பகவத்ராமாநுஜவிரசிதம்
ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யம்
த்ருதீயோऽத்யாய:
ததேவம் முமுக்ஷுபி: ப்ராப்யதயா வேதாந்தோதிதநிரஸ்தநிகிலாவித்யாதிதோஷகந்தாநவதிகாதிஶய- அஸம்க்யேயகல்யாணகுணகணபரப்ரஹ்மபுருஷோத்தமப்ராப்த்யுபாயபூதவேதநோபாஸநத்யாநாதிஶப்தவாச்யததைகாந்தி-காத்யந்திகபக்திம் வக்தும் ததங்கபூதம் ய ஆத்மாபஹதபாப்மா (சா.௮.௭.௧) இத்யாதிப்ரஜாபதி-வாக்யோதிதம் ப்ராப்துராத்மநோ யாதாத்ம்யதர்ஶநம் தந்நித்யதாஜ்ஞாநபூர்வகாஸங்ககர்மநிஷ்பாத்யஜ்ஞாநயோகஸாத்யமுக்தம் ।
ப்ரஜாபதிவாக்யே ஹி தஹரவாக்யோதிதபரவித்யாஶேஷதயா ப்ராப்துராத்மநஸ்ஸ்வரூபதர்ஶநம், யஸ்தமாத்மாநமநுவித்ய விஜாநாதி (சா.௮.௭.௧) இத்யுக்த்வா ஜாகரிதஸ்வப்நஸுஷுப்த்யதீதம் ப்ரத்யகாத்மஸ்வரூபமஶரீரம் ப்ரதிபாத்ய, ஏவமேவைஷ ஸம்ப்ரஸாதோऽஸ்மாச்சரீராத்ஸமுத்தாய பரம் ஜ்யோதிருபஸம்பத்ய ஸ்வேந ரூபேணாபிநிஷ்பத்யதே (சா.௮.௧௨.௨) இதி தஹரவித்யாபலேநோபஸம்ஹ்ருதம் ।
அந்யத்ராபி, அத்யாத்மயோகாதிகமேந தேவம் மத்வா தீரோ ஹர்ஷஶோகௌ ஜஹாதி (கட. ௨.௧௨) இத்யேவமாதிஷு, தேவம் மத்வேதி விதீயமாநபரவித்யாங்கதயா அத்யாத்மயோகாதிகமேநேதி ப்ரத்யகாத்மஜ்ஞாநமபி விதாய, ந ஜாயதே ம்ரியதே வா விபஶ்சித் (௨.௧௮) இத்யாதிநா ப்ரத்யகாத்மஸ்வரூபம் விஶோத்ய, அணோரணீயாந் (௨.௨௦), இத்யாரப்ய, மஹாந்தம் விபுமாத்மாநம் மத்வா தீரோ ந ஶோசதி (௨.௨௨), நாயமாத்மா ப்ரவசநேந லப்யோ ந மேதயா ந பஹுநா ஶ்ருதேந । யமேவைஷ வ்ருணுதே தேந லப்யஸ்தஸ்யைஷ ஆத்மா விவ்ருணுதே தநூம் ஸ்வாம் ।। (௨.௨௩) இத்யாதிபி: பரஸ்வரூபம் ததுபாஸநமுபாஸநஸ்ய ச பக்திரூபதாம் ப்ரதிபாத்ய, விஜ்ஞாநஸாரதிர்யஸ்து மந:ப்ரக்ரஹவாந்நர: । ஸோऽத்வந: பாரமாப்நோதி தத்விஷ்ணோ: பரமம் பதம் ।। (௩.௯) இதி பரவித்யாபலேந உபஸம்ஹ்ருதம் । அத: பரமத்யாயசதுஷ்டயேந இதமேவ ப்ராப்து: ப்ரத்யகாத்மநோ தர்ஶநம் ஸஸாதநம் ப்ரபஞ்சயதி –
அர்ஜுந உவாச
ஜ்யாயஸீ சேத்கர்மணஸ்தே மதா புத்திர்ஜநார்தந ।
தத்கிம் கர்மணி கோரே மாம் நியோஜயஸி கேஶவ ।। ௧ ।।
வ்யாமிஶ்ரேணைவ வாக்யேந புத்திம் மோஹயஸீவ மே ।
ததேகம் வத, நிஶ்சித்ய யேந ஶ்ரேயோऽஹமாப்நுயாம் ।। ௨ ।।
யதி கர்மணோ புத்திரேவ ஜ்யாயஸீதி தே மதா, கிமர்தம் தர்ஹி கோரே கர்மணி மாம் நியோஜயஸி । ஏததுக்தம் பவதி ஜ்ஞாநநிஷ்டைவாத்மாவலோகநஸாதநம் கர்மநிஷ்டா து தஸ்யா: நிஷ்பாதிகா ஆத்மாவலோகந-ஸாதநபூதா ச ஜ்ஞாநநிஷ்டா ஸகலேந்த்ரியமநஸாம் ஶப்தாதிவிஷயவ்யாபாரோபரதிநிஷ்பாத்யா இத்யபிஹிதா । இந்த்ரியவ்யாபாரோபரதி-நிஷ்பாத்யமாத்மாவலோகநம் சேத்ஸிஷாதயிஷிதம், ஸகலகர்மநிவ்ருத்திபூர்வகஜ்ஞாந-நிஷ்டாயாம் ஏவாஹம் நியோஜயிதவ்ய:। கிமர்தம் கோரே கர்மணி ஸர்வேந்த்ரியவ்யாபாரரூபே ஆத்மாவலோகநவிரோதிநி கர்மணி மாம் நியோஜயஸீதி ।। அதோ மிஶ்ரவாக்யேந மாம் மோஹயஸீவ ப்ரதிபாதி । ததா ஹ்யாத்மாவலோகநஸாதநபூதாயா: ஸர்வேந்த்ரியவ்யாபாரோபரதி-ரூபாயா: ஜ்ஞாநநிஷ்டாயா: தத்விபர்யயரூபம் கர்ம ஸாதநம், ததேவ குர்விதி வாக்யம் விருத்தம் வ்யாமிஶ்ரமேவ । தஸ்மாதேகமமிஶ்ரரூபம் வாக்யம் வத, யேந வாக்யேநாஹமநுஷ்டேயரூபம் நிஶ்சித்ய ஶ்ரேய: ப்ராப்நுயாம் ।। ௧-௨ ।।
ஶ்ரீபகவாநுவாச
லோகேऽஸ்மிந் த்விவிதா நிஷ்டா புரா ப்ரோக்தா மயாநக ।
ஜ்ஞாநயோகேந ஸாங்க்யாநாம் கர்மயோகேந யோகிநாம் ।। ௩ ।।
பூர்வோக்தம் ந ஸம்யகவத்ருதம் த்வயா । புரா ஹ்யஸ்மிந் லோகே விசித்ராதிகாரிபூர்ணே, த்விவிதா நிஷ்டா ஜ்ஞாநகர்மவிஷயா யதாதிகாரமஸங்கீர்ணைவ மயோக்தா । ந ஹி ஸர்வோ லௌகிக: புருஷ: ஸம்ஜாதமோக்ஷாபிலாஷ: ததாநீமேவ ஜ்ஞாநயோகாதிகாரே ப்ரபவதி, அபி த்வநபிஸம்ஹிதபலேந கேவலபரமபுருஷாராதநவேஷேணாநுஷ்டிதேந கர்மணா வித்வஸ்தஸ்வாந்தமல:, அவ்யாகுலேந்த்ரியோ ஜ்ஞாநநிஷ்டாயாமதிகரோதி । யத: ப்ரவ்ருத்திர்பூதாநாம் யேந ஸர்வமிதம் ததம் । ஸ்வகர்மணா தமப்யர்ச்ய ஸித்திம் விந்ததி மாநவ: (ப.கீ.௧௮.௪௬) இதி பரமபுருஷாராதநைகவேஷதா கர்மணாம் வக்ஷ்யதே । இஹாபி, கர்மண்யேவாதிகாரஸ்தே (ப.கீ.௨.௪௭)இத்யாதிநா அநபிஸம்ஹிதபலம் கர்ம அநுஷ்டேயம் விதாய, தேந விஷயவ்யாகுலதாரூபமோஹாதுத்தீர்ணபுத்தே: ப்ரஜஹாதி யதா காமாந் (ப.கீ.௨.௫௫) இத்யாதிநா ஜ்ஞாநயோக உதித: । அத: ஸாங்க்யாநாமேவ ஜ்ஞாநயோகேந ஸ்திதிருக்தா । யோகிநாம் து கர்மயோகேந । ஸங்க்யா புத்தி: தத்யுக்தா: ஸாங்க்யா: ஆத்மைகவிஷயயா புத்த்யா ஸம்பந்திந: ஸாங்க்யா: அததர்ஹா: கர்மயோகாதிகாரிணோ யோகிந: । விஷயவ்யாகுலபுத்தியுக்தாநாம் கர்மயோகேऽதிகார: அவ்யாகுலபுத்தீநாம் து ஜ்ஞாநயோகேऽதிகார உக்த இதி ந கிம்சிதிஹ விருத்தம் வ்யாமிஶ்ரமபிஹிதம் ।। ௩ ।।
ஸர்வஸ்ய லௌகிகஸ்ய புருஷஸ்ய மோக்ஷேச்சாயாம் ஜாதாயாம் ஸஹஸைவ ஜ்ஞாநயோகோ துஷ்கர இத்யாஹ –
ந கர்மணாமநாரம்பாந்நைஷ்கர்ம்யம் புருஷோऽஶ்நுதே ।
ந ச ஸம்ந்யஸநாதேவ ஸித்திம் ஸமதிகச்சதி ।। ௪ ।।
ந ஶாஸ்த்ரீயாணாம் கர்மணாமநாரம்பாதேவ, புருஷோ நைஷ்கர்ம்யம் ஜ்ஞாநநிஷ்டாம் ப்ராப்நோதி । ந சாரப்தஸ்ய ஶாஸ்த்ரீயஸ்ய த்யாகாத் யதோऽநபிஸம்ஹிதபலஸ்ய பரமபுருஷாராதநவேஷஸ்ய கர்மண: ஸித்தி: ஸா । அதஸ்தேந விநா தாம் ந ப்ராப்நோதி । அநபிஸம்ஹிதபலை: கர்மபிரநாராதிதகோவிந்தைரவிநஷ்டாநாதிகாலப்ரவ்ருத்தாநந்த-பாபஸஞ்சயைர: அவ்யாகுலேந்த்ரியதாபூர்விகா ஆத்மநிஷ்டா துஸ்ஸம்பாதா ।। ௪ ।।
ஏததேவோபபாதயதி –
ந ஹி கஶ்சித்க்ஷணமபி ஜாது திஷ்டத்யகர்மக்ருத் ।
கார்யதே ஹ்யவஶ: கர்ம ஸர்வ: ப்ரக்ருதிஜைர்குணை: ।। ௫ ।।
ந ஹ்யஸ்மிந் லோகே வர்தமாந: புருஷ: கஶ்சித்கதாசிதபி கர்மாகுர்வாணஸ்திஷ்டதி ந கிம்சித்கரோமீதி வ்யவஸிதோऽபி ஸர்வ: புருஷ: ப்ரக்ருதிஸம்பவை: ஸத்த்வரஜஸ்தமோபி: ப்ராசீநகர்மாநுகுணம் ப்ரவ்ருத்தைர்குணை: ஸ்வோசிதம் கர்ம ப்ரதி அவஶ: கார்யதே ப்ரவர்த்யதே । அத உக்தலக்ஷணேந கர்மயோகேந ப்ராசீநம் பாபஸம்சயம் நாஶயித்வா குணாம்ஶ்ச ஸத்த்வாதீந் வஶே க்ருத்வா நிர்மலாந்த:கரணேந ஸம்பாத்யோ ஜ்ஞாநயோக: ।। ௫ ।।
அந்யதா ஜ்ஞாநயோகாய ப்ரவ்ருத்தோ மித்யாசாரோ பவதீத்யாஹ –
கர்மேந்த்ரியாணி ஸம்யம்ய ய ஆஸ்தே மநஸா ஸ்மரந் ।
இந்த்ரியார்தாந் விமூடாத்மா மித்யாசார: ஸ உச்யதே ।। ௬ ।।
அவிநஷ்டபாபதயா அஜிதாந்த:கரண: ஆத்மஜ்ஞாநாய ப்ரவ்ருத்தோ விஷயப்ரவணதயா ஆத்மநி விமுகீக்ருதமநா: விஷயாநேவ ஸ்மரந் ய ஆஸ்தே, அந்யதா ஸம்கல்ப்ய அந்யதா சரதீதி ஸ மித்யாசார உச்யதே । ஆத்மஜ்ஞாநாயோத்யுக்தோ விபரீதோ விநஷ்டோ பவதீத்யர்த: ।। ௬ ।।
யஸ்த்விந்த்ரியாணி மநஸா நியம்யாரபதேऽர்ஜுந ।
கர்மேந்த்ரியை: கர்மயோகமஸக்த: ஸ விஶிஷ்யதே ।। ௭ ।।
அத: பூர்வாப்யஸ்தவிஷயஸஜாதீயே ஶாஸ்த்ரீயே கர்மணி இந்த்ரியாண்யாத்மாவலோகநப்ரவ்ருத்தேந மநஸா நியம்ய தை: ஸ்வத ஏவ கர்மப்ரவணைரிந்த்ரியைரஸங்கபூர்வகம் ய: கர்மயோகமாரபதே, ஸோऽஸம்பாவ்யமாநப்ரமாதத்வேந ஜ்ஞாநநிஷ்டாதபி புருஷாத்விஶிஷ்யதே ।। ௭ ।।
நியதம் குரு கர்ம த்வம் கர்மம் ஜ்யாஸயோ ஹ்யகர்மண: ।
ஶரீரயாத்ராபி ச தே ந ப்ரஸித்த்யேதகர்மண: ।। ௮ ।।
நியதம் வ்யாப்தம் ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டேந ஹி வ்யாப்தம் கர்ம, அநாதிவாஸநயா ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்த்வம் நியதத்வேந ஸுஶகத்வாதஸம்பாவிதப்ரமாதத்வாச்ச கர்மண:, கர்மைவ குரு அகர்மண: ஜ்ஞாநநிஷ்டாயா அபி கர்மைவ ஜ்யாய: । நைஷ்கர்ம்யம் புருஷோऽஶுநுதே (ப.கீ.௩.௪) இதி ப்ரக்ரமாதகர்மஶப்தேந ஜ்ஞாநநிஷ்டைவோச்யதே । ஜ்ஞாநநிஷ்டாதிகாரிணோऽப்யநப்யஸ்தபூர்வதயா ஹ்யநியதத்வேந து:ஶகத்வாத்ஸப்ரமாதத்வாச்ச ஜ்ஞாநநிஷ்டாயா:, கர்மநிஷ்டைவ ஜ்யாயஸீ கர்மணி க்ரியமாணே ச ஆத்மயாதாத்ம்யஜ்ஞாநேநாத்மநோऽகர்த்ருத்வாநுஸந்தாநமநந்தரமேவ வக்ஷ்யதே । அத ஆத்மஜ்ஞாநஸ்யாபி கர்மயோகாந்தர்கதத்வாத் ஸ ஏவ ஜ்யாயாநித்யர்த: । கர்மணோ ஜ்ஞாநநிஷ்டாயா ஜ்யாயஸ்த்வவசநம் ஜ்ஞாநநிஷ்டாயாமதிகாரே ஸத்யேவோபபத்யதே ।
யதி ஸர்வம் கர்ம பரித்யஜ்ய கேவலம் ஜ்ஞாநநிஷ்டாயாமதிகாரோऽபி, தர்ஹி அகர்மண: ஜ்ஞாநநிஷ்டஸ்ய ஜ்ஞாநநிஷ்டோபகாரிணீ ஶரீரயாத்ராபி ந ஸேத்ஸ்யதி । யாவத்ஸாதநஸமாப்தி ஶரீரதாரணம் சாவஶ்யம் கார்யம் । ந்யாயார்ஜிததநேந மஹாயஜ்ஞாதிகம் க்ருத்வா தச்சிஷ்டாஶநேநைவ ஶரீரதாரணம் கார்யம், ஆஹாரஶுத்தௌ ஸத்த்வஶுத்தி: ஸத்த்வஶுத்தௌ த்ருத்வா ஸ்ம்ருதி: (சா.உ. ௭.௨௬.௨) இத்யாதிஶ்ருதே: । தே த்வகம் புஞ்ஜதே பாபா யே பசந்த்யாத்மகாரணாத் (ப.கீ.௩.௧௩) இதி வக்ஷ்யதே। அதோ ஜ்ஞாநநிஷ்டஸ்யாபி கர்மாகுர்வதோ தேஹயாத்ராபி ந ஸேத்ஸ்யதி । யதோ ஜ்ஞாநநிஷ்டஸ்யாபி த்ரியமாணஶரீரஸ்ய யாவத்ஸாதநஸமாப்தி மஹாயஜ்ஞாதி நித்யநைமித்திகம் கர்ம அவஶ்யம் கர்தவ்யம், யதஶ்ச கர்மயோகேऽப்யாத்மநோऽகர்த்ருத்வ-பாவநயாத்மயாதாத்ம்யாநுஸந்தாநமந்தர்பூதம், யதஶ்ச ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்ய கர்மயோக: ஸுஶகோऽப்ரமாதஶ்ச, அதோ ஜ்ஞாநநிஷ்டாயோக்யஸ்யாபி ஜ்ஞாநயோகாத்கர்மயோகோ ஜ்யாயாந் । தஸ்மாத்த்வம் கர்மயோகமேவ குர்வித்யபிப்ராய: ।। ௮ ।।
ஏவம் தர்ஹி த்ரவ்யார்ஜநாதே: கர்மணோऽஹங்காரமமகாராதிஸர்வேந்த்ரியவ்யகுலதாகர்பத்வேநாஸ்ய புருஷஸ்ய கர்மவாஸநயா பந்தநம் பவிஷ்யதீத்யத்ராஹ –
யஜ்ஞார்தாத்கர்மணோऽந்யத்ர லோகோऽயம் கர்மபந்தந: ।
ததர்தம் கர்ம கௌந்தேய முக்தஸங்கஸ்ஸமாசர ।। ௯ ।।
யஜ்ஞாதிஶாஸ்த்ரீயகர்மஶேஷபூதாத்த்ரவ்யார்ஜநாதே: கர்மணோऽந்யத்ர ஆத்மீயப்ரயோஜநஶேஷபூதே கர்மணி க்ரியமாணே அயம் லோக: கர்மபந்தநோ பவதி । அதஸ்த்வம் யஜ்ஞார்தம் த்ரவ்யார்ஜநாதிகம் கர்ம ஸமாசர । தத்ராத்மப்ரயோஜநஸாதநதயா ய: ஸங்க: தஸ்மாத்ஸங்காந்முக்தஸ்தம் ஸமாசர । ஏவம் முக்தஸங்கேந யஜ்ஞாத்யர்ததயா கர்மணி க்ரியமாணே யஜ்ஞாதிபி: கர்மபிராராதித: பரமபுருஷோऽஸ்யாநாதிகாலப்ரவ்ருத்தகர்ம-வாஸநாமுச்சித்ய அவ்யாகுலாத்மாவலோகநம் ததாதீத்யர்த:।।௯।।
யஜ்ஞஶிஷ்டேநைவ ஸர்வபுருஷார்தஸாதநநிஷ்டாநாம் ஶரீரதாரணகர்தவ்யதாம், அயஜ்ஞஶிஷ்டேந ஶரீரதாரணம் குர்வதாம் தோஷம் சாஹ-
ஸஹ யஜ்ஞை: ப்ரஜா: ஸ்ருஷ்ட்வா புரோவாச ப்ரஜாபதி: ।
அநேந ப்ரஸவிஷ்யத்வமேஷ வோऽஸ்த்விஷ்டகாமதுக் ।। ௧௦ ।।
பதிம் விஶ்வஸ்ய (நா.உ) இத்யாதிஶ்ருதேர்நிருபாதிக: ப்ரஜாபதிஶப்த: ஸர்வேஶ்வரம் விஶ்வஸ்ய ஸ்ரஷ்டாரம் விஶ்வாத்மாநம் பராயணம் நாராயணமாஹ । புரா ஸர்ககாலே ஸ பகவாந் ப்ரஜாபதிரநாதிகால-ப்ரவ்ருத்தாசித்ஸம்ஸர்கவிவஶா: உபஸம்ஹ்ருதநாமரூபவிபாகா: ஸ்வஸ்மிந் ப்ரலீநா: ஸகலபுருஷார்தாநர்ஹா: சேதநேதரகல்பா: ப்ரஜா: ஸமீக்ஷ்ய பரமகாருணிகஸ்ததுஜ்ஜீவயிஷயா ஸ்வாராதநபூதயஜ்ஞநிர்வ்ருத்தயே யஜ்ஞை: ஸஹ தா: ஸ்ருஷ்ட்வைவமுவாச அநேந யஜ்ஞேந ப்ரஸவிஷ்யத்வம், ஆத்மநோ வ்ருத்திம் குருத்வம் ஏஷ வோ யஜ்ஞ: பரமபுருஷார்தலக்ஷணமோக்ஷாக்யஸ்ய காமஸ்ய ததநுகுணாநாஅம் ச காமாநாம் ப்ரபூரயிதா பவது ।। ௧௦ ।। கதம்?
தேவாந் பாவயதாநேந தே தேவா பாவயந்து வ: ।
பரஸ்பரம் பாவயந்த: ஶ்ரேய: பரமவாப்ஸ்யத ।। ௧௧ ।।
அநேந தேவதாராதநபூதேந தேவாந்மச்சரீரபூதாந்மதாத்மகாநாராதயத । அஹம் ஹி ஸர்வயஜ்ஞாநாம் போக்தா ச ப்ரபுரேவ ச (ப.கீ.௯.௨௪) இதி ஹி வக்ஷ்யதே । யஜ்ஞேநாராதிதாஸ்தே தேவா மதாத்மகா: ஸ்வாராதநாபேக்ஷிதாந்ந-பாநாதிகைர்யுஷ்மாந் புஷ்ணந்து । ஏவம் பரஸ்பரம் பாவயந்த: பரம் ஶ்ரேயோ மோக்ஷாக்யமவாப்ஸ்யத ।।௧௧ ।।
இஷ்டாந் போகாந் ஹி வோ தேவா தாஸ்யந்தே யஜ்ஞபாவிதா: ।
தைர்தத்தாநப்ரதாயைப்யோ யோ புங்க்தே ஸ்தேந ஏவ ஸ: ।। ௧௨ ।।
யஜ்ஞபாவிதா: யஜ்ஞேநாராதிதா: மதாத்மகா தேவா: இஷ்டாந் வோ தாஸ்யந்தே உத்தமபுருஷார்தலக்ஷணம் மோக்ஷம் ஸாதயதாம் யே இஷ்டா போகாஸ்தாந் பூர்வபூர்வயஜ்ஞபாவிதா தேவா தாஸ்யந்தே உத்தரோத்தராராதநோபேக்ஷிதாந் ஸர்வாந் போகாந் வோ தாஸ்யந்தே இத்யர்த: । ஸ்வாராதநார்ததயா தைர்தத்தாந் போகாந் தேப்யோऽப்ரதாய யோ புங்க்தே சோர ஏவ ஸ: । சோஉர்யம் ஹி நாம அந்யதீயே தத்ப்ரயோஜநாயைவ பரிகிப்தே வஸ்துநி ஸ்வகீயதாபுத்திம் க்ருத்வா தேந ஸ்வாத்மபோஷணம்। அதோऽஸ்ய ந பரமபுருஷார்தாநர்ஹாதாமாத்ரம், அபி து நிரயகாமித்வம் ச பவிஷ்யதீத்யபிப்ராய: ।। ௧௨ ।।
ததேவ விவ்ருணோதி –
யஜ்ஞஶிஷ்டாஶிநஸ்ஸந்தோ முச்யந்தே ஸர்வகில்விஷை: ।
தே த்வகம் புஞ்ஜதே பாபா யே பசந்த்யாத்மகாரணாத் ।। ௧௩ ।।
இந்த்ராத்யாத்மநாவஸ்திதபரமபுருஷாராதநார்ததயைவ த்ரவ்யாண்யுபாதாய விபச்ய தைர்யதாவஸ்திதம் பரமபுருஷமாராத்ய தச்சிஷ்டாஶநேந யே ஶரீரயாத்ராம் குர்வதே, தே த்வநாதிகாலோபார்ஜிதை: கில்பிஷை: ஆத்மயாதாத்ம்யாவலோகநவிரோதிபி: ஸர்வைர்முச்யந்தே । யே து பரமபுருஷேணேந்த்ராத்யாத்மநா ஸ்வாராதநாய தத்தாநி ஆத்மார்தத்யோபாதாய விபச்யாஶ்நந்தி, தே பாபாத்மநோऽகமேவ புஞ்ஜதே । அகபரிணாமித்வாதகமித்யுச்யதே । ஆத்மாவலோகநவிமுகா: நரகாயைவ பசந்தே।।௧௩।।
புநரபி லோகத்ருஷ்ட்யா ஶாஸ்த்ரத்ருஷ்ட்யா ச ஸர்வஸ்ய யஜ்ஞமூலத்வம் தர்ஶயித்வா யஜ்ஞாநுவர்தநஸ்யாவஶ்யகார்யதாம் அநநுவர்தநே தோஷம் சாஹ –
அந்நாத்பவந்தி பூதாநி பர்ஜந்யாதந்நஸம்பவ: ।
யஜ்ஞாத்பவதி பர்ஜந்யோ யஜ்ஞ: கர்மஸமுத்பவ: ।। ௧௪ ।।
கர்ம ப்ரஹ்மோத்பவம் வித்தி ப்ரஹ்மாக்ஷரஸமுத்பவம் ।
தஸ்மாத்ஸர்வகதம் ப்ரஹ்ம நித்யம் யஜ்ஞே ப்ரதிஷ்டிதம் ।। ௧௫ ।।
ஏவம் ப்ரவர்திதம் சக்ரம் நாநுவர்தயதீஹ ய: ।
அகாயுரிந்த்ரியாராமோ மோகம் பார்த ஸ ஜீவதி ।। ௧௬ ।।
அந்நாத்ஸர்வாணி பூதாநி பவந்தி பர்ஜந்யாச்சாந்நஸம்பவ: இதி ஸர்வலோகஸாக்ஷிகம் । யஜ்ஞாத்பர்ஜந்யோ பவதீதி ச ஶாஸ்த்ரேணாவகம்யதே, அக்நௌ ப்ராஸ்தாஹுதி: ஸம்யகாதித்யமுபதிஷ்டதே । ஆதித்யாஜ்ஜாயதே வ்ருஷ்டி: (ப்ர.பு.௨௯.௪) இத்யாதிநா । யஜ்ஞஶ்ச த்ரவ்யார்ஜநாதிகர்த்ருவ்யாபாரரூபகர்மஸமுத்பவ:, கர்ம ச ப்ரஹ்மோத்பவம்। அத்ர ச ப்ரஹ்மஶப்தநிர்திஷ்டம் ப்ரக்ருதிபரிணாமரூபம் ஶரீரம் । தஸ்மாதேதத்ப்ரஹ்ம நாம ரூபமந்நம் ச ஜாயதே (மு.௧.௨.௯) இதி ஹி ப்ரஹ்மஶப்தேந ப்ரக்ருதிநிர்திஷ்டா । இஹாபி மம யோநிர்மஹத்ப்ரஹ்ம இதி வக்ஷ்யதே । அத: கர்ம ப்ரஹ்மோத்பவமிதி ப்ரக்ருதிபரிணாமரூபஶரீரோத்பவம் கர்மேத்யுக்தம் பவதி । ப்ரஹ்மாக்ஷரஸமுத்பவமித்யத்ராக்ஷர-ஶப்தநிர்திஷ்டோ ஜீவாத்மா, அந்நபாநாதிநா த்ருப்தாக்ஷராதிஷ்டிதம் ஶரீரம் கர்மணே ப்ரபவதீதி கர்மஸாதநபூதம் ஶரீரமக்ஷரஸமுத்பவம் தஸ்மாத்ஸர்வகதம் ப்ரஹ்ம ஸர்வாதிகாரிகதம் ஶரீரம் நித்யம் யஜ்ஞே ப்ரதிஷ்டிதம் யஜ்ஞமூலமித்யர்த: । ஏவம் பரமபுருஷேண ப்ரவர்திதமிதம் சக்ரமந்நாத்பூதஶப்தநிர்திஷ்டாநி ஸஜீவாநி ஶரீராணி, பர்ய்ஜந்யாதந்நம், யஜ்ஞாத்பர்ஜந்ய:, யஜ்ஞஶ்ச கர்த்ருவ்யாபாரரூபாத்கர்மண:, கர்ம ச ஸஜீவாச்சரீராத், ஸஜீவம் ஶரீரம் புநரப்யந்நாதித்யந்யோந்யகார்யகாரணபாவேந சக்ரவத்பரிவர்தமாநமிஹ ஸாதநே வர்தமாநோ ய: கர்மயோகாதிகாரீ ஜ்ஞாநயோகாதிகாரீ வா நாநுவர்தயதி ந ப்ரவர்தயதி, யஜ்ஞஶிஷ்டேந தேஹதாரணமகுர்வந் ஸோऽகாயுர்பவதி । அகாரம்பாயைவ யஸ்யாயு:, அகபரிணதம் வா, உபயரூபம் வா ஸோऽகாயு: । அத ஏவேந்த்ரியாராமோ பவதி, நாத்மாராம: இந்த்ரியாண்யேவாஸ்யோத்யாநாநி பவந்தி அயஜ்ஞஶிஷ்டவர்திததேஹமநஸ்த்வேநோத்ரிக்த-ரஜஸ்தமஸ்க: ஆத்மாவலோகநவிமுகதயா விஷயபோகைகரதிர்பவதி । அதோ ஜ்ஞாநயோகாதௌ யதமாநோऽபி நிஷ்பலப்ரயத்நதயா மோகம் பார்த ஸ ஜீவதி ।। ௧௪-௧௫-௧௬।।
அஸாதநாயத்தாத்மதர்ஶநஸ்ய முக்தஸ்யேவ மஹாயஜ்ஞாதிவர்ணாஶ்ரமோசிதகர்மாநாரம்ப இத்யாஹ –
யஸ்த்வாத்மரதிரேவ ஸ்யாதாத்மத்ருப்தஶ்ச மாநவ: ।
ஆத்மந்யேவ ச ஸம்துஷ்டஸ்தஸ்ய கார்யம் ந வித்யதே ।। ௧௭ ।।
நைவ தஸ்ய க்ருதேநார்தோ நாக்ருதேநேஹ கஶ்சந ।
ந சாஸ்ய ஸர்வபூதேஷு கஶ்சிதர்தவ்யபாஶ்ரய: ।। ௧௮ ।।
யஸ்து ஜ்ஞாநயோககர்மயோகஸாதநநிரபேக்ஷ: ஸ்வத ஏவாத்மரதி: ஆத்மாபிமுக:, ஆத்மநைவ த்ருப்த: நாந்நபாநாதிபிராத்மவ்யதிரிக்தை:, ஆத்மந்யேவ ச ஸந்துஷ்ட:, நோத்யாநஸ்ரக்சந்தநகீதவாதித்ரந்ருத்தாதௌ, தாரணபோஷண-போக்யாதிகம் ஸர்வமத்மைவ யஸ்ய, தஸ்யாத்மதர்ஶநாய கர்தவ்யம் ந வித்யதே, ஸ்வத ஏவ ஸர்வதா த்ருஷ்டாத்மஸ்வரூபத்வாத்। அத ஏவ தஸ்யாத்மதர்ஶநாய க்ருதேந தத்ஸாதநேந நார்த: ந கிம்சித்ப்ரயோஜநம் அக்ருதேநாத்மதர்ஶநஸாதநேந ந கஶ்சிதநர்த: அஸாதநாயத்தாத்மதர்ஶநத்வாத் । ஸ்வத ஏவாத்மவ்யதிரிக்தஸகலாசித்வஸ்துவிமுகஸ்யாஸ்ய ஸர்வேஷு ப்ரக்ருதிபரிணாம-விஶேஷேஷ்வாகாஶாதிஷு ஸகார்யேஷு ந கஶ்சித்ப்ரயோஜநதயா ஸாதநதயா வா வ்யபாஶ்ரய: யதஸ்தத்விமுகீகரணாய ஸாதநாரம்ப: ஸ ஹி முக்த ஏவ ।। ௧௭ – ௧௮।।
தஸ்மாதஸக்தஸ்ஸததம் கார்யம் கர்ம ஸமாசர ।
அஸக்தோ ஹ்யாசரந் கர்ம பரமாப்நோதி புருஷ: ।। ௧௯ ।।
யஸ்மாதஸாதநாயத்தாத்மதர்ஶநஸ்யைவ ஸாதநாப்ரவ்ருத்தி:, யஸ்மாச்ச ஸாதநே ப்ரவ்ருத்தஸ்யாபி ஸுஶகத்வாச்ச அப்ரமாதத்வாதந்தர்கதாத்மயாதாத்ம்யாநுஸந்தாநத்வாச்ச ஜ்ஞாநயோகிநோऽபி மாத்ரயா கர்மாநுவ்ருத்த்யபேக்ஷத்வாச்ச கர்மயோக ஏவாத்மதர்ஶநநிர்வ்ருத்தௌ ஶ்ரேயாந், தஸ்மாதஸங்கபூர்வகம் கார்யமித்யேவ ஸததம் யாவதாத்மப்ராப்தி கர்மைவ ஸமாசர । அஸக்த:, கார்யமிதி வக்ஷ்யமாணாகர்த்ருத்வாநுஸந்தாநபூர்வகம் ச கர்மாசரந் புருஷ: கர்மயோகேநைவ பரமாப்நோதி ஆத்மாநம் ப்ராப்நோதீத்யர்த:।। ௧௯ ।।
கர்மணைவ ஹி ஸம்ஸித்திமாஸ்திதா ஜநகாதய: ।
யதோ ஜ்ஞாநயோகாதிகாரிணோऽபி கர்மயோக ஏவாத்மதர்ஶநே ஶ்ரேயாந் அத ஏவ ஹி ஜநகாதயோ ராஜர்ஷயோ ஜ்ஞாநிநாமக்ரேஸரா: கர்மயோகேநைவ ஸம்ஸித்திமாஸ்திதா: ஆத்மாநம் ப்ராப்தவந்த: ।। ஏவம் ப்ரதமம் முமுக்ஷோர்ஜ்ஞாநயோகாநர்ஹாதயா கர்மயோகாதிகாரிண: கர்மயோக ஏவ கார்ய இத்யுக்த்வா ஜ்ஞாநயோகாதிகாரிணோऽபி ஜ்ஞாநயோகாத்கர்மயோக ஏவ ஶ்ரேயாநிதி ஸஹேதுகமுக்தம் । இதாநீம் ஶிஷ்டதயா வ்யபதேஶ்யஸ்ய ஸர்வதா கர்மயோக ஏவ கார்ய இத்யுச்யதே –
லோகஸம்க்ரஹமேவாபி ஸம்பஶ்யந் கர்துமர்ஹாஸி ।। ௨௦ ।।
யத்யதாசரதி ஶ்ரேஷ்டஸ்தத்ததேவேதரோ ஜந: ।
ஸ யத்ப்ரமாணம் குருதே லோகஸ்ததநுவர்ததே ।। ௨௧ ।।
லோகஸம்க்ரஹம் பஶ்யந்நபி கர்மைவ கர்துமர்ஹாஸி । ஶ்ரேஷ்ட: க்ருத்ஸ்நஶாஸ்த்ரஜ்ஞாதயாநுஷ்டாத்ருதயா ச ப்ரதிதோ யத்யதாசரதி, தத்ததேவாக்ருத்ஸ்நவிஜ்ஜநோऽப்யாசரதி அநுஷ்டீயமாநமபி கர்ம ஶ்ரேஷ்டோ யத்ப்ரமாணம் யதங்கயுக்தமநுதிஷ்டதி ததங்கயுக்தமேவாக்ருத்ஸ்நவில்லோகோऽப்யநுதிஷ்டதி ।
அதோ லோகரக்ஷார்தம் ஶிஷ்டதயா ப்ரதிதேந ஶ்ரேஷ்டேந ஸ்வவர்ணாஶ்ரமோசிதம் கர்ம ஸகலம் ஸர்வதா அநுஷ்டேயம் அந்யதா லோகநாஶஜநிதம் பாபம் ஜ்ஞாநயோகாதப்யேநம் ப்ரச்யாவயேத் ।। ௨௦-௨௧ ।।
ந மே பார்தாஸ்தி கர்தவ்யம் த்ரிஷு லோகேஷு கிம்சந ।
நாநவாப்தமவாப்தவ்யம் வர்த ஏவ ச கர்மணி ।। ௨௨ ।।
ந மே ஸர்வேஶ்வரஸ்யாப்தகாமஸ்ய ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஸத்யஸங்கல்பஸ்ய த்ரிஷு லோகேஷு தேவமநுஷ்யாதிரூபேண ஸ்வச்சந்ததோ வர்தமாநஸ்ய கிம்சிதபி கர்தவ்யமஸ்தி, யதோऽநவாப்தம் கர்மணாவாப்தவ்யம் ந கிம்சிதப்யஸ்தி । அதாபி லோகரக்ஷாயை கர்மண்யேவ வர்தே ।। ௨௨ ।।
யதி ஹ்யஹம் ந வர்தேயம் ஜாது கர்மண்யதந்த்ரித: ।
மம வர்த்மாநுவர்தந்தே மநுஷ்யா: பார்த ஸர்வஶ: ।। ௨௩ ।।
உத்ஸீதேயுரிமே லோகா ந குர்யாம் கர்ம சேதஹம் ।
ஸம்கரஸ்ய ச கர்தா ஸ்யாமுபஹந்யாமிமா: ப்ரஜா: ।। ௨௪ ।।
அஹம் ஸர்வேஶ்வர: ஸத்யஸங்கல்ப: ஸ்வஸங்கல்பக்ருதஜகதுதயவிபவலயலீல: சந்ததோ ஜகதுபக்ருதிமர்த்யோ ஜாதோऽபி மநுஷ்யேஷு ஶிஷ்டஜநாக்ரேஸரவஸுதேவக்ருஹேऽவதீர்ணஸ்தத்குலோசிதே கர்மண்யதந்த்ரிதஸ்ஸர்வதா யதி ந வர்தேய, மம ஶிஷ்டஜநாக்ரேஸரவஸுதேவஸூநோர்வர்த்ம அக்ருத்ஸ்நவித: ஶிஷ்டா: ஸர்வப்ரகாரேணாயமேவ தர்ம இத்யநுவர்தந்தே தே ச ஸ்வகர்தவ்யாநநுஷ்டாநேந அகரணே ப்ரத்யவாயேந ச ஆத்மாநமலப்த்வா நிரயகாமிநோ பவேயு: । அஹம் குலோசிதம் கர்ம ந சேத்குர்யாம், ஏவமேவ ஸர்வே ஶிஷ்டலோகா மதாசராயத்ததர்மநிஶ்சயா: அகரணாதேவோத்ஸீதேயு: நஷ்டா பவேயு: । ஶாஸ்த்ரீயாசாராநநுபாலநாத்ஸர்வேஷாம் ஶிஷ்டகுலாநாம் ஸம்கரஸ்ய ச கர்தா ஸ்யாம் । அத ஏவேமா: ப்ரஜா: உபஹந்யாம் । ஏவமேவ த்வமபி ஶிஷ்டஜநாக்ரேஸரபாண்டுதநயோ யுதிஷ்டிராநுஜோऽர்ஜுநஸ்ஸந் யதி ஜ்ஞாநநிஷ்டாயாமதிகரோஷி ததஸ்த்வதாசாராநுவர்திநோऽக்ருத்ஸ்நவித: ஶிஷ்டா முமுக்ஷவ: ஸ்வாதிகாரமஜாநந்த: கர்மநிஷ்டாயாம் நாதிகுர்வந்தோ விநஶ்யேயு: । அதோ வ்யபதேஶ்யேந்ா விதுஷா கர்மைவ கர்தவ்யம் ।। ௨௩ – ௨௪।।
ஸக்தா: கர்மண்யவித்வாம்ஸோ யதா குர்வந்தி பாரத ।
குர்யாத்வித்வாம்ஸ்ததாஸக்தஶ்சிகீர்ஷுர்லோகஸம்க்ரஹம் ।। ௨௫ ।।
ந புத்திபேதம் ஜநயேதஜ்ஞாநாம் கர்மஸங்கிநாம் ।
ஜோஷயேத்ஸர்வகர்மாணி வித்வாந் யுக்த: ஸமாசரந் ।। ௨௬ ।।
அவித்வாம்ஸ: ஆத்மந்யக்ருத்ஸ்நவித:, கர்மணி ஸக்தா: கர்மண்யவர்ஜநீயஸம்பந்தா: ஆத்மந்யக்ருத்ஸ்நவித்தயா ததப்யாஸரூபஜ்ஞாநயோகேऽநதிக்ருதா: கர்மயோகாதிகாரிண: கர்மயோகமேவ யதா ஆத்மதர்ஶநாய குர்வதே, ததா ஆத்மநி க்ருத்ஸ்நவித்தயா கர்மண்யஸக்த: ஜ்ஞாநயோகாதிகாரயோக்யோऽபி வ்யபதேஶ்ய: ஶிஷ்டோ லோகரக்ஷார்தம் ஸ்வாசாரேண ஶிஷ்டலோகாநாம் தர்மநிஶ்சயம் சிகீர்ஷு: கர்மயோகமேவ குர்யாத் । அஜ்ஞாநாமாத்மந்யக்ருத்ஸ்நவித்தயா ஜ்ஞாநயோகோபாதாநாஶக்தாநாம் முமுக்ஷூணாம் கர்மஸங்கிநாமநாதிகர்மவாஸநயா கர்மண்யேவ நியதத்வேந கர்மயோகாதிகாரிணாம் கர்மயோகாதந்யதாத்மாவலோகநஸாதநமஸ்தீதி ந புத்திபேதம் ஜநயேத் । கிம் தர்ஹி? ஆத்மநி க்ருத்ஸ்நவித்தயா ஜ்ஞாநயோகஶக்தோऽபி பூர்வோக்தரீத்யா, ‘கர்மயோக ஏவ ஜ்ஞாநயோகநிரபேக்ஷ: ஆத்மாவலோகநஸாதநம்‘ இதி புத்த்யா யுக்த: கர்மைவாசரந் ஸகலகர்மஸு அக்ருத்ஸ்நவிதாம் ப்ரீதிம் ஜநயேத் ।। ௨௫ – ௨௬।।
கர்மயோகமநுதிஷ்டதோ விதுஷோऽவிதுஷஶ்ச விஶேஷம் ப்ரதர்ஶயந் கர்மயோகாபேக்ஷிதமாத்மந: அகர்த்ருத்வா-நுஸந்தாநப்ரகாரமுபதிஶதி –
ப்ரக்ருதே: க்ரியமாணாணி குணை: கர்மாணி ஸர்வஶ: ।
அஹங்காரவிமூடாத்மா கர்தாஹமிதி மந்யதே ।। ௨௭ ।।
தத்த்வவித்து மஹாபாஹோ குணகர்மவிபாகயோ: ।
குணா குணேஷு வர்தந்த இதி மத்வா ந ஸஜ்ஜதே ।। ௨௮ ।।
ப்ரக்ருதேர்குணை: ஸத்த்வாதிபி: ஸ்வாநுரூபம் க்ரியமாணாநி கர்மாணி ப்ரதி அஹங்காரவிமூடாத்மா, அஹம் கர்தேதி மந்யதே அஹங்காரேண விமூட ஆத்மா யஸ்யாஸாவஹங்காரவிமூடாத்மா அஹங்காரோ நாம அநஹமர்தே ப்ரக்ருதாவஹமபிமாந: தேந அஜ்ஞாதஸ்வரூபோ குணகர்மஸு அஹம் கர்தேதி மந்யத இத்யர்த: । குணகர்மவிபாகயோ: ஸத்த்வாதிகுணவிபாகே தத்தத்கர்மவிபாகே ச தத்த்வவித், குணாஸ்ஸத்த்வாதய: குணேஷு ஸ்வேஷு கார்யேஷு வர்தந்த இதி மத்வா குணகர்மஸு அஹம் கர்தேதி ந ஸஜ்ஜதே ।। ௨௭ – ௨௮।।
ப்ரக்ருதேர்குணஸம்மூடா: ஸஜ்ஜந்தே குணகர்மஸு ।
தாநக்ருத்ஸ்நவிதோ மந்தாந் க்ருத்ஸ்நவிந்ந விசாலயேத் ।। ௨௯ ।।
அக்ருத்ஸ்நவித: ஸ்வாத்மதர்ஶநாய ப்ரவ்ருத்தா: ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டதயா ப்ரக்ருதேர்குணைர்யதாவஸ்திதாத்மநி ஸம்மூடா: குணகர்மஸு க்ரியாஸ்வேவ ஸஜ்ஜந்தே, ந தத்விவிக்தாத்மஸ்வரூபே । அதஸ்தே ஜ்ஞாநயோகாய ந ப்ரபவந்தீதி கர்மயோக ஏவ தேஷாமதிகார: । ஏவம்பூதாம்ஸ்தாந்மந்தாநக்ருத்ஸ்நவித: க்ருத்ஸ்நவித்ஸ்வயம் ஜ்ஞாநயோகாவஸ்தாநேந ந விசாலயேத்। தே கில மந்தா: ஶ்ரேஷ்டஜநாசாராநுவர்திந: கர்மயோகாதுத்திதமேநம் த்ருஷ்ட்வா கர்மயோகாத்ப்ரசலிதமநஸோ பவேயு: । அத: ஶ்ரேஷ்ட: ஸ்வயமபி கர்மயோகே திஷ்டநாத்மயாதாத்ம்யஜ்ஞாநேநாத்மந: அகர்த்ருத்வமநுஸந்ததாந:, கர்மயோக ஏவாத்மாவலோகநே நிரபேக்ஷஸாதநமிதி தர்ஶயித்வா தாநக்ருத்ஸ்நவிதோ ஜோஷயேதித்யர்த: । ஜ்ஞாநயோகாதிகாரிணோऽபி ஜ்ஞாநயோகாதஸ்யைவ ஜ்யாயஸ்த்வம் பூர்வமேவோக்தம் । அதோ வ்யபதேஶ்யோ லோகஸம்க்ரஹாயைதமேவ குர்யாத் ।। ௨௯ ।।
ப்ரக்ருதிவிவிக்தாத்மஸ்வபாவநிரூபணேந குணேஷு கர்த்ருத்வமாரோப்ய கர்மாநுஷ்டாநப்ரகார உக்த: குணேஷு கர்த்ருத்வாநுஸந்தாநம் சேதமேவ ஆத்மநோ ந ஸ்வரூபப்ரயுக்தமிதம் கர்த்ருத்வம், அபி து குணஸம்பர்கக்ருதமிதி ப்ராப்தாப்ராப்தவிவேகேந குணக்ருதமித்யநுஸந்தாநம் இதாநீமாத்மநாம் பரமபுருஷஶரீரதயா தந்நியாம்யத்வஸ்வரூபநிரூபணேந பகவதி புருஷோத்தமே ஸர்வாத்மபூதே குணக்ருதம் ச கர்த்ருத்வமாரோப்ய கர்மகர்தவ்யதோச்யதே
மயி ஸர்வாணி கர்மாணி ஸம்ந்யஸ்யாத்யாத்மசேதஸா ।
நிராஶீர்நிர்மமோ பூத்வா யுத்யஸ்வ விகதஜ்வர: ।। ௩௦ ।।
மயி ஸர்வேஶ்வரே ஸர்வபூதாந்தராத்மபூதே ஸர்வாணி கர்மாண்யத்யாத்மசேதஸா ஸம்ந்யஸ்ய, நிராஶீர்நிர்மமஶ்ச விகதஜ்வரோ யுத்தாதிகம் ஸர்வம் சோதிதம் கர்ம குருஷ்வ । ஆத்மநி யச்சேத: ததத்யாத்மசேத: । ஆத்மஸ்வரூபவிஷயேண ஶ்ருதிஶதஸித்தேந ஜ்ஞாநேநேத்யர்த: । அந்த: ப்ரவிஷ்ட: ஶாஸ்தா ஜநாநாம் ஸர்வாத்மா ….. அந்த: ப்ரவிஷ்டம் கர்தாரமேதம் (யஜு.ஆ.௩.௧௧.௨௧,௨௩), ஆத்மநி திஷ்டநாத்மநோऽந்தரோ யமாத்மா ந வேத யஸ்யாத்மா ஶரீரம் ய ஆத்மாநமந்தரோ யமயதி, ஸ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத: (ப்ரு.௫.௭.௨௩) இத்யேவமாத்யா: ஶ்ருதய: பரமபுருஷப்ரவர்த்யம் தச்சரீரபூதமேநமாத்மாநம், பரமபுருஷம் ச ப்ரவர்தயிதாரமாசக்ஷதே । ஸ்ம்ருதயஶ்ச ப்ரஶாஸிதாரம் ஸர்வேஷாம் (மநு.௧௨.௧௨௨) இத்யாத்யா: । ஸர்வஸ்ய சாஹம் ஹ்ருதி ஸந்நிவிஷ்டோ மத்த: ஸ்ம்ருதிர்ஜ்ஞாநமபோஹநம் ச (ப.கீ.௧௫.௫௫), ஈஶ்வரஸ்ஸர்வபூதாநாம் ஹ்ருத்தேஶேऽர்ஜுந திஷ்டதி । ப்ராமயந் ஸர்வபூதாநி யந்த்ராரூடாநி மாயயா ।। (ப.கீ.௧௮.௫௩௧) இதி வக்ஷ்யதே । அதோ மச்சரீரதயா மத்ப்ரவர்த்யாத்மஸ்வரூபாநுஸந்தாநேந ஸர்வாணி கர்மாணி மயைவ க்ரியமாணாநீதி மயி பரமபுருஷே ஸம்ந்யஸ்ய, தாநி ச கேவலம் மதாராதநாநீதி க்ருத்வா தத்பலே நிராஶீ:, தத ஏவ தத்ர கர்மணி மமதாரஹிதோ பூத்வா விகதஜ்வரோ யுத்தாதிகம் குருஷ்வ ஸ்வகீயேநாத்மநா கர்த்ரா ஸ்வகீயைஶ்சோபகரணை: ஸ்வாராதநைகப்ரயோஜநாய பரமபுருஷ: ஸர்வஶேஷீ ஸர்வேஶ்வர: ஸ்வயமேவ ஸ்வகர்மாணி காரயதீத்யநுஸந்தாய, கர்மஸ்மமதாரஹித:, ப்ராசீநேநாநாதிகாலப்ரவ்ருத்தாநந்த-பாபஸஞ்சயேந கதமஹம் பவிஷ்யாமீத்யேவம்பூதாந்தர்ஜ்வரவிநிர்முக்த:, பரமபுருஷ ஏவ கர்மபிராராதிதோ பந்தாந்மோசயிஷ்யதீதி ஸுகேந கர்மயோகமேவ குருஷ்வித்யர்த: । தமீஶ்வராணாம் பரமம் மஹேஶ்வரம் தம் தைவதாநாம் பரமம் ச தைவதம் (ஶ்வே.௬.௭), பதிம் விஶ்வஸ்ய, பதிம் பதீநாம் (ஶ்வே.௬.௭) இத்யாதிஶ்ருதிஸித்தம் ஹி ஸர்வேஶ்வரத்வம் ஸர்வஶேஷித்வம் ச । ஈஶ்வரத்வம் நியந்த்ருத்வம், ஶேஷித்வம் பதித்வம் ।। ௩௦ ।। அயமேவ ஸாக்ஷாதுபநிஷத்ஸாரபூதோऽர்த இத்யாஹ –
யே மே மதமிதம் நித்யமநுதிஷ்டந்தி மாநவா: ।
ஶ்ரத்தாவந்தோऽநஸூயந்தோ முச்யந்தே தேऽபி கர்மபி: ।। ௩௧ ।।
யே மாநவா: ஶாஸ்த்ராதிகாரிண: அயமேவ ஶாஸ்த்ரார்த இதி ஏதந்மே மதம் நிஶ்சித்ய ததாநுதிஷ்டந்தி, யே சாநநுதிஷ்டந்தோऽப்யஸ்மிந் ஶாஸ்த்ரார்தே ஶ்ரத்ததாநா பவந்தி, யே சாஶ்ரத்ததாநா அபி ஏவம் ஶாஸ்த்ரார்தோ ந ஸம்பவதீதி நாப்யஸூயந்தி அஸ்மிந்மஹாகுணே ஶாஸ்த்ரார்தே தோஷமநாவிஷ்குர்வந்தோ பவந்தீத்யர்த: தே ஸர்வே பந்தஹேதுபிரநாதிகாலாரப்தைஸ்ஸர்வை: கர்மபிர்முச்யந்தே தேऽபி இத்யபிஶப்தாதேஷாம் ப்ருதக்கரணம் । இதாநீம் அநநுதிஷ்டந்த: அப்யஸ்மிந் ஶாஸ்த்ரார்தே ஶ்ரத்ததாநா அநப்யஸூயவஶ்ச ஶ்ரத்தயா சாநஸூயயா ச க்ஷீணபாபா: அசிரேணேமமேவ ஶாஸ்த்ரார்தமநுஷ்டாய முச்யந்த இத்யர்த: ।। ௩௧ ।।
பகவதபிமதமௌபநிஷதமர்தமநநுதிஷ்டதாமஶ்ரத்ததாநாநாமப்யஸூயதாம் ச தோஷமாஹ
யே த்வேததப்யஸூயந்தோ நாநுதிஷ்டந்தி மே மதம் ।
ஸர்வஜ்ஞாநவிமூடாம்ஸ்தாந் வித்தி நஷ்டாநசேதஸ: ।। ௩௨ ।।
யே த்வேதத்ஸர்வமாத்மவஸ்து மச்சரீரதயா மதாதாரம் மச்சேஷபூதம் மதேகப்ரவர்த்யமிதி மே மதம் நாநுதிஷ்டந்தி நைவமநுஸந்தாய ஸர்வாணி கர்மாணி குர்வதே, யே ச ந ஶ்ரத்தததே, யே சாப்யஸூயந்தோ வர்தந்தே தாந் ஸர்வேஷு ஜ்ஞாநேஷு விஶேஷேண மூடாந் தத ஏவ நஷ்டாந், அசேதஸோ வித்தி சேத:கார்யம் ஹி வஸ்துயாதாத்ம்யநிஶ்சய: ததபாவாதசேதஸ: விபரீதஜ்ஞாநா: ஸர்வத்ர விமூடாஶ்ச ।। ௩௨ ।।
ஏவம் ப்ரக்ருதிஸம்ஸர்கிணஸ்தத்குணோத்ரேகக்ருதம் கர்த்ருத்வம், தச்ச பரமபுருஷாயத்தமித்யநுஸந்தாய கர்மயோகயோக்யேந ஜ்ஞாநயோகயோக்யேந ச கர்மயோகஸ்ய ஸுஶகத்வாதப்ரமாதத்வாதந்தர்கதாத்மஜ்ஞாநதயா நிரபேக்ஷத்வாத், இதரஸ்ய துஶ்ஶகத்வாத்ஸப்ரமாதத்வாச்ஶரீரதாரணாத்யர்ததயா கர்மாபேக்ஷத்வாத்கர்மயோக ஏவ கர்தவ்ய: வ்யபதேஶ்யஸ்ய து விஶேஷத: ஸ ஏவ கர்தவ்ய: இதி சோக்தம் । அத: பரமத்யாயஶேஷேண ஜ்ஞாநயோகஸ்ய துஶ்ஶகதயா ஸப்ரமாததோச்யதே –
ஸத்ருஶம் சேஷ்டதே ஸ்வஸ்யா: ப்ரக்ருதேர்ஜ்ஞாநவாநபி ।
ப்ரக்ருதிம் யாந்தி பூதாநி நிக்ரஹ: கிம் கரிஷ்யதி ।। ௩௩ ।।
ப்ரக்ருதிவிவிக்தமீத்ருஶமாத்மஸ்வரூபம், ததேவ ஸர்வதாநுஸந்தேயமிதி ச ஶாஸ்த்ராணி ப்ரதிபாதயந்தீதி ஜ்ஞாநவாநபி ஸ்வஸ்யா: ப்ரக்ருதே: ப்ராசீநவாஸநாயாஸ்ஸத்ருஶம் ப்ராக்ருதவிஷயேஷ்வேவ சேஷ்டதே குத:? ப்ரக்ருதிம் யாந்தி பூதாநி அசித்ஸம்ஸ்ருஷ்டா ஜந்தவோऽநாதிகாலப்ரவ்ருத்தவாஸநாமேவாநுயாந்தி தாநி வாஸநாநுயாயீநி பூதாநி ஶாஸ்த்ரக்ருதோ நிக்ரஹ: கிம் கரிஷ்யதி।। ௩௩ ।। ப்ரக்ருத்யநுயாயித்வப்ரகாரமாஹ –
இந்த்ரியஸ்யேந்த்ரியஸ்யார்தே ராகத்வேஷௌ வ்யவஸ்திதௌ ।
தயோர்ந வஶமாகச்சேத்தௌ ஹ்யஸ்ய பரிபந்திநௌ ।। ௩௪ ।।
ஶ்ரோத்ராதிஜ்ஞாநேந்த்ரியஸ்யார்தே ஶப்தாதௌ வாகாதிகர்மேந்த்ரியஸ்ய சார்தே வசநாதௌ ப்ராசீநவாஸநாஜநித-ததநுபுபூஷாரூபோ யோ ராகோऽவர்ஜநீயோ வ்யவஸ்திதஸ்தநுபவே ப்ரதிஹதே சாவர்ஜநீயோ யோ த்வேஷோ வ்யவஸ்தித:, தாவேவம் ஜ்ஞாநயோகாய யதமாநம் நியமிதஸர்வேந்த்ரியம் ஸ்வவஶே க்ருத்வா ப்ரஸஹ்ய ஸ்வகார்யேஷு ஸம்யோஜயத:। ததஶ்சாயமாத்மஸ்வரூபாநுபவவிமுகோ விநஷ்டோ பவதி । ஜ்ஞாநயோகாரம்பேண ராகத்வேஷவஶமாகம்ய ந விநஶ்யேத்। தௌ ஹி ராகத்வேஷௌ அஸ்ய துர்ஜயௌ ஶத்ரூ ஜ்ஞாநாப்யாஸம்வாரயத: ।।௩௪।।
ஶ்ரேயாந் ஸ்வதர்மோ விகுண: பரதர்மாத்ஸ்வநுஷ்டிதாத் ।
ஸ்வதர்மே நிதநம் ஶ்ரேய: பரதர்மோ பயாவஹ: ।। ௩௫ ।।
அத: ஸுஶகதயா ஸ்வதர்மபூத: கர்மயோகோ விகுணோऽப்யப்ரமாதகர்ப: ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்ய துஶ்ஶகதயா பரதர்மபூதாஜ்ஜ்ஞாநயோகாத்ஸகுணாதபி கிம்சித்காலமநுஷ்டிதாத்ஸப்ரமாதாச்ச்ரேயாந் ஸ்வேநைவோபாதாதும் யோக்யதயா ஸ்வதர்மபூதே கர்மயோகே வர்தமாநஸ்யைகஸ்மிந் ஜந்மந்யப்ராப்தபலதயா நிதநமபி ஶ்ரேய:, அநந்தராயஹததயாநந்தரஜந்மந்யபி அவ்யாகுலகர்மயோகாரம்பஸம்பவாத் । ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்ய ஸ்வேநைவோபாதாதுமஶக்யதயா பரதர்மபூதோ ஜ்ஞாநயோக: ப்ரமாதகர்பதயா பயாவஹ: ।।௩௫।।
அர்ஜுந உவாச
அத கேந ப்ரயுக்தோऽயம் பாபம் சரதி பூருஷ: ।
அநிச்சந்நபி வார்ஷ்ணேய பலாதிவ நியோஜித: ।। ௩௬ ।।
அதாயம் ஜ்ஞாநயோகாய ப்ரவ்ருத்த: புருஷ: ஸ்வயம் விஷயாநநுபவிதுமநிச்சந்நபி கேந ப்ரயுக்தோ விஷயாநுபவரூபம் பாபம் பலாந்நியோஜித இவ சரதி ।। ௩௬ ।।
ஶ்ரீபகவாநுவாச
காம ஏஷ க்ரோத ஏஷ ரஜோகுணஸமுத்பவ: ।
மஹாஶநோ மஹாபாப்மா வித்த்யேநமிஹ வைரிணம் ।। ௩௭ ।।
அஸ்யோத்பவாபிபவரூபேண வர்தமாநகுணமயப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்ய ஜ்ஞாநாயாரப்தஸ்ய ரஜோகுணஸமுத்பவ: ப்ராசீநவாஸநாஜநித: ஶப்தாதிவிஷய: காமோ மஹாஶந: ஶத்ரு: விஷயேஷ்வேநமாகர்ஷதி । ஏஷ ஏவ ப்ரதிஹதகதி: ப்ரதிஹதிஹேதுபூதசேதநாந் ப்ரதி க்ரோதரூபேண பரிணதோ மஹாபாப்மா பரஹிம்ஸாதிஷு ப்ரவர்தயதி । ஏநம் ரஜோகுணஸமுத்பவம் ஸஹஜம் ஜ்ஞாநயோகவிரோதிநம் வைரிணம் வித்தி ।। ௩௭ ।।
தூமேநாவ்ரியதே வஹ்நிர்யதாதர்ஶோ மலேந ச ।
யதோல்பேநாவ்ருதோ கர்பஸ்ததா தேநேதமாவ்ருதம் ।। ௩௮ ।।
யதா தூமேந வஹ்நிராவ்ரியதே, யதா ஆதர்ஶோ மலேந, யதா ச உல்பேநாவ்ருதோ கர்ப:, ததா தேந காமேந இதம் ஜந்துஜாதமாவ்ருதம் ।। ௩௮ ।।
ஆவரணப்ரகாரமாஹ –
ஆவ்ருதம் ஜ்ஞாநமேதேந ஜ்ஞாநிநோ நித்யவைரிணா ।
காமரூபேண கௌந்தேய துஷ்பூரேணாநலேந ச ।। ௩௯ ।।
அஸ்ய ஜந்தோ: ஜ்ஞாநிந: ஜ்ஞாநஸ்வபாவஸ்யாத்மவிஷயம் ஜ்ஞாநமேதேந காமகாரேண விஷயவ்யாமோஹ-ஜநநேந நித்யவைரிணா ஆவ்ருதம் துஷ்பூரேண ப்ராப்த்யநர்ஹாவிஷயேண, அநலேந ச பர்யாப்திரஹிதேந ।। ௩௯ ।।
கைருபகரணைரயம் காம ஆத்மாநமதிஷ்டிதீத்யத்ராஹ –
இந்த்ரியாணி மநோ புத்திரஸ்யாதிஷ்டாநமுச்யதே ।
ஏதைர்விமோஹயத்யேஷ ஜ்ஞாநமாவ்ருத்ய தேஹிநம் ।। ௪௦।।
அதிதிஷ்டத்யேபிரயம் காம ஆத்மாநமிதீந்த்ரியாணி மநோ புத்திரஸ்யாதிஷ்டாநம் ஏதைரிந்த்ரியமநோபுத்திபி: காமோऽதிஷ்டாநபூதைர்விஷயப்ரவணைர்தேஹிநம் ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டம் ஜ்ஞாநமாவ்ருத்ய விமோஹயதி விவிதம் மோஹயதி, ஆத்மஜ்ஞாநவிமுகம் விஷயாநுபவபரம் கரோதீத்யர்த: ।। ௪௦ ।।
தஸ்மாத்த்வமிந்த்ரியாண்யாதௌ நியம்ய பரதர்ஷப ।
பாப்மாநம் ப்ரஜஹி ஹ்யேநம் ஜ்ஞாநவிஜ்ஞாநநாஶநம் ।। ௪௧ ।।
யஸ்மாத்ஸர்வேந்த்ரியவ்யாபாரோபரதிரூபே ஜ்ஞாநயோகே ப்ரவ்ருத்தஸ்யாயம் காமரூப: ஶத்ரு: விஷயாபிமுக்யகரணேந ஆத்மநி வைமுக்யம் கரோதி, தஸ்மாத்ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டதயேந்த்ரியவ்யாபாரப்ரவணஸ்த்வமாதௌ மோக்ஷோபாயாரம்பஸமய ஏவ, இந்த்ரியவ்யாபாரரூபே கர்மயோகே இந்த்ரியாணி நியம்ய, ஏநம் ஜ்ஞாநவிஜ்ஞாநநாஶநம் ஆத்மஸ்வரூபவிஷயஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய தத்விவேகவிஷயஸ்ய ச நாஶநம் பாப்மாநம் காமரூபம் வைரிணம் ப்ரஜஹி நாஶய ।। ௪௧ ।।
ஜ்ஞாநவிரோதிஷு ப்ரதாநமாஹ –
இந்த்ரியாணி பராண்யாஹுரிந்த்ரியேப்ய: பரம் மந: ।
மநஸஸ்து பரா புத்திர்யோ புத்தே: பரதஸ்து ஸ: ।। ௪௨ ।।
ஜ்ஞாநவிரோதே ப்ரதாநாநீந்த்ரியாண்யாஹு:, யத இந்த்ரியேஷு விஷயவ்யாப்ருதேஷு ஆத்மநி ஜ்ஞாநம் ந ப்ரவர்ததே । இந்த்ரியேப்ய: பரம் மந: இந்த்ரியேஷு உபரதேஷ்வபி மநஸி விஷயப்ரவணே ஆத்மஜ்ஞாநம் ந ஸம்பவதி । மநஸஸ்து பரா புத்தி: மநஸி வ்ருத்த்யந்தரவிமுகேऽபி விபரீதாத்யவஸாயப்ரவ்ருத்தௌ ஸத்யாம் ஜ்ஞாநம் ந ப்ரவர்ததே । ஸர்வேஷு புத்திபர்யந்தேஷு உபரதேஷ்வபீச்சாபர்யாய: காமோ ரஜஸ்ஸமுத்பவோ வர்ததே சேத், ஸ ஏவைதாநீந்த்ரியாதீந்யபி ஸ்வவிஷயே வர்தயித்வா ஆத்மஜ்ஞாநம் நிருணத்தி । ததிதமுச்யதே, யோ புத்தே: பரஸ்து ஸ: இதி।புத்தேரபி ய: பரஸ்ஸ காம இத்யர்த: ।। ௪௨ ।।
ஏவம் புத்தே: பரம் புத்த்வா ஸம்ஸ்தப்யாத்மாநமாத்மநா ।
ஜஹி ஶத்ரும் மஹாபாஹோ காமரூபம் துராஸதம் ।। ௪௩ ।।
ஏவம் புத்தேரபி பரம் காமம் ஜ்ஞாநயோகவிரோதிநம் வைரிணம் புத்த்வா ஆத்மாநம் மந: ஆத்மநா புத்த்யா கர்மயோகேऽவஸ்தாப்ய ஏநம் காமரூபம் துராஸதம் ஶத்ரும் ஜஹி நாஶயேதி ।। ௪௩ ।।
।। இதி ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யே த்ருதீயோऽத்யாய: ।। ௩।।
