பகவத்ராமாநுஜவிரசிதம்

ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யம்

தஶமோத்யாய:

பக்தியோக: ஸபரிகர உக்த: । இதாநீம் பக்த்யுத்பத்தயே தத்விவ்ருத்தயே ச ப்கவதோ நிரங்குஶ-ஐஶ்வர்யாதிகல்யாணகுணகணாநந்த்யம், க்ருத்ஸ்நஸ்ய ஜகதஸ்தச்சரீரதயா ததாத்மகத்வேந தத்ப்ரவர்த்யத்வம் ச ப்ரபஞ்ச்யதே –

ஶ்ரீபகவாநுவாச

பூய ஏவ மஹாபாஹோ ஶ்ருணு மே பரமம் வச: ।

யத்தேऽஹம் ப்ரீயமாணாய வக்ஷ்யாமி ஹிதகாம்யயா    ।।௧ ।।

மம மாஹாத்ம்யம் ஶ்ருத்வா ப்ரீயமாணாய தே மத்பக்த்யுத்பத்திவிவ்ருத்திரூபஹிதகாமநயா பூயோ மந்மாஹாத்ம்யப்ரபஞ்ச-விஷயமேவ பரமம் வசோ யத்வக்ஷ்யாமி ததவஹிதமநாஶ்ஶ்ருணு ।। ௧ ।।

ந மே விது: ஸுரகணா: ப்ரபவம் ந மஹர்ஷய:  ।

அஹமாதிர்ஹி தேவாநாம் மஹர்ஷீணாம் ச ஸர்வஶ:            ।। ௨ ।।

ஸுரகணாமஹர்ஷயஶ்சாதீந்த்ரியார்ததர்ஶிநோऽதிகதரஜ்ஞாநா அபி மே ப்ரபவம் ப்ரபாவம் ந விது: மம நாமகர்மஸ்வரூபஸ்வபாவாதிகம் ந ஜாநந்தி யதஸ்தேஷாம் தேவாநாம் மஹர்ஷீணாம் ச ஸர்வஶோऽஹமாதி: தேஷாம் ஸ்வரூபஸ்ய ஜ்ஞாநஶக்த்யாதேஶ்சாஹமாதி: தேஷாம் தேவத்வமஹர்ஷித்வாதிஹேதுபூதபுண்யாநுகுணம் மயா தத்தம் ஜ்ஞாநம் பரிமிதம் அதஸ்தே பரிமிதஜ்ஞாநா மத்ஸ்வரூபாதிகம் யதாவந்ந ஜாநந்தி ।। ௨ ।।

ததேதத்தேவாத்யசிந்த்யஸ்வயாதாத்ம்யவிஷயஜ்ஞாநம் பக்த்யுத்பத்திவிரோதிபாபவிமோசநோபாயமாஹ –

யோ மாமஜமநாதிம் ச வேத்தி லோகமஹேஶ்வரம்  ।

அஸம்மூடஸ்ஸ மர்த்யேஷு ஸர்வபாபை: ப்ரமுச்யதே             ।। ௩ ।।

ந ஜாயத இத்யஜ:, அநேந விகாரித்ரவ்யாதசேதநாத்தத்ஸம்ஸ்ருஷ்டாத்ஸம்ஸாரிசேதநாச்ச விஸஜாதீயத்வமுக்தம்। ஸம்ஸாரிசேதநஸ்ய ஹி கர்மக்ருதாசித்ஸம்ஸர்கோ ஜந்ம । அநாதிமித்யநேந பதேந ஆதிமதோऽஜாந்முக்தாத்மநோ விஸஜாதீயத்வமுக்தம் । முக்தாத்மநோ ஹ்யஜத்வமாதிமத் தஸ்ய ஹேயஸம்பந்தஸ்ய பூர்வவ்ருத்தத்வாத்ததர்ஹாதாஸ்தி । அதோऽநாதிமித்யநேந ததநர்ஹாதயா தத்ப்ரத்யநீகதோச்யதே நிரவத்யம் (ஶ்வே.௬.௧௯) இத்யாதிஶ்ருத்யா ச । ஏவம் ஹேயஸம்பந்தப்ரத்யநீகஸ்வரூபதயா ததநர்ஹம் மாம் லோகமஹேஶ்வரம் லோகேஶ்வராணாமபீஶ்வரம் மர்த்யேஷ்வஸம்மூடோ யோ வேத்தி இதரஸஜாதீயதயைகீக்ருத்ய மோஹ: ஸம்மோஹ:, தத்ரஹிதோऽஸம்மூட: ஸ மத்பக்த்யுத்பத்திவிரோதிபிஸ்ஸர்வை: பாபை: ப்ரமுச்யதே । ஏததுக்தம் பவதி  லோகே மநுஷ்யாணாம் ராஜா இதரமநுஷ்யஸஜாதீய: கேநசித்கர்மணா ததாதிபத்யம் ப்ராப்த: ததா தேவாநாமதிபதிரபி ததாண்டாதிபதிரபீதரஸம்ஸாரிஸஜாதீய: தஸ்யாபி பாவநாத்ரயாந்தர்கதத்வாத்। யோ ப்ரஹ்மாணம் விததாதி (ஶ்வே.௬.௮) இதி ஶ்ருதேஶ்ச । ததாந்யேऽபி யே கேசநாணிமாத்யைஶ்வர்யம் ப்ராப்தா: । அயம் து லோகமஹேஶ்வர: கார்யகாரணாவஸ்தாதசேதநாத்பத்தாந்முக்தாச்ச சேதநாதிஶிதவ்யாத்ஸர்வஸ்மாந்நிகிலஹேய-ப்ரத்யநீகாநவதி-காதிஶய அஸம்க்யேயகல்யாணகுணைகதாநதயா நியமநைகஸ்வபாவதயா ச விஸஜாதீய இதீத்ரஸஜாதீயதாமோஹரஹிதோ யோ மாம் வேத்தி, ஸ ஸர்வை: பாபை: ப்ரமுச்யதே இதி ।। ௩ ।।

ஏவம் ஸ்வஸ்வபாவாநுஸந்தாநேந பக்த்யுத்பத்திவிரோதிபாபநிரஸநம், விரோதிநிரஸநா தேவார்ததோ பக்த்யுத்பத்திம் ச ப்ரதிபாத்ய ஸ்வைஶ்வர்யஸ்வகல்யாணகுணகணப்ரபஞ்சாநுஸந்தாநேந பக்திவிவ்ருத்திப்ரகாரமாஹ –

புத்திர்ஜ்ஞாநமஸம்மோஹ: க்ஷமா ஸத்யம் தம: ஶம:  ।

ஸுகம் து:கம் பவோऽபாவோ பயம் சாபயமேவ ச           ।। ௪ ।।

அஹிம்ஸா ஸமதா துஷ்டிஸ்தபோ தாநம் யஶோऽயஶ:  ।

பவந்தி பாவா பூதாநாம் மத்த ஏவ ப்ருதக்விதா:  ।। ௫ ।।

புத்தி: மநஸோ நிரூபணஸாமர்த்யம், ஜ்ஞாநம் சிதசித்வஸ்துவிஶேஷவிஷயோ நிஶ்சய:, அஸம்மோஹ: பூர்வக்ருஹீதாத்ரஜதாதேர்விஸஜாதீயே ஶுக்திகாதிவஸ்துநி ஸஜாதீயதாபுத்திநிவ்ருத்தி: க்ஷமா மநோவிகாரஹேதௌ ஸத்யப்யவிக்ருதமநஸ்த்வம் ஸத்யம் யதாத்ருஷ்டவிஷயம் பூதஹிதரூபம் வசநம் । ததநுகுணா மநோவ்ருத்திரிஹாபிப்ரேதா, மநோவ்ருத்திப்ரகரணாத் । தம: பாஹ்யகரணாநாமநர்தவிஷயேப்யோ நியமநம் ஶம: அந்த:கரணஸ்ய ததா நியமநம் ஸுகமாத்மாநுகூலாநுபவ: து:கம் ப்ரதிகூலாநுபவ: பவ: பவநம் அநுகூலாநுபவஹேதுகம் மநஸோ பவநம் அபாவ: ப்ரதிகூலாநுபவஹேதுகோ மநஸோऽவஸாத: பயமாகாமிநோ து:கஸ்ய ஹேதுதர்ஶநஜம் து:கம் தந்நிவ்ருத்தி: அபயம் அஹிம்ஸா பரது:காஹேதுத்வம் ஸமதா ஆத்மநி ஸுக்ருத்ஸு விபக்ஷேஷு சார்தாநர்தயோஸ்ஸமமதித்வம் துஷ்டி: ஸர்வேஷ்வாத்மஸு த்ருஷ்டேஷு தோஷஸ்வபாவத்வம் தப: ஶாஸ்த்ரீயோ போகஸங்கோசரூப: காயக்லேஶ: தாநம் ஸ்வகீயபோக்யாநம் பரஸ்மை ப்ரதிபாதநம் யஶ: குணவத்தாப்ரதா அயஶ: – நைர்குண்யப்ரதா । ஏதச்சோபயம் ததநுகுணமநோவ்ருத்தித்வயம் மந்தவ்யம், தத்ப்ரகரணாத் । தபோதாநே ச ததா । ஏவமாத்யா: ஸர்வேஷாம் பூதாநாம் பாவா: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஹேதவோ மநோவ்ருத்தயோ மத்த ஏவ மத்ஸங்கல்பாயத்தா பவந்தி ।। ௪ – ௫ ।।

ஸர்வஸ்ய பூதஜாதஸ்ய ஸ்ருஷ்டிஸ்தித்யோ: ப்ரவர்தயிதாரஶ்ச மத்ஸம்கல்பாயத்தப்ரவ்ருத்தய இத்யாஹ –

மஹர்ஷயஸ்ஸப்த பூர்வே சத்வாரோ மநவஸ்ததா  ।

மத்பாவா மாநஸா ஜாதா யேஷாம் லோக இமா: ப்ரஜா:      ।। ௬ ।।

பூர்வே ஸப்த மஹர்ஷய: அதீதமந்வந்தரே யே ப்ருக்வாதயஸ்ஸப்த மஹர்ஷயோ நித்யஸ்ருஷ்டிப்ரவர்தநாய ப்ரஹ்மணோ மநஸ்ஸம்பவா:, நித்யஸ்திதிப்ரவர்தநாய யே ச ஸார்வணிகா நாம சத்வாரோ மநவ: ஸ்திதா:, யேஷாம் ஸந்தாநமயே லோகே ஜாதா இமா: ஸர்வா: ப்ரஜா: ப்ரதிக்ஷணமாப்ரலயாதபத்யாநாமுத்பாதகா: பாலகாஶ்ச பவந்தி தே ப்ருக்வாதயோ மநவஶ்ச மத்பாவா: மம யோ பாவ: ஸ ஏவ யேஷாம் பாவ: தே மத்பாவா:, மந்மதே ஸ்திதா:, மத்ஸங்கல்பாநுவர்திந இத்யர்த: ।। ௬ ।।

ஏதாம் விபூதிம் யோகம் ச மம யோ வேத்தி தத்த்வத:  ।

ஸோऽவிகம்பேந யோகேந யுஜ்யதே நாத்ர ஸம்ஶய:    ।। ௭ ।।

விபூதி: ஐஶ்வர்யம் । ஏதாம் ஸர்வஸ்ய மதாயத்தோத்பத்திஸ்திதிப்ரவ்ருத்திதாரூபாம் விபூதிம், மம ஹேயப்ரத்யநீககல்யாணகுணகணரூபம் யோகம் ச யஸ்தத்த்வதோ வேத்தி, ஸோऽவிகம்பேந அப்ரகம்ப்யேந பக்தியோகேந யுஜ்யதே । நாத்ர ஸம்ஶய: । மத்விபூதிவிஷயம் கல்யாணகுணவிஷயம் ச ஜ்ஞாநம் பக்தியோகவர்தநமிதி ஸ்வயமேவ த்ரக்ஷ்யஸீத்யபிப்ராய: ।। ௭ ।। விபூதிஜ்ஞாநவிபாகரூபாம் பக்திவ்ருத்திம் தர்ஶயதி –

அஹம் ஸர்வஸ்ய ப்ரபவோ மத்த: ஸர்வம் ப்ரவர்ததே  ।

இதி மத்வா பஜந்தே மாம் புதா பாவஸமந்விதா:        ।। ௮ ।।

அஹம், ஸர்வஸ்ய விசித்ரசிதசித்ப்ரபஞ்சஸ்ய ப்ரபவ: உத்பத்திகாரணம், ஸர்வம் மத்த ஏவ ப்ரவர்ததே இதீதம் மம ஸ்வாபாவிகம் நிரம்குஶைஶ்வர்யம், ஸௌஶீல்யஸௌந்தர்யவாத்ஸல்யாதிகல்யாணகுணகணயோகம் ச மத்வா புதா ஜ்ஞாநிந: பாவஸமந்விதா: மாம் ஸர்வகல்யாணகுணாந்விதம் பஜந்தே । பாவ: மநோவ்ருத்திவிஶேஷ: । மயி ஸ்ப்ருஹயாலவோ மாம் பஜந்த இத்யர்த: ।। ௮ ।। கதம்?

மச்சித்தா மத்கதப்ராணா போதயந்த: பரஸ்பரம்  ।

கதயந்தஶ்ச மாம் நித்யம் துஷ்யந்தி ச ரமந்தி ச  ।। ௯ ।।

மச்சித்தா: மயி நிவிஷ்டமநஸ:, மத்கதப்ராணா: மத்கதஜீவிதா:, மயா விநாத்மதாரணமலபமாநா இத்யர்த: ஸ்வை: ஸ்வைரநுபூதாந்மதீயாந் குணாந் பரஸ்பரம் போதயந்த:, மதீயாநி திவ்யாநி ரமணீயாநி கர்மாணி ச கதயந்த: துஷ்யந்தி ச ரமந்தி ச  வக்தாரஸ்தத்வசநேநாநந்யப்ரயோஜநேந துஷ்யந்தி ஶ்ரோதாரஶ்ச தச்ச்ரவணேநாநவதிகாதிஶயப்ரியேண ரமந்தே ।। ௯ ।।

தேஷாம் ஸததயுக்தாநாம் பஜதாம் ப்ரீதிபூர்வகம்  ।

ததாமி புத்தியோகம் தம் யேந மாமுபயாந்தி தே  ।। ௧௦ ।।

தேஷாம் ஸததயுக்தாநாம் மயி ஸததயோகமாஶம்ஸமாநாநாம் மாம் பஜமாநாநாமஹம் தமேவ புத்தியோகம் விபாகதஶாபந்நம் ப்ரீதிபூர்வகம் ததாமி யேந தே மாமுபயாந்தி ।। ௧௦ ।। கிஞ்ச,

தேஷாமேவாநுகம்பார்தமஹமஜ்ஞாநஜம் தம:  ।

நஶ்யாம்யாத்மபாவஸ்தோ ஜ்ஞாநதீபேந பாஸ்வதா    ।। ௧௧ ।।

தேஷாமேவாநுக்ரஹார்தமஹம், ஆத்மபாவஸ்த: தேஷாம் மநோவ்ருத்தௌ விஷயதயாவஸ்தித: மதீயாந் கல்யாணகுண-கணாம்ஶ்சாவிஷ்குர்வந்மத்விஷயஜ்ஞாநாக்யேந பாஸ்வதா தீபேந ஜ்ஞாநவிரோதிப்ராசீநகர்மரூபாஜ்ஞாநஜம் மத்வ்யதிரிக்தபூர்வாப்யஸ்த-விஷயப்ராவண்யரூபம் தமோ நாஶயாமி ।। ௧௧ ।।

அர்ஜுந உவாச

ஏவம் ஸகலேதரவிஸஜாதீயம் பகவதஸாதாரணம் ஶ்ருண்வதாம் நிரதிஶயாநந்தஜநகம் கல்யாணகுணகணயோகம் ததைஶ்வர்யவிததிம் ச ஶ்ருத்வா தத்விஸ்தாரம் ஶ்ரோதுகாமோऽர்ஜுந உவாச –

பரம் ப்ரஹ்ம பரம் தாம பவித்ரம் பரமம் பவாந்  ।

பரம் ப்ரஹ்ம பரம் தாம பரமம் பவித்ரமிதி யம் ஶ்ருதயோ வதந்தி, ஸ ஹி பவாந் । யதோ வா இமாநி பூதாநி ஜாயந்தே, யேந ஜாதாநி ஜீவந்தி, யத்ப்ரயந்த்யபிஸம்விஶந்தி, தத்விஜிஜ்ஞாஸஸ்வ தத்ப்ரஹ்மேதி (தை,உ,ப்ரு), ப்ரஹ்மவிதாப்நோதி பரம் (தை.உ.ஆ), ஸ யோ ஹ வை தத்பரமம் ப்ரஹ்ம வேத ப்ரஹ்மைவ பவதி (மு.௩.௨.௯) இதி । ததா பரம் தாம தாமஶப்தோ ஜ்யோதிர்வசந: பரம் ஜ்யோதி: அத யதத: பரோ திவோ ஜ்யோதிர்தீப்யதே (சா.௩.௧௩.௭), பரம் ஜ்யோதிருபஸம்பத்ய ஸ்வேந ரூபேணாபிநிஷ்பத்யதே (சா.௮.௧௨.௨), தம் தேவா ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதி: (௬.௪.௧௬) இதி । ததா ச பரமம் பவித்ரம் பரமம் பாவநம் ஸ்மர்துரஶேஷகல்மஷாஶ்லேஷகரம், விநாஶகரம் ச । யதா புஷ்கரபலாஶ ஆபோ ந ஶ்லிஷ்யந்தே ஏவமேவம்விதி பாபம் கர்ம ந ஶ்லிஷ்யதே (சா.௪.௧௪.௬), தத்யதேஷீகாதூலமக்நௌ ப்ரோதம் ப்ரதூயேதைவம் ஹாஸ்ய ஸர்வே பாப்மாந: ப்ரதூயந்தே (சா.௫.௨௪.௩), நாராயண பரம் ப்ரஹ்ம தத்த்வம் நகராயண: பர: । நாராயண பரோ ஜ்யோதிராத்மா நாராயண: பர: (நா.உ.) இதி ஹி ஶ்ருதயோ வதந்தி  ।। ௧௨ ।।

புருஷம் ஶாஶ்வதம் திவ்யமாதிதேவமஜம் விபும்            ।। ௧௨ ।।

ஆஹுஸ்த்வாம்ருஷய: ஸர்வே தேவர்ஷிர்நாரதஸ்ததா  ।

அஸிதோ தேவலோ வ்யாஸ: ஸ்வயம் சைவ ப்ரவீஷி மே  ।। ௧௩ ।।

ருஷயஶ்ச ஸர்வே பராவரதத்த்வயாதாத்ம்யவிதஸ்த்வாமேவ ஶாஶ்வதம் திவ்யம் புருஷமாதிதேவமஜம் விபுமாஹு: ததைவ தேவர்ஷிர்நாரத: அஸித: தேவல: வ்யாஸஶ்ச । யே ச தேவவிதோ விப்ரோ யே சாத்யாத்மவிதோ ஜநா: । தே வதந்தி மஹாத்மாநம் க்ருஷ்ணம் தர்மம் ஸநாதநம் ।। பவிதாணாம் ஹி கோவிந்த: பவித்ரம் பரமுச்யதே । புண்யாநாமபி புண்யோऽஸௌ மங்கலாநாம் ச மங்கலம் । த்ரைலோக்யம் புண்டரீகாக்ஷோ தேவதேவ: ஸநாதந: । ஆஸ்தே ஹரிரசிந்த்யாத்மா தத்ரைவ மதுஸூதந: ।। (பா.வ.௬௬), ஏஷ நாராயண: ஶ்ரீமாந் க்ஷீரார்ணவநிகேதந:  । நாகபர்யங்கமுத்ஸ்ருஜ்ய ஹ்யாகதோ மதுராம் புரீம் ।। (பா.வ.௮௬.௨௪), புண்யா த்வாரவதீ தத்ர யத்ராஸ்தே மதுஸூதஹ:  । ஸாக்ஷாத்தேவ: புராணோऽஸௌ ஸ ஹி தர்மஸ்ஸநாதந: । (பா.வ.௮௬.௨௮?) ததா, யத்ர நாராயணோ தேவ: பரமாத்மா ஸநாதந: । தத்ர க்ருத்ஸ்நம் ஜகத்பார்த  தீர்தாந்யாயதநாநி ச ।। தத்புண்யம் தத்பரம் ப்ரஹ்ம தத்தீர்தம் தத்தபோவநம் । தத்ர தேவர்ஷயஸ்ஸித்தா: ஸர்வே சைவ தபோதநா: ।। ஆதிதேவோ மஹாயோகீ யத்ராஸ்தே மதுஸூதந: । புண்யாநாமபி தத்புண்யம் மா பூத்தே ஸம்ஶயோऽத்ர வை ।। (பா.வ.௮௮), க்ருஷ்ண ஏவ ஹி லோகாநாமுத்பத்திரபி சாப்யய:  । க்ருஷ்ணஸ்ய ஹி க்ருதே பூதமிதம் விஶ்வம் சராசரம் ।।(பா.ஸ.௪.௨௩) இதி  । ததா ஸ்வயமேவ ப்ரவீஷி ச, பூமிரபோऽநலோ வாயு: கம் மநோ புதிரேவ ச । அஹம்கார இதீயம் மே பிந்நா ப்ரக்ருதிரஷ்டதா ।। (ப.கீ.௭.௪)  இத்யாதிநா, அஹம் ஸர்வஸ்ய ப்ரபவோ மத்தஸ்ஸர்வம் ப்ரவர்ததே (ப.கீ.௧௦.௮) இத்யந்தேந  ।।௧௨-௧௩।।

ஸர்வமேதத்ருதம் மந்யே யந்மாம் வதஸி கேஶவ  ।

ந ஹி தே பகவந் வ்யக்திம் விதுர்தேவா ந தாநவா:       ।। ௧௪ ।।

அத: ஸர்வமேதத்யதாவஸ்திதவஸ்துகதநம் மந்யே, ந ப்ரஶம்ஸாத்யபிப்ராயம் யந்மாம் ப்ரதி அநந்யஸாதாரணம் அநவதிகாதிஶயம் ஸ்வாபாவிகம் தவைஶ்வர்யம் கல்யாணகுணாநந்த்யம் ச வதஸி । அதோ பகவந்நிரதிஶய-ஜ்ஞாநஶக்திபலைஶ்வர்யவீர்யதேஜஸாம் நிதே, தே வ்யக்திம் வ்யஞ்ஜநப்ரகாரம் ந ஹி பரிமிதஜ்ஞாநா தேவா தாநவாஶ்ச விது:।।௧௪।।

ஸ்வயமேவாத்மநாத்மாநம் வேத்த த்வம் புருஷோத்தம  ।

பூதபாவந பூதேஶ தேவதேவ ஜகத்பதே          ।। ௧௫ ।।

ஹே புருஷோத்தம!, ஆத்மநா, ஆத்மாநம் த்வாம் ஸ்வயமேவ ஸ்வேந ஜ்ஞாநேநைவ வேத்த । பூதபாவந! ஸர்வேஷாம் பூதாநாமுத்பாதயித:, பூதேஶ! ஸர்வேஷாம் நியந்த:!, தேவதேவ! தைவதாநாமபி பரமதைவத!, யதா மநுஷ்யம்ருகபக்ஷிஸரீஸ்ருபாதீந் ஸௌந்தர்யஸௌஶீல்யாதிகல்யாணகுணகணைர்தைவதாநி அதீத்ய வர்தந்தே, ததா தாநி ஸர்வாணி தைவதாந்யபி தைஸ்தைர்குணைரதீத்ய வர்தமாந!, ஜகத்பதே! ஜகத்ஸ்வாமிந்! ।। ௧௫ ।।

வக்துமர்ஹாஸ்யஶேஷேண திவ்யா ஹ்யாத்மவிபூதய:  ।

யாபிர்விபூதிபிர்லோகாநிமாம்ஸ்த்வம் வ்யாப்ய திஷ்டஸி  ।। ௧௬ ।।

திவ்யா: த்வதஸாதாரண்யோ விபூதயோ யா:, தாஸ்த்வமேவாஶேஷேண வக்துமர்ஹாஸி । த்வமேவ வ்யஞ்ஜயேத்யர்த:। யாபிரநந்தாபிர்விபூதிபி:  யைர்நியமநவிஶேஷைர்யுக்த: இமாந் லோகாந் த்வம் நியந்த்ருத்வேந வ்யாப்ய திஷ்டஸி।।௧௬।।

கதம் வித்யாமஹம் யோகீ த்வாம் ஸதா பரிசிந்தயந்  ।

கேஷு கேஷு ச பாவேஷு சிந்த்யோऽஸி பகவந்மயா        ।। ௧௭ ।।

அஹம் யோகீ  பக்தியோகநிஷ்டஸ்ஸந் பக்த்யா த்வாம் ஸதா பரிசிந்தயந் சிந்தயிதும் ப்ரவ்ருத்த: சிந்தநீயம் த்வாம் பரிபூர்ணைஶ்வர்யாதிகல்யாணகுணகணம் கதம் வித்யாம்? பூர்வோக்தபுத்திஜ்ஞாநாதிபாவவ்யதிரிக்தேஷு கேஷு கேஷு ச பாவேஷு மயா நியந்த்ருத்வேந சிந்த்யோऽஸி? ।। ௧௭ ।।

விஸ்தரேணாத்மநோ யோகம் விபூதிம் ச ஜநார்தந  ।

பூய: கதய த்ருப்திர்ஹி ஶ்ருண்வதோ நாஸ்தி மேऽம்ருதம்      ।। ௧௮ ।।

அஹம் ஸர்வஸ்ய ப்ரபவோ மத்தஸ்ஸர்வம் ப்ரவர்ததே (௧௨.௮) இதி ஸம்க்ஷேபேணோக்தம் தவ ஸ்ரஷ்ட்ருத்வாதியோகம் விபூதிம் நியமநம் ச பூயோ விஸ்தரேண கதய । த்வயோச்யமாநம் த்வந்மாஹாத்ம்யாம்ருதம் ஶ்ருண்வதோ மே த்ருப்திர்நாஸ்தி ஹி  மமாத்ருப்திஸ்த்வயைவ விதிதேத்யபிப்ராய: ।। ௧௮ ।।

ஶ்ரீபகவாநுவாச

ஹந்த தே கதயிஷ்யாமி விபூதீராத்மநஶ்ஶுபா:  ।

ப்ராதாந்யத: குருஶ்ரேஷ்ட நாஸ்த்யந்தோ விஸ்தரஸ்ய மே      ।। ௧௯ ।।

ஹே குருஶ்ரேஷ்ட! மதீயா: கல்யாணீர்விபூதீ: ப்ராதாந்யதஸ்தே கதயிஷ்யாமி । ப்ராதந்யஶப்தேந உத்கர்ஷோ விவக்ஷித: புரோதஸாம் ச முக்யம் மாம் (ப.கீ.௧௦.௨௪) இதி ஹி வக்ஷ்யதே । ஜகத்யுத்க்ருஷ்டா: காஶ்சந விபூதீர்வக்ஷ்யாமி, விஸ்தரேண வக்தும் ஶ்ரோதும் ச ந ஶக்யதே, தாஸாமாநந்த்யாத் । விபூதித்வம் நாம நியாம்யத்வம் ஸர்வேஷாம் பூதாநாம் புத்த்யாதய: ப்ருதக்விதா பாவா மத்த ஏவ பவந்தீத்யுக்த்வா, ஏதாம் விபூதிம் யோகம் ச மம யோ வேத்தி தத்த்வத: (ப.கீ.௧௦.௭) இதி ப்ரதிபாதநாத் । ததா தத்ர யோகஶப்தநிர்திஷ்டம் ஸ்ரஷ்ட்ருத்வாதிகம் விபுதிஶப்தநிர்திஷ்டம் தத்ப்ரவர்த்யத்வமிதி ஹ்யுக்தம் புநஶ்ச, அஹம் ஸர்வஸ்ய ப்ரபவோ மத்தஸ்ஸர்வம் ப்ரவர்ததே । இதி மத்வா பஜந்தே மாம் புதா பாவஸமந்விதா: (ப.கீ.௧௦.௭) இதி ।। ௧௯ ।। தத்ர ஸர்வபூதாநாம் ப்ரவர்தநரூபம் நியமநமாத்மதயாவஸ்தாய இதீமமர்தம், யோகஶப்தநிர்திஷ்டம் ஸர்வஸ்ய ஸ்ரஷ்ட்ருத்வம் பாலயித்ருத்வம் ஸம்ஹர்த்ருத்வம் சேதி ஸுஸ்பஷ்டமாஹ –

அஹமாத்மா குடாகேஶ ஸர்வபூதாஶயஸ்தித:  ।

அஹமாதிஶ்ச மத்யம் ச பூதாநாமந்த ஏவ ச    ।। ௨௦ ।।

ஸர்வேஷாம் பூதாநாம் மம ஶரீரபூதாநாமாஶயே ஹ்ருதயே அஹமாத்மதயாவஸ்தித: । ஆத்மா ஹி நாம ஶரீரஸ்ய ஸர்வாத்மநா ஆதார:, நியந்தா, ஶேஷீ ச । ததா வக்ஷ்யதே, ஸர்வஸ்ய சாஹம் ஹ்ருதி ஸந்நிவிஷ்டோ மத்தஸ்ஸ்ம்ருதிர்ஜ்ஞாநமபோஹநம் ச (ப.கீ.௧௫.௧௫), ஈஶ்வரஸ்ஸர்வபூதாநாம் ஹ்ருத்தேஶேऽர்ஜுந திஷ்டதி । ப்ராமயந் ஸர்வபூதாநி யந்த்ராரூடாநி மாயயா ।। (ப.கீ.௧௮.௬௧) இதி। ஶ்ரூயதே ச, ய: ஸர்வேஷு பூதேஷு திஷ்டந் ஸர்வேப்யோ பூதேப்யோऽந்தரோ யம் ஸர்வாணி பூதாநி ந விது: (ப்ரு.௫.௭.௧௫), யஸ்ய ஸர்வாணி பூதாநி ஶரீரம் யஸ்ஸர்வாணி பூதாந்யந்தரோ யமயதி, ஏஷ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத: இதி, ய ஆத்மநி திஷ்டநாத்மநோऽந்தரோ யமாத்மா ந வேத யஸ்யாத்மா ஶரீரம் ய ஆத்மாநமந்தரோ யமயதி, ஸ த ஆத்மாந்தர்யாம்யம்ருத: (ஶத.௧௪.௫.௩௦) இதி ச। ஏவம் ஸர்வபூதாநாமாத்மதயாவஸ்திதோऽஹம் தேஷாமாதிர்மத்யம் சாந்தஶ்ச  தேஷாமுத்பத்திஸ்திதிப்ரலயஹேதுரித்யர்த: ।।௨௦।।

ஏவம் பகவத: ஸ்வவிபூதிபூதேஷு ஸர்வேஷ்வாத்மதயாவஸ்தாநம் தத்தச்சப்தஸாமாநாதிகரண்யநிர்தேஶஹேதும் ப்ரதிபாத்ய விபூதிவிஶேஷாந் ஸாமாநாதிகரண்யேந வ்யபதிஶதி । பகவத்யாத்மதயாவஸ்திதே ஹி ஸர்வே ஶப்தாஸ்தஸ்மிந்நேவ பர்யவஸ்யந்தி யதா தேவோ மநுஷ்ய: பக்ஷீ வ்ருக்ஷ: இத்யாதய: ஶப்தா: ஶரீராணி ப்ரதிபாதயந்த: தத்ததாத்மநி பர்யவஸ்யந்தி । பகவதஸ்தத்ததாத்மதயாவஸ்தாநமேவ தத்தச்சப்தஸாமாநாதிகரண்ய-நிபந்தநமிதி விபூத்யுபஸம்ஹாரே வக்ஷ்யதி ந ததஸ்தி விநா யத்ஸ்யாந்மயா பூதம் சராசரம் (௧௦.௩௯) இதி ஸர்வேஷாம் ஸ்வேநாவிநாபாவவசநாத் । அவிநாபாவஶ்ச நியாம்யதயேதி மத்தஸ்ஸர்வம் ப்ரவர்ததே (௧௦.௮) இத்யுபக்ரமோதிதம் ।

ஆதித்யாநாமஹம் விஷ்ணுர்ஜ்யோதிஷாம் ரவிரம்ஶுமாந்  ।

மரீசிர்மருதாமஸ்மி நக்ஷத்ராணாமஹம் ஶஶீ             ।। ௨௧ ।।

த்வாதஶஸம்க்யாஸம்க்யாதாநாமாதித்யாநாம் த்வாதஶோ ய உத்க்ருஷ்டோ விஷ்ணுர்நாமாதித்ய:, ஸோऽஹம் । ஜ்யோதிஷாம் ஜகதி ப்ரகாஶகாநாம் ய: அம்ஶுமாந் ரவி: ஆதித்யகண:, ஸோऽஹம் । மருதாமுத்க்ருஷ்டோ மரீசிர்ய:, ஸோऽஹமஸ்மி। நக்ஷத்ராணாமஹம் ஶஶீ। நேயம் நிர்தாரணே ஷஷ்டீ, பூதாநாமஸ்மி சேதநா (௧௦.௨௨) இதிவத் । நக்ஷத்ராணாம் பதிர்யஶ்சந்த்ர:, ஸோऽஹமஸ்மி।।௨௧।।

வேதாநாம் ஸாமவேதோऽஸ்மி தேவாநாமஸ்மி வாஸவ:  ।

இந்த்ரியாணாம் மநஶ்சாஸ்மி பூதாநாமஸ்மி சேதநா        ।। ௨௨ ।।

வேதாநாம்ருக்யஜுஸ்ஸாமாதர்வணாம் ய உத்க்ருஷ்ட: ஸாமவேத:, ஸோऽஹம் । தேவாநாமிந்த்ரோऽஹமஸ்மி । ஏகாதஶாநாமிந்த்ரியாணாம் யதுத்க்ருஷ்டம் மந இந்த்ரியம், ததஹமஸ்மி । இயமபி ந நிர்தாரணே । பூதாநாம் சேதநாவதாம் யா சேதநா, ஸோऽஹமஸ்மி ।। ௨௨ ।।

ருத்ராணாம் ஶங்கரஶ்சாஸ்மி வித்தேஶோ யக்ஷரக்ஷஸாம்  ।

வஸூநாம் பாவகஶ்சாஸ்மி மேரு: ஶிகரிணாமஹம்  ।। ௨௩ ।।

ருத்ராணாமேகாதஶாநாம் ஶங்கரோऽஹமஸ்மி । யக்ஷரக்ஷஸாம் வைஶ்ரவணோऽஹம் । வஸூநாமஷ்டாநாம் பாவகோऽஹம் । ஶிகரிணாம் ஶிகரஶோபிநாம் பர்வதாநாம் மத்யே மேருரஹம் ।। ௨௩ ।

புரோதஸாம் ச முக்யம் மாம் வித்தி பார்த ப்ருஹஸ்பதிம்  ।

ஸேநாநீநாமஹம் ஸ்கந்த: ஸரஸாமஸ்மி ஸாகர:    ।। ௨௪ ।।

புரோதஸாமுத்க்ருஷ்டோ ப்ருஹஸ்பதிர்ய:, ஸோऽஹமஸ்மி, ஸேநாநீநாம் ஸேநாபதீநாம் ஸ்கந்தோऽஹமஸ்மி । ஸரஸாம் ஸாகரோऽஹமஸ்மி ।। ௨௪ ।।

மஹர்ஷீணாம் ப்ருகுரஹம் கிராமஸ்ம்யேகமக்ஷரம்  ।

யஜ்ஞாநாம் ஜபயஜ்ஞோऽஸ்மி ஸ்தாவராணாம் ஹிமாலய:        ।। ௨௫ ।।

மஹர்ஷீணாம் மரீச்யாதீநாம் ப்ருகுரஹம் । அர்தாபிதாயிந: ஶப்தா கிர:, தாஸாமேகமக்ஷரம் ப்ரணவோऽஹமஸ்மி। யஜ்ஞாநாமுத்க்ருஷ்டோ ஜபயஜ்ஞோऽஸ்மி । பூர்வமாத்ராணாம் ஹிமவாநஹம் ।। ௨௫ ।।

அஶ்வத்தஸ்ஸர்வவ்ருக்ஷாணாம் தேவர்ஷீணாம் ச நாரத:  ।

கந்தர்வாணாம் சித்ரரத: ஸித்தாநாம் கபிலோ முநி:              ।। ௨௬ ।।

உச்சைஶ்ஶ்ரவஸமஶ்வாநாம் வித்தி மாமம்ருதோத்பவம்  ।

ஐராவதம் கஜேந்த்ராணாம் நராணாம் ச நராதிபம்           ।। ௨௭ ।।

ஆயுதாநாமஹம் வஜ்ரம் தேநூநாமஸ்மி காமதுக் ।

ப்ரஜநஶ்சாஸ்மி கந்தர்ப: ஸர்பாணாமஸ்மி வாஸுகி:             ।। ௨௮ ।।

அநந்தஶ்சாஸ்மி நாகாநாம் வருணோ யாதஸாமஹம்  ।

பித்ரூணாமர்யமா சாஸ்மி யம: ஸம்யமதாமஹம்          ।। ௨௯ ।।

வ்ருக்ஷாணாம் பூஜ்யோऽஶ்வத்தோऽஹம் । தேவர்ஷீணம் நாரதோऽஹம் । காமதுக்திவ்யா ஸுரபி: । ஜநநஹேது: கந்தர்பஶ்சாஹமஸ்மி । ஸர்பா: ஏகாஶிரஸ: நாகா: பஹுஶிரஸ: । யாதாம்ஸி ஜலவாஸிந:, தேஷாம் வருணோऽஹம்। தண்டயதாம் வைவஸ்வதோऽஹம் ।। ௨௬,௨௭,௨௮,௨௯ ।।

ப்ரஹ்லாதஶ்சாஸ்மி தைத்யாநாம் கால: கலயதாமஹம்  ।

ம்ருகாணாம் ச ம்ருகேந்த்ரோऽஹம் வைநதேயஶ்ச பக்ஷிணாம்         ।। ௩௦ ।।

அநர்தப்ரேப்ஸுதயா கணயதாம் மத்யே கால: ம்ருத்யுரஹம் ।। ௩௦ ।।

பவந: பவதாமஸ்மி ராம: ஶஸ்த்ரப்ருதாமஹம்  ।

சஷாணாம் மகரஶ்சாஸ்மி ஸ்ரோதஸாமஸ்மி ஜாஹ்நவீ             ।। ௩௧ ।।

பவதாம் கமநஸ்வபாவாநாம் பவநோऽஹம் । ஶஸ்த்ரப்ருதாம் ராமோऽஹம் । ஶஸ்த்ரப்ருத்த்வமத்ர விபூதி:, அர்தாந்தராபாவாத்। ஆதித்யாதயஶ்ச க்ஷேத்ரஜ்ஞா ஆத்மத்வேநாவஸ்திதஸ்ய பகவத: ஶரீரதயா தர்மபூதா இதி ஶஸ்த்ரப்ருத்த்வஸ்தாநீயா: ।। ௩௧ ।।

ஸர்காணாமாதிரந்தஶ்ச மத்யம் சைவாஹமர்ஜுந  ।

அத்யாத்மவித்யா வித்யாநாம் வாத: ப்ரவததாமஹம்       ।। ௩௨ ।।

ஸ்ருஜ்யந்த இதி ஸர்கா:, தேஷாமாதி: காரணம் ஸர்வதா ஸ்ருஜ்யமாநாநாம் ஸர்வேஷாம் ப்ராணிநாம் தத்ர தத்ர ஸ்ரஷ்டாரோऽஹமேவேத்யர்த: । ததா அந்த: ஸர்வதா ஸம்ஹ்ரியமாணாநாம் தத்ர தத்ர ஸம்ஹர்தாரோऽப்யஹமேவ । ததா ச மத்யம் பாலநம் ஸர்வதா பால்யமாநாநாம் பாலயிதாரஶ்சாஹமேவேத்யர்த: । ஜல்பவிதண்டாதி குர்வதாம் தத்த்வநிர்ணயாய ப்ரவ்ருத்தோ வாதோ ய:, ஸோऽஹம் ।। ௩௨ ।।

அக்ஷராணாமகாரோऽஸ்மி த்வந்த்வஸ்ஸாமாஸிகஸ்ய ச  ।

அஹமேவ அக்ஷய: கால: தாதாஹம் விஶ்வதோமுக: ।। ௩௩ ।।

அக்ஷராணாம் மத்யே அகாரோ வை ஸர்வா வாக் இதி ஶ்ருதிஸித்தி: ஸர்வவர்ணாநாம் ப்ரக்ருதிரகாரோऽஹம் ஸாமாஸிக: ஸமாஸஸமூஹ: தஸ்ய மத்யே த்வந்த்வஸமாஸோऽஹம் । ஸ ஹ்யுபயபதார்தப்ரதாநத்வேநோத்க்ருஷ்ட: । கலாமுஹூர்தாதிமயோऽக்ஷய: காலோऽஹமேவ । ஸர்வஸ்ய ஸ்ரஷ்டா ஹிரண்யகர்பஶ்சதுர்முகோऽஹம் ।। ௩௩ ।।

ம்ருத்யுஸ்ஸர்வஹரஶ்சாஹமுத்பவஶ்ச பவிஷ்யதாம்  ।

கீர்திஶ்ஶ்ரீர்வாக்ச நாரீணாம் ஸ்ம்ருதிர்மேதா த்ருதி: க்ஷமா      ।। ௩௪ ।।

ஸர்வப்ராணஹரோ ம்ருத்யுஶ்சாஹம் । உத்பத்ஸ்யமாநாநாமுத்பவாக்யம் கர்ம சாஹம் । ஶ்ரீரஹம் கீர்திஶ்சாஹம் வாக்சாஹம் ஸ்ம்ருதிஶ்சாஹம் மேதா சாஹம் த்ருதிஶ்சாஹம் க்ஷமா சாஹம் ।। ௩௪ ।।

ப்ருஹத்ஸாம ததா ஸாம்நாம் காயத்ரீ சந்தஸாமஹம்  ।

மாஸாநாம் மார்கஶீர்ஷோऽஹம்ருதூநாம் குஸுமாகர:            ।। ௩௫ ।।

ஸாம்நாம் ப்ருஹத்ஸாம அஹம் । சந்தஸாம் காயத்ர்யஹம் । குஸுமாகர: வஸந்த: ।। ௩௫ ।।

த்யூதம் சலயதாமஸ்மி தேஜஸ்தேஜஸ்விநாமஹம்  ।

ஜயோऽஸ்மி வ்யவஸாயோऽஸ்மி ஸத்த்வம் ஸத்த்வவதாமஹம்  ।। ௩௬ ।।

சலம் குர்வதாம் சலாஸ்பதேஷ்வக்ஷாதிலக்ஷணம் த்யுதமஹம் । ஜேத்ணாம் ஜயோऽஸ்மி । வ்யவஸாயிநாம் வ்யவஸாயோऽஸ்மி। ஸத்த்வவதாம் ஸத்த்வமஹம் । ஸத்த்வம் மஹாமநஸ்த்வம் ।। ௩௬ ।।

வ்ருஷ்ணீநாம் வாஸுதேவோऽஸ்மி பாண்டவாநாம் தநஞ்ஜய:  ।

முநீநாமப்யஹம் வ்யாஸ: கவீநாமுஶநா கவி:    ।। ௩௭ ।।

வஸுதேவஸூநுத்வமத்ர விபூதி:, அர்தாந்தராபாவாதேவ । பாண்டவாநாம் தநஞ்ஜயோऽர்ஜுநோऽஹம் । முநய: மநநேநாத்மயாதாத்ம்யதர்ஶிந: தேஷாம் வ்யாஸோऽஹம் । கவய: விபஶ்சித: ।। ௩௭ ।।

தண்டோ தமயதாமஸ்மி நீதிரஸ்மி ஜிகீஷதாம்  ।

மௌநம் சைவாஸ்மி குஹ்யாநாம் ஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநவதாமஹம்        ।। ௩௮ ।।

நியமாதிக்ரமணே தண்டம் குர்வதாம் தண்டோऽஹம் । விஜிகீஷூணாம் ஜயோபாயபூதா நீதிரஸ்மி । குஹ்யாநாம் ஸம்பந்திஷு கோபாநேஷு மௌநமஸ்மி । ஜ்ஞாநவதாம் ஜ்ஞாநம் சாஹம் ।। ௩௮ ।।

யச்சாபி ஸர்வபூதாநாம் பீஜம் ததஹமர்ஜுந  ।

ந ததஸ்தி விநா யத்ஸ்யாந்மயா பூதம் சராசரம்       ।। ௩௯ ।।

ஸர்வபூதாநாம் ஸர்வாவஸ்தாவஸ்திதாநாம் தத்ததவஸ்தாபீஜபூதம் ப்ரதீயமாநமப்ரதீயமாநம் ச யத், ததஹமேவ। பூதஜாதம் மயா ஆத்மதயாவஸ்திதேந விநா யத்ஸ்யாத், ந ததஸ்தி । அஹமாத்மா குடாகேஶ ஸர்வபூதாஶயஸ்தித: (௨) இதி ப்ரக்ரமாத், ந ததஸ்தி விநா யத்ஸ்யாந்மயா பூதம் சராசரம் இத்யத்ராப்யாத்மதயாவஸ்தாநமேவ விவக்ஷிதம்। ஸர்வம் வஸ்துஜாதம் ஸர்வாவஸ்தம் மயா ஆத்மபூதேந யுக்தம் ஸ்யாதித்யர்த: । அநேந ஸர்வஸ்யாஸ்ய ஸாமாநாதிகரண்யநிர்தேஶஸ்யாத்மதயாவஸ்திதிரேவ ஹேதுரிதி ப்ரகடிதம் ।। ௩௯ ।।

நாந்தோऽஸ்தி மம திவ்யாநாம் விபூதீநாம் பரந்தப   ।

ஏஷ தூத்தேஶத: ப்ரோக்தோ விபூதேர்விஸ்தரோ மயா    ।। ௪௦ ।।

மம திவ்யாநாம் கல்யாணீநாம் விபூதீநாமந்தோ நாஸ்தி ஏஷ து விபூதேர்விஸ்தரோ மயா கைஶ்சிதுபாதிபி: ஸம்க்ஷேபத: ப்ரோக்த: ।। ௪௦ ।।

யத்யத்விபூதிமத்ஸத்த்வம் ஶ்ரீமதுர்ஜிதமேவ வா  ।

தத்ததேவாவகச்ச த்வம் மம தேஜோம்ऽஶஸம்பவம்           ।। ௪௧ ।।

யத்யத்விபூதிமதிஶிதவ்யஸம்பந்நம் பூதஜாதம் ஶ்ரீமத்காந்திமத், தநதாந்யஸம்ருத்தம் வா, ஊர்ஜிதம் கல்யாணாரம்பேஷு உத்யுக்தம் தத்தந்மம தேஜோம்ऽஶஸம்பவமித்யவகச்ச । தேஜ: பராபிபவநஸாமர்த்யம், மமாசிந்த்யஶக்தேர்நியமந-ஶக்த்யேகதேஶஸ்ஸம்பவதீத்யர்த: ।। ௪௧ ।।

அத வா பஹுநைதேந கிம் ஜ்ஞாநேந தவார்ஜுந  ।

விஷ்டப்யாஹமிதம் க்ருத்ஸ்நமேகாம்ஶேந ஸ்திதோ ஜகத்       ।। ௪௨ ।।

இதி ஶ்ரீமத்பகவத்கீதாஸூபநிஷத்ஸு ……..விபூதிவிஸ்தரயோகோ நாம தஶமோऽத்யாய: ।। ௧௦।।

பஹுநா ஏதேந உச்யமாநேந ஜ்ஞாநேந கிம் ப்ரயோஜநம் । இதம் சிதசிதாத்மகம் க்ருத்ஸ்நம் ஜகத்கார்யாவஸ்தம் காரணாவஸ்தம் ஸ்தூலம் ஸூக்ஷ்மம் ச ஸ்வரூபஸத்பாவே, ஸ்திதௌ, ப்ரவ்ருத்திபேதே ச யதா மத்ஸங்கல்பம் நாதிவர்தேத, ததா மம மஹிம்நோऽயுதாயுதாம்ஶேந விஷ்டப்யாஹமவஸ்தித: । யதோக்தம் பகவதா பராஶரேண, யஸ்யாயுதாயுதாம்ஶாம்ஶே விஶ்வஶக்திரியம் ஸ்திதா (வி.பு.௧.௯.௫௩) இதி ।। ௪௨ ।।

।। இதி ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யே தஶமோऽத்யாய: ।। ௧௦।।