ஶ்ரீமந்நிகமாந்தமஹாதேஶிகவிரசித:

தத்த்வமுக்தாகலாப:

ஜீவஸர: த்விதீய: || ௨ ||

யோ மே ஹஸ்தாதிவர்ஷ்மேத்யவயவநிவஹாத்பாதி பிந்நஸ்ஸ ஏக: ப்ரத்யேகம் சேதநத்வே பஹுரிஹ கலஹோ வீதராகோ ந ஜாத: । தத்ஸங்காதாதிரிக்தேऽப்யவயவிநி கதம் தேஷ்வஸித்தா மதிஸ்ஸ்யாத் ஸங்காதத்வாதிபிர்வா கட இவ ததசித்ஸ்யாந்மமாத்மேத்யகத்யா || ௧ ||

ஸ்யாத்வாऽஸௌ சர்மத்ருஷ்டேரயமஹமிதி தீர்தேஹ ஏவாத்மஜுஷ்டே நிஷ்டப்தே லோஹபிண்டே ஹுதவஹமதிவத்பேதகாக்யாதிமூலா । ஶ்ருத்யர்தாபத்திபிஶ்ச ஶ்ருதிபிரபி ச நஸ்ஸர்வதோஷோஜ்சிதாபி: தேஹீ தேஹாந்தராப்திக்ஷம இஹ விதிதஸ்ஸம்விதாநந்தரூப: || ௨ ||

பாஹ்யாக்ஷேப்யோऽந்ய ஆத்மா ததகிலவிஷயப்ரத்யபிஜ்ஞாதுரைக்யாத் கர்து: ஸ்ம்ருத்யாதிகார்யே கரணமிதி மநோ மாநஸித்தம் ததோऽந்யத் । ப்ராணாஸ்ஸங்காதரூபா வபுருதிதநயாந்ந த்ருவம் சேதயந்தே ஜ்ஞாநம் ச ஜ்ஞாத்ருதர்ம: க்ஷணிகமபி ச வஸ்தேந நாஸ்யாऽऽத்மபாவ: || ௩ ||

தீர்நித்யா யஸ்ய பக்ஷே ப்ரஸரதி பஹுதாऽர்தேஷு ஸைவேந்த்ரியாத்யைஸ்தேநாऽऽத்மாऽஜாகலஸ்தஸ்தந இவ கிமிஹ ஸ்வீக்ரியேதேதி சேந்ந । கல்ப்யம் சேதாத்மதத்த்வம் கதயிதுமுசிதம் லாகவம் தத்ர யுக்த்யா நித்யா ஸா யஸ்ய தத்வாநபி நிகமமிதோ கௌரவம் நாஸ்ய பார: || ௪ ||

ஜ்ஞாநத்வம் வக்தி பும்ஸ: ஶ்ருதிரிஹ ந புநர்புத்திமாத்ரஸ்ய பும்ஸ்த்வம் ப்ரத்யக்ஷாதே: ப்ரகோபாதநுகதகதநே ஜ்ஞாநமர்தப்ரகாஶ: । ஸ்வஸ்யைவாऽऽத்மா து ஸித்திம் மதிரநுபவதி ஸ்வாந்யயோஸ்ஸித்திபாவம் ஜ்ஞாதுர்ஜாட்யப்ரஸங்கவ்யுதஸநவிஷயா ஜ்ஞாநமாத்ரோக்தயோऽபி || ௫ ||

ஆத்மா ஸ்வேநைவ ஸித்யத்யஹமிதி நிகமைர்யத்ஸ்வயம்ஜ்யோதிருக்த: ஸ்வாபேऽப்யஸ்ய ஸ்வஸித்தாவஶயிஷி ஸுகமித்யக்ஷதா ப்ரத்யபிஜ்ஞா । சேதஶ்சாந்யாநபேக்ஷம் மதிஷு ந ஹி பவேத்கிம் ச வேதாந்தத்ருஷ்ட்யா ஜ்ஞாநத்வாதேஷ தீவத் ஸ்வவிஷயதிஷணாநிர்வ்யபேக்ஷஸ்வஸித்தி: || ௬ ||

ப்ரத்யக்த்வம் பும்ஸி கேசித் ஸ்வவிஷயதிஷணாதாரதாமாத்ரமாஹு: ஸ்வஸ்மை ஸ்வேநைவ பாநம் ததிதி ஸமுசிதம் தத்ஸ்வதஸ்ஸித்திஸித்தே: । ப்ரத்யங் ஸ்வாபேக்ஷயாऽஸௌ த்வமயமிதி மித: ஸ்வேதரை: ஸ்வஸ்ய புத்த்யா பாதம் நித்யம் பரஸ்மை ஜடமஜடமபி ஸ்யாத்பராகர்த ஏவ || ௭ ||

போத்தா கர்தா ச போக்தா த்ருடமவகமித: ப்ரத்யகர்த: ப்ரமாணை: கர்த்ருத்வாபாவவாதே ஸ்வயமிஹ பகவாநாந்யபர்யம் த்வகாயத் । கர்தா ஶாஸ்த்ரார்தவத்த்வாத்க்ருதிஷு ச ஸ பராதீந ஆபாஷி ஸூத்ரைஶ்சித்ரை: கர்மப்ரவாஹைர்யதநவிஷமதா ஸர்வதந்த்ராவிகீதா || ௮ ||

யத்பவ்யம் தந்ந ந ஸ்யாத்யதபவித்ரு ந தத்யத்நகோட்யாऽபி ஸித்த்யேத்த்வேதாऽபி வ்யர்தயத்நா நர இதி யதி ந ஸ்வோக்தியத்நாதிபாதாத் । யத்யத்நேநைவ பவ்யம் பவதி யதநதஸ்தத்ஸ்வஹேதூபநீதாத்துஸ்ஸாதா யத்நலப்யே ப்ரதி யதி யததே தத்ர நைஷ்பல்யமிஷ்டம் || ௯ ||

பிந்நா ஜீவா: ஸ்வதஸ்ஸ்யு: ப்ரதிநியததயா தீஸ்ம்ருதீச்சாஸுகாதே: சேதோபேதாத்வ்யவஸ்தா ந து பவதி யதா தேஹபாஹ்யாக்ஷபேதாத் । நித்யாந் பிந்நாம்ஶ்ச ஜீவாந்கதயதி நிகமஸ்தத்தி நோபாதிதஸ்ஸ்யாத் ஆத்மாத்வைதஶ்ருதீநாமிதரஹ்ருதயதா தத்ரதத்ரைவ ஸித்தா || ௧௦ ||

ஜீவா: ப்ருத்வ்யாதிபூதேஷ்வணவ இவ மிதோ பேதவந்த: ஸ்வதோऽமீ ஸந்மாத்ரப்ரஹ்மபாகாஸ்ததிஹ நியதயஸ்ஸுஸ்திதா இத்யயுக்தம் । ஐக்யஸ்யாப்யக்ஷதத்வாதநவதி ச ஸதி ப்ரஹ்மணி ஸ்யாதவத்யம் ஸத்யம் தச்சேத்யபிஜ்ஞைர்பஹிரகணி ம்ருஷாவாததோऽப்யேஷ பக்ஷ: || ௧௧ ||

தேஹத்வாத்யைர்விகீதம் நிகிலமபி மயா ஹ்யாத்மவத்கிம் ச பும்ஸ்த்வாத் ஸர்வே ஜீவா அஹம் ஸ்யுர்ந யதி பவதி தே கௌரவாதீத்யஸாரம் । ஶ்ருத்யத்யக்ஷாதிபாதாத்ப்ரஸஜதி ச ததா தத்ததைக்யம் கடாதே: பக்ஷாதேர்வாதிநோஶ்சேத்யலமிஹ கலஹைஸ்தஜ்ஜிகீஷாதிமூலை: || ௧௨ ||

ஸாவித்யம் ப்ரஹ்ம ஜீவஸ்ஸ ச ந பஹுதநுர்நேதரே ஸந்தி ஜீவா: ஸ்வப்நாதேகஸ்ய லோகே பஹுவிதபுருஷாத்யாஸவத்விஶ்வக்ல்ருப்தி: । நேத: ப்ராக்கேऽபி முக்தா ந பரமபி ஸ து ப்ராப்ஸ்யதி ஶ்ரேய ஏகோ மாயோத்தௌ பந்தமோக்ஷாவிதி ச மதமஸத்ஸர்வமாநோபரோதாத் || ௧௩ ||

ஸ்வஸ்ய ஸ்வேநோபதேஶோ ந பவதி ந பரப்ரஹ்மணா நிஷ்கலத்வாந்நாவித்யா சேதயித்ரீ ஸ்வதநுஸமதிகம் வர்ஷ்ம நிர்ஜீவமாத்த । கஶ்சித்தத்த்வம் ப்ரவீதீத்யயமுபநிபதத்ப்ராந்திருந்முச்யதே சேத் தாத்ருக்ப்ராந்தி: புராऽபி ஹ்யபவதிதி ந தே கிம் ததைவைஷ முக்த: || ௧௪ ||

தோயாதாரேஷு தோஷாகர இவ பஹுதோபாதிஷு ப்ரஹ்ம ஶுத்தம் சாயாபந்நம் விஶேஷாந் பஜதி தநுப்ருதஸ்தத்ப்ரதிச்சந்தபூதா: । இத்யப்யத்யந்தது:ஸ்தம் ப்ரஸஜதி ச ததா ஜீவநாஶோऽபவர்கஶ்சாயாச்சாயாவதைக்யம் ந பஜதி ந ச தத்தர்ஶநம் ப்ரஹ்மணஸ்தே || ௧௫ ||

ஏகம் ப்ரஹ்மைவ நித்யம் ததிதரதகிலம் தத்ர ஜந்மாதிபாகித்யாம்நாதம் தேந ஜீவோऽப்யசிதிவ ஜநிமாநித்யநத்யேத்ருசோத்யம் । தந்நித்யத்வம் ஹி ஸாங்கஶ்ருதிஶதபடிதம் ஸ்ருஷ்டிவாத: புந: ஸ்யாத் தேஹாதித்வாரதோऽஸ்யேத்யவஹிதமநஸாமாவிரஸ்த்யைகரஸ்யம் || ௧௬ ||

ஸ்தைர்யம் சேந்நாப்யுபேதம் பவப்ருதி ந பவேதைஹிகார்தப்ரவ்ருத்தி: தேஹாந்தத்வே து தர்ம்யே பதி நிருபதிகா விஶ்வவ்ருத்திர்ந ஸித்யேத் । ஆகல்பஸ்தாயிபக்ஷே க்ருதமபலதயா முக்திமார்கோபதேஶை: ஆமோக்ஷஸ்தாயிதாயாம் ஶ்ருதிரநபிமுகீ பூருஷார்தே சதுர்தே || ௧௭ ||

வ்யாப்தாஸ்ஸர்வத்ர ஜீவாஸ்ஸுகததிதரயோஸ்தத்ரதத்ரோபலம்பாந்நிர்வாஹ்யே தேஹகத்யா கதிரிஹ விததா தத்வதோऽபீதி சேந்ந । வக்த்ரீ பஞ்சாக்நிவித்யாப்ரப்ருதிஷு பவிநாம் ஸ்வஸ்வரூபேண ஸித்தம் யாதாயாதப்ரகாரம் ஶ்ருதிரகதிரிமாம் லாகவோக்திம் ஶ்ருணோது || ௧௮ ||

அவ்யாபித்வேऽபி பும்ஸோऽபிமதபஹுவபு:ப்ரேரணே யௌகபத்யம் ஜ்ஞாநவ்யாப்த்யோபபந்நம் பஹுஷு ச வபுஷோம்ऽஶேஷு நிர்வாஹ ஏஷ: । யச்சாத்ருஷ்டம் க்ரியாம் ஸ்வாஶ்ரயயுஜி தநுதேऽந்யத்ர தத்க்ருத்குணத்வாதித்யேதத்ஸித்தஸாத்யம் விபுந இஹ ஹி தத்ப்ரஹ்மண: ப்ரீதிகோபௌ || ௧௯ ||

இஷ்டம் ப்ராதேஶிகத்வம் விபுஷு ஜநிமதாம் புத்திஶப்தாதிகாநாம் தேநாத்ருஷ்டம் ச தாத்ருங்ந யதி தவ ஸுகாத்யாஶ்ரயவ்யாபகம் ஸ்யாத் । தஸ்மாத்தத்ஸ்வப்ரதேஶாந்வயவதி ஜநயேத்ஸ்வம் பலம் யத்நநீத்யா ப்ராத்ருவ்யாதௌ ச பீடாம் ந கடயிதுமலம் கிம் விபுத்வேந போக்து: || ௨௦ ||

ஸ்வாத்ருஷ்டோபார்ஜிதத்வாத்விபுஷு யதவதந்விக்ரஹாதேர்வ்யவஸ்தாம் தச்சைவம் நிர்நிமித்தம் தத இஹ ந கதம் ஸர்வதஸ்ஸர்வபோக: । ஆராத்யே விஶ்வஸாக்ஷிண்யநுகுணபலதே த்வஸ்தி ராஜாதிநீதிஸ்தத்ஸாம்யே போகஸாம்யம் ந ஹி பவதி யதாகர்ம போகப்ரதாநாத் || ௨௧ ||

தேஹாந்தர்மாத்ரத்ருஷ்டே: ப்ருதகிஹ விஷயிப்ராணஜீவோத்க்ரமோக்தேர்பூயோவாக்யாநுஸாரதணுரிதி வசநே தாத்ருஶோபாத்யநுக்தே: । ஈஶாதாராக்ரமாத்ரோ ஹ்யவர இதி பிதாவர்ணநாத்ஸ்பந்தவாக்யாத்வ்யாப்த்யுக்திர்ஜாதிதர்மப்ரதிஹதிவிநிவ்ருத்த்யாதிமாத்ரேண ஜீவே || ௨௨ ||

நாத்மா தேஹாநுரூபம் விவிதபரிணதிர்நிர்விகாரோக்திபாதாத் ஸ்தூலோऽஹம் மூர்த்நி ஜாதம் ஸுகமிதி ச மதிஸ்தஸ்ய தேஹாத்மமோஹாத் । நாநாதேஹஶ்ச யோகீ ப்ரஸஜதி பிதுர: பும்ஸி தேஹப்ரமாணே முக்தௌ தேஹாத்யயாத்ஸ்யாத்பரிமிதிவிரஹஸ்தத்ப்ரயுக்தேऽஸ்ய மாநே || ௨௩ ||

நிர்முக்தஸ்த்வந்மதே ஸ்யாத்கதமபரிமிதோ நித்யமூர்த்வம் ப்ரதாவந் தேஹ: கஶ்சித்ததாநீமபி யதி நியதஸ்ஸ்யாத்து தந்நிக்நதாऽஸ்ய । இச்சாதோ தேஹமேகம் விஶதி ஸ பரிமித்யர்தமேவேதி ஹாஸ்யம் தஸ்மாதாஸ்மாகநீத்யா பரிமிதிரிஹ ஸா ஸ்தாயிநீ யா விமுக்தௌ || ௨௪ ||

கர்மாவித்யாதிசக்ரே ப்ரதிபுருஷமிஹாநாதிசித்ரப்ரவாஹே தத்தத்காலே விபக்திர்பவதி ஹி விவிதா ஸர்வஸித்தாந்தஸித்தா । தல்லப்தஸ்வாவகாஶப்ரதமகுருக்ருபாக்ருஹ்யமாண: கதாசித் முக்தைஶ்வர்யாந்தஸம்பந்நிதிரபி பவிதா கஶ்சிதித்தம் விபஶ்சித் || ௨௫ ||

க்ருச்ச்ராத்ஸம்வர்தகஷ்டாத்யபகமஜநிதஸ்தூலதேஹஸ்ய ஜந்தோர்ஜாக்ரத்ஸ்வப்நஸ்ஸுஷுப்திர்மரணமத ம்ருதேரர்தஸம்பத்தஶாஸ்ஸ்யு: । ஸர்வம் து:காந்தகாரஸ்தகிதமிஹ ஸுகம் த்வத்ர கத்யோதகல்பம் த்யக்த்வா ஶுத்தாஶயாஸ்தந்நிரவதிகஸுகாம் நிர்விவிக்ஷந்தி முக்திம் || ௨௬ ||

கஶ்சிச்சேந்நித்யபத்த: கிமயமஹமிதி ஸ்யாந்முமுக்ஷோருபேக்ஷா மைவம் யுக்தஸ்ய முக்திர்பவதி த்ருடமிதி ப்ரத்யயாத்தத்ப்ரவ்ருத்தே: । நோ சேத்ஸ்யாமந்த்யமுக்த: கிமஹமிதி ந கேऽப்யத்ய முக்தௌ யதேரந் ஸர்கஸ்தித்யாதிஸந்தத்யவிரதிரத இத்யேவமேகேऽந்யதாऽந்யே || ௨௭ ||

நி:ஶேஷாத்மாபவர்கே விஹதவிஹரணோ விஶ்வகர்தா ததா ஸ்யாத் நித்யம் சேத்கோऽபி து:க்யேந்நிருபதிகதயாஹாநிரஸ்யேதி சேந்ந । பக்ஷ: பூர்வோ யதி ஸ்யாத்விஹரணவிரதி: ஸ்வேச்சயா நைவ தோஷ: ஶிஷ்டே பக்ஷே நிருத்தா நிருபதிகதயா குத்ரசிந்நித்யமஸ்து || ௨௮ ||

பக்திர்முக்தேருபாய: ஶ்ருதிஶதவிஹிதஸ்ஸா ச தீ: ப்ரீதிரூபா தந்நிஷ்பத்த்யை பலேச்சாத்யுபதிவிரஹிதம் கர்ம வர்ணாஶ்ரமாதே: । ஜ்ஞாநத்யாநாதிவாசாம் ஸமபலவிஷயா ஸைவ யுக்தா ப்ரதிஷ்டா ஸாமாந்யோக்திஸ்ஸமாநப்ரகரணபடிதா பர்யவஸ்யேத்விஶேஷே || ௨௯ ||

த்யாநாத்யுக்த்யா த்ருவாநுஸ்ம்ருதிரிஹ விஹிதா க்ரந்யிமோக்ஷாய ஸைவ ஸ்பஷ்டா த்ருஷ்டிஸ்ததைவ ஶ்ருதபலவிஷயா ஸேவநத்வாதுபாஸ்தி: । க்வாऽப்யைக்யம் வித்யுபாஸ்த்யோர்வ்யதிகரிதகிரா பக்திமேவாஹ கீதா ஸர்வம் தத்வித்திமாத்ரே பலவதி விபலம் தேந ஸைவம் விஶிஷ்டா || ௩௦ ||

வித்யா: பஞ்சாக்நிவைஶ்வாநரதஹரமதுந்யாஸஸத்பூர்வஸம்ஜ்ஞா: நாநா ஶப்தாதிபேதாத்துலிதபலதயா தத்விகல்பஶ்ச ஶிஷ்ட: । கர்மஜ்ஞாநாக்யயோகௌ த்விஹ பரபஜநாதிக்ரியார்தௌ ஸ்வத்ருஷ்ட்யா தர்மைர்வர்ணாஶ்ரமாணாம் த்ரயமிதமவதந் ஸேதிகர்தவ்யதாகம் || ௩௧ ||

விஶ்வாந்தர்யாமி தத்த்வம் ஸ்வயமிஹ சிதசித்விக்ரஹைர்வா விஶிஷ்டம் யஸ்யாமாலம்பநம் ஸா பவபயஶமநீ வீதராகஸ்ய வித்யா । யஸ்தூபாஸ்தே யதோக்தம் ததிதரதகிலம் ப்ரஹ்மத்ருஷ்ட்யா ஸ்வதோ வா நைதஸ்ய ப்ரஹ்மநாட்யோத்கதிரபி ந பதவ்யர்சிராதிர்ந மோக்ஷ: || ௩௨ ||

ஸ்வாந்தத்வாந்தப்ரஸூதம் துரிதமபநுதந் யோகிநஸ்ஸத்த்வஶுத்த்யை ஸர்வோ வர்ணாதிதர்மஶ்ஶமதமமுகவத்ஸந்நிபத்யோபகாரீ । வித்யாம் சேத்யாதிவாக்யேऽப்யநுகதிதமிதம் நைகவாக்யாநுரோதாத் கர்மாபேக்ஷாபிஸந்திம் க்வசந விவ்ருணுதே தத்ஸமுச்சித்யவாத: || ௩௩ ||

ஸம்ஸ்கார: கர்மகர்துர்ந பவதி விஹிதம் முக்தயே ஜ்ஞாநமந்யந்நாப்யேதத்கர்மணோऽங்கம் ந ச ஸக்ருதஸக்ருத்த்வாப்ரயாணாநுவ்ருத்தம் । அங்கம் தஸ்யாऽऽஸநாத்யம் ப்ரணிதிஸமுசிதௌ தேஶகாலப்ரபேதாவித்யாத்யம் ஸாங்கயோகப்ரகரணவிததம் ஸூத்ரபாஷ்யாதிஷூக்தம் || ௩௪ ||

ப்ரஹ்மண்யைகாந்த்யபாஜாம் முஹுரநுகதிதோ மோக்ஷதர்மேऽபவர்கஸ்தஸ்மாந்நாநாऽமரேஜ்யா ந பவதி பரபக்த்யங்கமித்யப்யயுக்தம் । ஐந்த்ரீப்ராதர்தநாதிப்ரதிதநயவிதாமந்தராத்மைகலக்ஷ்யேஷ்வக்நீந்த்ராதிப்ரயோகேஷ்வகிலமபி விபு: கர்ம புங்க்தே ஸ ஏக: || ௩௫ ||

த்யாகத்ரைவித்யமுக்த்வா ஸ்வமதமிஹ ஜகௌ ஸாத்த்விகம் த்யாகமீஶஸ்தஸ்மாத்வர்ணாஶ்ரமாதித்யஜநமபத்ருஶாம் தாமஸம் மோஹமூலம் । யோகாரூடஸ்ய கர்மச்யவநமபி ததா ஸஹ்யமங்க்யர்தவாக்யைர்யோகம் த்வத்யாஶ்ரமிப்ய: பரமமிதி வசோ வக்தி மோக்ஷாஶ்ரமேண || ௩௬ ||

துர்யோ நிஷ்க்ருஷ்ய மோக்ஷாஶ்ரம இதி கதிதஸ்தேந நாந்யேஷு வித்யா ஶாந்த்யாதிவ்யாஹதேஶ்சேத்யஸதிஹ குணிநாம் ஸர்வதோ முக்த்யதீதே: । யாவஜ்ஜீவம் த்விதீயாஶ்ரமவதி புநராவ்ருத்த்யபாவோऽப்யதீத: ஸ்ம்ருத்யாத்யைஶ்சைவமுக்தம் பவதி து சரமே யோக்யதாதிக்யமாத்ரம் || ௩௭ ||

யந்நித்யம் தந்ந கார்யம் ததபி ந ததிதி ஸ்தாபிதே கர்மபேதேऽப்யேகம் வித்யாஶ்ரமாங்கம் பவதி ஹி விநியுக்த்யந்தரேணோபபத்தே: । தத்ராநுஷ்டாநதந்த்ரம் விதுஷி து கடதே கர்த்ருகாலாத்யபேதாத் ப்ராஜாபத்யாதிலோகார்திநி ச ததிதரோऽநர்தரோதாய தத்வாந் || ௩௮ ||

மந்தஸ்யாபி ப்ரவ்ருத்தி: கிமபி பலமநுத்திஶ்ய கஸ்யாபி ந ஸ்யாத் நித்யேऽநர்தோபரோதப்ரப்ருதி பலமத: காம்யதைவேதி சேந்ந । நித்யேஷ்டோऽநர்தரோதஸ்ததிதரதததா கிம்ச ஶிஷ்டோ விதீநாமாஜ்ஞாநுஜ்ஞாவிபாகஸ்ஸுகம இஹ நிருக்த்யைவ நைமித்திகாம்ஶ: || ௩௯ ||

கர்தவ்யம் யந்நிமித்தே ஸதி ததுபயதா பாபஶாந்த்யர்தமேகம் தத்ஸ்யாத்காம்யேந துல்யம் பரமகரணதோ தோஷக்ருந்நித்யதுல்யம் । ஸத்யாம் காமஶ்ருதௌ ஸம்வலிதமபி பவேத்தத்பலாதேததேவ த்யாகம் ச ப்ரத்யவாயஸ்த்வநதிக்ருதிமுகஸ்தத்ரதத்ராவஸேய: || ௪௦ ||

நிஷ்காமம் சேந்நிவ்ருத்தம் ததிஹ ந கடதே முக்திகாமாதிகாராத் ஸ்வப்ரீதிஸ்பர்ஶஹீநா ந ச பவதி பரப்ரீதிரிஷ்டேதி சேந்ந । யுக்தா யஸ்மாந்நிவ்ருத்திர்பஹுபயஶபலாத்தந்நிவ்ருத்தம் நிவ்ருத்தம் ஸூதே யத்ர ப்ரவ்ருத்திஸ்த்வபிமதமஹிதம் தத்ப்ரவ்ருத்தம் ப்ரவ்ருத்தம் || ௪௧ ||

பும்பி: ஸித்தாதிகாரை: க்ரதவ இவ நிராகாங்க்ஷபாவம் பஜந்த்ய: ப்ரோக்தாஸ்த்ரைவர்ணிகார்ஹாஶ்ஶ்ருதிநயவஶதோ யத்யபி ப்ரஹ்மவித்யா: । அஸ்தேயாத்யை: ப்ரபத்த்யா பரிசரணமுகைரப்யதீதை: ஸ்வஜாதே: ஸர்வேऽபி ப்ராப்நுயுஸ்தாம் பரகதிமிதி து ப்ராஹ்மகீதாதிஸித்தம் || ௪௨ ||

த்யாநாத்ருஷ்டேந ஸாக்ஷாத்க்ருதிருபஜநிதா பாததே சேத்ப்ரபஞ்சம் தத்துல்யார்தைவ ஶாப்தீ ப்ரமிதிரபி ந கிம் பாததே பூர்வமேவ । ஜ்வாலைக்யாதௌ பரோக்ஷாதபி ஹி நிஜகதுர்பாதமத்யக்ஷபுத்தேர்நாப்யத்ராத்ருஷ்டரூபாமஹிதவிமதநீம் ஶக்திமங்கீகரோஷி || ௪௩ ||

நிர்திஷ்டோ நிஷ்ப்ரபஞ்சீகரணவிதிரஸௌ கௌடமீமாம்ஸகாப்தைர்த்ருஷ்டோ ந க்வாபி துர்நிர்வஹமபி கரணாத்யத்ர ஸாத்யாவிஶேஷாத் । முக்திர்நையோகிகீ சேஜ்ஜகதபி ந ம்ருஷா நஶ்வரீ ஸாபி தே ஸ்யாத் த்வம்ஸாத்மத்வேऽபி தஸ்யா ந ச வதஸி பிதாம் ப்ரஹ்மணஸ்தச்ச நித்யம் || ௪௪ ||

வாக்யார்தஜ்ஞாநமாத்ராதம்ருதமிதி வதந்முச்யதே கிம் ஶ்ருதேऽஸ்மிந் பாடம் சேந்மாநபாதஸ்ஸ யதநுபவதி ப்ராகிவாத்யாபி து:கம் । த்யாநாதீநாம் விதாநம் பவதி ச விததம் தந்ந யுக்தம் ந சேஷ்டம் த்யாநாத்யங்காட்யஶப்தோதிதசரமமதேர்நாதிகம் வ: ப்ரகாஶ்யம் || ௪௫ ||

உத்தேஶ்யாம்ஶம் த்வமாத்யம் ஸ்புடமநுபவதாம் ஸம்யகத்யக்ஷவித்த்யா ப்ரத்யக்ஷத்வப்ரமோऽயம் த்வமஸி தஶம இத்யாதிவாக்யார்தபோதே । ஶப்தாத்ப்ரத்யக்ஷபோதே ப்ரஸஜதி ஶிதிலா தத்வ்யவஸ்தா ததோऽர்தே ஸாக்ஷாத்காரம் ந ஶப்தோ ஜநயதி விமதஸ்ஸித்தவச்சப்தபாவாத் || ௪௬ ||

ஶிஷ்யோ ஜீவஸ்த்வஸித்த: கிமு தவ யதி வா ப்ராந்திஸித்தோ மிதோ வா நாஸித்தாயோபதேஶோ ப்ரமவிஷயமிதௌ நோபதேஶார்ஹதாऽஸ்ய । பேதேநைக்யேந வாऽந்த்ய: கதமுபதிஶது ஜ்ஞாதபேதோऽப்யபேதம் தாதாத்ம்யே ஜாகரூகே ஸதி கிமுபதிஶேத்ஸ்வாத்மநே தத்விதே ஸ: || ௪௭ ||

நைவாலம் ப்ராந்திபாதே பரமபி ததிதம் தத்த்வமஸ்யாதிவாக்யம் ப்ராந்தோக்திர்யத்வதாதௌ ஶ்ருதிக்ருதநிகிலப்ராந்திமூலத்வபோதாத் । ரஜ்ஜௌ ஸர்பப்ரமே கிம் ஜநயதி விதிதப்ராந்தவாக்ஸர்பபாதம் ஸ்வப்நேऽஹி: ஸ்வப்நபுத்த்யா கிமு கலதி யதா தத்ர ச ஸ்வாப்நதாதீ: || ௪௮ ||

சாயாதிர்ந த்வஸத்யஸ்ஸதவகதிகரஸ்தத்ர ஹேதுர்ஹி தத்தீஸ்ஸாத்யஜ்ஞப்த்யாதிவத்ஸா ஸ்வயமிஹ ந ம்ருஷா நாஸ்தி தீரித்யபாதாத் । ஸத்யேநைவ ப்ரஸூதா கட இவ விமதா ஶேமுஷீ கார்யபாவாத்தேதுத்வாலீகபாவௌ கதமிவ விஹதாவேகமேவாஶ்ரயேதாம் || ௪௯ ||

 ஜ்ஞாநஸ்யாஶேஷபேதோதயவிஹதிக்ருதோ ந ஸ்வநாஶ்யத்வயுக்திர்வாதாத்யைரேவ ஸத்யஶ்ஶமமதிகுருதே தக்ததாஹ்யோऽபி வஹ்நி: । தஸ்மாத்தஸ்யாந்யதேவ ப்ரஶமகமபரம் தஸ்ய சேத்யவ்யவஸ்தா தச்சேச்சாந்திம் ந கச்சேத்கதமிவ பவிதா ஸர்வபேதோபமர்த: || ௫௦ ||

போதஸ்யாந்த்யஸ்ய வேத்யம் கிமு தவ விஶதம் ப்ரஹ்ம மாயாந்விதம் வா கிம் வா பேதப்ரபஞ்ச: கிமு ததந்ருததா கிந்நு வேத்யம் ந கிஞ்சித் । ஆத்யே ஸ்யாத்ப்ரஹ்ம த்ருஶ்யம் ததுபரி யுகலே மோஹஸத்தாऽத துர்யே ஸூதே த்வைதம் ஸதீ ஸா ஸ்வவிஹதிமந்ருதா பஞ்சமே ஸ்யாந்ந தீத்வம் || ௫௧ ||

ஸாத்யா வஸ்ஸர்வமாயாவிரதிரபி பரம் ப்ரஹ்ம தஸ்மாத்பரா வா பூர்வத்ர ப்ராகபி ஸ்யாத்பரமபி ந பவேதுத்தரத்ராப்யுபேதே । ஸாऽபி ஸ்யாச்சேந்நிவர்த்யா புநரபி விலகேத்பூர்வ ஏவ ப்ரபஞ்சோ நோ சேத்ஸத்யைவ ஸா ஸ்யாத்ப்ரஸஜதி ச ததோ ப்ரஹ்ம தத்ஸத்விதீயம் || ௫௨ ||

அந்த்யஜ்ஞாநஸ்ய ஜீவ: ஸ்திதிபதமதவா கேவலம் ப்ரஹ்ம தே ஸ்யாதாத்யே தேநைவ பாத்யோ ந ததுபஜநயேத்தீஸ்திதௌ கிம் ததோऽஸ்ய । அந்த்யே ஸத்யாऽந்ருதா வா தததிகரணதா நாத்ய இஷ்ட: பரஸ்மிம்ஸ்தத்க்ல்ருப்த்யாதேரயோகஸ்ததிஹ விம்ருஶதாம் கிம் ந துஷ்டம் த்வதிஷ்டம் || ௫௩ ||

நாபுக்தம் கல்பகோட்யாऽப்யுபஶமநமியாத்கர்ம நிஷ்க்ருத்யபாவே வித்யாதஸ்தத்விநாஶஶ்ருதிரிஹ ததஸௌ தத்ப்ரஶம்ஸேதி சேந்ந । தாத்ருக்வித்யைவ தந்நிஷ்க்ருதிரிதி ஹி விதாம்சக்ருராம்நாயவ்ருத்தா நாந்யத்ப்ரஹ்மாநுபூதிப்ரதிபடதுரிதத்வம்ஸதஸ்ஸாத்யமத்ர || ௫௪ ||

ப்ராயஶ்சித்தம் ந புண்யே ந ச ஸுக்ருதமநுஶ்ரூயதே தர்மபாத்யம் நாதர்மத்வம் விதாநாந்ந யதி ஸுசரிதம் த்வங்கமஸ்யாஶ்ச ந ஸ்யாத் । மைவம் தர்மோऽப்யதர்மோ பவதி ஹி பஹுதாऽதிக்ரியாதேர்விஶேஷாத் தர்மம் த்ரைவர்கிகம் து ஸ்வயமிஹ நிகம: பாப்மகோடௌ பபாட || ௫௫ ||

அஶ்லேஷ: பாப்மபிஶ்சேத்ப்ரஸஜதி விததா துஶ்சரித்ராந்நிவ்ருத்திஸ்தேஷு ப்ராமாதிகேஷ்வப்யமதிகநிபதத்வீஜவத்ஸ்யாத்ப்ரரோஹ: । மைவம் ஶாஸ்த்ரைகவேத்யே பலபலிவிஷயே யுக்தயோ ஹ்யஸ்வதந்த்ரா: ஶாஸ்த்ராத்பாதஸ்து திஷ்டேந்மதிக்ருதவிஷயே ஶப்தஶக்த்யாதிபிர்ந: || ௫௬ ||

ஶ்லிஷ்டம் வித்யாங்கபுண்யம் ஸ்வபலவிதரணாந்நேதரார்தம் விராகே ராகாதாரப்யமாணம் பலவதமதிகம் ஸம்பவேந்நைவ புண்யம் । புண்யாஶ்லேஷஸ்ததோऽஸ்மிந்ந கடத இதி சேந்நோபயுக்தாதிரிக்தைர்வித்யாங்கைஸ்தஸ்ய யோகாதமதிக்ருதமபி ஹ்யாமநந்த்யேவ புண்யம் || ௫௭ ||

கர்மாஶ்லேஷப்ரணாஶௌ ததுபதிபகவந்நிக்ரஹாதேர்நிவ்ருத்திர்நஷ்டாஶ்லிஷ்டாதிரிக்தம் ந ச கிமபி தத: ஸம்க்ரம: கஸ்ய மைவம் । தத்தத்கர்மப்ரஸூதௌ ஸ்வபஜநஶமிதௌ நிக்ரஹாநுக்ரஹௌ யௌ தத்துல்யாவேவ தேவ: ப்ரயதி விதுஷி தச்சத்ருமித்ரேஷு தத்தே || ௫௮ ||

அந்யஶ்சேதந்யகர்மப்ரஜநிதபலபுக் ஶாஸ்த்ரவையாகுலீ ஸ்யாத்ப்ரஹ்மஜ்ஞைருஜ்சிதாநாம் க்வசிதபி ந தத: கர்மணாம் ஸம்க்ரம: ஸ்யாத் । உத்வேலஸ்ஸ்யாச்ச தாதேத்யஸதவிஷமதாத்யந்விதேநைவ தாத்ரா வித்யாநிஷ்டோபகாராத்யுசிதபலமிதம் தீயதே வர்கயுக்மே || ௫௯ ||

அர்சிர்கஸ்ரோऽத பக்ஷஸ்ஸித உதகயநம் வத்ஸரோ மாதரிஶ்வா மார்தண்டஸ்தாரகேஶஸ்தடிதபி வருணாமர்த்யநாதப்ரஜேஶை: । ஆதிஷ்டோ விஶ்வநேத்ரா ஸ்வயமதிவஹநே தேவயாநாத்வகாநாம் ய: ப்ரோக்தோऽமாநவாக்யஸ்த தடிததிபதிர்விஶ்ருதோ மாநஸோऽபி || ௬௦ ||

புத்தேர்யோऽஸௌ விகாஸ: கபலிதநிகிலோபஸ்க்ருதப்ரஹ்மதத்த்வ: ஸ ப்ராக்சேந்நித்யமுக்திர்ந யதி கதமஸௌ நஶ்வரத்வம் ந கச்சேத் । மைவம் ப்ரத்வம்ஸவத்தே ஸ கலு மம ததா ஶௌநகாத்யுக்தநீத்யா ஶாந்தாஶேஷாபராதே ந ச பவதி புநஸ்தத்ர ஸங்கோசஹேது: || ௬௧ ||

முக்தௌ தேஹாத்யபாவே முகுலிதவிஷயோ ஜக்ஷதாதிப்ரவாதஸ்தத்ஸத்த்வே சாஶரீரஶ்ருதிவிஹதிரத: கா சிகித்ஸேதி சேந்ந । இச்சாதஸ்ஸ்யாதவஸ்தாத்வயமுபயவிதஶ்ருத்யபாதாத்விமுக்தௌ கர்மாயத்தைர்வியோக: பரமிஹ கதிதஸ்தஸ்ய தேவோபமஸ்ய || ௬௨ ||

ஸ்யாந்முக்தோ விஶ்வதேஹீ யதி பவதி ஜகத்வ்யாப்ருதௌ தஸ்ய ஶக்தி: ஸ்வாதந்த்ர்யம் க்வாப்யஶக்தௌ விகலதி ஸ ச ந: ஸ ஸ்வராடித்யதீத: । தத்தேऽநுச்சேத்யஸாரா ததியமுபயத:பாஶதாம் தர்கரஜ்ஜுர்மைவம் தேவஸ்ததிச்சாம் க்வசிதபி ந விஹந்த்யேவமஸ்து ஸ்வராட் ஸ: || ௬௩ ||

ஆவிர்பூதஸ்வரூபா நிரவதிகஸுகப்ரஹ்மபுக்திஸ்து முக்தி: ஸேவாத்வாத்து:கக்ருத்ஸா பவதி யதி ந தத்தர்மிமாநேந பாதாத் । பாப்மா சாஸ்மிந்நுபாதிஸ்ஸ ச ந கலு ததா புண்யபாபவ்யபாயாதாத்மாநோ விஷ்ணுஶேஷா இதி ச ஸுகமயீ ஸா ஸ்வரூபாநுரூப்யாத் || ௬௪ ||

ஸர்வஸ்யாப்யாநுகூல்யம் ஸ்வத இஹ ஜகதோ வாஸுதேவாத்மகஸ்ய வ்யக்திம் தந்முக்திகாலே பஜதி பவக்ருதஜ்ஞாநஸங்கோசஹாநே: । ப்ராசீநப்ராதிகூல்யக்ரமவிஷயதியா நைஷ து:க்யேத்ததாநீம் ப்ராகப்யேதத்ஸ்வகர்மோபதிக்ருதபகவந்நிக்ரஹைகப்ரயுக்தம் || ௬௫ ||

அந்யே சாநாதிஶுத்தா: ஶ்ருதிஸமதிகதாஸ்ஸூரயஸ்ஸந்த்யஸங்க்யா: கர்மாபாவாதநாதேர்ந து பவதி கதாऽப்யேஷு ஸம்ஸாரபந்த: । ஶேஷாணாம் ஶேஷிணஶ்ச ஸ்புரதி ஸுகதயா ஸர்வதா ஸர்வதத்த்வே நித்யாநாம் முக்திபாஜாமபி புவநக்ருதா போகமாத்ரம் ஸமாநம் || ௬௬ ||

ஸாலோக்யாத்யா: ப்ரபேதா நநு பரிபடிதா: க்வாபி மோக்ஷஸ்ய மைவம் ஸாயுஜ்யஸ்யைவ தத்த்வாத்ததிதரவிஷயே முக்திஶப்தஸ்து பாக்த: । தஸ்மிம்ஸ்தே ச த்ரயஸ்ஸ்யுஸ்ததபி ச ஸயுஜோர்பாவ இத்யைகரஸ்யம் யுக்ஸாம்யம் (லோக)யோகஸாம்யாதிவதபடுதியாம் தாவதைவைக்யமோஹ: || ௬௭ ||

விஶ்வாதாரஸ்ய லக்ஷ்மேத்யபிஹிதமகிலம் ஸம்பவேந்நாபவ்ருத்தே தந்நிஷ்டத்வாதி ஸர்வம் ந ஹி விலயமியாத்தச்சரீரஸ்ய தஸ்ய । தந்நிக்நத்வேऽபி முக்தோ ந பவதி புநராவ்ருத்திஶங்காகலங்கீ தாத்ருக்ஸௌஹார்தத்ருஷ்டேர்வயமிஹ ததநாவ்ருத்திஶாஸ்த்ரேண வித்ம: || ௬௮ ||

விஶ்வைர்வைஶேஷிகைஸ்தைர்பவதி விரஹிதோ நாஶிதாத்ருக்குணத்வாஜ்ஜீவாத்மா ஜந்மகாலே கடவதிதி யதி ஸ்யாதிஹாம்நாயபாத: । த்ருஷ்டாந்தஸ்ஸாத்யஹீந: க இவ நிகமவில்லிப்ஸதே முக்திமேதாம் தீர்நித்யேச்சாதயஸ்தத்பரிணதய இதி ஸ்யாச்ச ஹேதோரஸித்தி: || ௬௯ ||

ஆத்மா சிந்மாத்ரரூபோ விக்ருதிமதி ஜடே பிம்பிதோ புத்திதத்த்வே தச்சாஸ்மிம்ஸ்தத்விவேகாக்ரஹணவிரசித: பும்ஸி ஸம்ஸாரமோஹ: । அந்த்யா விஜ்ஞாநவ்ருத்தி: ப்ரக்ருதிபுருஷயோரந்யதாம் காஹமாநா தாத்ருக்ஸம்ஸாரபேத்த்ரீ புருஷ இஹ ஸதா முக்த ஏவேதி ஸாங்க்யா: || ௭௦ ||

நீரூபே பிம்பிதத்வம் க்வ நு பவதி கதம் ரூபஶூந்யஸ்ய தத்ஸ்யாந்நிர்லேபே ஸம்ஸ்ருதி: கா கதமதிவிஶதோ நிஷ்க்ரியஶ்சைஷ முஹ்யேத் । நித்யம் வா கிம் ந முஹ்யேதுபதிபிரிதரைர்வேத்து பேதம் கதம் வா கோ வா மோக்ஷோऽத்ய பும்ஸ: ப்ரதமமபி ந கல்வஸ்ய து:காதிகந்த: || ௭௧ ||

வ்யாபிந்யேகாऽபி ஸாம்க்யை: ப்ரக்ருதிரபிஹிதா ஸர்வஸாதாரணீ ஸா வ்யாப்தா ஜீவாஶ்ச ஸர்வே ப்ரக்ருதிபரிணதிர்போக ஏஷாமபீஷ்ட: । ஸர்வே ஸர்வஸ்ய போகா: ஸ்யுரிஹ தத இமே ஸம்நிதாநாதிஸாம்யாத் புத்தீச்சாத்யம் ச ஸர்வம் ப்ரக்ருதிகதமதோ ந வ்யவஸ்தா ததோऽபி || ௭௨ ||

முக்தி: ப்ராணாக்ஷதேஹாதிபிருபதிபிரத்யந்தவிஶ்லேஷரூபா ஜீவத்பாவோऽபி தைஸ்ஸங்கம இதி விஹதேர்ஜீவதஸ்ஸா கதம் ஸ்யாத் । ஆபஸ்தம்பாதயஶ்ச ஶ்ருதிகதிபிரிமாம் யுக்திபிஶ்ச வ்யுதாஸுர்ஜீவந்முக்தாதிஶப்த: க்வசிதுபசரிதஸ்தத்ஸமாவஸ்தயைவ || ௭௩ ||

சந்த்ரைகத்வாதிபுத்த்யா ந ஹி விலயமியாச்சக்ஷுரர்தாதிதோஷ: ஸ்யாத்பாதேऽபி த்விசந்த்ரப்ரப்ருதிஷு ஹி ததோ ப்ராந்திமாத்ராநுவ்ருத்தி: । விஸ்ரம்பாபாவத: ஸ்யாத் பலமபி ந து தே ஜாகடீதி த்வயம் தத்ப்ரஹ்மாந்யாஶேஷபாதாதநதிபலதயா பாத்யதோ பாதகஸ்ய || ௭௪ ||

ஸ்வாதந்த்ர்யம் ப்ரஹ்மணைக்யம் பஶுபதிஸமதாம் வாஸநோச்சேதமாத்ரம் தீஸந்தாநப்ரணாஶம் நிஜமதிஸுகயோர்நித்யயோஸ்ஸந்நிகர்ஷம் । சித்தேந ஸ்வாத்மஸௌக்யாநுபவமுபலவத்பாவமூர்த்வப்ரயாணம் ஶூந்யாத்வைதம் ச முக்தௌ ஶ்ருதிருபக்ருதயே கல்பதாம் ஜல்பதாம் வ: || ௭௫ ||

|| இதி தத்த்வமுக்தாகலாபே ஜீவஸர: த்விதீய: || ௨ ||