದಚಿನ್ಮಿಶ್ರಾಣಿ ಮದೀಯಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನೀತ್ಯುಪಧಾರಯ । ಮದೀಯಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಯೋನೀನಿ ಹಿ ತಾನಿ ಮದೀಯಾನ್ಯೇವ । ತಥಾ ಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಯೋನಿತ್ವೇನ ಕೃತ್ಸ್ನಸ್ಯ ಜಗತ:, ತಯೋರ್ದ್ವಯೋರಪಿ ಮದ್ಯೋನಿತ್ವೇನ ಮದೀಯತ್ವೇನ ಚ, ಕೃತ್ಸ್ನಸ್ಯ ಜಗತ: ಅಹಮೇವ ಪ್ರಭವೋಽಹಮೇವ ಚ ಪ್ರಲಯೋಽಹಮೇವ ಚ ಶೇಷೀತ್ಯುಪಧಾರಯ । ತಯೋ: ಚಿದಚಿತ್ಸಮಷ್ಟಿಭೂತಯೋ: ಪ್ರಕೃತಿಪುರುಷಯೋರಪಿ ಪರಮಪುರುಷಯೋನಿತ್ವಂ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿಸಿದ್ಧಮ್ । ಮಹಾನವ್ಯಕ್ತೇ ಲೀಯತೇ । ಅವ್ಯಕ್ತಮಕ್ಷರೇ ಲೀಯತೇ । ಅಕ್ಷರಂ ತಮಸಿ ಲೀಯತೇ । ತಮ: ಪರೇ ದೇವ ಏಕೀಭವತಿ (ಸುಬಾ.೨), ವಿಷ್ಣೋಸ್ಸ್ವರೂಪಾತ್ಪರತೋದಿತೇ ದ್ವೇ ರೂಪೇ ಪ್ರಧಾನಂ ಪುರುಷಶ್ಚ ವಿಪ್ರ (ವಿ.ಪು.೧.೨.೨೪), ಪ್ರಕೃತಿರ್ಯಾ ಮಯಾಖ್ಯಾತಾ ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತಸ್ವರೂಪಿಣೀ । ಪುರುಷಶ್ಚಾಪ್ಯುಭಾವೇತೌ ಲೀಯತೇ ಪರಮಾತ್ಮನಿ । ಪರಮಾತ್ಮಾ ಚ ಸರ್ವೇಷಾಮಾಧಾರ: ಪರಮೇಶ್ವರ: । ವಿಷ್ಣುನಾಮಾ ಸ ವೇದೇಷು ವೇದಾನ್ತೇಷು ಚ ಗೀಯತೇ ।। (ವಿ.ಪು.೬.೪.೩೦,೩೧) ಇತ್ಯಾದಿಕಾ ಹಿ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಯ:।।೬।।
ಮತ್ತ: ಪರತರಂ ನಾನ್ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿದಸ್ತಿ ಧನಞ್ಜಯ ।
ಯಥಾ ಸರ್ವಕಾರಣಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಸ್ಯ ಕಾರಣತ್ವೇನ, ಸರ್ವಾಚೇತನವಸ್ತುಶೇಷಿಣಶ್ಚೇತನಸ್ಯಾಪಿ ಶೇಷಿತ್ವೇನ ಕಾರಣತಯಾ ಶೇಷಿತಯಾ ಚಾಹಂ ಪರತರ: ತಥಾ ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಬಲಾದಿಗುಣಯೋಗೇನ ಚಾಹಮೇವ ಪರತರ: । ಮತ್ತೋಽನ್ಯನ್ಮದ್ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಂ ಜ್ಞಾನಬಲಾದಿಗುಣಾನ್ತರಯೋಗಿ ಕಿಂಚಿದಪಿ ಪರತರಂ ನಾಸ್ತಿ ।।
ಮಯಿ ಸರ್ವಮಿದಂ ಪ್ರೋತಂ ಸೂತ್ರೇ ಮಣಿಗಣಾ ಇವ ।। ೭ ।।
ಸರ್ವಮಿದಂ ಚಿದಚಿದ್ವಸ್ತುಜಾತಂ ಕಾರ್ಯಾವಸ್ಥಂ ಕಾರಣಾವಸ್ಥಂ ಚ ಮಚ್ಛರೀರಭೂತಂ ಸೂತ್ರೇ ಮಣಿಗಣವದಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಿತೇ ಮಯಿ ಪ್ರೋತಮಾಶ್ರಿತಮ್ । ಯಸ್ಯ ಪೃಥಿವೀ ಶರೀರಮ್ (ಬೃ.೫.೭.೩), ಯಸ್ಯಾತ್ಮಾ ಶರೀರಮ್ (ಬೃ.೫.೭.೨೨), ಏಷ ಸರ್ವಭೂತಾನ್ತರಾತ್ಮಾಪಹತಪಾಪ್ಮಾ ದಿವ್ಯೋ ದೇವ ಏಕೋ ನಾರಾಯಣ: (ಸುಬ್.೭) ಇತಿ, ಆತ್ಮಶರೀರಭಾವೇನಾವಸ್ಥಾನಂ ಚ ಜಗದ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋರನ್ತರ್ಯಾಮಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಷು ಸಿದ್ಧಮ್ ।। ೭ ।।
ಅತ: ಸರ್ವಸ್ಯ ಪರಮಪುರುಷಶರೀರತ್ವೇನಾತ್ಮಭೂತಪರಮಪುರುಷಪ್ರಕಾರರ್ವಾತ್ಸರ್ವಪ್ರಕಾರ: ಪರಮಪುರುಷ ಏವಾವಸ್ಥಿತ ಇತಿ ಸರ್ವೈಶ್ಶಬ್ದೈಸ್ತಸ್ಯೈವಾಭಿಧಾನಮಿತಿ ತತ್ತತ್ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯೇನ ಆಹ –
ರಸೋಽಹಮಪ್ಸು ಕೌನ್ತೇಯ ಪ್ರಭಾಸ್ಮಿ ಶಶಿಸೂರ್ಯಯೋ: ।
ಪ್ರಣವಸ್ಸರ್ವವೇದೇಷು ಶಬ್ದ: ಖೇ ಪೌರುಷಂ ನೃಷು ।। ೮ ।।
ಪುಣ್ಯೋ ಗನ್ಧ: ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಚ ತೇಜಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ವಿಭಾವಸೌ ।
ಜೀವನಂ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ತಪಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ತಪಸ್ವಿಷು ।। ೯ ।।
ಬೀಜಂ ಮಾಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಪಾರ್ಥ ಸನಾತನಮ್ ।
ಬುದ್ಧಿರ್ಬುದ್ಧಿಮತಾಮಸ್ಮಿ ತೇಜಸ್ತೇಜಸ್ವಿನಾಮಹಮ್ ।। ೧೦ ।।
ಬಲಂ ಬಲವನ್ತಾಞ್ಚಾಹಂ ಕಾಮರಾಗವಿವರ್ಜಿತಮ್ ।
ಧರ್ಮಾವಿರುದ್ಧೋ ಭೂತೇಷು ಕಾಮೋಽಸ್ಮಿ ಭರತರ್ಷಭ ।। ೧೧ ।।
ಏತೇ ಸರ್ವೇ ವಿಲಕ್ಷಣಾ ಭಾವಾ ಮತ್ತ ಏವೋತ್ಪನ್ನಾ:, ಮಚ್ಛೇಷಭೂತಾ: ಮಚ್ಛರೀರತಯಾ ಮಯ್ಯೇವಾವಸ್ಥಿತಾ: ಅತಸ್ತತ್ತತ್ಪ್ರಕಾರೋಽಹಮೇವಾವಥಿತ: ।। ೮,೯,೧೦,೧೧ ।।
ಯೇ ಚೈವ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾ ಭಾವಾ ರಾಜಸಾಸ್ತಾಮಸಾಶ್ಚ ಯೇ ।
ಮತ್ತ ಏವೇತಿ ತಾನ್ ವಿದ್ಧಿ ನ ತ್ವಹಂ ತೇಷು ತೇ ಮಯಿ ।। ೧೨ ।।
ಕಿಂ ವಿಶಿಷ್ಯ ಅಭಿಧೀಯತೇ? ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾ ರಾಜಸಾಸ್ತಾಮಸಾಶ್ಚ ಜಗತಿ ದೇಹತ್ವೇನೇನ್ದ್ರಿಯತ್ವೇನ ಭೋಗ್ಯತ್ವೇನ ತತ್ತದ್ಧ್ತೇತುತ್ವೇನ ಚಾವಸ್ಥಿತಾ ಯೇ ಭವಾ:, ತಾನ್ ಸರ್ವಾನ್ಮತ್ತ ಏವೋತ್ಪನ್ನಾನ್ ವಿದ್ಧಿ ತೇ ಮಚ್ಛರೀರತಯಾ ಮಯ್ಯೇವಾವಸ್ಥಿತಾ ಇತಿ ಚ । ನ ತ್ವಹಂ ತೇಷು ನಾಹಂ ಕದಾಚಿದಪಿ ತದಾಯತ್ತಸ್ಥಿತಿ: ಅನ್ಯತ್ರಾತ್ಮಾಯತ್ತಸ್ಥಿತಿತ್ವೇಽಪಿ ಶರೀರಸ್ಯ, ಶರೀರೇಣಾತ್ಮನ: ಸ್ಥಿತಾವಪ್ಯುಪಕಾರೋ ವಿದ್ಯತೇ ಮಮ ತು ತೈರ್ನ ಕಶ್ಚಿತ್ತಥಾವಿಧ ಉಪಕಾರ:, ಕೇವಲಲೀಲೈವ ಪ್ರ್ ಪ್ರಯೋಜನಮಿತ್ಯರ್ಥ:।।೧೨।।
ತ್ರಿಭಿರ್ಗುಣಮಯೈರ್ಭಾವೈರೇಭಿ: ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗತ್ ।
ಮೋಹಿತಂ ನಾಭಿಜಾನಾತಿ ಮಾಮೇಭ್ಯ: ಪರಮವ್ಯಯಮ್ ।। ೧೩ ।।
ತದೇವಂ ಚೇತನಾಚೇತನಾತ್ಮಕಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗನ್ಮದೀಯಂ ಕಾಲೇ ಕಾಲೇ ಮತ್ತ ಏವೋತ್ಪದ್ಯತೇ, ಮಯಿ ಚ ಪ್ರಲೀಯತೇ, ಮಯ್ಯೇವಾವಸ್ಥಿತಮ್, ಮಚ್ಛರೀರಭೂತಮ್, ಮದಾತ್ಮಕಂ ಚೇತ್ಯಹಮೇವ ಕಾರಣಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಕಾರ್ಯಾವಥಾಯಾಂ ಚ ಸರ್ವಶರೀರತಯಾ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರೋಽವಸ್ಥಿತ: । ಅತ: ಕಾರಣತ್ವೇನ ಶೇಷಿತ್ವೇನ ಚ ಜ್ಞಾನಾದ್ಯಸಙ್ಖ್ಯೇಯಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣೈಶ್ಚಾಹಮೇವ ಸರ್ವೈ: ಪ್ರಕಾರೈ: ಪರತರ:, ಮತ್ತೋಽನ್ಯತ್ಕೇನಾಪಿ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣೇನ ಪರತರಂ ನ ವಿದ್ಯತೇ । ಏವಂಭೂತಂ ಮಾಂ ತ್ರಿಭ್ಯ: ಸಾತ್ತ್ವಿಕರಾಜಸತಾಮಸಗುಣಮಯೇಭ್ಯೋ ಭಾವೇಭ್ಯ: ಪರಂ ಮದಸಾಧಾರಣೈ: ಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣೈಸ್ತತ್ತದ್ಭೋಗ್ಯತಾಪ್ರಕಾರೈಶ್ಚ ಪರಮುತ್ಕೃಷ್ಟತಮಮ್, ಅವ್ಯಯಂ ಸದೈಕರೂಪಮಪಿ ತೈರೇವ ತ್ರಿಭಿರ್ಗುಣಮಯೈರ್ನಿಹೀನತರೈ: ಕ್ಷಣಧ್ವಂಸಿಭಿ: ಪೂರ್ವಕರ್ಮಾನುಗುಣದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಭೋಗ್ಯತ್ವೇನಾವಸ್ಥಿತೈ: ಪದಾರ್ಥೈರ್ಮೋಹಿತಂ ದೇವತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯಸ್ಥಾವರಾತ್ಮನಾವಸ್ಥಿತಂ ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗನ್ನಾಭಿಜಾನಾತಿ ।। ೧೩ ।।
ಕಥಂ ಸ್ವತ ಏವಾನವಧಿಕಾತಿಶಯಾನನ್ದೇ ನಿತ್ಯೇ ಸದೈಕರೂಪೇ ಲೌಕಿಕವಸ್ತುಭೋಗ್ಯತತ್ಪ್ರಕಾರೈಶ್ಚೋತ್ಕೃಷ್ಟತಮೇ ತ್ವಯಿ ಸ್ಥಿತೇಽಪ್ಯತ್ಯನ್ತನಿಹೀನೇಷು ಗುಣಮಯೇಷ್ವಸ್ಥಿರೇಷು ಭಾವೇಷು ಸರ್ವಸ್ಯ ಭೋಕ್ತೃವರ್ಗಸ್ಯ ಭೋಗ್ಯತ್ವಬುದ್ಧಿರುಪಜಾಯತ ಇತ್ಯತ್ರಾಹ –
ದೈವೀ ಹ್ಯೇಷಾ ಗುಣಮಯೀ ಮಮ ಮಾಯಾ ದುರತ್ಯಯಾ ।
ಮಮೈಷಾ ಗುಣಮಯೀ ಸತ್ತ್ವರಜಸ್ತಮೋಮಯೀ ಮಾಯಾ ಯಸ್ಮಾದ್ದೈವೀ ದೇವೇನ ಕ್ರೀಢಾಪ್ರವೃತ್ತೇನ ಮಯೈವ ನಿರ್ಮಿತಾ, ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವೈರ್ದುರತ್ಯಯಾ ದುರತಿಕ್ರಮಾ । ಅಸ್ಯಾ: ಮಾಯಾಶಬ್ದವಾಚ್ಯತ್ವಮಾಸುರರಾಕ್ಷಸಾಸ್ತ್ರಾದೀನಾಮಿವ ವಿಚಿತ್ರಕಾರ್ಯಕರತ್ವೇನ, ಯಥಾ ಚ ತತೋ ಭಗವತಾ ತಸ್ಯ ರಕ್ಷಾರ್ಥಂ ಚಕ್ರಮುತ್ತಮಮ್ । ಆಜಗಾಮ ಸಮಾಜ್ಞಪ್ತಂ ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿ ಸುದರ್ಶನಮ್ । ತೇನ ಮಾಯಾಸಹಸ್ರಂ ತಚ್ಛಮ್ಬರಸ್ಯಾಶುಗಾಮಿನಾ । ಬಾಲಸ್ಯ ರಕ್ಷತಾ ದೇಹಮೈಕಾಇಕಶ್ಯೇನ ಸೂದಿತಮ್ (ವಿ.ಪು.೧.೧೯.೨೮) ಇತ್ಯಾದೌ । ಅತೋ ಮಾಯಾಶಬ್ದೋ ನ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥವಾಚೀ । ಐನ್ದ್ರಜಾಲಿಕಾದಿಷ್ವಪಿ ಕೇನಚಿನ್ಮನ್ತ್ರಾಉಷಧಾದಿನಾ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥವಿಷಯಾಯಾ: ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ್ಯಾ ಏವ ಬುದ್ಧೇರುತ್ಪಾದಕತ್ವೇನ ಮಾಯಾವೀತಿ ಪ್ರಯೋಗ: । ತಥಾ ಮನ್ತ್ರಾಉಷಧಾದಿರೇವ ತತ್ರ ಮಾಯಾ ಸರ್ವಪ್ರಯೋಗೇಷ್ವನುಗತಸ್ಯೈಕಸ್ಯೈವ ಶಬ್ದಾರ್ಥತ್ವಾತ್ । ತತ್ರ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥೇಷು ಮಾಯಾಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗೋ ಮಾಯಾಕಾರ್ಯಬುದ್ಧಿವಿಷಯತ್ವೇನಾಉಪಚಾರಿಕ:, ಮಞ್ಚಾ: ಕ್ರೋಶನ್ತೀತಿವತ್ । ಏಷಾ ಗುಣಮಯೀ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕೀ ಭಗವನ್ಮಾಯೈವ, ಮಾಯಾಂ ತು ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಯಾನ್ಮಾಯಿನಂ ತು ಮಹೇಶ್ವರಮ್ (ಶ್ವೇ.೩.೪.೧೦) ಇತ್ಯಾದಿಷ್ವಭಿಧೀಯತೇ । ಅಸ್ಯಾ: ಕಾರ್ಯಂ ಭಗವತ್ಸ್ವರೂಪತಿರೋಧಾನಮ್, ಸ್ವಸ್ವರೂಪಭೋಗ್ಯತ್ವಬುದ್ಧಿಶ್ಚ । ಅತೋ ಭಗವನ್ಮಾಯಯಾ ಮೋಹಿತಂ ಸರ್ವಂ ಜಗದ್ಭಗವನ್ತಮನವಧಿಕಾತಿಶಯಾನನ್ದಸ್ವರೂಪಂ ನಾಭಿಜಾನಾತಿ ।। ಮಾಯಾವಿಮೋಚನೋಪಾಯಮಾಹ –
ಮಾಮೇವ ಯೇ ಪ್ರಪದ್ಯನ್ತೇ ಮಾಯಾಮೇತಾಂ ತರನ್ತಿ ತೇ ।। ೧೪ ।।
ಮಾಮೇವ ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪಂ ಪರಮಕಾರುಣಿಕಮನಾಲೋಚಿತವಿಶೇಷಾಶೇಷಲೋಕಶರಣ್ಯಂ ಯೇ ಶರಣಂ ಪ್ರಪದ್ಯನ್ತೇ, ತೇ ಏತಾಂ ಮದೀಯಾಂ ಗುಣಮಯೀಂ ಮಾಯಾಂ ತರನ್ತಿ ಮಾಯಾಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಮಾಮೇವೋಪಾಸತ ಇತ್ಯರ್ಥ: ।। ೧೪ ।।
ಕಿಮಿತಿ ಭಗವದುಪಾಸನಾಪಾದಿನೀಂ ಭಗವತ್ಪ್ರಪತ್ತಿಂ ಸರ್ವೇ ನ ಕುರ್ವತ ಇತ್ಯತ್ರಾಹ –
ನ ಮಾಂ ದುಷ್ಕೃತಿನೋ ಮೂಢಾ: ಪ್ರಪದ್ಯನ್ತೇ ನರಾಧಮಾ: ।
ಮಾಯಯಾಪಹೃತಜ್ಞಾನಾ ಆಸುರಂ ಭಾವಮಾಶ್ರಿತಾ: ।। ೧೫ ।।
ದುಷ್ಕೃತಿನ: ಪಾಪಕರ್ಮಾಣ: ಮಾಂ ನ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ । ದುಷ್ಕೃತತಾರತಮ್ಯೇನ ತೇ ಚತುರ್ವಿಧಾ ಭವನ್ತಿ ಮೂಢಾ:, ನರಾಧಮಾ:, ಮಾಯಯಾಪಹೃತಜ್ಞಾನಾ:, ಆಸುರಂ ಭಾವಮಾಶ್ರಿತಾ: ಇತಿ । ಮೂಢಾ: ವಿಪರೀತಜ್ಞಾನಾ: ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ಭಗವಚ್ಛೇಷತೈಕರಸಮಾತ್ಮಾನಂ ಭೋಗ್ಯಜಾತಂ ಚ ಸ್ವಶೇಷತಯಾ ಮನ್ಯಮಾನಾ: । ನರಾಧಮಾ: ಸಾಮಾನ್ಯೇನ ಜ್ಞಾತೇಽಪಿ ಮತ್ಸ್ವರೂಪೇ ಮದೌನ್ಮುಖ್ಯಾನರ್ಹಾ: । ಮಾಯಯಾಪಹೃತಜ್ಞಾನಾ: ಮದ್ವಿಷಯಂ ಮದೈಶ್ವರ್ಯವಿಷಯಂ ಚ ಜ್ಞಾನಂ ಯೇಷಾಂ ತದಸಂಭಾವನಾಪಾದಿನೀಭಿ: ಕೂಟಯುಕ್ತಿಭಿರಪಹೃತಮ್, ತೇ ತಥಾ ಉಕ್ತಾ: । ಆಸುರಂ ಭಾವಮಾಶ್ರಿತಾ: ಮದ್ವಿಷಯಂ ಮದೈಶ್ವರ್ಯವಿಷಯಂ ಚ ಜ್ಞಾನಂ ಸುದೃಢಮುಪಪನ್ನಂ ಯೇಷಾಂ ದ್ವೈಷಾಯೈವ ಭವತಿ ತೇ ಆಸುರಂ ಭಾವಮಾಶ್ರಿತಾ: । ಉತ್ತರೋತ್ತರಾ: ಪಾಪಿಷ್ಠತಮಾ: ।। ೧೫ ।।
ಚತುರ್ವಿಧಾ ಭಜನ್ತೇ ಮಾಂ ಜನಾ: ಸುಕೃತಿನೋಽರ್ಜುನ ।
ಆರ್ತೋ ಜಿಜ್ಞಾಸುರರ್ಥಾರ್ಥೀ ಜ್ಞಾನೀ ಚ ಭರತರ್ಷಭ ।। ೧೬ ।।
ಸುಕೃತಿನ: ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಾಣೋ ಮಾಂ ಶರಣಮುಪಗಮ್ಯ ಮಾಮೇವ ಭಜನ್ತೇ । ತೇ ಚ ಸುಕೃತತಾರತಮ್ಯೇನ ಚತುರ್ವಿಧಾ:, ಸುಕೃತಗರೀಯಸ್ತ್ವೇನ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿವೈಶೇಷ್ಯಾದುತ್ತರೋತ್ತರಾ ಅಧಿಕತಮಾ ಭವನ್ತಿ । ಆರ್ತ: ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಹೀನ: ಭ್ರಷ್ಟೈಶ್ವರ್ರ್ಯ: ಪುನರ್ತತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಕಾಮ: । ಅರ್ಥಾರ್ಥೀ ಅಪ್ರಾಪ್ತೈಶ್ವರ್ಯತಯಾ ಐಶ್ವರ್ಯಕಾಮ: । ತಯೋರ್ಮುಖಭೇದಮಾತ್ರಮ್ । ಐಶ್ವರ್ಯವಿಷಯತಯಾಇಕ್ಯಾದೇಕ ಏವಾಧಿಕಾರ: । ಜಿಜ್ಞಾಸು: ಪ್ರಕೃತಿವಿಯುಕ್ತಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಾವಾಪ್ತೀಚ್ಛು: । ಜ್ಞಾನಮೇವಾಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಮಿತಿ ಜಿಜ್ಞಾಸುರಿತ್ಯುಕ್ತಮ್। ಜ್ಞಾನೀ ಚ, ಇತಸ್ತ್ವನ್ಯಾಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಧಿ ಮೇ ಪರಾಮ್ (ಭ.ಗೀ.೭.೫) ಇತ್ಯಾದಿನಾಭಿಹಿತಭಗವಚ್ಛೇಷತೈಕ-ರಸಾತ್ಮಸ್ವರೂಪವಿತ್ ಪ್ರಕೃತಿವಿಯುಕ್ತಕೇವಲಾತ್ಮನಿ ಅಪರ್ಯವಸ್ಯನ್ ಭಗವನ್ತಂ ಪ್ರೇಪ್ಸು: ಭಗವನ್ತಮೇವ ಪರಮಪ್ರಾಪ್ಯಂ ಮನ್ವಾನ: ।। ೧೬ ।।
ತೇಷಾಂ ಜ್ಞಾನೀ ನಿತ್ಯಯುಕ್ತ: ಏಕಭಕ್ತಿರ್ವಿಶಿಷ್ಯತೇ ।
ಪ್ರಿಯೋ ಹಿ ಜ್ಞಾನಿನೋಽತ್ಯರ್ಥಮಹಂ ಸ ಚ ಮಮ ಪ್ರಿಯ: ।। ೧೭ ।।
ತೇಷಾಂ ಜ್ಞಾನೀ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ । ಕುತ:? ನಿತ್ಯಯುಕ್ತ ಏಕಭಕ್ತಿರಿತಿ ಚ । ಜ್ಞಾನಿನೋ ಹಿ –
ಮದೇಕಪ್ರಾಪ್ಯಸ್ಯ ಮಯಾ ಯೋಗೋ ನಿತ್ಯ: ಇತರಯೋಸ್ತು ಯಾವತ್ಸ್ವಾಭಿಲಷಿತಪ್ರಾಪ್ತಿ ಮಯಾ ಯೋಗ: । ತಥಾ ಜ್ಞಾನಿನೋ ಮಯ್ಯೇಕಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಭಕ್ತಿ: ಇತರಯೋಸ್ತು ಸ್ವಾಭಿಲಷಿತೇ ತತ್ಸಾಧನತ್ವೇನ ಮಯಿ ಚ । ಅತ: ಸ ಏವ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ । ಕಿಞ್ಚ, ಪ್ರಿಯೋ ಹಿ ಜ್ಞಾನಿನೋಽತ್ಯರ್ಥಮಹಮ್ । ಅರ್ಥಶಬ್ದೋಽಭಿಧೇಯವಚನ: ಜ್ಞಾನಿನೋಽಹಂ ಯಥಾ ಪ್ರಿಯ:, ತಥಾ ಮಯಾ ಸರ್ವಜ್ಞೇನ ಸರ್ವಶಕ್ತಿನಾಪ್ಯಭಿಧಾತುಂ ನ ಶಕ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥ: ಪ್ರಿಯತ್ವಸ್ಯೇಯತ್ತಾರಹಿತತ್ವಾತ್ । ಯಥಾ ಜ್ಞಾನಿನಾಮಗ್ರೇಸರಸ್ಯ ಪ್ರಹ್ಲಾದಸ್ಯ, ಸ ತ್ವಾಸಕ್ತಮತಿ: ಕೃಷ್ಣೇ ದಶ್ಯಮಾನೋ ಮಹೋರಗೈ: । ನ ವಿವೇದಾತ್ಮನೋ ಗಾತ್ರಂ ತತ್ಸ್ಮೃತ್ಯಾಹ್ಲಾದಸಂಸ್ಥಿತ: (ವಿ.ಪು.೧.೧೭.೩೯) ಇತಿ । ತಥೈವ ಸೋಽಪಿ ಮಮ ಪ್ರಿಯ: ।। ೧೭ ।।
ಉದಾರಾ: ಸರ್ವ ಏವೈತೇ ಜ್ಞಾನೀ ತ್ವಾತ್ಮೈವ ಮೇ ಮತಮ್ ।
ಆಸ್ಥಿತಸ್ಸ ಹಿ ಯುಕ್ತಾತ್ಮಾ ಮಾಮೇವಾನುತ್ತಮಾಂ ಗತಿಮ್ ।। ೧೮ ।।
ಸರ್ವ ಏವೈತೇ ಮಾಮೇವೋಪಾಸತ ಇತಿ ಉದಾರಾ: ವದಾನ್ಯಾ: । ಯೇ ಮತ್ತೋ ಯತ್ಕಿಂಚಿದಪಿ ಗೃಹ್ಣನ್ತಿ, ತೇ ಹಿ ಮಮ ಸರ್ವಸ್ವದಾಯಿನ: । ಜ್ಞಾನೀ ತ್ವಾತ್ಮೈವ ಮೇ ಮತಮ್ ತದಾಯತ್ತಧಾರಣೋಽಹಮಿತಿ ಮನ್ಯೇ । ಕಸ್ಮಾದೇವಮ್? ಯಸ್ಮಾದಯಂ ಮಯಾ ವಿನಾತ್ಮಧಾರಣಾಸಂಭಾವನಯಾ ಮಾಮೇವಾನುತ್ತಮಂ ಪ್ರಾಪ್ಯಮಾಸ್ಥಿತ:, ಅತಸ್ತೇನ ವಿನಾ ಮಮಾಪ್ಯಾತ್ಮಧಾರಣಂ ನ ಸಂಭವತಿ । ತತೋ ಮಮಾತ್ಮಾ ಹಿ ಸ: ।। ೧೮ ।।
ಬಹೂನಾಂ ಜನ್ಮನಾಮನ್ತೇ ಜ್ಞಾನವಾನ್ಮಾಂ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ ।
ವಾಸುದೇವಸ್ಸರ್ವಮಿತಿ ಸ ಮಹಾತ್ಮಾ ಸುದುರ್ಲಭ: ।। ೧೯ ।।
ನಾಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾಸಙ್ಖ್ಯಾತಾನಾಂ ಪುಣ್ಯಜನ್ಮನಾಂ ಫಲಮಿದಮ್, ಯನ್ಮಚ್ಛೇಷತೈಕರಸಾತ್ಮಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕಂ ಮತ್ಪ್ರಪದನಮಪಿ ತು ಬಹೂನಾಂ ಜನ್ಮನಾಂ ಪುಣ್ಯಜನ್ಮನಾಮನ್ತೇ ಅವಸಾನೇ, ವಾಸುದೇವಶೇಷತೈಕರಸೋಽಹಂ ತದಾಯತ್ತಸ್ವರೂಪಸ್ಥಿತಿಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚ ಸ ಚಾಸಙ್ಖ್ಯೇಯೈ: ಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣೈ: ಪರತರ ಇತಿ ಜ್ಞಾನವಾನ್ ಭೂತ್ವಾ, ವಾಸುದೇವ ಏವ ಮಮ ಪರಮಪ್ರಾಪ್ಯಂ ಪ್ರಾಪಕಂ ಚ, ಅನ್ಯದಪಿ ಯನ್ಮನೋರಥವರ್ಂಿತ ಸ ಏವ ಮಮ ತತ್ಸರ್ವಮಿತಿ ಮಾಂ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ ಮಾಮುಪಾಸ್ತೇ ಸ ಮಹಾತ್ಮಾ ಮಹಾಮನಾ: ಸುದುರ್ಲಭ: ದುರ್ಲಭತರೋ ಲೋಕೇ । ವಾಸುದೇವಸ್ಸರ್ವಮಿತ್ಯಸ್ಯಾಯಮೇವಾರ್ಥ:, ಪ್ರಿಯೋ ಹಿ ಜ್ಞಾನಿನೋಽತ್ಯರ್ಥಮಹಮ್, ಆಸ್ಥಿತಸ್ಸ ಹಿ ಯುಕ್ತಾತ್ಮಾ ಮಾಮೇವಾನುತ್ತಮಾಂ ಗತಿಮ್ ಇತಿ ಪ್ರಕ್ರಮಾತ್ । ಜ್ಞಾನವಾಂಶ್ಚಾಯಮುಕ್ತಲಕ್ಷಣ ಏವ, ಅಸ್ಯೈವ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಜ್ಞಾನಿತ್ವಾತ್, ಭೂಮಿರಾಪ: ಇತ್ಯಾರಭ್ಯ, ಅಹಙ್ಕಾರ ಇತೀಯಂ ಮೇ ಭಿನ್ನಾ ಪ್ರಕೃತಿರಷ್ಟಧಾ । ಅಪರೇಯಮಿತಸ್ತ್ವನ್ಯಾಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಧಿ ಮೇ ಪರಾಮ್ । ಜೀವಭೂತಾಮ್ (೫) ಇತಿ ಹಿ ಚೇತನಾಚೇತನಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಸ್ಯ ಪರಮಪುರುಷಶೇಷತೈಕರಸತೋಕ್ತಾ ಅಹಂ ಕೃತ್ಸ್ನಸ್ಯ ಜಗತ: ಪ್ರಭವ: ಪ್ರಲಯಸ್ತಥಾ । ಮತ್ತ: ಪರತರಂ ನಾನ್ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿದಸ್ತಿ ಧನಞ್ಜಯ।। (೭) ಇತ್ಯಾರಭ್ಯ, ಯೇ ಚೈವ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾ ಭಾವಾ ರಾಜಸಾಸ್ತಾಮಸಾಶ್ಚ ಯೇ । ಮತ್ತ ಏವೇತಿ ತಾನ್ ವಿದ್ಧಿ ನ ತ್ವಹಂ ತೇಷು ತೇ ಮಯಿ ।। (೧೨) ಇತಿ ಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಣೋಭಯಾವಸ್ಥಸ್ಯ ಪರಮಪುರುಷಾಯತ್ತಸ್ವರೂಪಸ್ಥಿತಿಪ್ರವೃತ್ತಿತ್ವಂ ಪರಮಪುರುಷಸ್ಯ ಚ ಸರ್ವೈ: ಪ್ರಕಾರೈ: ಸರ್ವಸ್ಮಾತ್ಪರತರತ್ವಮುಕ್ತಮ್ ಅತ: ಸ ಏವಾತ್ರ ಜ್ಞಾನೀತ್ಯುಚ್ಯತೇ ।।೧೯।।
ತಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಿನೋ ದುರ್ಲಭತ್ವಮೇವೋಪಪಾದಯತಿ –
ಕಾಮೈಸ್ತೈಸ್ತೈರ್ಹೃಾತಜ್ಞಾನಾ: ಪ್ರಪದ್ಯನ್ತೇಽನ್ಯದೇವತಾ: ।
ತಂ ತಂ ನಿಯಮಮಾಸ್ಥಾಯ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ನಿಯತಾ: ಸ್ವಯಾ ।। ೨೦ ।।
ಸರ್ವ ಏವ ಹಿ ಲೌಕಿಕಾ: ಪುರುಷಾ: ಸ್ವಯಾ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಪಾಪವಾಸನಯಾ ಗುಣಮಯಭಾವವಿಷಯಯಾ ನಿಯತಾ: ನಿತ್ಯಾನ್ವಿತಾ: ತೈಸ್ತೈ: ಸ್ವವಾಸನಾನುರೂಪೈರ್ಗುಣಮಯೈರೇವ ಕಾಮೈ: ಇಚ್ಛಾವಿಷಯಭೂತೈ: ಹೃತಮತ್ಸ್ವರೂಪವಿಷಯಜ್ಞಾನಾ: ತತ್ತತ್ಕಾಮಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಮನ್ಯದೇವತಾ: ಮದ್ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಾ: ಕೇವಲೇನ್ದ್ರಾದಿದೇವತಾ: ತಂ ತಂ ನಿಯಮಮಾಸ್ಥಾಯ ತತ್ತದ್ದೇವತಾವಿಶೇಷಮಾತ್ರಪ್ರೀಣನಾಸಾಧಾರಣಂ ನಿಯಮಮಾಸ್ಥ್ಯಾಯ ಪ್ರಪದ್ಯನ್ತೇ ತಾ ಏವಾಶ್ರಿತ್ಯಾರ್ಚಯನ್ತೇ ।। ೨೦ ।।
ಯೋ ಯೋ ಯಾಂ ಯಾಂ ತನುಂ ಭಕ್ತ: ಶ್ರದ್ಧಯಾರ್ಚಿತುಮಿಚ್ಛತಿ ।
ತಸ್ಯ ತಸ್ಯಾಚಲಾಂ ಶ್ರದ್ಧಾಂ ತಾಮೇವ ವಿದಧಾಮ್ಯಹಮ್ ।। ೨೧ ।।
ತಾ ಅಪಿ ದೇವತಾ ಮದೀಯಾಸ್ತನವ:, ಯ ಆದಿತ್ಯೇ ತಿಷ್ಠನ್ … ಯಮಾದಿತ್ಯೋ ನ ವೇದ ಯಸ್ಯಾದಿತ್ಯಶ್ಶರೀರಮ್ (ಬೃ.೫.೯) ಇತ್ಯಾದಿ ಶ್ರುತಿಭಿ: ಪ್ರತಿಪಾದಿತಾ: । ಮದೀಯಾಸ್ತನವ ಇತ್ಯಜಾನನ್ನಪಿ ಯೋ ಯೋ ಯಾಂ ಯಾಂ ಮದೀಯಾಮಾದಿತ್ಯಾದಿಕಾಂ ತನುಂ ಭಕ್ತ: ಶ್ರದ್ಧಯಾರ್ಚಿತುಮಿಚ್ಛತಿ ತಸ್ಯ ತಸ್ಯಾಜಾನತೋಽಪಿ ಮತ್ತನುವಿಷಯೈಷಾ ಶ್ರದ್ಧೇತ್ಯನುಸನ್ಧಾಯ ತಾಮೇವಾಚಲಾಂ ನಿರ್ವಿಘ್ನಾಂ ವಿದಧಾಮ್ಯಹಮ್ ।।೨೧।।
ಸ ತಯಾ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಯುಕ್ತಸ್ತಸ್ಯಾರಾಧನಮೀಹತೇ ।
ಲಭತೇ ಚ ತತ: ಕಾಮಾನ್ಮಯೈವ ವಿಹಿತಾನ್ ಹಿ ತಾನ್ ।। ೨೨ ।।
ಸ ತಯಾ ನಿರ್ವಿಘ್ನಯಾ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಯುಕ್ತಸ್ತಸ್ಯ ಇನ್ದ್ರಾದೇರಾರಾಧನಂ ಪ್ರತೀಹತೇ । ತತ: ಮತ್ತನುಭೂತೇನ್ದ್ರಾದಿದೇವತಾರಾಧನಾತ್ತಾನೇವ ಹಿ ಸ್ವಾಭಿಲಷಿತಾನ್ ಕಾಮಾನ್ಮಯೈವ ವಿಹಿತಾನ್ ಲಭತೇ । ಯದ್ಯಪ್ಯಾರಾಧನಕಾಲೇ, ಆರಾಧ್ಯೇನ್ದ್ರಾದಯೋ ಮದೀಯಾಸ್ತನವ:, ತತ ಏವ ತದರ್ಚನಂ ಚ ಮದಾರಾಧನಮ್ ಇತಿ ನ ಜಾನಾತಿ ತಥಾಪಿ ತಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋ ಮದಾರಾಧನತ್ವಾದಾರಾಧಕಾಭಿಲಷಿತಂ ಅಹಮೇವ ವಿದಧಾಮಿ।।೨೨।।
ಅನ್ತವತ್ತು ಫಲಂ ತೇಷಾಂ ತದ್ಭವತ್ಯಲ್ಪಮೇಧಸಾಮ್ ।
ದೇವಾನ್ ದೇವಯಜ್ಞೋ ಯಾನ್ತಿ ಮದ್ಭಕ್ತಾ ಯಾನ್ತಿ ಮಾಮಪಿ ।। ೨೩ ।।
ತೇಷಾಮಲ್ಪಮೇಧಸಾಮಲ್ಪಬುದ್ಧೀನಾಮಿನ್ದ್ರಾದಿಮಾತ್ರಯಾಜಿನಾಂ ತದಾರಾಧನಫಲಮಲ್ಪಮ್, ಅನ್ತವಚ್ಚ ಭವತಿ । ಕುತ:? ದೇವಾನ್ ದೇವಯಜೋ ಯಾನ್ತಿ ಯತ ಇನ್ದ್ರಾದೀನ್ ದೇವಾನ್ ತದ್ಯಾಜಿನೋ ಯಾನ್ತಿ । ಇನ್ದ್ರಾದಯೋಽಪಿ ಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭೋಗಾ: ಪರಿಮಿತಕಾಲವರ್ತಿನಶ್ಚ । ತತಸ್ತತ್ಸಾಯುಜ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾ: ತೈಸ್ಸಹ ಪ್ರಚ್ಯವನ್ತೇ । ಮದ್ಭಕ್ತಾ ಅಪಿ ತೇಷಾಮೇವ ಕರ್ಮಣಾಂ ಮದಾರಾಧನರೂಪತಾಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಫಲಸಙ್ಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮತ್ಪ್ರೀಣನೈಕಪ್ರಯೋಜನಾ: ಮಾಂ ಪ್ರಾಪ್ನುವನ್ತಿ ನ ಚ ಪುನರ್ನಿವರ್ತನ್ತೇ। ಮಾಮುಪೇತ್ಯ ತು ಕೌನ್ತೇಯ ಪುನರ್ಜನ್ಮ ನ ವಿದ್ಯತೇ (೮.೧೬) ಇತಿ ಹಿ ವಕ್ಷ್ಯತೇ ।।೨೩।।
ಇತರೇ ತು ಸರ್ವಸಮಾಶ್ರಯಣೀಯತ್ವಾಯ ಮಮ ಮನುಷ್ಯಾದಿಷ್ವವತಾರಮಪ್ಯಕಿಞ್ಚಿತ್ಕರಂ ಕುರ್ವನ್ತೀತ್ಯಾಹ –
ಅವ್ಯಕ್ತಂ ವ್ಯಕ್ತಿಮಾಪನ್ನಂ ಮನ್ಯನ್ತೇ ಮಾಮಬುದ್ಧಯ: ।
ಪರಂ ಭಾವಮಜಾನನ್ತೋ ಮಮ ಅವ್ಯಯಮನುತ್ತಮಮ್ ।। ೨೪ ।।
ಸರ್ವೈ: ಕರ್ಮಭಿರಾರಾಧ್ಯೋಽಹಂ ಸರ್ವೇಶ್ವರೋ ವಾಙ್ಮನಸಾಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯಸ್ವರೂಪಸ್ವಭಾವ: ಪರಮಕಾರುಣ್ಯಾದಶ್ರಿತ-ವಾತ್ಸಲ್ಯಾಚ್ಚ ಸರ್ವಸಮಾಶ್ರಯಣೀಯತ್ವಾಯಾಜಹತ್ಸ್ವಭಾವ ಏವ ವಸುದೇವಸೂನುರವರೀರ್ಣ ಇತಿ ಮಮೈವಂ ಪರಂ ಭಾವಮವ್ಯಯಂ ಅನುತ್ತಮಮಜಾನನ್ತ: ಪ್ರಾಕೃತರಾಜಸೂನುಸಮಾನಮಿತ: ಪೂರ್ವಮನಭಿವ್ಯಕ್ತಮಿದಾನೀಂ ಕರ್ಮವಶಾಜ್ಜನ್ಮವಿಶೇಷಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಮಾಪನ್ನಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಮಾಂ ಬುದ್ಧಯೋ ಮನ್ಯನ್ತೇ । ಅತೋ ಮಾಂ ನಾಶ್ರಯನ್ತೇ ನ ಕರ್ಮಭಿರಾರಾಧಯನ್ತಿ ಚ ।। ೨೪ ।।
ಕುತ ಏವಂ ನ ಪ್ರಕಾಶ್ಯತ ಇತ್ಯತ್ರಾಹ –
ನಾಹಂ ಪ್ರಕಾಶ: ಸರ್ವಸ್ಯ ಯೋಗಮಾಯಾಸಮಾವೃತ: ।
ಮೂಢೋಽಯಂ ನಾಭಿಜಾನಾತಿ ಲೋಕೋ ಮಾಮಜಮವ್ಯಯಮ್ ।। ೨೫ ।।
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾಸಾಧಾರಣಮನುಷ್ಯತ್ವಾದಿಸಂಸ್ಥಾನಯೋಗಾಖ್ಯಮಾಯಯಾ ಸಮಾವೃತೋಽಹಂ ನ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶ: । ಮಯಿ ಮನುಷ್ಯತ್ವಾದಿಸಂಸ್ಥಾನದರ್ಶನಮಾತ್ರೇಣ ಮೂಢೋಽಯಂ ಲೋಕೋ ಮಾಮತಿವಾಯ್ವಿನ್ದ್ರಕರ್ಮಾಣಮತಿಸೂರ್ಯಾಗ್ನಿತೇಜಸಂ ಉಪಲಭ್ಯಮಾನಮಪಿ ಅಜಂ ಅವ್ಯಯಂ ನಿಖಿಲಜಗದೇಕಕಾರಣಂ ಸರ್ವೇಶ್ವರಂ ಮಾಂ ಸರ್ವಸಮಾಶ್ರಯಣೀಯತ್ವಾಯ ಮನುಷ್ಯತ್ವಸಂಸ್ಥಾನಮಾಸ್ಥಿತಂ ನಾಭಿಜಾನಾತಿ ।। ೨೫ ।।
ವೇದಾಹಂ ಸಮತೀತಾನಿ ವರ್ತಮಾನಾನಿ ಚಾರ್ಜುನ ।
ಭವಿಷ್ಯಾಣಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಮಾಂ ತು ವೇದ ನ ಕಶ್ಚನ ।। ೨೬ ।।
ಅತೀತಾನಿ ವರ್ತಮಾನಾನಿ ಅನಾಗತಾನಿ ಚ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನ್ಯಹಂ ವೇದ ಜಾನಾಮಿ । ಮಾಂ ತು ವೇದ ನ ಕಶ್ಚನ ಮಯಾನುಸಂಧೀಯಮಾನೇಷು ಕಾಲತ್ರಯವರ್ತಿಷು ಭೂತೇಷು ಮಾಮೇವಂವಿಧಂ ವಾಸುದೇವಂ ಸರ್ವಸಮಾಶ್ರಯ್ಣೀಯತ್ವಾಯಾವತೀರ್ಣಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಮಾಮೇವ ಸಮಾಶ್ರಯನ್ನ ಕಶ್ಚಿದುಪಲಭ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥ: । ಅತೋ ಜ್ಞಾನೀ ಸುದುರ್ಲಭ ಏವ ।। ೨೬ ।। ತಥಾ ಹಿ – ಇಚ್ಛಾದ್ವೇಷಸಮುತ್ಥೇನ ದ್ವನ್ದ್ವಮೋಹೇನ ಭಾರತ ।
ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಸಂಮೋಹಂ ಸರ್ಗೇ ಯಾನ್ತಿ ಪರನ್ತಪ ।। ೨೭ ।।
ಇಚ್ಛಾದ್ವೇಷಾಭ್ಯಾಂ ಸಮುತ್ಥಿತೇನ ಶೀತೋಷ್ಣಾದಿದ್ವನ್ದ್ವಾಖ್ಯೇನ ಮೋಹೇನ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಸರ್ಗೇ ಜನ್ಮಕಾಲ ಏವ ಸಂಮೋಹಂ ಯಾನ್ತಿ । ಏತದುಕ್ತಂ ಭವತಿ ಗುಣಮಯೇಷು ಸುಖದು:ಖಾದಿದ್ವನ್ದ್ವೇಷು ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಜನ್ಮನಿ ಯದ್ವಿಷಯೌ ಇಚ್ಛಾದ್ವೇಷೌ ಅಭ್ಯಸ್ತೌ, ತದ್ವಾಸನಯಾ ಪುನರಪಿ ಜನ್ಮಕಾಲ ಏವ ತದೇವ ದ್ವನ್ದ್ವಾಖ್ಯಮಿಚ್ಛಾದ್ವೇಷವಿಷಯತ್ವೇನ ಸಮುತ್ಥಿತಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮೋಹನಂ ಭವತಿ ತೇನ ಮೋಹೇನ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಸಂಮೋಹಂ ಯಾನ್ತಿ ತದ್ವಿಷಯೇಚ್ಛಾದ್ವೇಷಸ್ವಭಾವಾನಿ ಭವನ್ತಿ, ನ ಮತ್ಸಮ್ಶ್ಲೇಷವಿಯೋಗಸುಖದು:ಖಸ್ವಭಾವಾನಿ, ಜ್ಞಾನೀ ತು ಮತ್ಸಂಶ್ಲೇಷವಿಯೋಗೈಕಸುಖದು:ಖಸ್ವಭಾವ: ನ ತತ್ಸ್ವಭಾವಂ ಕಿಮಪಿ ಭೂತಂ ಜಾಯತೇ ಇತಿ ।। ೨೭ ।।
ಯೇಷಾಂ ತ್ವನ್ತಗತಂ ಪಾಪಂ ಜನಾನಾಂ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮಣಾಮ್ ।
ತೇ ದ್ವನ್ದ್ವಮೋಹನಿರ್ಮುಕ್ತಾ: ಭಜನ್ತೇ ಮಾಂ ದೃಢವ್ರತಾ: ।। ೨೮ ।।
ಯೇಷಾಂ ತ್ವನೇಕಜನ್ಮಾರ್ಜಿತೇನೋತ್ಕೃಷ್ಟಪುಣ್ಯಸಂಚಯೇನ ಗುಣಮಯದ್ವನ್ದ್ವೇಚ್ಚ್ಛಾದ್ವೇಷಹೇತುಭೂತಂ ಮದೌನ್ಮುಖ್ಯ-ವಿರೋಧಿ ಚ ಅನಾದಿಕಾಲಪ್ರವೃತ್ತಂ ಪಾಪಮನ್ತಗತಂ ಕ್ಷೀಣಮ್ ತೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತೇನ ಸುಕೃತತಾರತಮ್ಯೇನ ಮಾಂ ಶರಣಮನುಪ್ರಪದ್ಯ ಗುಣಮಯಾನ್ಮೋಹಾದ್ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಾ: ಜರಾಮರಣಮೋಕ್ಷಾಯ, ಮಹತೇ ಚಶ್ವೈರ್ಯಾಯ, ಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಯೇ ಚ ದೃಢವ್ರತಾ: ದೃಢಸಙ್ಕಲ್ಪಾ: ಮಾಮೇವ ಭಜನ್ತೇ ।। ೨೮ ।।
ಅತ್ರ ತ್ರಯಾಣಾಂ ಭಗವನ್ತಂ ಭಜಮಾನಾನಾಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯವಿಶೇಷಾನುಪಾದೇಯಾಂಶ್ಚ ಪ್ರಸ್ತೌತಿ –
ಜರಾಮರಣಮೋಕ್ಷಾಯ ಮಾಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಯತನ್ತಿ ಯೇ ।
ತೇ ಬ್ರಹ್ಮ ತದ್ವಿದು: ಕೃತ್ಸ್ನಮಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಕರ್ಮ ಚಾಖಿಲಮ್ ।। ೨೯ ।।
ಜರಾಮರಣಮೋಕ್ಷಾಯ ಪ್ರಕೃತಿವಿಯುಕ್ತಾತ್ಮಸ್ವರೂಪದರ್ಶನಾಯ ಮಾಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಯೇ ಯತನ್ತೇ, ತೇ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ವಿದು:, ಅಧ್ಯಾತ್ಮಂ ತು ಕೃತ್ಸ್ನಂ ವಿದು:, ಕರ್ಮ ಚಾಖಿಲಂ ವಿದು: ।। ೨೯ ।।
ಸಾಧಿಭೂತಾಧಿದೈವಂ ಮಾಂ ಸಾಧಿಯಜ್ಞಂ ಚ ಯೇ ವಿದು: ।
ಪ್ರಯಾಣಕಾಲೇಽಪಿ ಚ ಮಾಂ ತೇ ವಿದುರ್ಯುಕ್ತಚೇತಸ: ।। ೩೦ ।।
ಅತ್ರ ಯ ಇತಿ ಪುನರ್ನಿರ್ದೇಶಾತ್ಪೂರ್ವನಿರ್ದಿಷ್ಟವ್ಯೋಽನ್ಯೇ ಅಧಿಕಾರಿಣೋ ಜ್ಞಾಯನ್ತೇ ಸಾಧಿಭೂತಂ ಸಾಧಿದೈವಂ ಮಾಮೈಶ್ವರ್ಯಾರ್ಥಿನೋ ಯೇ ವಿದು: ಇತ್ಯೇತದನುವಾದಸರೂಪಮಪ್ಯಪ್ರಾಪ್ತಾರ್ಥತ್ವಾದ್ವಿಧಾಯಕಮೇವ ತಥಾ ಸಾಧಿಯಜ್ಞಮಿತ್ಯಪಿ ತ್ರಯಾಣಾಮಧಿಕಾರಿಣಾಮವಿಶೇಷೇಣ ವಿಧೀಯತೇ ಅರ್ಥಸ್ವಭಾವ್ಯಾತ್ । ತ್ರಯಾಣಾಂ ಹಿ ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕರೂಪ-ಮಹಾಯಜ್ಞಾದಿ ಅನುಷ್ಠಾನಮವರ್ಜನೀಯಮ್ । ತೇ ಚ ಪ್ರಯಾಣಕಾಲೇಽಪಿ ಸ್ವಪ್ರಾಪ್ಯಾನುಗುಣಂ ಮಾಂ ವಿದು: । ತೇ ಚೇತಿ ಚಕಾರಾತ್ಪೂರ್ವೇ ಜರಾಮರಣಮೋಕ್ಷಾಯ ಯತಮಾನಾಶ್ಚ ಪ್ರಯಾಣಕಾಲೇ ವಿದುರಿತಿ ಸಮುಚ್ಚೀಯನ್ತೇ ಅನೇನ ಜ್ಞಾನಿನೋಽಪ್ಯರ್ಥಸ್ವಾಭಾವ್ಯಾತ್ ಸಾಧಿಯಜ್ಞಂ ಮಾಂ ವಿದು:, ಪ್ರಯಾಣಕಾಲೇಽಪಿ ಸ್ವಪ್ರಾಪ್ಯಾನುಗುಣಂ ಮಾಂ ವಿದುರಿತ್ಯುಕ್ತಂ ಭವತಿ ।। ೩೦ ।।
।। ಇತಿ ಶ್ರೀಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯೇ ಸಪ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯ: ।।೭।।
