ஶ்ரீமந்நிகமாந்தமஹாதேஶிகவிரசித:

தத்த்வமுக்தாகலாப: 

|| அத புத்திஸர: சதுர்த: || ௪ ||

தீத்வாத்வேத்மீதி ஸித்தா ஸ்வயமிதரமதிர்புத்திலக்ஷ்மாதிதீவத்யத்வா ஸர்வஜ்ஞதீவந்ந ஸ மதியுகவாந்நாபி சைகோநவேதீ । நோ சேத்தாராமதௌ ஸா ப்ரதமமபி ஸதீ நாவபுத்தேதி தீ: ஸ்யாத் ஸ்வஸ்யாம் வ்ருத்தேர்விரோதோऽப்யுபஶமநமியாதுக்தத்ருஷ்டாந்தநீத்யா || ௧ ||

ஸ்ம்ருத்யா ஶப்தாநுமாநப்ரப்ருதிபிரபி தீர்வேத்யதே ஸ்வப்ரகாஶா தீத்வாதேஸ்தாமவேத்யாமநுபதி வதத: ஸ்வோக்திபாதாதய: ஸ்யு: । வேத்யத்வே ஸா ஜடா ஸ்யாதிதி ச விஹதிமத்வ்யாப்திபங்கஶ்ச நோ சேச்சிஷ்யாசார்யாதிஸர்வவ்யவஹ்ருதிவிரஹாஜ்ஜாதமௌநம் ஜகத்ஸ்யாத் || ௨ ||

புத்தேரர்தப்ரகாஶாதநுமிதிரிதி சேத்தந்ந ஸாத்யாவிஶேஷாத் ஸாத்யாத்பேதேऽபி புத்திர்யத உதயதி தே ஸ்யாத்ததோऽர்தப்ரகாஶ: । மத்யே புத்தி: கிமர்தா நநு ஸமமுபயோரப்யஸாதாரணத்வம் தத்ஸா நித்யாநுமேயா யதி பலதி ததா புத்திதத்த்வாபலாப: || ௩ ||

ஜ்ஞாதுர்ஜ்ஞப்தேரலோபம் கதயதி நிகம: ஸ்மர்யதே சைவமேஷா தஸ்மாதேகத்வஸித்தௌ ப்ரஸரணபிதயா தத்பிதைகத்ர பும்ஸி । யோக்யாத்ருஷ்டேரபாவாந்ந ச பவதி ஸுஷுப்த்யாத்யவஸ்தாஸு பாதஸ்தத்தத்வஸ்துப்ரகாஶக்ஷணவிரஹவதீ ந ப்ரகாஶேத புத்தி: || ௪ ||

உத்பத்த்யாதேரபாவாந்ந யதி த்ருஶி பிதா நோ தஶாபேதத்ருஷ்டே: த்ருஷ்டாத்ருஷ்டவ்யவஸ்தா க்வசிதிஹ புருஷே புத்த்யவஸ்தாபிரேவ । அஜ்ஞாநாத்யைரநைகாந்திகமபி ந ச தீராத்மபேதேऽப்யபிந்நா ஜ்ஞத்வாஜ்ஞத்வாதிபேத: கதமிவ கடதே ஸர்வதைகா மதிஶ்சேத் || ௫ ||

பேதாதிர்த்ருஶ்யபாவாந்ந த்ருஶி த்ருஶிதயா த்ருஶ்யதர்மா ந த்ருக் சேத் பூர்வஸ்மிந்நித்யதாத்யைரநியதிவிஹதீ வாக்விரோதாதி ஶேஷே । பாதஶ்சாத்ர த்வயோஸ்ஸ்யாத் ஸ்வமத இஹ ச யைஸ்ஸாத்யதே யே ச ஸாத்யா நைதே மித்யா விரோதாந்ந த்ருஶிரவிமதே: ஸ்யாதபாவோऽபி தர்ம: || ௬ ||

புத்திர்த்ரவ்யம் விகாராந்வயத இதரவத்போத்த்ருவச்சாஜடத்வாத் ஸம்கோசாதிப்ரயோகா பஹவ இஹ ததா ந ஹ்யமுக்யா பவேயு: । ஏவம் நாஸ்யா குணத்வம் கலதி ந கலு தத்தந்த்ரஸங்கேதஸித்தம் லோகே தர்மஸ்வபாவோ குண இதி விதிதம் ஸாऽபி ஸித்தா ப்ரபாவத் || ௭ ||

நித்யா தீர்ஹேதுதோऽஸ்யா பவதி விஷயிதேத்யேவமிச்சந்த ஏவ த்ரவ்யத்வம் நாஸ்தி புத்தேரிதி குணகணநே தாமபி ஸ்தாபயந்தி । அத்ரவ்யத்வம் கதம் ஸ்யாத்விக்ருதிமதி விக்ருத்யுஜ்சநே பூர்வவத் ஸ்யாதித்தம்பூதாத்விகாராந்ந பவதி யதி நாதிப்ரஸங்கப்ரஸங்காத் || ௮ ||

ஸர்வம் ஜ்ஞாநம் ந மாநம் பரமதவிஜயாந்நாப்ரமாணம் ஸ்வபாதாந்மாநாமாநவ்யவஸ்தா ததியமநுமதா லௌகிகைர்யோக்திகைஶ்ச । தத்ராமாநே த்வவர்ஜ்யம் ஸ்வரஸமிதி வதந்த்யந்யதாபாநமேகே தத்ஸாமக்ர்யைவ தாத்ருக்வ்யவஹ்ருதிமபரே லாகவாதாஶ்ரயந்தி || ௯ ||

நாதைருக்தா யதார்தா விமதமதிரபி ந்யாயதத்த்வே ததேதத்பாஷ்யேऽநூக்தம் ததத்ர வ்யவஹ்ருதிருபயீ பாதிதாபாதிதாக்யா । ஶுக்தௌ ரூப்யம் ப்ரபாம்ப: ஶ்ருதிநயவஶத: ஸ்வாப்நமப்யஸ்து ஸத்யம் யோக்யாயோக்யாதிபேதாக்ரஹ இஹ சரமாம் காஹதே ஸம்ப்ரதிஷ்டாம் || ௧௦ ||

பேதாஜ்ஞாநாத் ப்ரவ்ருத்தௌ ந கதமுபரதி: ஸ்யாதபேதாப்ரதீத்யா ரூப்யாரூப்யப்ரமாதாவிவ யதி ந யதோऽநிஷ்டபேதாக்ரஹாத் ஸா । ஆதாரே பேதவர்ஜம் ஸ்புரதி ஸத்ருஶவஸ்த்வந்தரே சோபபந்நா தத்தத்வஸ்தூசிதைவ வ்யவஹ்ருதிநியதிஸ்த்வந்மதே புத்திவந்ந: || ௧௧ ||

அந்யஸ்மிந்நந்யபுத்திர்ந யதி ந கடதே தத்ப்ரவ்ருத்திஸ்ததிச்சோரிஷ்டம் தத்ஸாதநம் வா யதபிமதமதோऽந்யத்ர ஸா நேதி சேந்ந । ரத்நாம்ஶௌ ரத்நபுத்த்யா விதுரநவகதே ரத்ந ஏவ ப்ரவ்ருத்திம் ஜ்ஞாதஸ்ஸ்வேஷ்டாநுஷங்காதவிதிதமபி கல்வாததீதாத்ர சைவம் || ௧௨ ||

 ஶுக்தித்வாரூப்யதாதேர்ந து ரஜததயா பாதி ஶுக்திர்விகீதா யத்வா தீத்வாத்யதார்தா விமதமதிரதோ புத்திபாதோக்த்யயோக: । வைஶிஷ்ட்யாஸித்திமாத்ரப்ரதநமிஹ பரம் பாதகஸ்யாபி க்ருத்யம் கிம்சாஸத்க்யாதிரம்ஶே ப்ரஸஜதி பவதாமந்யதாக்யாதிவேத்யே || ௧௩ ||

யோऽஸௌ போதோऽந்யதாதீஜநக இதி ஜகே ப்ராந்திரித்யுச்யதேऽஸௌ நேத்தம் போதாபலாப: க்வசிதபி வததாம் போதமத்யக்ஷஸித்தம் । யத்ர ப்ரத்யக்ஷஸித்தாததிகமபி பரே நிஷ்பலம் கல்பயேயு: ஸித்தைரேவாத்ர தத்தத்வ்யவஹ்ருதிரிதி ஹி ஸ்தாபிதம் பாஷ்யகாரை: || ௧௪ ||

ஏகாதாரே விருத்தாக்ருதியுகயுகபத்க்யாதிரந்யோந்யபாத்யா டோலாவிக்ஷேபகல்பா ததநியதிரியம் தீக்ரமே ஸாக்ஷிணீ ந: । தஸ்மாத்தத்தத்விஶேஷஸ்ம்ருதிஸமஸமயம் சந்நதத்தத்வரோத: க்யாதஸ்ஸாதாரணோऽர்த: பரமிஹ விஶயே யேந புத்த்யந்தரம் வ: || ௧௫ ||

துஸ்ஸதா பாததீப்யாம் ஸதஸதிதரதா குத்ரசித் வ்யாஹதத்வாத் ஸத்த்வாஸத்த்வம் ச தாப்யாம் கதமிவ ந பவேத்வ்யாஹதேஶ்சேத் ஸமம் தத் । த்ருஷ்டத்வாத்வா விஶேஷ: க்வசிதபி ந ஹி நஸ்ஸர்வரூபேண ஸத்த்வம் நாஸத்தா சாநுபாதிர்ந ச விமதிரிஹ ப்ரஹ்மதுச்சாதிரேகே || ௧௬ ||

ரூப்யம் ஜாதம் ததா சேந்ந ரஜதமிதி தீரப்ரமா ஸ்யாதமுஷ்மிந் கார்யாஸாமர்த்யமாத்ராந்ந ததிதி கதநம் கல்பதேऽதிப்ரஸக்த்யை । ஶுக்தௌ சைதத்ததாத்வே கதமிவ ஜநயேத் துர்கடாऽநாத்யவித்யா நாக்ஷாதிஸ்த்வர்தஹேதுர்ந ச ரஜதமதிஸ்ஸா ஹி தேநைவ ஜந்யா || ௧௭ ||

ஸத்த்வாஸத்த்வத்வயாக்யத்வயவிரஹசதுஷ்கோடிமுக்தம் ச தத்த்வம் வ்யாகாதாத்யைர்விதூதம் ந யதி தவ கதம் ஸப்தபங்கீநிஷேத: । துச்சாலீகாதிஶப்தா: க்வசந ஸதி பரம் க்வாப்யஸத்த்வே ப்ரவ்ருத்தா வந்த்யாபுத்ராதிஶப்தைர்பஜதி ச ஸமதாம் வித்யலீகாதிவாத: || ௧௮ ||

வ்யாகாதாதிப்ரஸங்கௌ ப்ரமிதிபரிபவே மாநதோऽமாநதோ வா மாநாந்மாநஸ்ய ஸித்தௌ ஸ்வததிதரபரித்ராணமேகப்ரவ்ருத்த்யா । ஸாதீயாநேஷ பந்தாஸ்ஸமயிபிரகிலைரர்த்யதாம் ஸார்தநீத்யா நோசேதுச்சிந்நலோகவ்யவஹ்ருதிநியமா: காமசாரா: கதாஸ்ஸ்யு: || ௧௯ ||

ஜ்ஞாநாகாராதிகம் ஹி ப்ரதிதமிதமிதி ஶ்வேதபீதாதி பாஹ்யம் தாதாத்ம்யே தஸ்ய ஸாத்யே ஸஹமதிநியமாத்யந்யதைவாத்ர ஸித்தம் । க்ராஹ்யாத்மத்வாந்ம்ருஷா ஸ்யாந்மதிரபி யதி வா க்ராஹ்யமப்யஸ்து தத்யம் கிம்சாந்யோந்யம் விருத்தைர்யுகபதவகதைர்தீரபிந்நா கதம் ஸ்யாத் || ௨௦ ||

ஹந்த த்ரய்யந்தபக்ஷே கணபுகபிமதோ நாவயவ்யஸ்தி கஶ்சித் ஸம்காதோ நாம்ஶதோऽந்யஸ்ததணுஷு ந பவேத் த்ருஶ்யதேத்யந்தசோத்யம் । ஸம்ஸர்கைர்விஶ்வமேதத் கடத இஹ யதாத்ருஷ்டி த்ருஶ்யாணுபக்ஷே நாத்ருஷ்டம் கல்பயாம: பரிணதிபிரஸௌ த்ருஶ்யதாதி: ஶ்ருதே ஸ்யாத் || ௨௧ ||

ஆத்மக்யாதௌ மதீநாம் மித இதரதயா ஸம்விதந்யா ந ஸித்யேதந்யோந்யார்தாநபிஜ்ஞா: கதமிவ ச தியோ வாதஜல்பாதி குர்யு: । மாநாபாஸாதிஸீமா ந கதமபி பவேத் க்ராஹ்யமித்யாத்வஸாம்யாத் ஸர்வம் தத்ஸம்வ்ருதேஶ்சேந்ந கலு ஸதிதரா ஸாऽபி தத்தந்நியந்த்ரீ || ௨௨ ||

ஏகாகாரப்ரதீதிர்நிஜமதிவிஹதா நைவ த்ருஷ்டே குருத்வம் வ்யர்தாऽஸ்மிந் ஸம்மதிஸ்தே பஹிரபி நியதம் வக்ஷ்யதே க்ராஹ்யலக்ஷ்ம । வ்யாகாதோ லிங்கஸம்க்யாபரிமிதிவசஸா நாஸ்த்யுபாதிப்ரபேதாதேகம் நாநாக்ருதி ஸ்யாந்நிஜகுணபிதயா பாதிதே தீ: ஸ்வஹேதோ: || ௨௩ ||

தீத்வாத்ஸ்வாந்யார்தஶூந்யா விமதமதிரிதி ஸ்வோக்திபுத்த்யாதி பக்நம் ஜ்ஞாநஜ்ஞாநேऽதிசார: க்ஷணிகவிவிததீஸந்ததே: ஸம்மதத்வாத் । த்ருஷ்டாந்தஸ்ஸாத்யஶூந்யோ ந ச நிருபதிகாஸத்ப்ரதீதம் க்வசிந்நஸ்தாவந்மித்யாத்வக்ல்ருப்தௌ ந து பலதி தவாஶேஷபாஹ்யார்தபங்க: || ௨௪ ||

ப்ரத்யக்ஷம் ஸம்ப்ரயுக்தே ஸ்ம்ருதிரபி விதிதே வ்யாப்திஸித்தேऽநுமா ஸ்யாத் ஶாப்தீ தீரந்விதாதௌ பவதி ததநுகா ப்ராந்திதீ: க்வாப்யஸித்தே: । வ்யோமாம்போஜாதிஶப்தோऽப்யநியதமதிக்ருத் ஸ்யாத் பதார்தம் த்யஜேச்சேத் நோ சேத்ஸ்யாதந்யதாதீர்த்ருவமிஹ யதி வாऽநந்விதத்வாப்ரதீதி: || ௨௫ ||

நேஷ்ட: ஸ்வாந்யக்ரஹஶ்சேத் க்வசிதபி ந ஹி தீர்தர்மிணீ வ: க்ருதாந்தே புத்த்யாத்மா வாஸநாऽதோ ந ச கிமபி தயாऽபேக்ஷணீயம் பஹிஷ்டம் । தீஸந்தாநே த்வநாதௌ பவதி ச நிகிலா வாஸநைக: க்ஷணஸ்தந்நிஶ்ஶேஷத்வம்ஸிநீ ஸா யுகபதகிலமப்யுத்வமேத் கல்பநௌகம் || ௨௬ ||

ஸ்வாகாரோऽர்தை: ஸ்வபுத்தௌ நிஹித இதி ச நாऽऽதாரஹாநாத்யயோகாத் ஸ்வச்சே ச்சாயா பரஸ்மிந்ந ச பவதி ந ச ஸ்யாதஸௌ ரூபஶூந்யே । ஸாம்யாஸத்த்யாத்யயோகாத்விஷயவிஷயிணோர்நாபி பேதாக்ரஹ: ஸ்யாந்நைகாகா(ரேண ரக்தம்)ரோபரக்தம் த்வயமபி ஸ ச தே க்ராஹ்யதோ நாதிரிக்த: || ௨௭ ||

ஸம்ஸர்காத்போத்யபுத்த்யோரபிதததி ஸிதாத்யாக்ருதேஸ்ஸித்திமந்யே ஸாதேஶ்யாத் தந்மதேऽஸௌ ந து பவதி ததா காலஜோऽதிப்ரஸக்த: । வ்யம்ஶே நைவாபிமுக்யம் விஷயவிஷயிதாऽத்ராக்ருதே: ப்ராகஸித்தா க்வாஸ்யாஸ்ஸம்ஸ்ருஷ்டநாஶே ஜநிரிதி குஸ்ருதி: பூகதாம்பூலநீதி: || ௨௮ ||

ப்ராந்தௌ ரூப்யாதிரர்தோ விலஸதி நிரதிஷ்டாந இத்யாஹுரேகே தந்நாதிஷ்டாநத்ருஷ்டேரநியதிவிரஹாதந்யதாऽதிப்ரஸங்காத் । நிஷ்ட்யூதஸ்வாக்ஷிதோஷப்ரப்ருதிஷு ச பவேத் கேஶ(குச்சா)புஞ்ஜாதிபுத்தி: கிம் சைஷாऽப்யந்யதாதீர்யதநிதமிதமித்யத்ர பாதம் ப்ரவீஷி || ௨௯ ||

க்யாதிம் ப்ராந்திஸ்வரூபாம் ஜகதுரவிஷயாம் கேऽபி தத்தீவிருத்தம் க்யாதி: கஸ்யாபி பும்ஸ: க்வசிதபி விஷயே ஸித்திரூபா ஹி ஸித்தா । அத்ரார்தாஸத்த்வத: ஸ்யாதியமவிஷயதா ஸர்வதா ஸத்த்வதோ வா தாத்ருக்த்வேऽப்யந்யதாக்யாத்யஸததிகமயோரேவ பர்யாய ஏஷ: || ௩௦ ||

ப்ரத்யக்ஷாதித்ரயம் ச ஸ்ம்ருதிரிதி ச மதி: ஶ்ருத்யபீஷ்டா சதுர்தா ப்ரத்யக்ஷம் த்வத்ர ஸாக்ஷாத் ப்ரதிபதநுமிதிர்வ்யாப்யதோ வ்யாபகே தீ: । ஶாப்தீ வாசாऽர்தபுத்தி: ஸ்ம்ருதிரபி கதிதா ஸம்ஸ்க்ரியாமாத்ரஜா ஸா யேஷாமிஷ்டாऽந்யதாதீ: ப்ருதகபிததிரே தைரிஹாந்யேऽபி பேதா: || ௩௧ ||

ஈத்ருக்த்வாத்யந்தஶூந்யே ந ஹி மிஷதி மதிர்நாபி யுக்திஸ்ததாத்வே ஸாமக்ரீபேதவேத்யே ப்ருதகவகதிரஸ்த்வத்ர நைஷாऽந்யதாத்வாத் । தீத்வாதேர்வா விஶிஷ்டம் ப்ரதயதி ஜநிதா புத்திராத்யாக்ஷயோகை: தஸ்மாத் ஸம்ஸ்காரஶூந்யேந்த்ரியஜநிதமதிர்நிர்விகல்பேதி வாச்யா || ௩௨ ||

லிங்காத்யவ்யாப்ருதாக்ஷாந்வயவதி விஷயேऽக்ஷார்தஜந்யோ விகல்பஸ்ஸம்ஸ்காரஸ்த்விந்த்ரியாணாமிஹ ஸஹகுருதாம் தாவதா ந ஸ்ம்ருதித்வம் । ந ஸ்யாத்தஸ்யாந்யதாத்வம் பஹுவிஹதிஹதை: கல்பநாத்வாதிலிங்கை: ஸ்யாத்வாऽநைகாந்த்யமேஷாமநியதிமவிஸம்வாதிபாதஶ்ச ஸூதே || ௩௩ ||

ஶப்தாத் ப்ராகர்தஸித்தே: பரமபி ச தயோரக்ஷபேதாதிபோதாத் ஶப்தைக்யே வாச்யபேதாதபி பஹுஷு பதேஷ்வேகவாச்யப்ரஸித்தே: । ஸாம்யாஸத்த்யாத்யயோகாத்யுகபதவகதேர்வ்யக்திஜாத்யாதிஶப்தை: ஶப்தாத்யாஸோ ந யுக்த: ப்ரதயதி விஷயம் கிந்து ஸம்ஜ்ஞா தடஸ்தா || ௩௪ ||

தீத்வாச்சப்தாநுவித்தாம் விமதமதிமுஶந்த்யத்ர ஶாப்தா ந ஸத்தத்தஸ்யார்த: ஸ்மார்யபாவாத் ஸ்புரது ச ஸ கதம் பாலமூகாதிபோதே । ஸூக்ஷ்மா வாங்மாத்ரகல்ப்யா ந ஹி ஸமதிகதா தாத்ருஶீ க்வாபி ஸம்ஜ்ஞா வாசஸ்ஸூக்ஷ்மாத்யவஸ்தாகதநமபி விதுர்பாவநாத்யர்தமாப்தா: || ௩௫ ||

ஸத்த்வாத்யைரக்ஷகம்யம் விமதமிதி வதந் வக்து பாதம் விபக்ஷே ஶ்ருத்யாலம்பே து ஸைவ ப்ரஸஜதி ஶரணம் தாத்ருஶாத்ருஷ்டஸித்தௌ । அத்யக்ஷம் லௌகிகம் சேததிகதிவிஹதம் பாவநோத்தம் ந யுக்தம் நித்யம் த்வக்ஷாநபேக்ஷம் நிருபதிரிஹ தே துர்வசோऽக்ஷப்ரகர்ஷ: || ௩௬ ||

ப்ரத்யேகம் ஹ்யக்ஷவேத்யம் ப்ரதிநியததயா ஸர்வலோகப்ரஸித்தம் காகோலூகாதிகாநாமபி நிஜவிஷயே ஹ்யைக்ஷி சக்ஷு:ப்ரகர்ஷ: । மாந்தாலவ்யாலபூர்வேஷ்வபி கலு ரஸநாஸ்பர்ஶநாதிக்ரமாத் ஸ்யாதக்ஷஸ்தாநைக்யமாத்ரம் ஸ்திதவிஷயமதஸ்த்வக்பிபாஸாதிவாக்யம் || ௩௭ ||

ஸம்யுக்தவ்யாபகத்வப்ரப்ருதிஸஹக்ருதைர்வ்யாப்திதீஸவ்யபேக்ஷைரக்ஷைரேவாநுமாதீர்பவது கிமிதரத்கல்பயித்வேதி சேந்ந । நிர்வ்யாபாரேந்த்ரியஸ்யாப்யுதயதி கலு ஸா பூதபாவ்யாதிலிங்கை: ஸ்ம்ருத்யாரூடை: ஶ்ருதைர்வா மந இஹ ஸகலஜ்ஞாநஸாமாந்யமிஷ்டம் || ௩௮ ||

பக்ஷஸ்தம் வ்யாப்யமாதௌ விதிதமிஹ து ந வ்யாபகஸ்ய ப்ரஸக்திர்வ்யாப்திஸ்தேந ஸ்ம்ருதா ஸ்யாந்ந ச தத உபயோர்நிஶ்சய: பக்ஷயோகே । தாத்ருக்வ்யாப்யாந்விதோऽஸாவிதி மதிரபி ந வ்யாபகம் தத்ர யச்சேத் தஸ்மாத்தத்வ்யாபிபக்ஷாந்வயநியதமதிர்நாக்ஷதஸ்ஸம்ஸ்க்ருதேர்வா || ௩௯ ||

நாயோக்யஸ்யாக்ஷபாத: ஸ்வவிஷயவிஹதிம் ந க்ஷமேதாநுமாநம் ஸ்வஸ்யைவாபேக்ஷிதத்வாதநுமிதிமகிலாம் பாததே நாகமோऽபி । நிஸ்ஸந்தேஹப்ரவ்ருத்தேரிஹ நிபுணதியாம் நாப்யஸௌ ஸம்ஶயாத்மா வைஶிஷ்ட்யாந்ந ஸ்ம்ருதிஶ்சேத்யநுமிதிருதிதாऽத்யக்ஷவந்மாநமந்யத் || ௪௦ ||

ஸாமாந்யம் ப்ராக்ப்ரஸித்தம் ந புநரநுகமஸ்ஸித்தபூர்வோ விஶேஷே வ்யாப்திஸ்ஸர்வாऽபி பக்நா க்வசிதபி ஸகலவ்யாப்யஸங்கத்யத்ருஷ்டே: । பூயோத்ருஷ்டேர்வ்யவஸ்தா ந ஹி பவதி ததோபாதய: ஸ்யுர்துரூஹா இத்யாத்யா: ஸ்வேஷ்டதர்கஸ்திரநியமஜுஷாம் தர்ஶநேநைவ பாத்யா: || ௪௧ ||

த்ருஷ்டேऽதீசாரஶங்கா ந பவதி யதி ஸா க்வாபி தேஶாந்தராதௌ ஸித்தா தத்ராநுமாநஸ்திதிரத ந ததா க்வாதிஶங்காவகாஶ: । வ்யாகாதாந்தா து ஶங்கா ந புநருதயதி ஸ்வப்ரவ்ருத்த்யாதிபங்காத்யாவச்சங்கம் ச தர்கப்ரஸ்ருதிரிஹ ததோ நாநவஸ்தாதிதோஷ: || ௪௨ ||

வ்யாப்யத்வம் யஸ்ய யத்ர ஸ்புரதி ஸஹசரே ஸோऽஸ்ய ஹேதோருபாதிஸ்ஸாத்யவ்யாபீ ஸமோऽயம் ஸமகணி நிபுணைஸ்ஸாதநாவ்யாபகஶ்ச । யோக்யாத்ருஷ்ட்யா ச தர்கைரபி தமபநுதேச்சங்கிதம் நிஶ்சிதம் வா ஸாம்யம் நாத்ராஹுரேகே ததபிமதமிஹ வ்யாபகாதர்ஶநாதி || ௪௩ ||

நித்யோ வ்யாபீ ச ந ஸ்யாதுபதிரிஹ ஸதா ஸர்வதஸ்தத்ப்ரஸங்காந்நாப்யேஷ வ்யாப்யமாத்ராக்ருதிரவியுதிதோ நைகலிங்கோபபத்தே: । நாஸௌ பக்ஷேதரத்வப்ரப்ருதிரபி பவேத்வ்யாபகோऽதிப்ரஸங்காத்துல்யஸ்ஸாத்யேந பக்ஷே ஸஹ யதி கடதே ஸாதநம் வ்யாப்நுயாத் ஸ: || ௪௪ ||

த்ருஷ்டம் ஸாத்யஸ்ய யத்ஸ்யாத் ஸமமதிகமபி க்வாபி பக்ஷாந்யதா வா தஸ்யாபாவேऽபி ஸாத்யே ஸதி யதி ந பவேத்பாதகம் வ்யாபி நைதத் । துர்வாரே பாதகே தத்த்வயமபி தஹநாநுஷ்ணதாதாவுபாதி: ஸாத்யம் தத்வ்யாப்யதாம் வா ஹரது ஸ விரஹாத் பக்ஷதோ ஹேதுதஶ்ச || ௪௫ ||

வ்யாப்தி: பக்ஷாந்வயஶ்சேத்யுபயமவிகலம் யஸ்ய ஹேதுஸ்ஸ ஸம்யங்ஙாபாஸௌ தத்விஹீநௌ ததுபயவிததிஸ்ஸ்யாதநைகாந்திகாதி: । தத்தத்வக்ராநுமோத்ப்ரேக்ஷணமபி கடதே ந க்வசித் ஸாத்யஸித்த்யை ஸ்வவ்யாகாதாதிதோஷாதவிஷயநியதேர்வாஞ்சிதாலாபதஶ்ச || ௪௬ ||

ஸாத்யேந வ்யாப்திமேகே ஜகதுரிஹ ஸக்ருத்தர்ஶநேநைவ கம்யாம் ஶங்காநிர்தூதிமாத்ரம் பலமிதி ச பரம் பூயஸாம் தர்ஶநாநாம் । தூதோபாதிஸ்து யோக: ஸ்புரதி பஹுவிதைர்தர்ஶநைரேவ பஶ்சாத் தஜ்ஜாத்யாதாரபாவாத்யுகபதகிலமப்யக்ஷஸம்பந்தி தத்ர || ௪௭ ||

அஸ்மிந் ஸத்யேததஸ்தீத்யவிததநியதேரந்வயவ்யாப்த்யபிக்யா தஸ்யாபாவே து தந்நேத்யயமபி நியமஸ்தௌ ப்ருதக் சாப்ருதக் ச । தஸ்மாத் த்ரேதாऽநுமாநம் கதிசிதகதயந்நேகஹாநாத்த்விதைகே கஶ்சிச்சேத்வ்யாப்தியுக்மப்ரிய இஹ பவிதா வர்ணயத்வைகவித்யம் || ௪௮ ||

ஸர்வஸ்த: கேவலாந்வய்யகடிதஸரணி: ஸ்யாத் ஸ்வவ்ருத்தேர்விகல்பே ஸாத்யே ஸ்வஸ்மாந்நிவ்ருத்தே பவதி ச ஸ ததா ஸாத்யஹாநேர்விபக்ஷ: । ஹேதோஸ்தத்வ்ருத்த்யவ்ருத்த்யோரபிமதவிஹதிஸ்தத்ர சைவம் விகல்பாதித்யுத்ப்ரேக்ஷாவிபாகம் விகடயது ந வா ஸர்வதா வ்யாப்திஸித்தி: || ௪௯ ||

தத்தத்தீவ்யக்திபேதாத்ப்ரமிதிவிஷயதா மாநஸித்தா கடாதௌ ப்ரத்யக்ஷத்வம் ச தத்வத்ததிதமுபயமத்யக்ஷஸித்தம் ததைவ । இத்தம் தத்வ்ருத்த்யவ்ருத்திவ்யதிகரகலஹை: கேவலாந்வய்யபோஹே துர்வார: ஶூந்யவாதோ ந தமபிமநுஷே ஸ்தாபயந் கிஞ்சிதிஷ்டம் || ௫௦ ||

க்யாதத்வாச்சப்தவாச்யோ விமதிவிஷய இத்யாதிரூபே து ஸாத்யே வ்யர்தோऽஸௌ ஹேதுரித்தம் விமதிஸமுதயாஸம்பவாதித்யயுக்தம் । வ்யாகாதவ்யக்த்யபாவாச்ச்ருதிஶகலபலாத் கூடயுக்த்யாதிபிர்வா பாக: கஶ்சித் ப்ரமுஹ்யந் ப்ரமிதிகதிகதாபக்திமைர்ஹி ப்ரபோத்ய: || ௫௧ ||

பக்ஷேऽந்யத்ராபி ஸாத்யம் ந மிதமவிதிதே நாபி ஸம்பந்ததீ: ஸ்யாத் க்வாபீத்யப்யஸ்ய ஸித்தாவ்ருஜுரவிஹதிமாந்நாஸ்தி ஸாமாந்யஹேது: । ஸத்யப்யஸ்மிந்ந ஶக்யாதிகரணநியதி: ஸ்வேச்சயா ஸர்வஸாம்யாத்வைஷம்யம் துர்வசம் தத்ப்ரமிதிகரணதா க்வாபி நாவீதஹேதோ: || ௫௨ ||

ஸாத்யாபாவோ விபக்ஷே கதமிவ விதிதஸ்தஸ்ய ஸாத்யாப்ரஸித்தே: பாவாத்மந்யப்யமுஷ்மிந் ப்ரதிபடவபுஷா ஹ்யத்ர தே வ்யாப்திஸித்தி: । இத்யஜ்ஞாதாந்வயேऽஸ்மிந் கதமிவ ஸுஶக: ஸ்யாதபாவோ நியந்தும் ஹேதௌ ஸாரோऽந்வயோऽத: க்யசிதநுபதிக: கேவலாந்வய்யபீஷ்ட: || ௫௩ ||

ஸம்த்யக்தாவீதஹேதோரபிதுரமகிலம் லக்ஷணாபாவத: ஸ்யாத் மைவம் லக்ஷ்மைவ பேதஸ்ததவகமகமித்யாப்தவாக்யே ததுக்தி: । யத்வா கந்தாதிரப்த்வப்ரப்ருதிவிரஹிதேஷ்வேவ த்ருஷ்டோ கடாதிஷ்வாஜ்யாதாவந்வயீ ஸ்யாதயமிவ விமதேஷ்வேகலக்ஷ்மண்யபோஹ: || ௫௪ ||

பேதோऽபாதேர்கடாதௌ விதித இதரதா த்வப்ரஸித்தி: புரோக்தா க்ருத்ஸ்நக்ஷோண்யந்விதோऽஸௌ ந விதித இதி சேத் பக்ஷஸித்தி: கதம் ஸ்யாத் । வ்யாஹாரேऽப்யேவமூஹ்யம் ந கலு ந விதிதம் தந்நிமித்தம் கடாதௌ நோ சேத்தத்தந்நிமித்தவ்யவஹ்ருதிநியமஸ்தாபநம் துஶ்ஶகம் தே || ௫௫ ||

வித்யாஸ்தாநேஷு தர்ம்யேஷ்விஹ யதகணயந் விஸ்தரம் ந்யாயபூர்வம் தத்ராபி ஹ்யக்ஷபாதஸ்ஸ இதி ந நியதிர்ந்யாயதத்த்வேऽநுகம்யே । நார்ஷத்வாதிப்ரதாநம் க்வசிதபி யதி வா வார்திகம் க்வாபி யுக்தம் யத்வா நேயம் கதம்சிந்நிகிலமபி ந கிம் நிர்வஹந்த்யேவமந்யே || ௫௬ ||

அந்யஸ்மை ஸ்வப்ரதீதம் ப்ரகடயதி யயா வாக்யவ்ருத்த்யாऽநுமாநம் தத்ரோதாஹ்ருத்யுபேதாऽப்யவிகலமிஹ தத்போதயேந்நோபநீதி: । யுக்தா தூதாஹ்ருதிஸ்ஸ்வோபநயநிகமநா ஸப்ரதிஜ்ஞாதிகா வா வக்தவ்யா வாவதூகைஸ்தததிகமபி வா ஸம்மதே: ஸ்யாத்யதேஷ்டம் || ௫௭ ||

கார்யைர்வா காரணைர்வா ஸ்வகுணத உத வா கிஞ்சிதஸ்தீதி ஸித்தம் பக்ஷீகாராதியோக்யம் ஸமயநியமிதவ்யக்திபேதோ ந தோஷ: । ஸித்தாந்தாஸ்ப்ருஷ்டசித்தைரிதி கலு பஶுபி: பாமரைர்வாऽநுமேயம் நோ சேத்ரோசேத கஸ்மை விஷமிதமநஸே வாதஸம்க்ராமகேலி: || ௫௮ ||

ஆபாஸோத்தாரவாக்யே ஸ்வயமிஹ படிதேऽப்யக்ஷதாந்யஸ்ய ஶங்கா ஸ்யாச்சேத்வ்யர்தோபநீதிர்நிகமநமபி தே தத்ததர்தே யதாத்த । தஸ்மாதுத்காடிதாநாம் பரிஹ்ருதிருசிதா ஜேதுமிச்சோர்விஶேஷாதுக்தே மாநே விமர்ஶோ யதி பவதி பரம் தத்ர தர்கோऽபி வாச்ய: || ௫௯ ||

தர்கோ வ்யாப்யாப்யுபேதாவநபிமதிபதவ்யாபகஸ்ய ப்ரஸக்திர்மாநப்ரத்யூஹகாதித்விவிஷய உதித: பஞ்சதாऽऽத்மாஶ்ரயாதி: । விஶ்ராந்திர்வைபரீத்யே ப்ரதிஹதிவிரஹோऽநிஷ்டதோऽநாநுகூல்யம் வ்யாப்திஶ்சாஸ்யாங்கமேநம் கதிசிதநுமிதேஸ்தாத்ருஶம் பேதமாஹு: || ௬௦ ||

யஸ்ஸர்வம் நாப்யுபேயாத் ஸ்வபரமதவிதா கேந கிம் தஸ்ய ஸாத்யம் ப்ரஶ்நோऽஸாவுத்தரம் ந: கதமநதிக்ருதே கல்பநீயா: கதா: ஸ்யு: । மத்யஸ்தோऽப்யேததேவம் யதி ந ந மநுதே யோஜயேந்நாத்ர வாதம் நோ சேந்மாத்யஸ்த்யஹாநி: பரமநதிக்ருதிஸ்த(த்ர)ஸ்ய ஶிஷ்யாய வாச்யா || ௬௧ ||

நிர்திஷ்டா வ்யுத்திதோக்தேர்விததிரிஹ கதா ஸா த்ரிதா தத்ர வாத: கர்தவ்யோ மாநதர்கைரபிமதிநியதைஸ்தத்த்வஸித்த்யை விராகை: । ஜல்பாக்யாऽந்யா ஜயார்தா பவதி கதகயோஸ்ஸாதநாக்ஷேபவத்த்வே ஸைவ ப்ரோக்தா விதண்டா த்யஜதி பரமதே ஸாதநம் தாம் த்விதைகே || ௬௨ ||

கர்தவ்யத்வேந யத்து ப்ரமிதிபரவஶை: கல்பிதம் ஸ்வேச்சயா வா யச்சாகர்தவ்யமேவம் பரிபவநபதம் தத்ப்ரஹாணக்ரஹௌ ஸ்த: । ஸ்வாசாரத்யூதஸம்யத்ப்ரப்ருதிஷு ச ததா ஸ்வீக்ருதேயம் வ்யவஸ்தா நைநாமீஷத்விதண்டாऽப்யலமதிபதிதும் ஸாதநாம்ஶோஜ்சிதாऽபி || ௬௩ ||

ஸத்தோஷோக்த்யா கதாயாம் பரபரிபவநம் ஸ்வோக்தஹாந்யாதிநாம்நா தத்த்வாபோதஸ்ய லிங்கம் விவிதமகதயந்நிக்ரஹஸ்தாநமாப்தா: । தத்ராசோத்யாநுயோகம் த்விவிதமஶகநாஸித்திபேதாதவோசந் பூர்வோ ஜாதி: பரஸ்து ச்சலமந்ருதவச: ஸ்யாதகாலக்ரஹஶ்ச || ௬௪ ||

ஜாதி: ஸ்வவ்யாஹதா வாகுபதிநியதிபிர்பித்யதேऽநேகதா ஸா யுக்தத்யாகஸ்த்வயுக்தக்ரஹணமவிஷயே வ்ருத்திரப்யத்ர தோஷா: । ஸ்வவ்யாகாதோऽநுவ்ருத்தஶ்சலமபி வசஸாம் கல்பிதார்தே நிஷேதஸ்தத்தத்வ்ருத்திப்ரபேதாதிதமபி விவிதம் விஸ்தரேணாலமத்ர || ௬௫ ||

யஸ்மிந்மாநப்ரவ்ருத்திஸ்ததிதமஶரணைரப்யுபேத்யம் ஹி ஸர்வைர்வ்யாகாதோ யத்ர த்ருஷ்டஸ்ததபி ந ஶரணம் ஸாதநே தூஷணே வா । இத்தம் ஸித்தே கதாநாம் ரஹஸி கதகயோஸ்ஸாவதாநத்வபூம்நே ஷட்பக்ஷ்யந்தா ஸதுக்தி: பரிஷதநுமதா ருத்தரோதாவகாஶா || ௬௬ ||

வாக்யார்தோ யஸ்த்வபூர்வோ ந கலு கிமபி தத்வ்யாப்யமஸ்மிந் பதாதௌ ஸாங்கத்யம் போதகத்வாததிகமநுமிதௌ க்ராஹ்யமத்ரைததேவ । வக்த்ருஜ்ஞாநாநுமாநாதிகமபி ந பவேதந்ததோ வ்யாப்த்யபாவாத்தத்தல்லிங்காப்ரதீதாவபி மதிஜநநாத்வக்த்ரபாவாச்ச வேதே || ௬௭ ||

ப்ரத்யேகம் ஸ்வாநுபூதாத்ததுபயமதிகம் ஸம்ஸ்க்ருதித்வந்த்வயோகாத் ஸ்ம்ருத்யாரூடம் விஜாநந்த்யநுமிதிவசஸோர்வேத்யமப்யேவமஸ்து । பாரோக்ஷ்யம் தத்ஸ்ம்ருதித்வாதநதிகமிதி ந ப்ராகநிர்தாரிதாம்ஶஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்பஷ்டத்ருஷ்டே: பரிஹிதஹரிதஸ்த்வேததஸ்பஷ்டமாஹு: || ௬௮ ||

ப்ரத்யக்ஷாதீவ மாநம் விமதிபதவசோ ஹேதுதோஷாத்யபாவாத்வாக்யத்வாதப்ரமாணம் விமதமிதி யதி ஸ்வோக்திபாதாதய: ஸ்யு: । அவ்யுத்பந்நஸ்ய போதம் ந ஜநயதி வசஸ்ஸம்கதிஜ்ஞாநஹாநேர்லிங்கம் வ்யாப்திப்ரதீதே: புரத இவ ந சாவத்யமேதாவதாऽஸ்ய || ௬௯ ||

வக்த்ரீ வ்யுத்பத்தித: ப்ராக்யதி நிஜவிஷயம் வாக்விபக்த்யந்வயாத்யை: கிம் வ்யுத்பத்த்யா திரஶ்சாமபி ந கதமிதோ பாலகாநாம் ச போத: । ஸ்வா(ர்தே)ர்தஶ்ஶப்தஸ்ததா சேத்ததபி ந விஷயைஸ்தஸ்ய ஸாம்யாத்ததந்யைரவ்யுத்பந்நத்வதோ வா ஸ்வமபி ந கமயேதேஷ தத்வத்ஸ்வவாச்யம் || ௭௦ ||

ஶப்தஸ்ஸம்கேதிதோऽர்தம் கமயதி விமதோऽபீதி ஶாஸ்த்ரப்ரதீபம் தத்கர்தாऽத்ய ஹ்யஸித்தஸ்ஸ ச துரதிகமஸ்ஸ்ருஷ்டிகாலேऽநுமாநை: । ஶ்ருத்யா சேத்ப்ரத்யுதைதத்விபுரபி தநுதே வேததோ நாமரூபே வ்யாக்ருத்யாதேர்விருத்தௌ க்ரமஜநிவிலயௌ க்ஷுத்ரபாஷாஸு நைவம் || ௭௧ ||

வ்யுத்பத்தி: கார்ய ஏவ ப்ரதமஸமுதிதா வ்ருத்தவாக்யாத்ப்ரவ்ருத்தௌ தத்ஸர்வாஸ்தத்பரா: ஸ்யுர்கிர இதி யதி ந க்வாபி ஸித்தேऽபி ஸித்தே: । ஸ்யாத்வா கார்யைகலக்ஷ்யா ப்ரதமமிஹ குதஶ்ஶப்தஶக்திம் நியச்சேத்தாத்பர்யம் சாந்யதாऽபி ஹ்யநிதரஶரணைர்லோகவேதப்ரயோகை: || ௭௨ ||

கோऽஸௌ பாஞ்சால இத்யாத்யநுபவது வசஸ்ஸித்ததாத்பர்யயோகம் ஶாஸ்த்ரம் கார்யைகஶேஷம் கமயதி நிகிலம் ஸித்தமித்யர்தரம்யம் । யத்ர ஜ்ஞாநம் புமர்தஸ்ததவதிவசநம் தத்ர பாதோऽபி நாஸ்மிந்நாதோ நாட்யாதிநீதிர்நிதிவசநநயாதந்யதா ஸ்யாத்விரோத: || ௭௩ ||

கஸ்மைசிஜ்ஜ்ஞாபயைதத்த்வமிதி பரக்ருதாம் வீக்ஷ்ய சேஷ்டாம் ததந்யஸ்தஸ்மை ப்ரூதே ததஸ்தத்கமகமிஹ வசோ வேத்தி சேஷ்டாவிதந்ய: । தத்தத்வாச்யேஷு ஶப்தைர்ஹிதவிதபிஹிதைரங்குலீயோகபூர்வம் ஜாநந்நந்யத்ர தத்தத்ஸ்வஹிதஜநக்ருதிம் ஶிக்ஷணார்தாமவைதி || ௭௪ ||

கஶ்சித் கஸ்யாபி பும்ஸஸ்ஸுதஜநிமிஹ தத்ப்ரீதிக்ருத்த்வம் ச ஜாநந் தஜ்ஜந்மோக்திப்ரஹ்ருஷ்டே பிதரி ஸுதஜநேர்வேத்தி தத்வாச்யபாவம் । ஶக்யம் தத்தர்ஷஹேதுஸ்ஸ இதி நியமநம் ஸந்நிதாநாதியுக்தேராஸீதத்ஸு ப்ரஸூத்யாத்யநியதிகதநம் கார்யவாக்யேऽபி ஶக்யம் || ௭௫ ||

ஶப்தஸ்யைதஸ்ய வாச்யஸ்த்வயமிதி ச ததா வாசகோऽஸாவமுஷ்யேத்யேவம் ஶிக்ஷ்யேத பஶ்சாத் கதிபயவசஸாம் பூர்வநிர்ஜ்ஞாதஶக்தி: । இத்தம் வ்யுத்பந்நதத்தத்ஸஹபடிதிவஶாத்வாசகாந் வேத்தி காம்ஶ்சித்யே லோகே தே ஹி வேதே ஸமதிகமிஹ யத்தத்து தத்ரைவ வேத்யம் || ௭௬ ||

வ்யுத்பாத்யம் நாப்ரதீதம் ப்ரஸஜதி விதிதே நைரபேக்ஷ்யம் ஶ்ருதீநாமிந்த்ராத்யர்தே பதாநாமிதி துரதிகமா நாமதேத்யப்யயுக்தம் । அப்ரத்யக்ஷேஷு ஸிம்ஹப்ரப்ருதிஷு வசநை: கைஶ்சிதாரண்யகோக்தை: வ்யுத்பத்யந்தே ஹி பௌரா: ஸ்வயமபி ச வதந்த்யேவமத்ராபி வார்தா || ௭௭ ||

வ்யக்தி: ஶப்தைர்ந போத்யா யதி ந கலு பவேதந்விதஜ்ஞப்திஸித்திஸ்தச்சக்திர்வ்யக்திமாத்ரே ந ச பவதி யத: ஸ்வோபலம்பாதிபாத: । தர்மோ தர்மீ ச நைகம் கிமபி ந ச தயோர்பிந்நயோரப்யபேதஸ்தஸ்மாத்தாம் தத்விஶிஷ்டாமபிதததி பதாந்யந்யதா கத்யபாவாத் || ௭௮ ||

ஜாதிம் வ்யக்த்யா விஹீநாம் ஸ்ப்ருஶதி ந திஷணா தேந ஜாதௌ ப்ரவ்ருத்தா ஶக்திர்வ்யக்திம் ஸ்ப்ருஶேச்சேத் ஸ்தித இஹ வசஸாம் தத்விஶிஷ்டாவகாஹ: । ஜாதேர்போத: ஸ்வஹேதோ: ஸ்திதிரபி ஹி பவேத்க்வாபி கோத்வோக்திநீத்யா ஶப்தாத்தத்பாரதந்த்ர்யம் ஸ்புரதி யதி பராபோதநே தந்ந ஶக்யம் || ௭௯ ||

ஜாதௌ ஶக்திர்லகுத்வாத் பவதி ச வசஸாம் பாஷணம் ஜாதிமாத்ரே பேதோ நிஷ்கர்ஷகேப்யஸ்த்விஹ பரமஜஹல்லக்ஷணாயா நிரூடி: । இத்யுக்தம் கைஶ்சிதேவம் யதி பவதி ததோபாதிஶப்தேऽபி நீதிர்மந்தம் வைஷம்யமாத்ரம் பவது ச நியதி: ப்ரத்யயைர்லக்ஷணாயா: || ௮௦ ||

மத்வர்தீயாநுஶிஷ்டிர்குணவசநகணே வைபவாத்ஸ்யாதஸௌத்ரீ ஶக்திஸ்தத்ராபி தத்தத்குணவதி நியதா ஜாதிஶப்தாவிஶேஷாத் । நிஷ்க்ருஷ்யைஷாம் ப்ரயோகே க்வசிதகதிதயா த்ரவ்ய(ஶக்தி)வ்ருத்திர்நிருத்தா ஶக்திஸ்ஸாம்யே விபக்தேஸ்ததவதிரருணாதிக்ரியாயாமபாஷி || ௮௧ ||

ஜீவம் தேவாதிஶப்தோ வததி ததப்ருதக்ஸித்தபாவாபிதாநாந்நிஷ்கர்ஷாபாவயுக்தாத் பஹுரிஹ ச த்ருடோ லோகவேதப்ரயோக: । ஆத்மாஸம்பந்தகாலே ஸ்திதிரநவகதா தேவமர்த்யாதிமூர்தேர்ஜீவாத்மாநுப்ரவேஶாஜ்ஜகதி விபுரபி வ்யாகரோந்நாமரூபே || ௮௨ ||

ஸம்ஸ்தாநைக்யாத்யபாவே பஹுஷு நிருபதிர்தேஹஶப்தஸ்ய ரூடிர்லோகாம்நாயப்ரயோகாநுகதமிஹ ததோ லக்ஷ்ம நிஷ்கர்ஷணீயம் । அவ்யாப்தத்வாதிது:ஸ்தம் பரமதபடிதம் லக்ஷணம் தத்ர தஸ்மாத்யத்தீதுல்யாஶ்ரயம் யத்வபுரிதமப்ருதக்ஸித்திமத்த்ரவ்யமஸ்ய || ௮௩ ||

ஶப்தைஸ்தந்வம்ஶரூபப்ரப்ருதிபிரகில: ஸ்தாப்யதே விஶ்வமூர்தேரித்தம்பாவ: ப்ரபஞ்சஸ்ததநவகமதஸ்தத்ப்ருதக்ஸித்தமோஹ: । ஶ்ரோத்ராத்யைராஶ்ரயேப்ய: ஸ்புரதி கலு ப்ருதக்ச்சப்தகந்தாதிதர்மோ ஜீவாத்மந்யப்யத்ருஶ்யே வபுரபி ஹி த்ருஶா க்ருஹ்யதேऽநந்யநிஷ்டம் || ௮௪ ||

நிஷ்கர்ஷாகூதஹாநௌ விமதிபதபதாந்யந்தராத்மாநமேகம் தந்மூர்தேர்வாசகத்வாதபிதததி யதா ராமக்ருஷ்ணாதிஶப்தா: । ஸர்வேஷாமாப்தமுக்யைரகணி ச வசஸாம் ஶாஶ்வதேऽஸ்மிந் ப்ரதிஷ்டா பாகைஸ்தஸ்யாப்ரதீதேர்ஜகதி ததிதரை: ஸ்யாச்ச பங்க்த்வா ப்ரயோக: || ௮௫ ||

வ்யுத்பத்திர்வாசகாநாம் ஸ்திரசரவிஷயே லோகதோ நேஶ்வராதாவவ்யுத்பந்நார்தவ்ருத்திஸ்த்வதிபதிநயத: ஸ்யாதமுக்யேதி சேந்ந । வ்யுத்பத்தே: பூரணம் ஹி ஶ்ருதிஶிரஸி க்ருதம் நோபரோத: கதம்சித்தேஹித்வம் சாதிபத்யாத் ஸமதிகமிஹ கல்வக்ஷபாதப்ரணீதாத் || ௮௬ ||

ந ஹ்யக்ஷை: கேऽபி வர்ணாப்யதிகமிஹ விதுர்வாசகம் ஸாவதாநா: ஶப்தாதர்தம் ப்ரதீமஸ்த்விதி ச ஜநவசோ நைகமந்யத்வ்யநக்தி । ஸாமக்ர்யைக்யாதிநீத்யா பவதி மதிரியம் தாத்ருஶே வர்ணஸம்கே ஸம்பேதே வா பதாநாமிதி ந தததிக: கோऽபி ஶப்தோऽபரோக்ஷ: || ௮௭ ||

யாத்ருக்பி: ஸ்போடதீஸ்தே பவதி பவது தைரர்ததீரேவ வர்ணை: வர்ணேஷூக்தோ விகல்பஸ்ஸமகதிருபயோர்யௌகபத்யக்ரமாதி: । வாக்யஸ்போடேऽபி துல்யம் ததிதமிஹ பதைரக்ஷரைர்வாऽவகம்யே ஸ்போடே தத்புத்திபோத்யே ஸதி ச ந கடதே தத்ததத்யாஸக்ல்ருப்தி: || ௮௮ ||

ஶப்தோ ப்ரஹ்மேதி யத்தந்முநிபிரபிததே ஸ ஹ்யசித்பேத இஷ்ட: ஸூக்ஷ்மாகாரஸ்து ஸோऽர்தம் ந கமயதி யதஸ்ஸத்தயா நைஷ ஹேது: । ஸ்போடஸ்த்வம் வர்ணஜுஷ்டஸ்த்விதி யதபிஹிதம் பாரதே ஸாऽபி ஶக்தி: வர்ணாநாம் ஸ்யாத்தயாऽர்த: ஸ்புட இதி கடதே ஸ்போடஶப்தோऽபி தஸ்யாம் || ௮௯ ||

யத்ப்ரத்யேகாதிகல்பே கமகவிஷயயோரப்ரதீத்யாதிதோஷாத் பௌத்தாஶ்ஶப்தாஶ்ச புத்திம் கதிசிதபிததுர்வாக்யவாக்யார்தரூபாம் । நைதத்பாஹ்யேந பாஹ்யோ விதித இதி மதேர்பாதகோக்தேஶ்ச ஸாம்யாத்வாக்யாதாவைக்யபுத்தேஸ்த்வநுகதிதநயாதந்யதாஸித்திதஶ்ச || ௯௦ ||

ஆசஷ்டே ப்ரத்யயஶ்ச ப்ரக்ருதிரபி மித: ஶ்லிஷ்டமித்யப்யுபேதம் ஸ்பஷ்டம் தண்ட்யாதிஶப்தேஷ்வபி ததிதரதா தீவிரோதப்ரஸங்காத் । அந்யோந்யஸ்மாரிதார்தாந்விதமபிதததி ஸ்வார்தமேவம் பதாநி ஸ்யாந்நாதஶ்சக்ரகாதிர்ந ச புநரபிதா நாபி வாக்யஸ்ய பேத: || ௯௧ ||

ஸ்வார்தே ஶப்தஸ்ஸ சாஸாவபி மிலிதமதௌ வ்யாப்ருதாவித்யநேகா: கல்ப்யாஸ்தே ஶக்தய: ஸ்யு: கதமபி ந பவேத்தாத்ருஶீ ஶக்திரேகா । அர்தேஷு ஸ்மாரிதேஷு ப்ரதமமத ச தத்யோக்யதாதௌ விம்ருஷ்டே ஶப்தைரேவாந்விதே தீர்மம பவதி தவ ஸ்வார்தபோதவ்யபேதை: || ௯௨ ||

ஸம்ஸர்கம் வாக்யவேத்யம் ஸ்புடமபிதததே காநிசித்பாஷ்யவாக்யாந்யாத்யவ்யுத்பத்திருக்தா ப்ரதிபதமிஹ ச க்வாபி நாந்யஸ்ய ஹாநி: । இத்தம் மத்வா ஸயூத்யா: கதிசிதபிஹிதாந்யோந்யஸம்ஸர்கமீஷுஸ்தத்தத்ஸ்வாரஸ்யலோகப்ரதிபதநுகமாத்தச்ச நாதிக்ஷிபாம: || ௯௩ ||

த்வாரே பிந்நே ஸமாநாதிகரணவசஸாமைக்யதாத்பர்யஸித்தே: பேதாபேதஸ்திதாநாமிதமநுகுணமித்யார்ஹதாதேர்துராஶா । வஸ்துஸ்தித்யைகரூப்யே வசநமிதரதா போதயத்ஸ்யாந்ந மாநம் தந்மாநத்வாத்த்விதைகம் ஸ்திதமிதி ச ந ஸத்பேத ஏவோபபத்தே: || ௯௪ ||

ஐகாதார்யாத்விகீதம் ததிதமிதி நயால்லக்ஷயேந்நிர்விஶேஷம் மைவம் பாதாதிசாரஸ்வவசநஹதிபி: ஸ்வோக்தத்ருஷ்டாந்ததௌஸ்த்யாத் । தத்தேதந்தாவிரோதோ வசஸி ந ஹி பவேத்தாத்ருஶாத்யக்ஷநீத்யா நோ சேத் ஸ்யாத்வஸ்ஸமஸ்தம் க்ஷணிகமிஹ புநர்தேஶபேத: க்ரமாத் ஸ்யாத் || ௯௫ ||

ஸத்யாத்யுக்தி: ப்ரக்ருஷ்டத்யுதிருடுபதிரித்யாதிவத்வஸ்துமாத்ரம் ப்ரூதே லக்ஷ்மோக்திபாவாதிதி யதி ந ததா ஸ்வோக்திபாதாதிதோஷாத் । ரோதஸ்ஸத்வாக்யபாவாத்பவதி ச கதிதோதாஹ்ருதிஸ்ஸாத்யஹீநா ப்ரஶ்நோக்தேஶ்சாவிஶிஷ்டம் ந விஷய இதி நாப்ருஷ்டஜல்போபஹாஸ: || ௯௬ ||

ஏகத்ரார்தே ஸமாநாதிகரணவசஸாம் வ்ருத்திருக்தா ததோऽத்ர ஸ்தாப்யே தத்தந்நிமித்தே ப்ரஸஜதி ஹி பிதா தர்மிணோऽபீதி சேந்ந । நேதவ்யம் லக்ஷ்மவாக்யம் ப்ரதிபதநுகுணம் ஸாऽத்ர ஸித்தா விஶிஷ்டே வ்யுத்பத்தேஸ்தாத்ருஶத்வாத்பவதி து விஹதே: க்வாபி பிந்நம் விஶேஷ்யம் || ௯௭ ||

நாநாதர்மப்ரணாட்யா பஹுபிரபி பதைர்தர்மிணோऽத்ரைக்யஸித்தௌ நாந்யோந்யாதாரதைக்யே ப்ரஸஜத உசிதஜ்ஞாபநைகப்ரவ்ருத்தே: । போத்யே ஸர்வைர்விஶிஷ்டே ந ச வசநபிதா தச்ச ஸூத்ராதிஸித்தம் தாத்பர்யம் ச ஸ்வரூபே க்வசிதபி ந பவேந்நிர்நிமித்தேऽநுபாக்யே || ௯௮ ||

போத்யம் சேந்நிர்விஶேஷம் பஹுபிரபி பதைரேகதோऽந்யத்வ்ருதா ஸ்யாதந்யவ்யாவ்ருத்திபேதாத் பலமபிததத: ஸ்யாதகண்டத்வஹாநி: । வ்யாவ்ருத்திஶ்சேத்ஸ்வரூபம் ப்ரம இஹ ந பவேத்பாஸமாநே து தஸ்மிம்ஸ்தஸ்மாத் ஸ்வார்தேஷு முக்தேஷ்வகிலபதகதா லக்ஷணைவாத்ர லாப: || ௯௯ ||

பாதார்தம் யத்ஸமாநாதிகரணவசநம் நாவிஶிஷ்டம் வதேத்தத்தத்ரைகோऽத்யாஸயோக்யாக்ருதி வததி பரோ பேதயுக்தம் து ஶப்த: । நிர்திஷ்டே வஸ்துமாத்ரே பவது கதமிஹாரோபிதம் பாதநீயம் ப்ராந்திர்பேதாப்ரதீதௌ விரமது ச கதம் ஹேதுபௌஷ்கல்யயுக்தா || ௧௦௦ ||

மாநம் பாதாத்யபாவாந்நிகம இதரவத்வக்த்ருதோஷஸ்து நாஸ்மிந் பாதோऽப்யஸ்யாநுமாத்யைரபி ந ஹி ஸுவசஸ்தத்பலேநைவ பாத்யை: । ஸம்திக்தா நாத்ர புத்திர்ந ச ந ஸமுதிதா தேந விஜ்ஞாநஸித்தாவுத்ஸர்காம்நாநமேதந்மதிகலுஷஜய: ஸ்யாச்ச மீமாம்ஸயைவ || ௧௦௧ ||

மாநம் வேதோऽபி வக்துர்குணத இதி பரம் ந்யாயவித்ஸாதயிஷ்யந் ஸாமாந்யாத் புத்திஹேதோ: ப்ரமிதிமதிகதஸ்ஸாதயத்யந்யநீத்யா । கார்யத்வம் பேதகம் ஸ த்விஹ வதது கதம் தீவிஶேஷத்வஹேதௌ ஸித்தேऽஸித்தேऽபி நித்யப்ரமிதிமதி விபௌ நிஷ்பலத்வாதமுஷ்ய || ௧௦௨ ||

ஸம்வித்தீநாம் யதாவஸ்திதநிஜவிஷயோல்லேக ஔத்ஸர்கிக: ஸ்யாத்வஹ்ந்யாதேர்தாஹகத்வப்ரப்ருதிவதுபதேரந்யதாத்வம் ப்ரமாம்ஶே । நித்யஜ்ஞாநப்ரமாத்வம் வதஸி ச நிருபாத்யேவ நிர்ஹேதுகத்வாத்தோஷாபாவாத் ப்ரமா சேச்ச்ருதிரபி ஜயிநீ தோஷதூரோஜ்சிதா ந: || ௧௦௩ ||

ஸர்வம் ஸாக்ஷாத்கரோதி ஸ்வத உபதிகணைருஜ்சிதஸ்ஸம்ப்ரஸாத: ப்ராமாண்யம் தத்ர நோபாத்யுபநதமிதி தத்துல்யதாऽந்யத்ர யுக்தா । ஆத்மஸ்வாத்மாம்ஶயோஶ்ச க்வசிதபி ந பவேத் ப்ராந்திரம்ஶாந்தரேऽபி ஸ்யாதேஷா ந ஸ்வரூபே க்வசந பரமஸௌ த்விப்ரகாரே ப்ரகாரே || ௧௦௪ ||

ப்ராந்திஜ்ஞாநேऽபி ஸத்யம் கிமபி தவ மதேऽப்யஸ்த்யதிஷ்டாநபூர்வம் ஸத்யைகாலம்பி சைகம் ஸமயிபிரகிலைர்துஸ்த்யஜம் ஸ்வார்தஸித்த்யை । புத்தேஸ்தத்பக்ஷபாத: ஸ்வயமபி கதிதஸ்ஸௌகதைரேவ கைஶ்சித் ஸ்வாத்மாம்ஶே ஸத்யதா ச ஸ்வத இதி ததஸௌ வைதிகோக்தே வ்ருதேர்ஷ்யா || ௧௦௫ ||

அப்ராமாண்யம் ஸ்வபாவோ குணத இதரதித்யத்ர ந ஹ்யஸ்தி ஹேதுர்நாபாவோ ஹேத்வபேக்ஷஸ்த்விதி ச ந நியமாதந்யதாऽதிப்ரஸங்காத் । கிம்சாபாவோऽபி பாவாந்தரமிதி மதநே ஸ்வேஷ்டபங்கஶ்ச பாவீ முக்தௌ ஶுத்தாம் ஹி புத்திம் வதஸி ந யதி ஸா விப்ரம: ஸ்யாந்ந வா ஸ்யாத் || ௧௦௬ ||

மாநத்வாமாநதே த்வே ஸ்வத இதி வததஸ்ஸாம்க்யஸித்தாந்திநஸ்தே வ்யக்தித்வைதம் தயோஶ்சேத் ப்ரதிநியததயோபாதிபேதோऽப்யுபேத்ய: । வ்யக்த்யைக்யே வ்யாஹதி: ஸ்யாதத நிஜவிஷயேஷ்வம்ஶதஸ்தே ததாऽபி ஸ்யாத்தீஸ்ஸர்வா ததேதி ஸ்வபரஸமயயோர்த்வேஷராகௌ ஜுஷஸ்வ || ௧௦௭ ||

ஜ்ஞாநம் மாநம் ஸ்வதஶ்சேத்கதமிவ விஶய: கஸ்யசித்க்வாபி பாவீ மீமாம்ஸா சாநபேக்ஷ்யேத்யஸதுபதிக்ருதாகாரஶங்கோபபத்தே: । நேத்ராலோகாதிநீதேர்பவதி ச நிகமோऽப்யத்ர மீஸாம்ஸயாऽர்தீ ஹேதூநாம் ஸாத்யஸித்தௌ ஸஹக்ருதநுவிதிர்ஹேதுபாவம் ந ஹந்தி || ௧௦௮ ||

ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ப்ரமாயா ந கலு ந விஷய: ஸ்யாத்ஸ்வகீயம் ப்ரமாத்வம் நிர்பாதா தீ: ப்ரமேதி ப்ரமிதிரபி நிஜம் காஹதே மாநபாவம் । மாநேऽர்த: ஸ்வாத்மநைவ ஸ்புரதி ந ச பரம் பாதி ஶங்காநிராஸே ப்ராந்த்யா ஸ்வார்தாந்யதாத்வம் ஸ்வயமநவகதம் பாதகைர்வேத்யதேऽத: || ௧௦௯ ||

த்ருஷ்டம் மாந்தாலபோகிப்ரப்ருதிஷு கரணஸ்தாநபேதாதிசித்ரம் தாத்ருக்த்வீபாந்தராதௌ ஶ்ருதமபி ந ம்ருஷா வேதஸித்தே ததா ந: । யத்ராநாப்தோக்ததாதீர்ந பவதி விஹதிர்நாபி ஸம்பாவநாயா: கிம் வ்யாப்த்யாऽத்ரோபசாரோ விஹதிமதி பவேந்நைவ தத்வ்யாப்திதௌ:ஸ்த்யே || ௧௧௦ ||

வாக்யத்வாத் கர்த்ருமத்ய: ஶ்ருதய இதி யதி ப்ரூஹி பாதம் விபக்ஷே ஶ்ருத்யா ஸ்ம்ருத்யா ச பாத்யா த்வதநுமிதிரியம் கர்துரத்ராஸ்ம்ருதேஶ்ச । த்வம் தாவத்திஷ்ட லோகைர்நஹி புருஷகுணப்ரத்யயாத்தத்க்ருஹீதிஸ்ஸந்தஶ்சாபஹ்நுவீரம்ஸ்தமிஹ ந முநயஸ்ஸத்யநிஷ்டா: க்ருதஜ்ஞா: || ௧௧௧ ||

ஆதௌ வேதைக்யவாதஸ்த்வவிபஜநவஶாத்தாவதா நாந்யஸ்ருஷ்டிஸ்ஸர்வேஷாமேகவேதாந்வயமபி ஜகது: காலபேதப்ரதிஷ்டம் । தத்தச்சாகாவிபாக: ப்ரவசநநியதா காடகாத்யா ஸமாக்யா த்ரஷ்டா மந்த்ராதிகர்தா பரிஹ்ருத இஹ சாநித்யயோக: ப்ரவாஹை: || ௧௧௨ ||

பேதோ மந்வந்தராதௌ பவதி ச நியதோऽநாதிஸித்தே ததம்ஶே பும்ஸூக்தாதௌ ஶ்ருதீநாம் ஜநிவசநமபி ப்ராக்வதாவிஷ்க்ருதௌ ஸ்யாத் । ஆஜ்ஞாரூபத்வமாஸாம் ந ச கலதி விபோ(ரேகரூபா)ரைக்யரூப்யாபிஸந்தேர்யோऽஸௌ தேவ: ப்ரமாணம் ஸ ச ந ஶிதிலயேச்சக்திமந்தம் க்ரமம் தம் || ௧௧௩ ||

ப்ரேக்ஷாவந்தோ மஹாந்த: பரிஜக்ருஹுரிமம் ஸார்தமங்கைரநந்தம் நேத்தம் பாஹ்யாகமாநாம் ப்ரஸ்ருதிரநுபதேஸ்தத்க்ருஹீதேரபாவாத் । த்ருஶ்யந்தே கத்யபாவோ நியதிஷு லகிமா வஞ்சநம் தர்கமோஹோ வ்ருத்திஸ்வாஸ்த்யாதி சைஷாமுபதிரதிகமே வைபரீத்யம் து வேதே || ௧௧௪ ||

நித்யைரஸ்ப்ருஷ்டதோஷைர்பவதி ச நிகமை: பௌருஷேயேஷு பாத: பாஷண்டத்வப்ரதைஷாம் ஜகதி ந ச ம்ருஷா பக்ஷபாதப்ரஹாணே । அந்யோந்யம் சைஷு பாத: ப்ரஸஜதி க்ருதகேஷ்வாப்திமோஹாதிஸாம்யாத் ஸம்வாதோம்ऽஶேஷு துல்ய: பரமிஹ குஹநாஸித்தயேऽந்யப்ரவேஶ: || ௧௧௫ ||

ஸம்வாதே மாநவாதே: ஶ்ருதிபிரவிரலே ஸம்க்ரஹே தத்ஸமாநே தாபிஶ்சாப்தத்வஸித்தௌ ஸ்வகதித உசிதஸ்தஸ்ய தந்மூலபாவ: । நாக்ஷம் லிங்கம் நரோக்திர்ப்ரம இஹ கடதே விப்ரலிப்ஸாऽபி மூலம் நாஜ்ஞாதே பாவநாऽபி ஶ்ருதிவிஷயதயா பாதி யோகே து தர்ம: || ௧௧௬ ||

யா மூலம் த்வஷ்டகாதேரியமபி மநுஜை: க்வாப்யதீதா ஶ்ருதித்வாத் ஸா சேந்நித்யாநுமேயா ப்ரஸஜதி ந கதம் தாத்ருஶாத்யக்ஷக்ல்ருப்தி: । ஸர்வஸ்மிந் பூர்வபூர்வஸ்ம்ருதிரபி நிகமோபஜ்ஞமித்யாசரிஷ்ணௌ நித்யாத்ருஶ்யே ச மூலே நியதமிஹ பவேதந்தஸந்தாநநீதி: || ௧௧௭ ||

ஶாகோச்சேதஸ்த்விதாநீமிஹ யதி ஸ மதஸ்ஸர்வதஶ்சேதஸித்திர்வ்யாஸாகஸ்த்யப்ரதாநைர்பவதி ச முநிபிர்பூஷிதாऽத்யாபி பூமி: । உச்சிந்நா ஸா யதைவாசரிதுரவிதிதா தத்ததாசாரமூலம் தத்வத்ஸா விப்ரகீர்ணா க்ரமஸமதிகம: காலவத்தேஶதோऽபி || ௧௧௮ ||

த்ருஷ்டே வேதைர்விரோதே ஸ்ம்ருதிபரிஹரணம் ஸூத்ரபாஷ்யாதிஸித்தம் தத்வந்நீதி: புராணப்ரப்ருதிஷு பவிநாம் ஸம்பவாத்விப்ரமாதே: । ஸ்யாதந்யோந்யம் விரோதே த்விஹ பலநியதிஸ்ஸாத்த்விகத்வாதிபேதாந்மாத்ஸ்யாதௌ தர்ஶிதம் தச்ச்ருதிஹதிரஹிதைஸ்தத்பரைரேவ வாக்யை: || ௧௧௯ ||

பாகே வேதாவிருத்தே பஶுபதிகபிலாத்யாகமாஸ்ஸ்யு: ப்ரமாணம் மோஹாத்யர்தம் து ஶேஷம் முநிபிரபிஹிதம் யத்ர மஜ்ஜந்தி டிம்பா: । பூயஸ்யர்தே ப்ரதாநே விஹதிமதி ஸதாம் ஸம்ஶயஶ்ச க்வசித்ஸ்யாத் ஶ்ருத்வா பாதம் ந ருந்தே ஶ்ருதிஸஹபடிதிர்ஹேத்வஹந்தவ்யதா ச || ௧௨௦ ||

நிர்தோஷாம்நாயமௌலிஶ்ருதநிகிலஜகந்மூலஸர்வஜ்ஞமூலே ஹேதுர்வ்யூடே சதுர்தா க்வசிதபி ந பவேத்விப்ரம: பஞ்சராத்ரே । யுக்தா பக்தாநுகம்பாகரிமஸமுதிதே விப்ரலிப்ஸாऽபி நாஸ்மிந் வேதாச்ச்ரைஷ்ட்யோக்திரர்தஸ்திதிவிஶததயா பூமவித்யாதிவச்ச || ௧௨௧ ||

ஜீவோத்பத்த்யாதிவாதோ நிகமவதிஹ தந்நித்யதோக்தேஶ்ச ஸாம்யாஜ்ஜீவாத்யாக்யாநிரூடிஸ்த்வபிமதிபிதயா ஸ்யாச்ச ஸம்கர்ஷணாதௌ । மந்வாதேஶ்சோபஜீவ்யம் ஹிததமமிதமித்யாதிகம் பாரதோக்தம் தத்க்வாப்யைக்யம் விகல்ப: க்வசிதபிமதவத்தாத்ருஶாம்நாயபேதாத் || ௧௨௨ ||

ஸர்வே ஸர்வஜ்ஞபுத்தேர்நநு விஷயதயா நித்யஸித்தா: க்ருதாந்தாஸ்தஸ்மாத்தேந ப்ரவர்த்யே ஸதி ஸமயகணே கஸ்யசித்கோ விஶேஷ: । மைவம் தத்த்வே விகல்பத்யஜி விஹதிமதாமேகஶேஷத்வமாநாத்தந்நிஷ்டா ஸ்யாத் கநிஷ்டா நமதி ந விதுஷோऽநாமிகாதி: பரஸ்மை || ௧௨௩ ||

அர்தே பூர்வாநுபூதே ஸஹமிதஸத்ருஶக்யாத்யத்ருஷ்டப்ரபேதைஸ்ஸம்ஸ்காராநுக்ரஹே யா பரிணமதி மதிஸ்ஸா ஸ்ம்ருதிஸ்த்ரிப்ரகாரா । யாதார்த்யேऽபி ஸ்வபூர்வாநுபவமநுஸரேத்பாஹ்யஶூந்யா ந சைஷா ஹேதுஶ்சார்தக்ரியாதே: ஸ்ம்ருதிவதநுபவோऽப்யஸ்தி நஷ்டாதிகேஷு || ௧௨௪ ||

பூர்வம் ஶ்யாமத்வமாத்ராத்பவதி ந ஹி மிதி: பாகரக்தேऽபி தத்தீஸ்தத்தாபாநம் ததா சேத் ப்ரஸஜதி ததிதம் ப்ரத்யபிஜ்ஞாதிகேऽபி । யாதார்த்யம் பாரதந்த்ர்யாந்ந ச கலதி ந சேதப்யுபேதாதிவ்ருத்திர்வேதே மாநைஸ்ஸஹோக்தா ஸ்ம்ருதிரபி விபலா த்வக்ஷபாதாத்யநுக்தி: || ௧௨௫ ||

ஜாத: பூர்வாநுபூத்யா ஸ்ம்ருதிமுபஜநயேத்க்வாபி ஸம்ஸ்கார ஏவ ப்ராக்த்ருஷ்டவ்யக்திமாத்ரப்ரதிநியதிமதீ கீத்ருஶாதந்வயாத்ஸ்யாத் । மைவம் கார்யே த்வபாத்யே நநு ததநுகுண: கல்ப்யதே ஹேதுயோகஸ்தஜ்ஜ்ஞாநோத்பாத்யபாவஸ்ஸ இதி ச விதித: கிம் ததந்யேந நாம்நா || ௧௨௬ ||

துல்யாத்துல்யாந்தரே தீ: ஸ்ம்ருதிரியமிவ கௌஸ்ஸேதி போதோऽநுமாநம் யத்துல்யோ யஸ்ய சைதத்ஸம இதி நிஜயோர்ஹஸ்தயோர்வ்யாப்திஸித்தே: । சிஹ்நோந்நீதே நிமித்தே பதமபி விதிதம் ஶக்தமாப்தாதிதேஶே வ்யுத்பத்திர்லக்ஷணை: ஸ்வை: க்வசிதபி ந பவேதந்யதாऽதீந்த்ரியேஷு || ௧௨௭ ||

அர்தாபத்தி: பரோக்தா ந ப்ருதகநுமிதேர்வ்யாப்திபோதாதிஸாம்யாதவ்யாப்யாநாமயுக்திர்ந ஹி பவதி ந சாவ்யாபகா: ஸ்தாபகா: ஸ்யு: । ஜீவந் க்வாபீதி போதோ ந க்ருஹ இதி மதிம் நிஶ்சிதாம் நோபருந்தே நாதஸ்தச்சாந்தயே ஸா ந யதி ஸமமிதம் ஸம்மதே சாநுமாநே || ௧௨௮ ||

தத்தத்பாவைரபாவவ்யவஹ்ருதிநியதௌ மாநமந்யத் கிமர்தம் ஸ்மர்தவ்யஸ்ம்ருத்யபாவாத் பரமநுமிமதே ப்ராதரஶ்வாத்யபாவம் । ஸ்யாதக்ஷாத்பாவதீவத்விமதிவிஷயதீரந்வயாதேஸ்ஸமத்வாத் பாவக்ராஹிண்யபாவம் ததுசிதஸஹகார்யாகமே போதயந்தி || ௧௨௯ ||

ஐதிஹ்யம் வ்ருத்தவாக்யம் பஹுதிவஸகதேர்யத்த்வநிர்த்தார்யமூலம் மாநம் சேதாகமஸ்தத்ததிதரதபி ச ஸ்யாத்ததாபாஸ ஏவ । லக்ஷாதிப்யஶ்ஶதாதிப்ரமிதிரநுமிதிர்வ்யாப்யதாதேரபாதாச்சேஷ்டாலிப்யாதி லிங்கம் ஶிதமதிபிரதஶ்ஶிஷ்டமப்யேவமூஹ்யம் || ௧௩௦ ||

மாநத்ரித்வே து மந்வாத்யநுமதிவிஷயே தத்ர யத்கைஶ்சிதாப்தைராதிக்யம் க்வாப்யதீதம் ததபி ஸுகடிதம் கோபலீவர்தநீத்யா । உக்தார்தோதாஹ்ருதிர்வா பவது பஹுமுகீ ஶிஷ்யமேதாமஹிம்நே ஸர்வே ச ஸ்வேஷ்டதந்த்ரேஷ்வநுகதநஶதம் நிர்வஹந்த்யேவமூஹை: || ௧௩௧ ||

ப்ரத்யக்ஷாதித்ரிகம் யத்ப்ருதகபிதததா பாஷ்யகாரேண ஶேஷம் நைவ க்ஷிப்தம் ந சோபஸ்க்ருதமிஹ ந தத: ஸ்யாத்ததாதிக்யஸித்தி: । ரீதி: ஸர்வோதிதாநாமியமிதி ஹி ததோதாஸி ஸங்க்யாவிவாதே தேநாந்வாருஹ்ய தத்தத்ஸமதிககணநா ஸ்வீக்ருதா நஸ்ஸயூத்யை: || ௧௩௨ ||

மாநம் ஸர்வோபஜீவ்யா ப்ரதமமிஹ பவேதக்ஷஜந்யா மநீஷா தந்மூலா சாநுமா ஸ்யாத்ததுபயஜநிதஸ்த்வாகமோ த்விப்ரகார: । மூலம் ந க்வாபி பாத்யம் க்வசிததிகபலைர்மூலஜாதீயபாத: ஸ்யாதேதை: கர்மமாலாகடிதபவகடீயந்த்ரஜப்ராந்திஶாந்தி: || ௧௩௩ ||

ஸர்வம் ஸம்திக்தஸத்த்வம் க்ஷணிகமகுணகம் நித்யமாகஸ்மிகம் வா புத்தி: க்ருத்ஸ்நா ந மாநம் நிகிலமபி தத: ஸ்யாந்ம்ருஷா தீதரத்வா । ப்ரக்யோபாக்யாதவீய: கிமபி நியதிமந்நாமரூபம் ச நேத்யாத்யுத்வேலாபார்தஜல்பாநபஹஸிதுமஸௌ வர்ணிதோ மாநபேத: || ௧௩௪ ||

ப்ரஜ்ஞாவ்யுத்பத்திபாகவ்யவஹரணபலஶ்ரேணிநிஶ்ரேணிகாயாமாரூடா நிஷ்ப்ரகம்பா ப்ரமிதிகுணகராலம்பநாத்ஸத்பரீக்ஷா । மித்யாலீகாதிஶாபைரபி ந ந பவதி ப்ராப்தவிஸ்ரம்பஸௌதா தத்ஸாஹ்யாத்பாஹ்யபாடச்சரமுஷிதமிதம் ஸத்தநம் ப்ரத்யநைஷ்ம || ௧௩௫ ||

|| இதி தத்த்வமுக்தாகலாபே புத்திஸர: சதுர்த: || ௪ ||