பகவத்ராமாநுஜவிரசிதம்
ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யம்
ப்ரதமாத்யாய:
யத்பதாம்போருஹத்யாநவித்வஸ்தாஶேஷகல்மஷ: ।
வஸ்துதாமுபயாதோऽஹம் யாமுநேயம் நமாமி தம் ।।
ஶ்ரிய: பதி:, நிகிலஹேயப்ரத்யநீககல்யாணைகதாந:, ஸ்வேதரஸமஸ்தவஸ்துவிலக்ஷணாநந்த-ஜ்ஞாநாநந்தைக ஸ்வரூப:, ஸ்வாபாவிகாநவதிகாதிஶயஜ்ஞாநபலைஶ்வர்யவீர்யஶக்திதேஜ:ப்ரப்ருத்யஸம்க்யேய-கல்யாணகுணகணமஹோததி:, ஸ்வாபிமதாநுரூபைகரூபாசிந்த்ய திவ்யாத்புதநித்யநிரவத்யநிரதிஶய-ஔஜ்ஜ்வல்யஸௌந்தர்யஸௌகந்த்யஸௌகுமார்யலாவண்யயௌவநாத்யநந்தகுணநிதிதிவ்யரூப: , ஸ்வோசிதவிவித-விசித்ராநந்தாஶ்சர்யநித்யநிரவத்யாபரிமிததிவ்யபூஷண:, ஸ்வாநுரூபாஸம்க்யேயாசிந்த்யஶக்திநித்ய-நிரவத்யநிரதிஶயகல்யாணதிவ்யாயுத:, ஸ்வாபிமதாநுரூபநித்யநிரவத்ய-ஸ்வரூபரூபகுணவிபவைஶ்வர்ய-ஶீலாத்யநவதிகாதிஶயாஸம்க்யேய கல்யாணகுணகண ஶ்ரீவல்லப:, ஸ்வஸங்கல்பாநுவிதாயிஸ்வரூப-ஸ்திதிப்ரவ்ருத்திபேதாஶேஷஶேஷதைகரதிரூபநித்யநிரவத்யநிரதிஶய – ஜ்ஞாநக்ரியைஶ்வர்யாத்யநந்தகுணகண-அபரிமிதஸூரிபிரநவரதாபிஷ்டுதசரணயுகல:, வாங்மநஸாபரிச்சேத்யஸ்வரூபஸ்வபாவ:, ஸ்வோசிதவிவித-விசித்ராநந்தபோக்யபோகோபகரணபோகஸ்தாநஸம்ருத்தாநந்தாஶ்சர்யாநந்தமஹாவ்ிாபவாநந்தபரிமாண-நித்யநிரவத்யாக்ஷரபரமவ்யோமநிலய:, விவிதவிசித்ராநந்தபோக்யபோக்த்ருவர்கபரிபூர்ண நிகிலஜகதுதய-விபவலயலீல:, பரம் ப்ரஹ்ம புருஷோத்தமோ நாராயண:, ப்ரஹ்மாதிஸ்தாவராந்தமகிலம் ஜகத்ஸ்ருஷ்ட்வா, ஸ்வேந ரூபேணாவஸ்திதோ ப்ரஹ்மாதிதேவமநுஷ்யாணாம் த்யாநாராதநாத்யகோசர:, அபாரகாருண்யஸௌஶீல்ய-வாத்ஸல்யௌதார்யமஹோததி:, ஸ்வமேவ ரூபம் தத்தத்ஸஜாதீயஸம்ஸ்தாநம் ஸ்வஸ்வபாவமஜஹதேவ குர்வந் தேஷு தேஷு லோகேஷ்வவதீர்யாவதீர்ய தைஸ்தைராராதிதஸ்தத்ததிஷ்டாநுரூபம் தர்மார்தகாமமோக்ஷாக்யம் பலம் ப்ரயச்சந், பூபாராவதாரணாபதேஶேநாஸ்மதாதீநாமபி ஸமாஶ்ரயணீயத்வாயாவதீர்யோர்வ்யாம் ஸகலமநுஜநயநவிஷயதாம் கத:, பராவரநிகிலஜநமநோநயநஹாரிதிவ்யசேஷ்டிதாநி குர்வந், பூதநாஶகட-யமலார்ஜுநாரிஷ்டப்ரலம்ப-தேநுககாலியகேஶிகுவலயாபீடசாணூரமுஷ்டிகதோஸலகம்ஸாதீந்நிஹத்ய, அநவதிகதயாஸௌஹார்தாநுராக-கர்பாவலோகநாலாபாம்ருதைர்விஶ்வமாப்யாயயந், நிரதிஶயஸௌந்தர்யஸௌஶீல்யாதிகுணகணாவிஷ்காரேணாக்ரூர-மாலாகாராதீந் பரமபாகவதாந் க்ருத்வா, பாண்டுதநயயுத்தப்ரோத்ஸாஹந-வ்யாஜேந பரமபுருஷார்தலக்ஷண-மோக்ஷஸாதநதயா வேதாந்தோதிதம் ஸ்வவிஷயம் ஜ்ஞாநகர்மாநுக்ருஹீதம் பக்தியோகமவதாரயாமாஸ । தத்ர பாண்டவாநாம் குரூணாம் ச யுத்தே ப்ராரப்தே ஸ பகவாந் புருஷோத்தம: ஸர்வேஶ்வரேஶ்வரோ ஜகதுபக்ருதிமர்த்ய: ஆஶ்ரிதவாத்ஸல்யவிவஶ: பார்தம் ரதிநமாத்மாநம் ச ஸாரதிம் ஸர்வலோகஸாக்ஷிகம் சகார ।
த்ருதராஷ்ட்ர உவாச –
தர்மக்ஷேத்ரே குருக்ஷேத்ரே ஸமவேதா யுயுத்ஸவ: ।
மாமகா: பாண்டவாஶ்சைவ கிமகுர்வத ஸஞ்ஜய ।। ௧ ।।
ஏவம் ஜ்ஞாத்வாபி ஸர்வாத்மநாந்தோ த்ருதராஷ்ட்ர: ஸுயோதநவிஜயபுபுத்ஸயா ஸஞ்ஜயம் பப்ரச்ச ।
ஸஞ்ஜய உவாச –
த்ருஷ்ட்வா து பாண்டவாநீகம் வ்யூடம் துர்யோதநஸ்ததா ।
ஆசார்யமுபஸம்கம்ய ராஜா வசநமப்ரவீத் ।। ௨ ।।
பஶ்யைதாம் பாண்டுபுத்ராணாமாசார்ய மஹதீம் சமூம் ।
வ்யூடாம் த்ருபதபுத்ரேண தவ ஶிஷ்யேண தீமதா ।। ௩ ।।
அத்ர ஶூரா மஹேஷ்வாஸா பீமார்ஜுநஸமா யுதி ।
யுயுதாநோ விராடஶ்ச த்ருபதஶ்ச மஹாரத: ।। ௪ ।।
த்ருஷ்டகேதுஶ்சேகிதாந: காஶீராஜஶ்ச வீர்யவாந் ।
புருஜித்குந்திபோஜஶ்ச ஶைப்யஶ்ச நரபுங்கவ: ।। ௫ ।।
யுதாமந்யுஶ்ச விக்ராந்த உத்தமௌஜாஶ்ச வீர்யவாந் ।
ஸௌபத்ரோ த்ரௌபதேயாஶ்ச ஸர்வ ஏவ மஹாரதா: ।। ௬ ।।
அஸ்மாகம் து விஶிஷ்டா யே தாந்நிபோத த்விஜோத்தம ।
நாயகா மம ஸைந்யஸ்ய ஸம்ஜ்ஞார்தம் தாந் ப்ரவீமி தே ।। ௭ ।।
பவாந் பீஷ்மஶ்ச கர்ணஶ்ச க்ருபஶ்ச ஸமிதிஞ்ஜய: ।
அஶ்வத்தாமா விகர்ணஶ்ச ஸௌமதத்திஸ்ததைவ ச ।। ௮ ।।
அந்யே ச பஹவ: ஶூரா மதர்தே த்யக்தஜீவிதா: ।
நாநாஶஸ்த்ரப்ரஹரணாஸ்ஸர்வே யுத்தவிஶாரதா: ।। ௯ ।।
அபர்யாப்தம் ததஸ்மாகம் பலம் பீஷ்மாபிரக்ஷிதம் ।
பர்யாப்தம் த்விதமேதேஷாம் பலம் பீமாபிரக்ஷிதம் ।। ௧௦ ।।
அயநேஷு ச ஸர்வேஷு யதாபாகமவஸ்திதா: ।
பீஷ்மமேவாபிரக்ஷந்து பவந்த: ஸர்வ ஏவ ஹி ।। ௧௧ ।।
துர்யோதந: ஸ்வயமேவ பீமாபிரக்ஷிதம் பாண்டவாநாம் பலம், ஆத்மீயம் ச பீஷ்மாபிரக்ஷிதம் பலமவலோக்ய, ஆத்மவிஜயே தஸ்ய பலஸ்ய பர்யாப்ததாமாத்மீயஸ்ய பலஸ்ய தத்விஜயே சாபர்யாப்த-தாமாசார்யாய நிவேத்ய அந்தர்விஷண்ணோऽபவத் ।। ௨.௧௧ ।।
தஸ்ய ஸம்ஜநயந் ஹர்ஷம் குருவ்ருத்த: பிதாமஹ: ।
ஸிம்ஹநாதம் விநத்யோச்சை: ஶங்கம் தத்மௌ ப்ரதாபவாந் ।। ௧௨ ।।
தத: ஶங்காஶ்ச பேர்யஶ்ச பணவாநககோமுகா: ।
ஸஹஸைவாப்யஹந்யந்த ஸ ஶப்தஸ்துமுலோऽபவத் ।। ௧௩ ।।
தத: ஶ்வேதைர்ஹாயைர்யுக்தே மஹதி ஸ்யந்தநே ஸ்திதௌ ।
மாதவ: பாண்டவஶ்சைவ திவ்யௌ ஶங்கௌ ப்ரதத்மது: ।। ௧௪ ।।
பாஞ்சஜந்யம் ஹ்ருஷீகேஶோ தேவதத்தம் தநஞ்ஜய: ।
பௌண்ட்ரம் தத்மௌ மஹாஶங்கம் பீமகர்மா வ்ருகோதர: ।। ௧௫ ।।
அநந்தவிஜயம் ராஜா குந்தீபுத்ரோ யுதிஷ்டிர: ।
நகுல: ஸஹதேவஶ்ச ஸுகோஷமணிபுஷ்பகௌ ।। ௧௬ ।।
காஶ்யஶ்ச பரமேஷ்வாஸ: ஶிகண்டீ ச மஹாரத: ।
த்ருஷ்டத்யும்நோ விராடஶ்ச ஸாத்யகிஶ்சாபராஜித: ।। ௧௭ ।।
த்ருபதோ த்ரௌபதேயாஶ்ச ஸர்வத: ப்ருதிவீபதே ।
ஸௌபத்ரஶ்ச மஹாபாஹு: ஶங்காந் தத்மு: ப்ருதக்ப்ருதக் ।। ௧௮ ।।
தஸ்ய விஷாதமாலக்ஷ்ய பீஷ்மஸ்தஸ்ய ஹர்ஷம் ஜநயிதும் ஸிம்ஹநாதம் ஶங்கத்மாநம் ச க்ருத்வா, ஶங்கபேரீநிநாதைஶ்ச விஜயாபிஶம்ஸிநம் கோஷம் சாகாரயத் ।। தத: தம் கோஷமாகர்ண்ய ஸர்வேஶ்வரேஶ்வர: பார்தஸாரதீ ரதீ ச பாண்டுதநயஸ்த்ரைலோக்யவிஜயோபகரணபூதே மஹதி ஸ்யந்தநே ஸ்திதௌ த்ரைலோக்யம் கம்பயந்தௌ ஶ்ரீமத்பாஞ்சஜந்யதேவதத்தௌ திவ்யௌ ஶங்கௌ ப்ரதத்மது: ।। ௧௨-௧௮ ।।
ஸ கோஷோ தார்தராஷ்ட்ராணாம் ஹ்ருதயாநி வ்யதாரயத் ।
நபஶ்ச ப்ருதிவீம் சைவ துமுலோऽப்யநுநாதயந் ।। ௧௯ ।।
அத வ்யவஸ்திதாந் த்ருஷ்ட்வா தார்தராஷ்ட்ராந் கபித்வஜ: ।
ப்ரவ்ருத்தே ஶஸ்த்ரஸம்பாதே தநுருத்யம்ய பாண்டவ: ।। ௨௦ ।।
ஹ்ருஷீகேஶம் ததா வாக்யமிதமாஹ மஹீபதே ।
அர்ஜுந உவாச
ஸேநயோருபயோர்மத்யே ரதம் ஸ்தாபய மேऽச்யுத ।। ௨௧ ।।
ததோ யுதிஷ்டிரோ வ்ருகோதராதயஶ்ச ஸ்வகீயாந் ஶங்காந் ப்ருதக்ப்ருதக்ப்ரதத்மு: । ஸ கோஷோ துர்யோதநப்ரமுகாநாம் ஸர்வேஷாமேவ பவத்புத்ராணாம் ஹ்ருதயாநி பிபேத । அத்யைவ நஷ்டம் குரூணாம் பலம் இதி தார்தராஷ்ட்ரா மேநிரே । ஏவம் தத்விஜயாபிகாங்க்ஷிணே த்ருதராஷ்ட்ராய ஸஞ்ஜயோऽகதயத் ।। ௧௯-௨௧ ।।
அத யுயுத்ஸூநவஸ்திதாந் தார்தராஷ்ட்ராந் த்ருஷ்ட்வா லங்காதஹநவாநரத்வஜ: பாண்டுதநயோ
யாவதேதாந்நிரீக்ஷேऽஹம் யோத்துகாமாநவஸ்திதாந் ।
கைர்மயா ஸஹ யோத்தவ்யமஸ்மிந் ரணஸமுத்யமே ।। ௨௨ ।।
யோத்ஸ்யமாநாநவேக்ஷேऽஹம் ய ஏதேऽத்ர ஸமாகதா: ।
தார்தராஷ்ட்ரஸ்ய துர்புத்தேர்யுத்தே ப்ரியசிகீர்ஷவ: ।। ௨௩ ।।
ஸஞ்ஜய உவாச
ஏவமுக்தோ ஹ்ருஷீகேஶோ குடாகேஶேந பாரத ।
ஸேநயோருபயோர்மத்யே ஸ்தாபயித்வா ரதோத்தமம் ।। ௨௪ ।।
பீஷ்மத்ரோணப்ரமுகத: ஸர்வேஷாம் ச மஹீக்ஷிதாம் ।
உவாச பார்த பஶ்யைதாந் ஸமவேதாந் குரூநிதி ।। ௨௫ ।।
தத்ராபஶ்யத்ஸ்திதாந் பார்த: பித்ரூநத பிதாமஹாந் ।
ஜ்ஞாநஶக்திபலைஶ்வர்யவீர்யதேஜஸாம் நிதிம் ஸ்வஸங்கல்பக்ருதஜகதுதயவிபவலயலீலம் ஹ்ருஷீகேஶம் பராவரநிகில – ஜநாந்தரபாஹ்யகரணாநாம் ஸர்வப்ரகாரநியமநேऽவஸ்திதமாஶ்ரிதவாத்ஸல்யவிவஶதயா ஸ்வஸாரத்யேऽவஸ்திதம், ‘யுயுத்ஸூந் யதாவதவேக்ஷிதும் ததீக்ஷநக்ஷமே ஸ்தாநே ரதம் ஸ்தாபய‘ இத்யசோதயத் ।।
ஆசார்யாந்மாதுலாந் ப்ராத்ந் புத்ராந் பௌத்ராந் ஸகீம்ஸ்ததா ।। ௨௬ ।।
ஶ்வஶுராந் ஸுஹ்ருதஶ்சைவ ஸேநயோருபயோரபி ।
தாந் ஸமீக்ஷ்ய ஸ கௌந்தேய: ஸர்வாந் பந்தூநவஸ்திதாந் ।। ௨௭ ।।
க்ருபயா பரயாவிஷ்டோ விஷீதந்நிதமப்ரவீத் ।
அர்ஜுந உவாச
த்ருஷ்ட்வேமம் ஸ்வஜநம் க்ருஷ்ண யுயுத்ஸும் ஸமுபஸ்திதம் ।। ௨௮ ।।
ஸீதந்தி மம காத்ராணி முகம் ச பரிஶுஷ்யதி ।
வேபதுஶ்ச ஶரீரே மே ரோமஹர்ஷஶ்ச ஜாயதே ।। ௨௯ ।।
காண்டீவம் ஸ்ரம்ஸதே ஹஸ்தாத்த்வக்சைவ பரிதஹ்யதே ।
ந ச ஶக்நோம்யவஸ்தாதும் ப்ரமதீவ ச மே மந: ।। ௩௦ ।।
நிமித்தாநி ச பஶ்யாமி விபரீதாநி கேஶவ ।
ந ச ஶ்ரேயோऽநுபஶ்யாமி ஹத்வா ஸ்வஜநமாஹவே ।। ௩௧ ।।
ந காங்க்ஷே விஜயம் க்ருஷ்ண ந ச ராஜ்யம் ஸுகாநி ச ।
கிம் நோ ராஜ்யேந கோவிந்த கிம் போகைர்ஜீவிதேந வா ।। ௩௨ ।।
யேஷாமர்தே காங்க்ஷிதம் நோ ராஜ்யம் போகாஸ்ஸுகாநி ச ।
த இமேऽவஸ்திதா யுத்தே ப்ராணாம்ஸ்த்யக்த்வா தநாநி ச ।।௩௩ ।।
ஆசார்யா: பிதர: புத்ராஸ்ததைவ ச பிதாமஹா: ।
மாதுலா: ஶ்வஶுரா: பௌத்ரா: ஸ்யாலா: ஸம்பந்திநஸ்ததா ।। ௩௪ ।।
ஸ ச தேந சோதிதஸ்தத்க்ஷணாதேவ பீஷ்மத்ரோணாதீநாம் ஸர்வேஷாமேவ மஹீக்ஷிதாம் பஶ்யதாம் யதாசோதிதமகரோத்। ஈத்ருஶீ பவதீயாநாம் விஜயஸ்திதிரிதி சாவோசத் ।।
ஸ து பார்தோ மஹாமநா: பரமகாருணிகோ தீர்கபந்து: பரமதார்மிக: ஸப்ராத்ருகோ ஏதாந்ந ஹந்துமிச்சாமி க்நதோऽபி மதுஸூதந ।
அபி த்ரைலோக்யராஜ்யஸ்ய ஹேதோ: கிம் நு மஹீக்ருதே ।। ௩௫ ।।
நிஹத்ய தார்தராஷ்ட்ராந்ந: கா ப்ரீதி: ஸ்யாஜ்ஜநார்தந ।
பாபமேவாஶ்ரயேதஸ்மாந் ஹத்வைதாநாததாயிந: ।। ௩௬ ।।
தஸ்மாந்நார்ஹா வயம் ஹந்தும் தார்தராஷ்ட்ராந் ஸபாந்தவாந் ।
ஸ்வஜநம் ஹி கதம் ஹத்வா ஸுகிந: ஸ்யாம மாதவ ।। ௩௭ ।।
யத்யப்யேதே ந பஶ்யந்தி லோபோபஹதசேதஸ: ।
குலக்ஷயக்ருதம் தோஷம் மித்ரத்ரோஹே ச பாதகம் ।। ௩௮ ।।
கதம் ந ஜ்ஞேயமஸ்மாபி: பாபாதஸ்மாந்நிவர்திதும் ।
குலக்ஷயக்ருதம் தோஷம் ப்ரபஶ்யத்பிர்ஜநார்தந ।। ௩௯ ।।
குலக்ஷயே ப்ரணஶ்யந்தி குலதர்மா: ஸநாதநா: ।
தர்மே நஷ்டே குலம் க்ருத்ஸ்நமதர்மோऽபிபவத்யுத ।। ௪௦ ।।
அதர்மாபிபவாத்க்ருஷ்ண ப்ரதுஷ்யந்தி குலஸ்த்ரிய: ।
ஸ்த்ரீஷு துஷ்டாஸு வார்ஷ்ணேய ஜாயதே வர்ணஸங்கர: ।। ௪௧ ।।
ஸங்கரோ நரகாயைவ குலக்நாநாம் குலஸ்ய ச ।
பதந்தி பிதரோ ஹ்யேஷாம் லுப்தபிண்டோதகக்ரியா: ।। ௪௨ ।।
தோஷைரேதை: குலக்நாநாம் வர்ணஸங்கரகாரகை: ।
உத்ஸாத்யந்தே ஜாதிதர்மா: குலதர்மாஶ்ச ஶாஶ்வதா: ।। ௪௩ ।।
உத்ஸந்நகுலதர்மாணாம் மநுஷ்யாணாம் ஞநார்தந ।
நரகே நியதம் வாஸோ பவதீத்யநுஶுஶ்ரும ।। ௪௪ ।।
அஹோ பத மஹத்பாபம் கர்தும் வ்யவஸிதா வயம் ।
யத்ராஜ்யஸுகலாபேந ஹந்தும் ஸ்வஜநமுத்யதா: ।। ௪௫ ।।
யதி மாமப்ரதீகாரமஶஸ்த்ரம் ஶஸ்த்ரபாணய: ।
தார்தராஷ்ட்ரா ரணே ஹந்யுஸ்தந்மே க்ஷேமதரம் பவேத் ।। ௪௬ ।।
பவத்பிரதிகோரைர்மாரணைர்ஜதுக்ருஹதாஹாதிபிரஸக்ருத்வஞ்சிதோऽபி பரமபுருஷஸஹாயேநாத்மநா
ஸஞ்ஜய உவாச ஏவமுக்த்வார்ஜுந: ஸம்க்யே ரதோபஸ்த உபாவிஶத் ।
விஸ்ருஜ்ய ஸஶரம் சாபம் ஶோகஸம்விக்நமாநஸ: ।। ௪௭ ।।
ஹநிஷ்யமாணாந் பவதீயாந் விலோக்ய பந்துஸ்நேஹேந பரயா க்ருபயா தர்மபயேந சாதிமாத்ரஸந்ந-ஸர்வகாத்ர: ஸர்வதாஹம் ந யோத்ஸ்யாமி இத்யுக்த்வா பந்துவிஶ்லேஷஜநிதஶோகஸம்விக்நமாநஸ: ஸஶரம் சாபம் விஸ்ருஜ்ய ரதோபஸ்த உபாவிஶத் ।।
।। இதி ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யே ப்ரதமாத்யாய: ।। ௧।।
