ஶ்ரீமந்நிகமாந்தமஹாதேஶிகவிரசித:

தத்த்வமுக்தாகலாப: 

|| அத அத்ரவ்யஸர: பஞ்சம: || ௫ ||

தத்தத்த்ரவ்யேஷு த்ருஷ்டம் நியதிமதப்ருதக்ஸித்தமத்ரவ்யஜாதம் தத்வத்விஶ்வம் பரஸ்ய வ்யவதிநியமநாந்ந ஸ்வரூபேऽஸ்ய தோஷ: । இத்தம் நிர்தார்ய பாவ்யே பகவதி விவிதோதாஹ்ருதிவ்யக்திஸித்த்யை நிர்பாதாந் த்ரவ்யதர்மாந்நிரநுகதிகலத்துர்நயாந்நிர்ணயாம: || ௧ ||

வ்யாக்யாதம் த்ரவ்யஷட்கம் வ்யதிபிதுரமதாத்ரவ்யசிந்தாऽஸ்ய ஸத்தாதீபேதாதே: புரோக்தா நிஜகதுரநுபாதாநதாம் தஸ்ய லக்ஷ்ம । த்ரவ்யாதத்யந்தபிந்நம் த்விதமநுபதிகம் தத்விஶிம்ஷ்யாத் ஸ்வபாவாத் த்ருஷ்டே ந ஹ்யஸ்த்யயுக்தம் ந கதமிதரதா விஶ்வதத்த்வாபலாப: || ௨ ||

அத்ரவ்யம் த்ரவ்யஸித்தௌ ததுபஹிததயா தச்ச லக்ஷ்யேத தஸ்மாதேகாஸித்தௌ த்வயம் நேத்யபி ந ஸதுபயாந்யோந்யவைஶிஷ்ட்யத்ருஷ்டே: । ஆதாரே த்ரவ்யஶப்தஸ்தததிகரணகேநாஶ்ரயே த்வந்யதித்தம் வ்யுத்பத்திர்விஶ்வஹ்ருத்யா ந ததபலபதி ஸ்வர்ககர்ணீஸுதோऽபி || ௩ ||

ஸாமாந்யாத்மா விஶேஷாக்ருதிரபி யதி ந ஸ்வீக்ருதோ தர்மவர்க: ஸ்யாதாம் ந ப்ராந்திபாதௌ ந கிமபி கதகாஸ்ஸாதயேயு: ஸ்வஸாத்யம் । யஸ்மிந் பாதாநவஸ்தே க்வசந ந கலு தம் நீதிரந்யத்ர த்ருஷ்டே நோ சேந்நிஶ்ஶேஷகுக்ஷிம்பரிருபநிபதந் துஸ்தரஶ்ஶூந்யபக்ஷ: || ௪ ||

சாதீநாம் வ்ருத்தியோக்யம் யதுத பதவிதோऽஸத்த்வமத்ரவ்யமாஹுர்நைதாவத்தந்ம்ருஷாத்வம் கமயதி ந ச தத்பாதகம் கிம்சிதஸ்தி । தாத்பர்யம் சாந்யதத்ர ஸ்புடவிதிதமதஸ்தத்ர ஸத்த்வேதரத்வாதந்ய: கஶ்சிந்நஞர்த: பரமிஹ நிபுணைர்த்யோதகத்வாதி சிந்த்யம் || ௫ ||

ஆஹுர்த்ரவ்யேஷு தர்மாந் கதிசந குணபர்யாயவைஷம்யபிந்நாந் பர்யாயாணாம் குணத்வே ஸ்திதவதி ஸஹஜாகந்துதாமாத்ரமேதத் । மித்யாபூதாந் விகாராநபிதததி பரே ஸத்யரூபாந் ஸ்வபாவாந் தாநேகத்வ்யாதிரூபாநபிததது கதம் நிர்குணாநாம் க்ஷணாநாம் || ௬ ||

பாஹ்யேऽர்தே பௌத்ததோகா: கில ஜநநஜராபங்கரூபாந் விகாராநாத்யந்தௌ சித்தசைத்தேஷ்வபி ஜகதுரமீ தத்ஸ்வரூபம் ந வா ஸ்யு: । பூர்வஸ்மிந்நக்ரம: ஸ்யாதுபரி து ந கதம் தஸ்ய தர்மாஸ்த ஏதே தந்மித்யாத்வே து நித்யம் நிகிலமபி பவேத்துச்சமேவாந்யதா ஸ்யாத் || ௭ ||

ஆதாவைக்யேந புத்திர்த்வயமபி மிலிதம் க்ருஹ்ணதீ வ்யக்திஜாத்யோர்பேதாபேதாவிரோதம் திஶதி யதி ந தத்தத்விஶிஷ்டைக்யபுத்தே: । இத்தம்த்வேதம்த்வஶூந்யம் ந ஹி கிமபி கதாऽப்யர்பகோऽபி ப்ரதீயாத்தத்வைஶிஷ்ட்யப்ரதீதிர்நிருபதிரப்ருதக்ஸித்திமாத்ரேண ஸித்யேத் || ௮ ||

வ்யக்த்யா ஜாதேரபேதம் யதி வதஸி ப்ருதக்ஸித்த்யபாவாதிலிங்கைர்பேதாபாவோऽக்ஷபாத்யஸ்தவ ச ந ஹி மதோ நாந்யதாऽத்ராஸ்ய யுக்தி: । தர்ம்யைக்யாதேகவாக்ஸ்யாந்ந து பவதி ததோ தர்மதர்ம்யைக்யபுத்திஸ்தத்போதஶ்சாப்யுபாதிர்ந ஸ இஹ பவதா த்ருஶ்ய இத்யப்யுபேதே || ௯ ||

ஸத்த்வாந்நைகாந்தமாஹுர்விமதமிதரவத் கேऽபி தத்தீவிருத்தம் ந ஹ்யத்ராகாரபேதாத் பரிஹ்ருதிரநவஸ்தாநதோஷப்ரஸங்காத் । ஸ்வவ்யாபாரோக்திசர்யாஸமயநியதயோऽப்யேவமேவாகுலா: ஸ்யுர்த்ருஷ்டாந்தேऽபி ஹ்யுபாதித்வயவதி நியதஸ்தௌல்யஸௌக்ஷ்ம்யாதியோக: || ௧௦ ||

ஸித்தே வஸ்துந்யஶேஷை: ஸ்வமதமுபயதா வர்ண்யதே தத்ரதத்ர ஸ்யாதர்தஸ்யைகரூப்யே கதமிதமிதி சேத்தந்ந பிந்நாஶயோக்தே: । மந்தவ்யா வைபவோக்தி: க்வசிதநபிமதே ஸம்ஶயோக்தி: க்வசித்வா பாக(த்வந்த்வா)த்வைதாந்ந்ருஸிம்ஹப்ரப்ருதிஷு கடதே சித்ரஸம்ஸ்தாநயோக: || ௧௧ ||

ஸ்யாதஸ்தி ஸ்யாச்ச நாஸ்தி த்விதயமநுபயம் ஸ்யாத்த்ரிபிஶ்சாந்திமம் த்ரிஸ்ஸைஷோக்தா ஸப்தபங்கீ ஜிநஸமயஜடைர்த்ரவ்யபர்யாயவர்கே । இஷ்டாம் ஸார்வத்ரிகீம் தாம் ஸ்வபரமதகதாதத்பலாதௌ விவக்ஷந் கக்ஷீகுர்வீத தூத: கதகபரிஷதா காம் திஶம் காந்திஶீக: || ௧௨ ||

பேதே வஸ்துஸ்வரூபே ப்ரம இஹ ந பவேத்தர்மபக்ஷேऽநவஸ்தா ஸ்யாத்வாऽந்யோந்யாஶ்ரயாதிஸ்ததயமந்ருத இத்யுக்திபாதாதிது:ஸ்தம் । தர்ம: க்வாபி ஸ்வரூபம் க்வசிதிதி ச யதாத்ருஷ்டி நோக்தப்ரஸங்கௌ யத்த்ருஷ்ட்யா யத்ர யஸ்யாத்யஸநபரிஹ்ருதிஸ்ஸோऽஸ்ய தஸ்மாத்து பேத: || ௧௩ ||

பேதோ க்ருஹ்யேத புத்த்வாऽதிகரணமவதிம் சேதி ந ஹ்யக்ரமோऽஸ்மிந் ப்ரத்யக்ஷஸ்ய க்ரமோऽபி க்ஷணபிதுரதயா நேதி துல்யம் ப்ரமேऽபி । அக்ஷாந்தாதிவ்யவஸ்தாக்ஷதிரபி யுகபத்யோக்யதர்மைர்க்ரஹோऽதஸ்தத்யுக்தே பிந்நஶப்த: கதிதததுபதிஜ்ஞப்த்யபேக்ஷ: க்ரமாத்ஸ்யாத் || ௧௪ ||

அத்ரவ்யே நைகரூபே ஹ்யகணிஷத குணா: ஸத்த்வமுக்யா த்விதாऽऽத்யம் ஶுத்தம் தந்நித்யபூதௌ த்ரிதயமிஹ சதுர்விம்ஶதௌ வ்யாப்தித: ஸ்யாத் । பஞ்சாந்யே ஶப்தபூர்வா அபி பரிகணிதா பூதவர்கேஷ்வதாந்யஸ்ஸம்க்யாநாதிஶ்ச பேத: பரிணமதி யதாஸம்பவம் த்ரவ்யவர்கே || ௧௫ ||

ஸ்தித்யுத்பத்த்யந்தலீலாவிதிஷு பகவதாऽதிஷ்டிதா: ஶாஸ்த்ரவேத்யாஸ்ஸத்த்வாத்யா: ஸ்தூலஸூக்ஷ்மப்ரக்ருதிகதகுணா ஹேதுபூதாஸ்ஸுகாதே: । ஸாம்யே தேஷாம் த்ரயாணாம் ஸத்ருஶபரிணதி: ஸ்யாதிஹாந்யாந்யதாத்வே க்ல்ருப்தாऽந்யைர்த்ரவ்யதைஷாம் ஶ்ருதிபதவிஹதா குத்ரசித்தூபசார: || ௧௬ ||

புத்தித்வாதி: ப்ரதாநே ஸமபரிணதிரித்யேவமாகந்துதர்மா: த்ரவ்யேஷ்வந்யேஷு சாந்யே கதிசந கதிதா: கேசிதத்யக்ஷஸித்தா: । ஆநந்த்யாதர்தமாந்த்யாத் துரவகமதயா ஸூக்ஷ்மவைஷம்யபேதைரைகைகஶ்யேந சிந்தாமிஹ ஜஹதி புதா நிஶ்சிதாபேக்ஷிதார்தா: || ௧௭ ||

ஶப்தாத்யாஸ்தத்ததக்ஷப்ரதிநியதிஜுஷஸ்ஸர்வதந்த்ரப்ரஸித்தாஸ்தைரேகத்வ்யாதிஸம்க்யைர்த்யுபவநஹுதபுக்வாரிபூம்யஸ்ஸமேதா: । பஞ்சீகாராதிநைஷாம் விநிமிதகுணதா வ்யோமநைல்யாதிபோதே தத்யோகாத்தத்ர தத்தத்குணஜநிரிதி சேந்நாந்யதாऽத்ரோபபத்தே: || ௧௮ ||

கஸ்தூரீசம்பகாதௌ ஸமவிஷமதயா ஸம்மதஸ்ஸௌரபாதிஸ்தத்வச்சப்தாதயோऽமீ த்ரிகுணதததிகத்ரவ்யநிஷ்டா குணா: ஸ்யு: । நிஷ்க்ருஷ்டே ஶாஸ்த்ரத்ருஷ்ட்யா ந கதமபி மிதஸ்ஸம்கரஶ்ஶங்கநீய: ஸ்வாச்சந்த்யாச்சங்கமாந: ஸ்வமிவ ஸுரகுரும் கிம் ந ஶங்கேத முக்தம் || ௧௯ ||

ஶப்தோ நைகேஷு யுக்த்யாऽப்யுசித இஹ புந: பாரிஶேஷ்யம் து மந்தம் வாயுஶ்ஶப்தஸ்வபாவஶ்ஶ்ருதிஶிரஸி யத: ஸ்மர்யதே ச ஸ்வராத்மா । கந்தாலோகாதிநீதிம் யதிஹ நிஜகதுர்யாமுநாத்யாஸ்ததோऽபி ஸ்பஷ்டோ பேர்யாதிநிஷ்டோऽயமிதி கதிவசோ கந்தவத்தத்வி(ஶேஷே)ஶிஷ்டே || ௨௦ ||

ஸத்யாந் ஸத்யாபயந்த: கதிசந சதுர: ஸ்பர்ஶரூபாதிதாதூந் ஶப்தம் ஸ்வார்ஹாக்ஷஸித்தம் சதுரதிகரணம் ப்ராஹுரேப்யோ ந பிந்நம் । கிம் தத்பேதாப்ரதீதே: ப்ரபலவிஹதிதஸ்ஸம்மதைக்யப்ரமாத: ஸ்வாச்சந்த்யாத்தேஶநாயா விபவத இதி வா வீக்ஷ்ய ஶிஷ்டா விஜஹ்யு: || ௨௧ ||

ஶப்தோऽவஸ்தாவிஶேஷ: ஶ்ருதிபிரபிஹிதஸ்தேந நைஷ ஸ்வநிஷ்டோ வ்யோமாதேஶ்சாவிபுத்வாத் க்வசிதபி ந து தத்ஸந்நிதிஸ்தத்விதூரே । ஸாக்ஷாதக்ஷாப்திஸாக்ஷாத்க்ருத இதி கடவத் த்ரவ்யமித்யப்யஸாரம் ஸாத்யாத் ப்ராக்கேத்வஸித்தேர்ந ஹி பரமதவந்நாபஸம் ஶ்ரோத்ரமத்ர || ௨௨ ||

வர்ணாநாம் ஸத்வநீநாமபிதததி ஹரித்வாஸஸ: புத்கலத்வம் நாக்ஷாதேஸ்ஸித்தமேதந்ந ச ததபிமதே ஶப்தித: ஶப்தஶப்த: । ஸூக்ஷ்மத்ரவ்யே ஹி தர்ம: ஶ்ருதிவிஷயதஶாலக்ஷணோ துஸ்த்யஜஸ்தைஸ்தஸ்மாந்நாஸ்மத்ஸமீக்ஷாமதிபதிதுமமீ ஶக்நுயுஸ்தத்வதந்யே || ௨௩ ||

வர்ணே ஸ்தைர்யம் விருத்தாந்வயவிரஹவதி ப்ரத்யபிஜ்ஞா நியச்சேத்தைவ்ர்யாதிவ்யஞ்ஜகஸ்தம் ப்ரமவஶகடிதம் தத்ர கல்ப்யேத திக்வத் । ஏகாக்ஷக்ராஹ்யஸம்வித்ப்ரதிநியதிரபி ஹ்யஞ்ஜநாதாவிவ ஸ்யாத்வ்யக்த்யா ஸ்யாத் கார்யதாதீர்யதி ந நிகதிதோ நைகமைரஸ்ய நாஶ: || ௨௪ ||

த்வந்யாத்மா வாயுபேத: ஶ்ருதிவிஷயதயாऽபாடி தௌதாதிதாத்யை: தத்வத் பஞ்சாஶதேதே ஸமகரணதயா வர்ணிதா: கிம் ந வர்ணா: । தைவ்ர்யாதிர்வர்ணதர்மோ நியத இதி யதாதர்ஶநம் ஸ்தாபநீயம் ஸ்பர்ஶாதௌ சைவமிஷ்டம் ததிஹ ந ஸுலபா த்ரவ்யதா நித்யதா ச || ௨௫ ||

ஶப்தாநித்யத்வதோऽபி ஶ்ருதிஷு ந விலய: ஸ்யாத் க்ரமவ்யக்திநீத்யா தந்நித்யத்வே ச காவ்யாதிகமபி ந கதம் நித்யமித்யப்யுபைஷி । தஸ்மாந்நித்யைகரூபக்ரமநியமவஶாந்நித்யபாவ: ஶ்ருதீநாமீஶோऽப்யத்யாபகோ ந: பர(மி)மதிசகிதைர்வர்ணநித்யத்வமுக்தம் || ௨௬ ||

நைவோஷ்ணௌ நாபி ஶீதௌ க்ஷிதிஸததகதீ தத்ர தோயாதியோகாத் ஶீதத்வாதிப்ரதீதிஸ்ததுபதிகதயா தத்ரதத்ரைவ த்ருஷ்டே: । ஆயுர்வேதே துஷாரோ மருதிதி கதநம் த்வத்பிராப்யாயிகாபிர்வ்ருத்திஹ்ராஸௌ ஸமாத்யைர்பவத இதி பரம் தச்சிகித்ஸாநியத்யை || ௨௭ ||

ஸ்யாதுஷ்ண: க்ருஷ்ணவர்த்மா ஸலிலமபி ததா ஶோதமஸ்து ப்ரக்ருத்யா ஸ்பர்ஶோऽந்யோऽப்யத்ர த்ருஷ்டஸ்ஸ து பவது ருமாக்ஷிப்தலாவண்யவச்சேத் । மைவம் ஸம்ஸ்ருஷ்டவஸ்தூபதிநியததயா தத்விவேகஸ்ய யுக்தே: ப்ராயஶ்ஶீதோ பவேதிப்ரப்ருதிகமபி தத்தாஹகத்வாதிரோதாத் || ௨௮ ||

பீதா பூ: ஶ்வேதமம்போ ஹுதவஹபவநௌ ரக்ததூம்ரௌ ததா த்யௌர்நீலேதி க்வாபி ஶிஷ்டம் ததிஹ ந நியதாம் வர்ணஸத்தாம் ப்ரவீதி । த்யாநார்தம் மந்த்ரவர்ணேஷ்விவ கதிதமிதம் வ்யோமவாதௌ ஹ்யரூபௌ பீதைகாந்த்யம் புவோऽக்ஷஶ்ருதிஹதமத தத்ப்ராசுரீ ஸாऽஸ்து மா வா || ௨௯ ||

க்ருஷ்ணாமாம்நாஸிஷு: க்ஷ்மாம் ததிஹ ந விரஹம் வக்தி ரூபாந்தராணாம் ப்ரத்யக்ஷாதேர்விரோதாத்பசநவிஷமிதம் ஸ்பர்ஶகந்தாதி சாஸ்யா: । பாதஸ்தேஜோவிஶேஷே ஸ்புரதி வஸுமதீ பாகதோ வர்ணபேதோ ந ஹ்யம்ப: க்வாபி த்ருஷ்டம் விபரிணதகுணம் பாகஸம்ஸ்காரதோऽபி || ௩௦ ||

ஆரப்தம் ரூபபேதைரவயவநியதைஶ்சித்ரமந்யத்து ரூபம் காணாதா: கல்பயந்த: க்வ ததிதி கதயந்த்வம்ஶதஸ்தத்விகல்பே । நாம்ஶேஷ்வேதத்ததிஷ்டம் ந ச ததபிஹித: கஶ்சிதம்ஶீதி தூக்தம் ஸ்வாதாரவ்யாபகத்வம் ஸுகமமிஹ ததா ஸ்பர்ஶகந்தாதிசைத்ர்யம் || ௩௧ ||

ஸ்நேஹ: ப்ரத்யக்ஷஸித்தோ யதுபதிருதகே ஸ்நிக்ததீஸ்ஸத்ரவத்வாத்தோயத்வாச்சாதிரிக்த: க்வசிதிஹ யதஸௌ பாதி தாப்யாம் விநாऽபி । ஸௌவர்ணாதித்ரவாணாம் ந ச பவதி யத: பாம்ஸுஸம்க்ராஹகத்வம் பர்யாயாநுக்திரஸ்மிந் பவதி விஷமதா சேதி கேசித் க்ருணந்தி || ௩௨ ||

அந்யே ஸ்நேஹம் து ரூபம் கிமபி நிஜகது: ஸ்நிக்தவர்ணோக்த்யபாதாத் த்ருஷ்டத்வாத் துஸ்த்யஜம் தத்பவதி கலு பிதா காऽபி கந்தாதிகேऽபி । அப்த்வாதே: பாம்ஸுஸங்கஸ்ஸுகமமிதமயஸ்காந்தஜாத்யாதிநீத்யா ந ஹ்யந்யத்தத்ர க்ல்ருப்தம் ந ச ந த்ருடமிதம் பார்திவே பிச்சிலத்வம் || ௩௩ ||

மாஸ்ருண்யாதிப்ரபேதோபஹிதகுருதயாऽபாதிநிம்நாபிமுக்யம் மாஷவ்ரீஹ்யாதிராஶௌ பவதி ச பதநே தாத்ருஶம் தாரதம்யம் । கிம்சாத்ருஷ்டாந்யக்ல்ருப்திர்ஜ்வலநபவநயோர்ந க்ரியாயாம் ததாऽஸ்மிந்நித்யேகேऽந்யே து த்ருஷ்ட்வா குணமதிகமுஶந்த்யாதிமஸ்யந்தஹேதும் || ௩௪ ||

தோயே த்ருஷ்டம் ஸ்வபாவாத் க்ருதகநகமுகே பாகஜந்யம் த்ரவத்வம் தைலாதௌ நைவ பாகாநுகம இதி பவேத்தாத்ருஶாபம்ஶக்ல்ருப்தி: । பஸ்மீபாவாத்யநர்ஹே யதுத கணபுஜா ஸூத்ரிதம் தைஜஸத்வம் ஹைமாதிஶ்லிஷ்டபௌமாவயவநயவிதாமித்தமேதந்ந ஹ்ருத்யம் || ௩௫ ||

பாதஸ்துல்யோऽம்புபூம்யோ: பவநதஹநயோஸ்திர்யகூர்த்வப்ரவ்ருத்த்யா பாதே பேதாத் பலாதிப்ரதிநியதிரபி ஹ்யம்ஶவைஷம்யத: ஸ்யாத் । பாகாநாம் தாரதம்யாஜ்ஜலஶிகிமருதாம் ஸ்யந்தநாதே(ர்பிதேஷ்டா)ர்விஶேஷஸ்தஸ்மாத் ஸர்வோऽப்யத்ருஷ்டாதிஹ பவது ந சேத் ஸ்யாத் குணோऽந்யோऽநலாதௌ || ௩௬ ||

 த்வக்ஸம்வேத்யம் குருத்வம் கதிசிதபிததுஸ்தத்து தேஷாம் குருத்வம் நோர்த்வம் ஸ்ப்ருஷ்ட்வா ப்ரதீமஸ்ததிஹ பரத்ருதே நாப்யதஸ்தாத்ஸ்ப்ருஶந்த: । ந ஹ்யந்யாலம்பிதோऽர்தோ பவதி லகுதர: ஸ்பர்ஶநம் நோபருத்தம் தேநாக்ராந்தௌ ப்ரணுத்திக்ரம இதி குருணா தர்கிதஸ்தோலநாத்யை: || ௩௭ ||

க்ஷித்யாதௌ ஸாம்க்யத்ருஷ்ட்யா யதி கிமபி தம(ம:)ஸ்கார்யமிஷ்டம் குருத்வம் தத்வத் கல்ப்யேத வஹ்நிப்ரப்ருதிஷு ந கதம் ஸத்த்வகார்யம் லகுத்வம் । யாத்ருக்பூதாத் குணாத்தத்வதஸி ச பதநம் தாத்ருஶாதஸ்து தஸ்மாத் க்ல்ருப்திஸ்த்வந்யஸ்ய குர்வீ பவது தததிகம் காமமாப்தோபதேஶாத் || ௩௮ ||

ஏகத்வ்யாதிப்ரதீதிவ்யவஹ்ருதிவிஷயோ யோ குணஸ்ஸா து ஸம்க்யா க்வாப்யைக்யம் நித்யஸித்தம் க்வசிதவயவகைர்ஜந்யதே தத்ததைக்யை: । த்வித்ரித்வாத்யம் த்வநேகாவகதிஸஹக்ருதைகைகநிஷ்டைக்யஜந்யம் தத்தத்பும்மாத்ரத்ருஶ்யம் க்ஷணிகமிதி கதா காऽபி கௌதஸ்குதாநாம் || ௩௯ ||

தத்ர த்வித்வாத்யபேக்ஷாமதிவிஷயபிதாமாத்ரமேவாஸ்த்வபீஷ்டம் த்வித்வாத்யுத்பத்திமூலம் யதபிலபஸி தத்வ்யாஹ்ருதேரஸ்து மூலம் । த்வித்வாதிப்ராகபாவைர்த்ருவமிஹ ஹி விநா தீவிஶேஷோऽப்யுபேய: தந்மூலம் நிர்குணாநாம் விகணநமபி ச ஸ்தாபநீயம் குணாநாம் || ௪௦ ||

கைவல்யம் நைகஸம்க்யாபரவிரஹதயா நாபி முக்யாந்யபாவௌ ஸங்காதைக்யம் து ராஶிக்ரமமவயவி து ப்ராங்நிரஸ்தம் ததோऽந்யத் । தேநாஸங்காதரூபே க்வசந நிருபதி: ஸ்யாதஸாவேகஸம்க்யா ஸ்வாதாரைகாயுரேஷா பரமுபசரிதா ஸேயமத்ரவ்யவர்கே || ௪௧ ||

ஐக்யம் ஸ்வாபேதமாஹு: கதிசந ந பிதாऽஸ்த்யேகமேவேதி த்ருஷ்டேர்பேதாத்ருஷ்ட்யைக்யமோஹஸ்ததிதி ச வசநம் தத்ரதத்ராப்யுபேதம் । அந்யே த்வேதத்ஸ்வஸத்த்வம் விதுரிதரஸமுச்சித்யவஸ்தாநுவ்ருத்தம் தத்பக்ஷேऽபி ஸ்வரூபாததிகமிதமிஹ த்வித்வமோஹாதிஸித்தே: || ௪௨ ||

அந்யத் க்ருஹ்ணாத்யபிஜ்ஞா ததிதமிதி புந: ப்ரத்யபிஜ்ஞாऽந்யதைக்யம் காலக்ஷேத்ராதிபேதக்ரஹஜநிதபிதாப்ராந்திஶாந்திஸ்தத: ஸ்யாத் । மோஹஸ்தத்ரைகதாதீர்ஜ்வலந இவ பவேத் ப்ரத்யபிஜ்ஞா த்வதஶ்சேத் ஸ்வவ்யாகாதோऽநுமாயா ப்ரம இஹ நிகிலா ஸ்யாதபிஜ்ஞாऽபி தத்வத் || ௪௩ ||

அத்ரவ்யேऽப்யஸ்தி ஸம்க்யாவ்யவஹ்ருதிபலதஸ்ஸா ததோऽந்யா குணாதேர்மைவம் ஸம்க்யாஸு ஸம்க்யாவ்யவஹ்ருதிவதியம் ஸ்யாத்த்விஹோபாதிஸாம்யாத் । நோ சேத்ப்ராப்தாऽநவஸ்தாவ்யவஹ்ருதிநியதிஸ்தாபநம் துல்யசர்சம் தஸ்மாத் காணாதக்ல்ருப்திர்குருமதகதகைர்யுக்தமத்ராபி ஸோடும் || ௪௪ ||

தேஶாதிக்யாதிஸித்தாவுபதிபிரிஹ தத்யுக்தஸம்யோகபேதாத் தேஶவ்யாப்திப்ரபேத: பரிமிதிரிதி சேந்நோபதீநாம் மிதத்வாத் । தேஶைஸ்தந்ந்யூநதாதௌ ப்ரஸஜதி ஹி மிதஸ்ஸம்ஶ்ரயஸ்தத்ஸ்வதஸ்ஸா மந்தவ்யா க்வாபி ராஶிப்ரப்ருதிஷு து பரம் தேஶஸம்பந்தபேத: || ௪௫ ||

பௌத்தாஸ்துச்சாமணூநாமபிதததி பரிச்சித்திமாகாஶதாதும் வஸ்துஸ்தித்யா பரிச்சித்த்யபவநவஶதஸ்ஸ்யாதமீஶாம் விபுத்வம் । அந்யத்ராஸத்த்வரூபா பரிமிதிரிதி ஹி ஸ்தாபிதம் ஸா ம்ருஷா சேத் ப்ராப்தம் ஸர்வத்ர ஸத்த்வம் ப்ரதமஸரகதா ஸ்மர்யதாம் வ்யோம்நி யுக்தி: || ௪௬ ||

ஸ்தூலாணுஹ்ரஸ்வதீர்கேதரதுபநிஷதி ஸ்தாபிதம் ப்ரஹ்ம தஸ்மிந் ஸர்வோத்க்ருஷ்டம் மஹத்வம் ஶ்ருதமபி ததிஹ ஸ்தூலதாந்யா நிஷித்தா । அந்யே த்வாஹுர்விபூநாமபரிமிதவச:ப்ரத்யயாந்மித்யபாவம் பாவைகாத்மந்யபாவே பரிமிதிவிரஹோऽப்யத்ர பாவாந்தரம் ஸ்யாத் || ௪௭ ||

நாத்யந்தாணோர்மஹத்தாऽஸ்த்யவயவிநி ஹதே மத்யமம் க்வாஸ்து மாநம் தத்தேதுஷ்வேவ தத்தீரபி தவ கடதே லாகவோத்கண்டிதஸ்ய । ஏவம் த்யக்தே மஹத்த்வே பரமமஹதபி த்யாஜ்யமேவேதி சேந்ந த்யாகாபாவாத்ததிஷ்டாததிகமநதிகம் வாऽஸ்து ந க்வாபி தோஷ: || ௪௮ ||

த்ரவ்யம் க்ருத்ஸ்நம் ஸ்வபாவாத் பரிமிதிரஹிதம் வ்யாபகைகத்வயுக்தேரௌபாதிக்யம்ஶக்ல்ருப்திர்கடககநநயாத்ஸ்யாதவஸ்தா ஹ்யுபாதி: । ஸ்வாபாவைர்வேஷ்டிதத்வம் கடத இஹ கடாத்யாக்ருதௌ த்ரவ்யதர்மே பார்ஶ்வோக்திஸ்தாவதா ஸ்யாதிதி ந ஸதவதேரந்யதாऽப்யத்ர ஸித்தே: || ௪௯ ||

அவ்யக்தே ஸ்யாதணுத்வப்ரப்ருதிபரிணதி: ஸ்தம்பகும்பாதிநீத்யா நாணுத்வம் பூர்வஸித்தம் நரம்ருகரசநாத்யப்யவஸ்தாக்ரமேண । இத்யுக்தம் ஸாம்க்யஶைவப்ரப்ருதிஸமயிபிஸ்தத்ததைவாஸ்து மா வா நித்யாணௌ ஜீவதத்த்வே ந கதமபி பவேதண்வவஸ்தாப்ரஸூதி: || ௫௦ ||

சர்சா துல்யைவ பிந்நம் ப்ருதகிதரதிதி ப்ரத்யயே தத்ப்ருதக்த்வம் பேதாக்யோ நீலபீதப்ரப்ருதிரபிமத: கிம் முதாऽந்யஸ்ய க்ல்ருப்தி: । நாப்யஜ்ஞாதாவதீநாம் ப்ருதகிதமிதி தீர்நாபி பிந்நாதிவாசாம் ஸாகம் க்வாபி ப்ரயோகோ ந ச ப்ருதகிதி தீர்த்ரவ்ய ஏவேதி ஸித்தம் || ௫௧ ||

தந்த்வாதீநாம் படாதிவ்யவஹ்ருதிநியதா த்ருஶ்யதே காऽப்யவஸ்தா ஸா சேத் த்ரவ்யஸ்வரூபம் பவதி விபலதா காரகவ்யாப்ருதீநாம் । தத்ராஸம்யுக்தபுத்தி: கதமிவ ச பவேத் ஸ்தைர்யவாதஸ்திதாநாம் நைரந்தர்யம் ச பாவோ மம ததகடிதம் மத்யமேவாந்தரம் ச || ௫௨ ||

ஸர்வம் த்ரவ்யம் ஸபாகம் ந யதி கதமுபாத்யந்வயோ பாகத: ஸ்தாத் கார்த்ஸ்ந்யேநோபாதியோகே கதமணுவிபுநோஸ்ஸூக்ஷ்மதாதீதி ஜைநா: । ஸாமக்ரீஶக்திபேதப்ரஜநிதவிவிதோபாதியோகஸ்வபாவாதௌபாதிக்யம்ஶக்ல்ருப்தி: கதமிவ ந பவேத் த்விஷ்டஸம்பந்தத்ருஷ்டே: || ௫௩ ||

நைரந்தர்யம் விபூநாமபி பவதி ததோऽந்யோந்யயோகோऽபி யோக்ய: கேசித்தம் ஹேத்வபாவாஜ்ஜஹதி விஹதிக்ருந்நித்யதீகல்பநே தத் । ஸ்யாத்வா தத்ஸித்த்யஸித்த்யோரநுமிதிரபடுர்பாதஹாநேர்விபக்ஷே ஶாஸ்த்ரைரந்யத்விபு: ஸ்யாத் பரத்ருதமப்ருதக்ஸித்திரேவம் ததோऽஸ்ய || ௫௪ ||

ஸம்யோகாத்விஶ்வஸ்ருஷ்டி: ப்ரக்ருதிபுருஷயோஸ்தாத்ருஶைஸ்தத்விஶேஷை: ப்ரஹ்மாதிஸ்தம்பநிஷ்டா ஜகதி விஷமதா யந்த்ரபேதாதயஶ்ச । அக்ஷாணாமர்தயோகாத்விவிதமதிரபாத்யந்வயாதங்குராதி: ஶுத்தாஶுத்தாதியோகாந்நியதமபி பலம் ந்யாயதத்த்வேऽந்யகோஷ: || ௫௫ ||

ஸம்யுக்தே த்ரவ்யயுக்மே ஸதி ஸமுபநதோ யஸ்து ஸம்யோகநாஶ: ஸம்க்ராஹ்யோऽயம் விபாகவ்யவஹ்ருதிவிஷயஸ்ஸோऽபி தத்தேதுதஸ்ஸ்யாத் । த்வந்நிர்திஷ்டே விபாகே கதவதி ச ஸதோ: ஸ்யாத்விபக்தப்ரதீதி: பூயஸ்ஸம்யோகஸித்தௌ கதமிதி து யதா த்வத்விபாகாந்தராதௌ || ௫௬ ||

கோऽஸௌ ஸம்யோகநாஶஸ்தவ மத இதி சேத் ஸோऽயமந்யத்ர யோகஸ்தஸ்ய ப்ராசா விரோதாத் ஸ து மிஷதி ததாऽऽலோசிதஸ்த(ஸ்ய)த்விநாஶ: । அஜ்ஞாதப்ராச்யயோக: பரமபிமநுதே ஸ்வேந ரூபேண சைநம் ஸர்வோऽப்யேவம் ஹ்யபாவ: ஸ்புடமிஹ ந புந: கஶ்சிதந்யோऽஸ்தி த்ருஷ்ட: || ௫௭ ||

ஸ்பந்தாவ்ருத்த்யாதிபேதாத் பரமபரமிதி ப்ரத்யயௌ தத்ததர்தே காலாதிக்யாதிமாத்ராந்ந கலு ஸமதிகம் ஶக்நுயாதாம் விதாதும் । த்ருஷ்டிர்நாந்யஸ்ய க்ல்ருப்திர்பவதி குருதராதிப்ரஸங்கோऽந்யதா ஸ்யாத் கிம் ந ஸ்யாதாம் குணாத்யை: பரததிதரதே பூர்வபாவாதி சாந்யத் || ௫௮ ||

த்ரவ்யம் ப்ராக் புத்திருக்தா பரமிஹ விஷயைஸ்ஸங்கமாதிர்நிரூப்யஸ்ஸம்யோகம் பாஷ்யகாரா: ப்ரதமமகதயந்ந்யாயதத்த்வாநுஸாராத் । தத்ஸம்யோகே ஸமேऽபி ஸ்புரதி ந நிகிலம் தேந யோக்யத்வமந்யத் க்ராஹ்யம் ஸம்பந்தஸாம்யே நியதவிஷயதா த்ருஶ்யதே ஹீந்த்ரியேஷு || ௫௯ ||

நித்யம் நித்யாதிபுத்திர்நிகிலவிஷயிணீ தத்வதேவ ஸ்வபாவ: ஶாஸ்த்ரை: க்ஷேத்ரஜ்ஞபுத்தேரபி ஸமதிகத: கர்மபிஸ்தந்நிரோத: । ஸம்கோசோல்லாஸயோஶ்ச ப்ரதிநியதிரிஹ ஸ்யாதுபாதிப்ரபேதாந்நிஶ்ஶேஷோபாதிமோக்ஷே நிகிலவிஷயதாமஶ்நுவீத ஸ்வபாவாத் || ௬௦ ||

முக்தாநாம் தீ: க்ரமாச்சேத் ப்ரஸரதி ந கதாऽப்யந்தமேஷாऽதிகச்சேத் ஸம்க்ஷிப்தாயாஶ்ச தூராந்திகபரிபதநே யௌகபத்யம் ந ஶக்யம் । ஸம்யோகோ பூதபா(வி)வ்யேஷ்வபி ந ஹி கடதே தத்தி யஸ்ஸாம்ப்ரதிக்யா இத்யாத்யைர்ந க்ஷதி: ஸ்யாத் ஶ்ருதிமுகவிதிதே யோக்யதாவைபவேऽஸ்யா: || ௬௧ ||

வேகஸ்யாசிந்த்யரூபோ ரவிஶஶிநயநாத்யம்ஶுவர்கேஷு பூமா பாகாநந்த்யேऽப்யணூநாமதிபதநமதோ ஹ்யாஹுரந்யோந்யமேகே । இத்தம் ஸர்வைரபாத்யாம் கதிமநுவததாம் முக்தபுத்தேர்விகாஸே யுஜ்யந்தே யௌகபத்யப்ரப்ருதய இதி து ஶ்ரத்ததீத்வம் ஶ்ருதார்தா: || ௬௨ ||

யத்ஸூக்ஷ்மம் விப்ரக்ருஷ்டம் வ்யவஹிதமபி தத் க்ருஹ்ணதீ யோகிபுத்திர்பூயிஷ்டாத்ருஷ்டலப்தாதிஶயகரணவ்ருத்த்யாநுகுண்யேந ஸித்தா । நஷ்டாதிஷ்வக்ஷதோ தீ: கதமிதி யதி ந ப்ரத்யபிஜ்ஞாதிநீதேஶ்சித்ராஸ்ஸம்பந்தபேதா: கரணவிஷயயோஸ்தத்ரதத்ராப்யுபேதா: || ௬௩ ||

நித்யாயா ஏவ புத்தேஸ்ஸ்வயமபிததத: கேசிதத்ரவ்யபாவம் ஸம்பந்தம் தர்மதோऽஸ்யா: க்ருதகமகதயந் பூஷணந்யாயஸக்தா: । ஸ்வாபீஷ்டத்ரவ்யலக்ஷ்மஸ்ம்ருதிவிரஹக்ருதம் நூநமேஷாம் ததேதத் ஸௌத்ரம் தல்லக்ஷணம் தைரநுமதமிஹ ச ஸ்யாத்தி கார்யாஶ்ரயத்வம் || ௬௪ ||

ப்ராகட்யம் நாம தர்மம் கதிசந விஷயே புத்திஸம்பந்தஜந்யம் மந்யந்தே தந்ந த்ருஷ்டம் வ்யவஹரணவிதாவாநுகுண்யம் து பாநம் । க்வாபி ஸ்வாபாவிகம் ஸ்யாத் க்வசந பவதி தீகோசரத்வாத்மகம் தத் பாதீத்யாதிப்ரயோக: ஸ்வதத இதி நயாத்தத்ர கர்மத்வகர்ப: || ௬௫ ||

இஷ்டத்விஷ்டப்ரநஷ்டாதிஷு ச பரகதை: கத்யதேऽந்யத்விஶிஷ்டம் ஜ்ஞாதத்வோக்தாவபீத்தம் வ்யவஹ்ருதிநியமாஸ்தாவதைவோபபந்நா: । ப்ராகட்யேऽஸ்மிந் குணாதிஷ்வபி கதமதிகம் பூதபவ்யேஷு ச ஸ்யாத் கர்மத்வம் து க்ரியார்தே ஸதி பல இதி ச ப்ராயிகவ்யாப்திஹாநே: || ௬௬ ||

ஆதத்தே தீ: க்ரியாத்வாத் கிமபி கமநவத் கர்மணீத்யப்ய(ஸாரம்)யுக்தம் தத்தாநேகோத்தரத்வாந்ந ச பலமதிகம் பாதி ஹாநாதிமாத்ராத் । ஹேதுர்தாத்வர்ததா சேததிசரணமத ஸ்பந்ததா ஸ்யாதஸித்திர்தீஸ்வாரஸ்யாந்ருஶம்ஸ்யாதநுமதமதிகம் கைஶ்சிதஸ்மத்ஸயூத்யை: || ௬௭ ||

இச்சாத்வேஷப்ரயத்நா: ஸுகமிதரதபி ஜ்ஞாநதோ நாதிரிக்தா யா தீஸ்தத்தேதுரிஷ்டா ந தததிகதயா கல்பநே கோऽபி லாப: । பர்யாயத்வம் விஶேஷே ந து பவதி யதா ப்ரத்யபிஜ்ஞாதிபேதே நோ சேதீர்ஷ்யாப்யஸூயாபயத்ருதிகருணாத்யந்யதந்யச்ச கல்ப்யம் || ௬௮ ||

சேத:ஸ்ரோதஸ்ஸ்ருதீநாம் சிதவதிகதயா சைத்தஸங்கேதபாஜாம் ராகத்வேஷாதிகாநாமபிததது கதம்பாவமஸ்தேமபாவா: । ஏதேஷாம் ஹேதுஸாத்யக்ரமநியதிமதாம் ஸர்வசித்ஸாக்ஷிகாணாம் கத்யேதாதத்யபாவே கதமிவ கதகத்வந்த்வயுத்தாவதார: || ௬௯ ||

தத்ரேச்சைவ த்விதோக்தா விஷயநியமதோ ராகவித்வேஷநாம்நா பூர்வஸ்தீவ்ரஸ்து காம: பர இஹ பஜதே தாத்ருஶ: க்ரோதஸம்ஜ்ஞாம் । ஏகைவேச்சா ஸிஸ்ருக்ஷா பகவத உதிதா ஸம்ஜிஹீர்ஷேதி சாந்யைஸ்தத்வல்லோகே ந கிம் ஸ்யாததிகமிஹ து சேத்கல்ப்யதேऽதிப்ரஸக்தி: || ௭௦ ||

இச்சாத: கார்யஸித்தௌ கிமிஹ யதநமித்யந்தரா கல்ப்யதேऽந்யத்தந்மோகத்வோபலப்தேரிதி யதி யதநே கல்பிதேऽப்யேததேவம் । மைவம் வ்யாவர்தமாநாதநுகதமதிகம் வர்ண்யதே மாநவித்பிர்வாஞ்சந்தோऽபி ஹ்யயத்நா வயமிஹ பவநஸ்பந்தநேந்தூதயாதௌ || ௭௧ ||

ப்ராணஸ்பந்தஸ்ஸுஷுப்திப்ரப்ருதிஷு கடதே தாத்ருஶாத்ருஷ்டமாத்ராத் யத்த்வம் யத்நே நிதாநம் வதஸி பவ(து)தி தல்லாகவாத் ப்ராணவ்ருத்தௌ । தீவ்ருத்திஶ்சைவ யத்ந: ஸ்தித இதி ஸ கதம் காஷ்டகல்பே ஸுஷுப்தே நோ சேத் பாஹ்யாநலாதேர்ஜ்வலநமபி தத: கல்ப்யதாம் ந த்வத்ருஷ்டாத் || ௭௨ ||

ஸ்யாத் து:காபாவமாத்ரம் ஸுகமபிதததோ வைபரீத்யப்ரஸக்தி: ஸ்வாபாதௌ து:கஸித்திர்ந யதி ஸுகமபி ஹ்யத்ர நைவாஸ்தி தாத்ருக் । ஶீதோஷ்ணாதீதநீதேர்த்விதயஸமதிகாவஸ்திதிர்துஸ்த்யஜாऽதஸ்தத்தச்சப்தப்ரயோகேஷ்வநியதிருசிதைஸ்ஸம்கடேதோபசாரை: || ௭௩ ||

பேதஸ்த்ரேதா மதீநாம் ஹ்யுபதிநியமிதைராநுகூல்யாதிதர்மைஸ்தஸ்யைவாத்யந்தஹாநேர்நிருபதிகஸுகஸ்தாத்ருஶோ தீவிகாஸ: । நிஸ்ஸீமப்ரஹ்மதத்த்வாநுபவபவமஹாஹ்லாததுக்தார்ணவேऽஸ்மிந் நிஶ்ஶேஷைஶ்வர்யஜீவாநுபவரஸபரோ பிந்துபாவோபலப்ய: || ௭௪ ||

ஸம்ஸாரே நாஸ்தி கிஞ்சித் ஸுகமிதி கதிசித்தத்கடேதோபசாராந்நோ சேத்வ்யுத்பத்திஹீநம் ஸுகபதமதிகம் தத்ஸுகம் நாபிதத்யாத் । தஸ்மாத் து:கோத்தரத்வப்ரப்ருதிபிரிஹ தத்து:கமித்யுக்தமாப்தை: க்ஷ்வேலோபஶ்லேஷதுஷ்டே மதுநி விஷமிதி வ்யாஹ்ருதி: கிம் ந த்ருஷ்டா || ௭௫ ||

தர்மோऽதர்மஶ்ச தத்தத்பலகரணதயா ஶாஸ்த்ரஸித்தம் க்ரியாதித்வாரம் த்வேதஸ்ய காலாந்தரநியதபலே ஸ்யாதிஹாத்ருஷ்டமந்யத் । ஆஹுஸ்தத் கேசிதந்த:கரணபரிணதிம் வாஸநாம் சேதஸோऽந்யே பும்தர்மம் கேசிதேகே விபு கிமபி பரே புத்கலாம்ஸ்தத்ஸயூத்யா: || ௭௬ ||

துல்யே ஸேவாதிஹேதௌ பலபிதுரதயா ஸாத்யதே சேதத்ருஷ்டம் ஹேதோஸ்ஸூக்ஷ்மோऽஸ்து பேதோ ந கலு ஸமுசிதா தர்மிணோऽந்யஸ்ய க்ல்ருப்தி: । வ்யாக்யாதம் யத்து பாஹ்யைர்விஷயஸமபலப்ராபகத்வம் க்ரியாணாம் தத்ஸூதேऽதிப்ரஸக்திம் ததிஹ ந நிகமாதந்யதோऽத்ருஷ்டஸித்தி: || ௭௭ ||

நிஸ்ஸம்கோசாந்நிஷேதாத் க்வசந பலதயாऽநூதிதாம்ஹஸ்து ஹிம்ஸா ருந்தே ஸாமாந்யபங்கே விதிரநுமிதிரப்யத்ர பாதாதிது:ஸ்தா । ஸ்வல்போ தோஷோ விம்ருஷ்டே ஸுபரிஹர இஹ க்ரத்வநுக்ராஹகே ஸ்யாதித்யுக்தம் ஸாம்க்யஸக்தை: பஶுஹிதவசநாந்நேதி ஶாரீரகோக்தம் || ௭௮ ||

ஸித்யேத்வா விஶ்வவ்ருத்தேரநிதரபலதாஸ்தாபநாத்யைரத்ருஷ்டம் தத்ஸத்தாஜ்ஞப்திமாத்ராத்ததுசிதநியதாநுஷ்டிதிர்நைவ ஸித்யேத் । தஸ்மாச்சர்யாவிஶேஷே ஶ்ருதிரிஹ ஶரணம் ஸ்வர்கமோக்ஷாதிஹேதௌ ஸைவாத்ருஷ்டஸ்வரூபம் ப்ரதயது பஹுதா தத்ததுக்தாத்விவிக்தம் || ௭௯ ||

ஶக்திர்யாகாதிகஸ்ய ஸ்வபலவிதரணே ஸம்பவே வா பலஸ்ய ஸ்தாப்யா மத்யே தயோரித்யபஹுமதிபதம் ஸத்ஸு தௌதாதிதீ வாக் । ஶக்தாபாவே ஹி ஶக்திர்ந பவதி ஶமிதோ தர்மதர்ம்யைக்யஜல்பஸ்தத்த்வாரே ஶக்திஶப்தோ யதி பவது பரம் க்ல்ருப்திமஸ்ய க்ஷிபாம: || ௮௦ ||

த்வாரம் தத்தத்பலாப்தே: ஶ்ருதிபிரவத்ருதௌ தேவதாப்ரீதிகோபௌ வ்யாசக்ரே தேவபூஜா யஜநமிதி ந தந்ந ஶ்ருதம் வாக்யவித்பி: । ஆம்நாதேऽபேக்ஷிதேऽர்தே ந ச நயநிபுணைரஶ்ருதம் கல்பநீயம் நோ சேத்ஸ்யாத்தத்ததோயாஞ்ஜலிரிஹ பவதாம் ராத்ரிஸத்ராதிநீதி: || ௮௧ ||

ஆராத்யாதிப்ரகாஶ: ஸ்புடமுபகுருதே மந்த்ரஸாத்யோ விதீநாம் ப்ராஶஸ்த்யாதிப்ரதீதிர்ந ச பவதி ம்ருஷாவர்ணநைரர்தவாதை: । ஸத்யேऽப்யாகாங்க்ஷிதேऽர்தே ததுபயகமிதே வாக்யபேதாதி ந ஸ்யால்லோகேऽப்யேவம் ஹி த்ருஷ்டம் ததநுகதிமுசாம் ஸர்வஶாஸ்த்ரப்ரகோப: || ௮௨ ||

புத்திர்மந்த்ரார்தவாதைர்பவதி த்ருடதரா தேவதாதத்குணாதௌ பாதஶ்சாதீந்த்ரியேऽக்ஷைர்ந ஹி பவதி தியாம் மாநதா ச ஸ்வதோ ந: । து:காஸம்பிந்நதேஶாதிகமிவ பலதா தேவதா தத்ரதத்ர ப்ராப்யா ச ஶ்ரூயதேऽத: கதய கதமியம் ஶப்தமாத்ராதிரூபா || ௮௩ ||

ப்ராசீநேந்த்ராத்யபாயே திஶது க்ருதபலம் கோ நு கல்பாந்தராதாவந்யே தத்தத்பதஸ்தா ந ததுபஜநகா: ப்ராகநாராதிதத்வாத் । மைவம் யஸ்ய ஶ்ருதிஶ்ச ஸ்ம்ருதிரபி நியதாதேஶரூபே ஸ ஏகஸ்ஸர்வாராத்யாந்தராத்மா ந ஹி கலிதபதோ நாபி ஸுப்தஸ்ததாऽபி || ௮௪ ||

அஸ்த்வேவம் கர்மவர்கே ஸ்வயமிஹ பலதோ ஹவ்யகவ்யைகபோக்தா தந்நிக்நைஸ்தை: கிமந்தர்கடுபிரிதி ச ந ஸ்வோக்திபாதப்ரஸக்தே: । கர்மாராத்யத்வமேஷாம் திஶதி பலமஸௌ பூர்வமாராதிதஸ்தை: ஶ்ரத்தேயா: ஶ்ராத்தபோக்த்ருத்விஜவதத இமே நிர்ஜராஸ்தஸ்ய தேஹா: || ௮௫ ||

விஶ்வேஶாகூதபேதவ்யவஹிதபலதே வைதகண்டாபதேऽஸ்மிந் ஸம்ஸ்காராணாம் கதார்தா ஸரணிரபி ததா மந்த்ரணப்ரோக்ஷணாத்யை: । ராஜேச்சோபாத்தபோக்யப்ரப்ருதிநியமவத்தத்ர கார்யாந்தராதிஸ்ஸத்த்வாதீநாம் குணாநாம் விபரிணதிபிதாம் தத்பலம் கேசிதூசு: || ௮௬ ||

க்ருஷ்யாதௌ மர்தநாதாவபி ச ந ஹி பரப்ரீதிமூலா பலாப்திஸ்தத்வத் ஸ்யாச்சாஸ்த்ரஸித்தேஷ்விதி ந ஸதபலம் ஹ்யத்ர த்ருஷ்டாந்தமாத்ரம் । த்ருஷ்டௌ சாஜ்ஞாநுவ்ருத்திப்ரப்ருதிஷு பலதௌ ஶாஸிது: ப்ரீதிகோபௌ ஶிஷ்டௌ சாதஸ்ஸமீசீ ததுபகதிரிஹ த்யக்திரிஷ்டேऽபி வாம்ஶே || ௮௭ ||

ப்ரத்வஸ்தம் கர்ம காலாந்தரபவித்ருபலாஸாதகம் தல்லிஙாதேர்வாச்யோऽர்த: ஸ்தாயி கார்யம் ந யதி கதமிவாந்வேது காமீ நியோஜ்ய: । தச்சாபூர்வம் ப்ரதாநம் பலஜநகமபி ஸ்யாந்நியோஜ்யப்ரஸித்த்யை நித்யே நைஷ்பல்யமஸ்யேத்யபிததுரபரே தேऽபி நிர்தூதகல்பா: || ௮௮ ||

க்ருத்யுத்தேஶ்யம் ஸுகாதி ஸ்வத இஹ ந பரம் ஸ்யாதநந்யார்தவேத்யம் க்ல்ருப்திஶ்சாந்யஸ்ய ஹேதோரபி ச பரிஹ்ருதம் தத்பரத்வம் ஶ்ருதீநாம் । நித்யே சாபூர்வதோऽந்யத் பலமநககிரஸ்ஸஸ்மருர்துஸ்த்யஜம் தந்நோ சேத் ஸ்வஸ்மிந்நியோகாயுதமபி நிபுணாந்நைவ ஶக்தம் நியோக்தும் || ௮௯ ||

வ்யுத்பத்திஶ்சேல்லிஙாதே: ஸ்வயமவகமிதே ஸ்யாந்மிதஸ்ஸம்ஶ்ரயாதிர்நாந்யைரத்ராநுபூதி: ஸ்ம்ருதிரபி ந ச வஸ்தத்த்வயாந்யோ விமர்ஶ: । அர்தாபத்த்யா மிதே சேந்ந குருமதமிதம் மந்யஸே தத்ததா சேத் கல்ப்யேத த்வாரமாத்ரம் ததிதி ந கலு தத்வாச்யபாவாதிகல்ப்யம் || ௯௦ ||

தேவப்ரீத்யாதிகம் வா விதிதமிஹ விதிப்ரத்யயஸ்யாஸ்து வாச்யம் நாத்ராந்யோந்யாஶ்ரயோ ந ஶ்ருதபரிஹரணம் நாபி க்ல்ருப்திர்கரிஷ்டா । ப்ராதாந்யம் ஸ்யாச்ச கிஞ்சிந்ந்ருபபஜநநயாத் ஸித்தமேதச்ச ஶாஸ்த்ரைரித்தம் த்வர்தாவிரோதேऽப்யதிகரிமபயாந்நேஷ்யதே ஶப்தஶக்தி: || ௯௧ ||

ஸ்வவ்யாபாரம் விஶேஷ்யே ஸ்வயமபிதததே நைவ ஶப்தா: கதாசித் ஶ்ருத்வா லிங்வ்யாப்ருதிம் வா குத இஹ யதநம் ஸ்வோபயோகாத்யபோதே । தஸ்மாதாஸ்மாகதத்தத்யதநக்ருதபிதா ஸ்வஸ்ய வாச்யா லிஙாதேரித்யுக்திம் பஹ்வவத்யாமமநிஷத புதாஸ்த்ரஸ்தரீமாத்ரரூபாம் || ௯௨ ||

ந ஸ்யாத் பும்ஸ: ப்ரவ்ருத்த்யை விதிதமபி கிரா ஸ்வேஷ்டஹேதுத்வமாத்ரம் துஸ்ஸாதாதாவயோகாதத ஸஹகுருதே ஸாத்யதைகார்தயோக: । இத்தம் ஶக்திர்த்வயே ஸ்யாத்கரிமஹதமிதம் கிஞ்சிதத்ரார்ததஶ்சேதிஷ்டோபாயத்வமர்தாதுசிதமிஹ தத: கண்டிதா மண்டநோக்தி: || ௯௩ ||

தாத்வர்தஸ்யைவ ரூபம் கிமபி ஹி கதயந்த்யத்ர ஸர்வே லகாரா: கர்த்ருவ்யாபாரஸாத்யம் த்வபிதததி விதிப்ரத்யயாஸ்தல்லிஙாத்யா: । வைகட்யம் த்வாரஸித்தி: ப்ரஶமயதி ததா ஸந்தி லோகோக்திபேதாஸ்ஸித்தம் ஶப்தாநுஶிஷ்ட்யா த்விதமுசிதமிதி ஸ்தாபிதம் பாஷ்யகாரை: || ௯௪ ||

இஷ்டஸ்வர்காதிகஸ்ய த்விதரதபி யதா ஸாத்யமுக்தம் ததாऽர்தாத் ஸித்தம் தத்ஸாதநத்வம் ஸுகமமிஹ ததாऽநர்தகத்வம் நிஷேத்யே । நித்யத்வேநோபதிஷ்டேஷ்வகரணமபி தத்துல்யமேவார்தலப்தம் ஸாமாந்யாத் ப்ராப்தமேதத் பலநியதிரபி வ்யஜ்யதே தத்ததுக்த்யா || ௯௫ ||

ஸந்தி ஹ்யந்யே லிஙர்தா: கதயித்ருபுருஷாகூதபேதாஸ்ததாऽத்ராப்யாப்தஸ்யாஹுர்நியோகம் ஹிதமபிலஷிதம் கேऽபி பாஷ்யாஶயஸ்தம் । ஶாஸ்த்ராஜ்ஞாசோதநாத்வம் ஶ்ருதிஷு விதிபதைரந்விதத்வம் நஞோऽபி ஸ்வாதேஶே சாவதூதே பவதி ஸமுசித: ப்ரத்யவாய: ஸ்வதந்த்ராத் || ௯௬ ||

ஷாட்குண்யஸ்யைவ குக்ஷௌ குணகண இதர: ஶ்ரீஸகஸ்யேவ விஶ்வம் ஷட்ஸ்வந்யே ஜ்ஞாநஶக்த்யோர்விததய இதி ச வ்யக்தமுக்தம் ஹி தஜ்ஜ்ஞை: । நிஸ்ஸீமாநந்தபாவஸ்திரசரசிதசிச்சாஸநப்ரேரணாத்யா ஐஶாநஜ்ஞாநதர்மா: கதிசந நியதா: கேசிதாகந்தவஶ்ச || ௯௭ ||

ஹேதோ: கார்யோபயுக்தம் யதிஹ பவதி தச்சக்திஶப்தாபிலப்யம் தச்சாமுஷ்ய ஸ்வதர்மஸ்ததிதரதபி வாऽபேக்ஷிதத்வாவிஶேஷாத் । விஶ்வம் தத்விஷ்ணுஶக்திர்முநிபிரபிததே தத்ரதத்ரோபயோகாதந்யா ஸர்வாத்புதைகோததிரகணி ந ஸா தத்ஸ்வரூபாதிமாத்ரம் || ௯௮ ||

யத்ப்ரம்ஶாந்மந்த்ரருத்தோ ந தஹதி தஹநஶ்ஶக்திரேஷாऽஸ்து ஸோऽயம் ஹேதுர்மந்த்ராத்யபாவஸ்ஸ ச கத இதி தத்தேத்வபாவாததாஹ: । ஶக்தேர்நாஶே கிமஸ்யா: புநரிஹ ஜநகம் வ்ருத்திரோதஸ்து யுக்தோ வஹ்நேரித்யாதிகோஷோ விரமதி விதிதே ஶப்ததஶ்ஶக்திதத்த்வே || ௯௯ ||

ஶப்தாதிஷ்வஸ்தி ஶக்திர்யதி கதமிவ ந த்ரவ்யதைஷாம் குணித்வே ஸா சேந்நாஸ்த்யேஷு கார்யம் கிமபி கதமித: ஸ்யாதிதீதம் ந யுக்தம் । ஶக்திஶ்ஶக்தா ந வேதி ஸ்வயமவம்ருஶத: ஸ்வோக்ததோஷப்ரஸங்கே நிஸ்தாரஶ்சேத்ஸ்வபாவாத் பணிமரணமிஹ ப்ரஸ்துதே கிம் ப்ரவ்ருத்தம் || ௧௦௦ ||

பாஹ்யாக்ஷாதேரவ்ருத்தௌ சிரவிதிதமபி ஸ்மர்யதே யேந ஸோऽயம் ஸம்ஸ்காரஸ்துல்யத்ருஷ்டிப்ரப்ருதிஸஹக்ருதஶ்சேதஸஸ்ஸாஹ்யகாரீ । நாஸௌ பூர்வாநுபூதி: கதமுபகுருதாம் ஸா புரைவ ப்ரநஷ்டா துல்யாதேர்நாபி த்ருஷ்டி: கதமநவகதே ஸா ஸ்ம்ருதிம் நைவ குர்யாத் || ௧௦௧ ||

யஜ்ஜந்யாம் ஸம்ஸ்க்ரியாம் யத் கிமபி நியமதோ போதயிஷ்யத்யத்ருஷ்டம் தத்தத்வேத்யாவலம்பிஸ்ம்ருதிமுபஜநயேத் ஸம்மதம் ச த்வயோஸ்தத் । ந ஹ்யந்யத் த்ருஶ்யதேऽத்ர க்வசந தததிகே கல்பிதே கௌரவம் ஸ்யாதித்யுத்ப்ரேக்ஷா ந யுக்தா ந ஹி பரஜநிதே க்வாபி தத்ஸம்ஸ்க்ரியோக்தி: || ௧௦௨ ||

புத்தேரர்தேஷு பூர்வப்ரஸரணஜநிதஸ்தேஷு பூயோऽவகாஹே ஸம்ஸ்கார: காரணம் தந்மதிகத உசிதஸ்ஸோऽத்ர தீத்ரவ்யபக்ஷே । ஆத்மாதாரஸ்ய தத்தீப்ரஸரஜநகதாக்ல்ருப்திரௌசித்யஹீநா தீநிஷ்டேநைவ தேந ஹ்யுசிதமவிக்ருதேராத்மந: குண்டதாதி: || ௧௦௩ ||

ஶீக்ரம் யாதீதி கர்மாதிஶயஸமதிகோ த்ருஶ்யதே குத்ர வேகஸ்தத்பேதைர்வேகபேதம் கதயஸி ச ஸமஸ்தீவ்ரமந்தக்ரமாதி: । தத்கர்மத்வாத்விகீதே ப்ரதமவதுசிதா தத்குணோத்பந்நதா சேத் பாதோ நாஸ்மிந்விபக்ஷே குணபரிஷதி வா கர்ம ஸத்தத்த்வத: ஸ்யாத் || ௧௦௪ ||

ஶாகாகோதண்டசர்மப்ரப்ருதிஷு ஸதி சாகர்ஷணாதௌ குதஶ்சித் பூய: ஸ்வஸ்தாநயாநம் பவதி ஸ து குண: ஸ்யாத் ஸ்திதஸ்தாபகஶ்சேத் । மைவம் ஸம்ஸ்தாநபேதஸ்ஸ பவது நியதோ யத்விஶிஷ்டே தவாஸௌ தேந த்ரௌத்யம் விலம்போ விரதிரபி பராவர்தநே ஜாகடீதி || ௧௦௫ ||

ப்ராக்தேஶப்ராபகோऽஸௌ கிமிதி நியமிதோ மேதிநீமாத்ரநிஷ்டஸ்தோயாக்ந்யாதாவத்ருஷ்டேரிதி யதி ந ப்ருதிவ்யேகதேஶேऽப்யத்ருஷ்டே: । பூம்யம்ஶே த்ருஶ்யதே தத்பலமிதி யதி நாபாதிபேதேऽபி ஸாம்யாத் பூபஷ்டம்பாதிபேதாதிதமிதி ச விபர்யாஸகல்பேऽப்யபாயாத் || ௧௦௬ ||

கேசித்தேஶாந்தராப்தேர்ஜநிமபிதததே கர்ம யா கர்மஜேஷ்டா நேத்யேகேऽம்ப:ப்ரவாஹஸ்திரவபுஷி சஷே தத்ப்ரதீதேரபாவாத் । காதௌ ஸ்ரோத:ப்ரதேஶாந்தரயுதிருதகே காதிதேஶாந்தராப்திஸ்துல்யா தல்லௌல்யத்ருஷ்டி: பயஸி தததிகம் கர்ம நாலம்பதே சேத் || ௧௦௭ ||

கர்மத்வாந்நாக்ஷயோக்யம் விமதமிதி யதி வ்யாப்திஶூந்யம் ததேதத்யோக்யத்வேऽபி ஹ்யத்ருஷ்டிஸ்ஸஹக்ருதபகமாதர்யமாதிக்ரியாணாம் । நோ சேத்கர்மைவ ந ஸ்யாத் பலமபி ஹி பவேத்கர்மஹேதோஸ்த்வதிஷ்டாத் த்விஷ்டத்வாத்வா பலஸ்ய த்விதயமபி பவேத்கர்மவத்ஸர்வதா வ: || ௧௦௮ ||

கேசித்கர்மாதிரூபம் ஜகதுரஸமவாய்யாஹ்வயம் ஹேதுபேதம் கிம் தைரேவம் நிமித்தாஶ்ரயமிஹ ஜநகம் நாநிமித்தம் விபக்தம் । தத்ப்ரத்யாஸத்திமாத்ரம் வ்யபிசரதி யதி ஸ்வாவக்ல்ருப்தேऽபி துல்யம் யுக்த்யா நையத்யமத்ரேத்யபி ஸமமதவா ஸ்வஸ்தி வ: ஸ்வைரவாக்ப்ய: || ௧௦௯ ||

கர்மோத்க்ஷேபாதிபேதாத் கதிசிதகதயந் பஞ்சதா தச்ச மந்தம் திக்பேதாத்தஸ்ய பேதே தஶவிதமபி தத்கல்பநம் ஸாம்ப்ரதம் ஸ்யாத் । யத்கிஞ்சித்பேதகாச்சேதநவதிகபிதா கர்மஹேதுர்த்ருவாச்சேதவ்யாப்திர்புத்திதஶ்சேதியமிதரஸமா ஸம்கரஸ்த்வத்ர ஸஹ்ய: || ௧௧௦ ||

ம்ருத்ஸ்வர்ணாதிப்ரஸூதே பவதி ஹி கடதீர்நாந்யதந்யத் கடத்வம் நைகம் பாத்யம் ஸமத்வாத்ததிஹ பரிஹ்ருதி: குத்ரசித்க்வாபி யோக: । பாராபர்யம் விரோத: பரிஹரணஸமாவேஶநம் சாஸ்த்யுபாதௌ துல்யம் சாதிப்ரஸங்காதிகமிதி ந யதாத்ருஷ்டபங்க: க்வசித்ஸ்யாத் || ௧௧௧ ||

ஜாதி: ப்ராணப்ரதாத்ரீ குண இஹ ததநுப்ராணிதே பேத(க:)கம் ஸ்யாதித்யாஹு: கேऽபி நேத்தம் நியதிருபயதாऽப்யர்தத்ருஷ்டேர்நிஶாதௌ । தேநாந்வேஷ்டவ்யபேதப்ரதிநியதிமதா கேநசிந்நித்யரூப்யம் ப்ராப்தா யாத்ருச்சிகீஷு ப்ரமிதிஷு (து) ச யதாதர்ஶநம் தத்வ்யவஸ்தா || ௧௧௨ ||

பிந்நேஷ்வேகாவமர்ஶோ ந து நிருபதிகஸ்தேஷு சைக்யம் விருத்தம் ஜ்ஞாநாகாரோऽபி பாஹ்யோ ந ஹி பவதி ந சாஸித்தமாரோபணீயம் । தஸ்மாத் கோத்வாதிபுத்திவ்யவஹ்ருதிவிஷய: கோऽபி ஸத்யோऽநுவ்ருத்தஸ்தஸ்ய த்யாகேऽநுமாதே: க்ஷதிரிதி கணபுக்தந்த்ரபக்தா க்ருணந்தி || ௧௧௩ ||

மத்யே யத்யஸ்தி ஜாதிர்மதிவிஹதமதோ நாஸ்தி பிந்நா பவேத் ஸா தஸ்மாதந்யத்ர வ்ருத்திர்ந ச ஸகலமதி: க்வாபி க்ருத்ஸ்நாம்ஶவ்ருத்த்யோ: । தர்மித்வம்ஸே து தர்மஸ்திதிரபி ந பவேந்நாத்ர கத்யாதி ச ஸ்யாதித்யாத்யைர்பாஹ்யஜல்பைரநிதரகதிகா ஸம்விதக்ஷோபணீயா || ௧௧௪ ||

அந்யாபோஹஸ்து கோத்வப்ரப்ருதிரிதி து நேதம்தயா தத்ப்ரதீதேரந்யோந்யாபோஹபுத்த்யா நியதிரிதி மிதஸ்ஸம்ஶ்ரயஸ்தத்ப்ரதீதௌ । வித்யாக்ஷேபக்ஷமத்வாத்விஷமஸமதயா புத்திநையத்யஸித்தேஶ்ஶப்தார்தத்வாதபோஹோ விமதிபதமிதி வ்யாப்திபங்காதிது:ஸ்தம் || ௧௧௫ ||

யுஜ்யேதோபாதிதஶ்சேதநுகததிஷணா தத்ர நேஷ்டாऽந்யக்ல்ருப்திஸ்தஸ்மாத் ஸம்காதவர்கேஷ்வவயவரசநாபேததோऽந்யந்ந ஸித்யேத் । ஸௌஸாத்ருஸ்யாத்து ஜாதிவ்யவஹ்ருதிநியமஸ்தேந நாதிப்ரஸக்திர்நோ சேந்மூர்தத்வமுக்யைஸ்த்வதபிமதிநயாத்வ்யஜ்யதாம் ஜாதிரந்யா || ௧௧௬ ||

ஜாதேர்யத்வ்யஞ்ஜகம் தே ததபி யதி மதம் ஜாதிதஸ்ஸம்க்ருஹீதம் ஸாऽபி வ்யங்க்யாந்யதஸ்ஸ்யாத்ததுபரி ச பவேஜ்ஜாதிஸம்ஸ்தாநமாலா । ஸ்வேநைவ வ்யஞ்ஜகஸ்யாப்யநுகதிரிதி சேத்தர்ஹி ஜாதி: கிமர்தா வ்யாவ்ருத்தாநாம் ஸ்வபாவாத்யதி ததநுகதவ்யஞ்ஜகத்வம் ஜிதஸ்த்வம் || ௧௧௭ ||

வ்யாவ்ருத்தைர்வ்யக்திவந்ந வ்யவஹ்ருதிநியமஸ்ஸாத்யதா நாநுவ்ருத்தௌ தத்தர்மஸ்யாநுவ்ருத்தௌ மதபிமதமிஹ ஸ்வீக்ரியேதேதி சேந்ந । கேசித்ஸம்ஸ்தாநபேதா: க்வசந கலு மிதோ பாந்தி ஸாத்ருஶ்யரூபாஸ்தஸ்மாதந்யோந்யஜைகஸ்ம்ருதிவிஷயதயா தத்ததேகாவமர்ஶ: || ௧௧௮ ||

ஸாத்ருஶ்யஸ்யாநுவ்ருத்தௌ பவதி பரமதா ஜாதிரேவாந்யதா சேத்தந்மூலா நாநுவ்ருத்தவ்யவஹ்ருதிருசிதேத்யேததப்யாத்தஸாரம் । ஏகைகஸ்தம் து தைஸ்தைர்நிருபதிநியதைஸ்ஸப்ரதித்வந்த்விகம் ஸ்யாத் தர்மாபாவப்ரதீதிப்ரப்ருதிநியமவத்துஸ்த்யஜேயம் வ்யவஸ்தா || ௧௧௯ ||

ஸாத்ருஶ்யம் ஶக்திஸம்க்யாப்ரப்ருதி ச கதிசித்பிந்நமூசுர்குணாதே: ஸ்யாதத்ராதிப்ரஸக்தி: ப்ரதிகுணமகுணீகாரலிங்கோபலப்தே: । ஸாதர்ம்யாத் ஸம்க்ரஹஶ்சேத் ஸமமிதமுபயோர்யேநகேநாபி யத்வா கிம் தந்தாதந்தி க்ருத்வா பலமிஹ பலிபுக்தந்தசிந்தாந்தரேऽஸ்மிந் || ௧௨௦ ||

கந்தாதௌ ஸந்நிவேஶோ ந ஹி பவதி ந ச த்ரவ்யபேதே நிரம்ஶே தஸ்மாஜ்ஜாத்யாऽநுவ்ருத்தவ்யவஹ்ருதிரிதி சேதுக்ததுல்யோத்தரம் தத் । தத்தத்வஸ்துஸ்வபாவாத் கடத இஹ மிதஸ்ஸப்ரதித்வந்த்விகத்வம் தஜ்ஜாத்யாதாரதாதேரபி தவ நியதிஸ்தத்ர ந ஹ்யந்யத: ஸ்யாத் || ௧௨௧ ||

ஸத்தாஸாமாந்யமேகே த்ரிஷு பரிஜக்ருஹு: கேऽபி ஜாதவபீதம் ப்ரக்யாதீநாம் ஸமத்வாத்கதய ந கிமிதம் ஸர்வநிஷ்டம் க்ருஹீதம் । கிஞ்ச ப்ராமணிகத்வப்ரப்ருதிஸமதிகம் ஸத்த்வமந்யந்ந த்ருஷ்டம் தத்ப்ரஹ்மேத்யாஶ்ரிதம் யைர்த்ருவமபலபிதம் தத்து தைர்தர்மதோக்தே: || ௧௨௨ ||

யஜ்ஜாதீயம் ஸதா யத்யதவதிகுணகம் யத்ர ந ஹ்யந்யதீத்ருக் த்ருஷ்டைரித்தம் விஶேஷைர்ஜகதி விஷமதாம் வக்தி வைஶேஷிகோऽபி । நித்யேஷ்வத்யந்ததுல்யேஷ்வபி நியததஶாபேதயோகோऽஸ்தி ஶாஸ்த்ராத் ப்ராச்யோபாத்யாதயோ வா விதுரதிபிதுராந் யோகிவர்யாதயஸ்தாந் || ௧௨௩ ||

முக்தாஸ்த்வத்பக்ஷக்ல்ருப்தா ந ஹி நிகம(த்ருஶாம்)விதாம் தாத்ருஶாண்வாதயோ வா யேஷாமந்யோந்யபேதீ கஜதுரகநயாத்கல்ப்யதேऽந்யோ விஶேஷ: । ஜாத்யைக்யாத்வ: ப்ருதக்த்வைரிஹ ந யதி பலம் ஸ்யாத்விஶேஷை: கதம் தத் தேஷாமப்யஸ்த்யுபாதிஸ்ஸம இதி ந பிதாऽஸ்த்யத்ர ஸம்ரம்பமாத்ராத் || ௧௨௪ ||

நாஸ்மத்த்ருஶ்யா விஶேஷா: ப்ரணிஹிதமநஸாம் தத்தியாம் க்வோபயோகஸ்தத்தத்வஸ்துப்ரகாஶஸ்ஸுலப இஹ புநர்பிந்நதீரஸ்து மா வா । வி(ஶ்வ)ஶ்வம் ஸ்ரஷ்டுர்விஶிஷ்டப்ரமிதிமிஹ ந தே குர்வதே நித்யஸித்தாம் தஸ்மாத்தத்ஸித்த்யஸித்த்யோர்ந பலமநுமயா நாகமோऽப்யத்ர தாத்ருக் || ௧௨௫ ||

பந்தம் நாத்யக்ஷயாமஸ்ஸமதிகமப்ருதக்ஸித்தயோஸ்தத்ஸ்வரூபாத் கல்ப்யே தஸ்யாதிரேகே ததுபரி ச ததேத்யப்ரகம்ப்யாऽநவஸ்தா । தாப்யாமேஷ ஸ்வபாவாத்கடித இதி க்ருதா பக்திரஸ்த்வேதயோஸ்தே நோ சேத் ஜ்ஞாநாதிகாநாம் விஷயவிஷயிதாத்யாபதேதந்யதேவம் || ௧௨௬ ||

ஸம்பந்தே ஸர்வதுல்யே ப்ரஸஜதி குணஜாத்யாதிஸங்கீர்ணபாவ: தத்தத்த்வந்த்வஸ்வபாவாதநியதிஶமநே நிஷ்பலாऽந்யஸ்ய க்ல்ருப்தி: । த்யக்தே தத்தத்விஶேஷே ஸ்வயமுபயஸமே சாத்ர ஸம்பந்தரூபே நாநாஸம்பந்தபக்ஷேऽப்யயமதிகரணாதேயபேத: கதம் ஸ்யாத் || ௧௨௭ ||

தர்மோ தர்மீ த்வயம் வா க்ருதகமபிமதம் யத்ர ஸம்பந்தமத்ர ப்ராஹு: கார்யம் ஸ்வபாவாத்ததுபயகடிதம் கேऽபி தத்தோத்தரம் தத் । ஸித்தேऽஸித்தே ஸமம் வா ததுதய இதி து ப்ரேக்ஷ்ய பக்ஷத்ரயேऽபி ப்ராகுக்தேப்யோऽதிரிக்தாந் ப்ரணிஹிதமநஸ: பஶ்யத ப்ரத்யவாயாந் || ௧௨௮ ||

ஸோऽபாவோ ய: ஸ்வபாவம் நியமயதி தஶாதேஶகாலாதிபேதோ நைவம் ஸர்வாஶ்ரிதாநாம் த்யஜநமநிதரஸ்தாப்யதீப்ராபிதத்வாத் । தத்தத்ப்ரத்யர்திபாவஸ்புரணஸஹக்ருதோ நஞ்ப்ரயோகக்ஷமோऽஸௌ நாபாவாநாமபாவம் த்வமபி கலயஸே பாவபேதாதிதோऽந்யம் || ௧௨௯ ||

ப்ரத்வம்ஸப்ராகபாவோ த்விதநுரபிமத: ப்ராகபாவாத்யயஶ்ச ப்ராகூர்த்வாநாத்யநந்தப்ரதிநியததஶாஸந்ததி: ஸ்யாத்ததா ந: । க்ல்ருப்தேऽந்யஸ்மிந்நபாவே பரமபி ச (பு)பராபாவபாரம்பரீதஸ்ஸம்பத்யேதாநவஸ்தா ஸ்வத உபரமணம் த்ருஷ்ட ஏவாஸ்த்வபீஷ்டே || ௧௩௦ ||

த்ரவ்யேஷ்வேவ ஹ்யவஸ்தாக்ரமத உபநதா ஜந்மபங்காதிரூபா நாவஸ்தாநாமவஸ்தாந்வய இதி ந பவேத் கார்யதாதீதி சேந்ந । தா ஏவாந்யோந்யவைரவ்யதிபிதுரதயாऽந்யோந்யநாஶாதிரூபாஶ்சிந்த்யோ ஜந்மாதிஷட்கவ்யவஹ்ருதிவிஷயஸ்தத்ததர்தே யதார்ஹம் || ௧௩௧ ||

நாபாவ: காரணாநாம் கதமபி விஷயோ நி:ஸ்வபாவத்வயுக்தே: நாஶோऽப்யஸ்யாநபேக்ஷ்ய: ஸ்வயமஸத இதி ப்ராகபாவாதி நித்யம் । ஸ்வாபாவக்ரஸ்தமேதந்நிகிலமபி ஜகந்நி:ஸ்வபாவம் தத: ஸ்யாத் மைவம் பாவாந்தராத்மந்யதிகவபுஷி வா தத்ஸ்வபாவத்வத்ருஷ்டே: || ௧௩௨ ||

ஏதாவந்த: பதார்தா ந து பர இதி தத்ஸித்த்யஸித்த்யோரயுக்தம் மைவம் யோऽஸ்த்யேஷ ஸித்தாந்ந பர இதி வசஸ்யேஷ தோஷோ ந து ஸ்யாத் । ஸத்யேவ ஸ்யாத்தவாபி ஹ்யதிகமநதிகம் வேதி ஶங்காவகாஶோ நைவம் சேந்நைவ ஶங்கா ந ச பரிஹரணம் பித்திலாபே ஹி சித்ரம் || ௧௩௩ ||

இத்தம் ஶ்ரீவேங்கடேஶ: ஶ்ருதமமத ஜகந்மூலகந்தம் முகுந்தம் விஸ்தாரோ யஸ்ய விஶ்வம் முநிபிரபிததே விஸ்தரோ வாங்மயம் ச । யந்நாஸ்மிந் க்வாபி நைதத் க்ஷமமிஹ குஹகைரிந்த்ரஜாலம் ந தைஸ்தைரேகம் தத்ஸர்வஸித்த்யை கலயத ஹ்ருதயே தத்த்வமுக்தாகலாபம் || ௧௩௪ ||

நிஶ்ஶேஷாம் வஸ்துவ்ருத்திம் நிபுணமிஹ மயா ந்யஸ்யதா க்வாபி கோணே யத்ரோதாஸி த்விதா வா ஸமகணி கஹநே ஸம்மதே ஸந்மதீநாம் । நிஷ்க்ரஷ்டும் கஶ்சிதந்ய: ப்ரபுரிஹ பகவல்லக்ஷ்மணாசார்யமுத்ராமக்ஷுத்ராசார்யஶிக்ஷாஶதகுணிதமதேரப்ரமத்தாந்ந மத்த: || ௧௩௫ ||

த்ருஷ்டேऽபஹ்நுத்யபாவாதநுமிதிவிஷயே லாகவஸ்யாநுரோதாச்சாஸ்த்ரேணைவாவஸேயே விஹதிவிரஹிதே நாஸ்திகத்வப்ரஹாணாத் । நாதோபஜ்ஞம் ப்ரவ்ருத்தம் பஹுபிருபசிதம் யாமுநேயப்ரபந்தைஸ்த்ராதம் ஸம்யக்யதீந்த்ரைரிதமகிலதம:கர்ஶநம் தர்ஶநம் ந: || ௧௩௬ ||

ஹ்ருத்யா ஹ்ருத்பத்மஸிம்ஹாஸநரஸிகஹயக்ரீவஹேஷோர்மிகோஷக்ஷிப்தப்ரத்யர்தித்ருப்திர்ஜயதி பஹுகுணா பங்க்திரஸ்மத்குரூணாம் । திக்ஸௌதாபத்தஜைத்ரத்வஜபடபவநஸ்பாதிநிர்தூததத்தத்ஸித்தாந்தஸ்தோமதூலஸ்தபகவிகமநவ்யக்தஸத்வர்தநீகா || ௧௩௭ ||

அத்யக்ஷம் யச்ச்ருதம் வா லகு பவதி ததித்யாதிமோ வாதிமோஹஸ்தத்த்வோதர்கா ந தர்காஸ்ததிஹ ஜகதி கிம் மேதயா ஸாதயாம: । திஷ்டத்வேதல்லகிஷ்டா: கதிசந தததோ மாநஸே மாநஸேதும் ஹம்ஹோ ஸப்யாநஸப்யஸ்தபுடமுகபுடா துர்ஜநா நிர்ஜயந்தி || ௧௩௮ ||

ஸ்யாதித்தம் ஶிக்ஷிதார்தோ ய இஹ யதிபதிச்சாத்ரஹஸ்தாக்ரந்ருத்யந்நாராசந்யாஸரேகாஸஹசரிதமதிஸ்ஸர்வதந்த்ரஸ்வதந்த்ர: । ஶுஷ்கோபந்யாஸஶிக்ஷாபடிமகடுரட(த்பாண்ட)த்வைரிவித்வத்கரோடீகுட்டாகக்ரீடமஷ்டாபதகடகமஸௌ வாமபாதே பிபர்து || ௧௩௯ ||

காதா தாதாகதாநாம் கலதி கமநிகா காபிலீ க்வாபி லீநா க்ஷீணா காணாதவாணீ த்ருஹிணஹரகிரஸ்ஸௌரபம் நாரபந்தே । க்ஷாமா கௌமாரிலோக்திர்ஜகதி குருமதம் கௌரவாத் தூரவாந்தம் கா ஶங்கா ஶங்கராதேர்பஜதி யதிபதௌ பத்ரவேதீம் த்ரிவேதீம் || ௧௪௦ ||

|| இதி தத்த்வமுக்தாகலாபே அத்ரவ்யஸர: பஞ்சம: || ௫ ||

|| இதி கவிதார்கிகஸிம்ஹஸ்ய ஸர்வதந்த்ரஸ்வதந்த்ரஸ்ய ஶ்ரீமத்வேங்கடநாதஸ்ய வேதாந்தாசார்யஸ்ய க்ருதிஷு தத்த்வமுக்தாகலாப: ஸமாப்த: ||