பகவத்ராமாநுஜவிரசிதம்

ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யம்

சதுர்தஶோऽத்யாய:

த்ரயோதஶே ப்ரக்ருதிபுருஷய்ாோரந்யோந்யஸம்ஸ்ருஷ்டயோ: ஸ்வரூபயாதாத்ம்யம் விஜ்ஞாய அமாநித்வாதிபி: பகவத்பக்த்யநு-க்ருஹீதை: பந்தாந்முச்யத இத்யுக்தம் । தத்ர பந்தஹேது: பூர்வபூர்வஸத்த்வாதிகுணமயஸுகாதிஸங்க இதி சாபிஹிதம், காரணம் குணஸங்கோऽஸ்ய ஸதஸத்யோநிஜந்மஸு (௨௧) இதி । அதேதாநீம் குணாநாம் பந்தஹேதுதாப்ரகார:, குணநிவர்தநப்ரகாரஶ்சோச்யதே ।

ஶ்ரீபகவாநுவாச

பரம் பூய: ப்ரவக்ஷ்யாமி ஜ்ஞாநாநாம் ஜ்ஞாநமுத்தமம்  ।

யஜ்ஜ்ஞாத்வா முநய: ஸர்வே பராம் ஸித்திமிதோ கதா: ।। ௧ ।।

பரம் பூர்வோக்தாதந்யத்ப்ரக்ருதிபுருஷாந்தர்கதமேவ ஸத்த்வாதிகுணவிஷயம் ஜ்ஞாநம் பூய: ப்ரவக்ஷ்யாமி । தச்ச ஜ்ஞாநம் ஸர்வேஷாம் ப்ரக்ருதிபுருஷவிஷயஜ்ஞாநாநாமுத்தமம் । யஜ்ஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாத்வா ஸர்வே முநயஸ்தந்மநநஶீலா: இத: ஸம்ஸாரபந்தாத்பராம் ஸித்திம் கதா: பராம் பரிஶுத்தாத்மஸ்வரூபப்ராப்திரூபாம் ஸித்திமவாப்தா: ।। ௧।। புநரபி தஜ்ஜ்ஞாநம் பலேந விஶிநஷ்டி-

இதம் ஜ்ஞாநமுபாஶ்ரித்ய மம ஸாதர்ம்யமாகதா:  ।

ஸர்கேऽபி நோபஜாயந்தே ப்ரலயே ந வ்யதந்தி ச  ।। ௨ ।।

இதம் வக்ஷ்யமாணம் ஜ்ஞாநமுபஶ்ரித்ய மம ஸாதர்ம்யமாகதா: மத்ஸாம்யம் ப்ராப்தா:, ஸர்கேऽபி நோபஜாயந்தே  ந ஸ்ருஜிகர்மதாம் பஜந்தே ப்ரலயே ந வ்யதந்தி ச  ந ச ஸம்ஹ்ருதிகர்மதாம் (பஜந்தே)।।௨।।

அத ப்ராக்ருதாநாம் குணாநாம் பந்தஹேதுதாப்ரகாரம் வக்தும் ஸர்வஸ்ய பூதஜாதஸ்ய ப்ரக்ருதிபுருஷஸம்ஸர்கஜத்வம் யாவத்ஸம்ஜாயதே கிஞ்சித் (௧௩.௨௬) இத்யநேநோக்தம் பகவதா ஸ்வேநைவ க்ருதமித்யாஹ –

மம யோநிர்மஹத்ப்ரஹ்ம தஸ்மிந் கர்பம் ததாம்யஹம்  ।

ஸம்பவஸ்ஸர்வபூதாநாம் ததோ பவதி பாரத       ।। ௩ ।।

க்ருத்ஸ்நஸ்ய ஜகதோ யோநிபூதம் மம மஹத்ப்ரஹ்ம யத், தஸ்மிந் கர்பம் ததாம்யஹம், பூமிராபோऽநலோ வாயு: கம் மநோ புத்திரேவ ச । அஹங்கார இதீயம் மே பிந்நா ப்ரக்ருதிரஷ்டதா ।। அபரேயம் (௭.௪) இதி நிர்திஷ்டா அசேதநப்ரக்ருதி: மஹதஹங்காராதி-விகாராணாம் காரணதயா மஹத்ப்ரஹ்மேத்யுச்யதே । ஶ்ருதாவபி க்வசித்ப்ரக்ருதிரபி ப்ரஹ்மேதி நிர்திஶ்யதே, யஸ்ஸர்வஜ்ஞஸ்ஸர்வவித்யஸ்ய ஜ்ஞாநமயம் தப: । தஸ்மாதேதத்ப்ரஹ்ம நாம ரூபமந்நம் ச ஜாயதே (மு.௧.௧.௧௦) இதி இதஸ்த்வந்யாம் ப்ரக்ருதிம் வித்தி மே பராம் । ஜீவபூதாம் (௭.௫) இதி சேதநபுஞ்ஜரூபா யா பரா ப்ரக்ருதிர்நிர்திஷ்டா, ஸேஹ ஸகலப்ராணிபீஜதயா கர்ப-ஶப்தேநோச்யதே । தஸ்மிநசேதநே யோநிபூதே மஹதி ப்ரஹ்மணி சேதநபுஞ்ஜரூபம் கர்பம் ததாமி அசேதநப்ரக்ருத்யா போகக்ஷேத்ரபூதயா போக்த்ருவர்கபுஞ்ஜபூதாம் சேதநப்ரக்ருதிம் ஸம்யோஜயாமீத்யர்த: । தத: தஸ்மாத்ப்ரக்ருதித்வயஸம்யோகாந்மத்ஸம்கல்பக்ருதாத்ஸர்வபூதாநாம் ப்ரஹ்மாதிஸ்தம்பபர்யந்தாநாம் ஸம்பவோ பவதி ।।௩।।

கார்யாவஸ்தோऽபி சிதசித்ப்ரக்ருதிஸம்ஸர்கோ மயைவ க்ருத இத்யாஹ –

ஸர்வயோநிஷு கௌந்தேய மூர்தய: ஸம்பவந்தி யா:  ।

தாஸாம் ப்ரஹ்ம மஹத்யோநிரஹம் பீஜப்ரத: பிதா    ।। ௪ ।।

ஸர்வாஸு தேவகந்தர்வயக்ஷராக்ஷஸமநுஷ்யபஶும்ருகபக்ஷிஸரீஸ்ருபாதிஷு யோநிஷு தத்தந்மூர்தயோ யா: ஸம்பவந்தி ஜாயந்தே, தாஸாம் ப்ரஹ்ம மஹத்யோநி: காரணம் மயா ஸம்யோஜிதசேதநவர்கா மஹதாதிவிஶேஷாந்தாவஸ்தா ப்ரக்ருதி: காரணமித்யர்த:। அஹம் பீஜப்ரத: பிதா  தத்ர தத்ர ச தத்தத்கர்மாநுகுண்யேந சேதநவர்கஸ்ய ஸம்யோஜகஶ்சாஹமித்யர்த: ।।௪।।

ஏவம் ஸர்காதௌ ப்ராசீநகர்மவஶாதசித்ஸம்ஸர்கேண தேவாதியோநிஷு ஜாதாநாம் புந: புநர்தேவாதிபாவேந ஜந்மஹேதுமாஹ-

ஸத்த்வம் ரஜஸ்தம இதி குணா: ப்ரக்ருதிஸம்பவா:  ।

நிபத்நந்தி மஹாபாஹோ தேஹே தேஹிநமவ்யயம்     ।। ௫ ।।

ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி த்ரயோ குணா: ப்ரக்ருதே: ஸ்வரூபாநுபந்திந: ஸ்வபாவவிஶேஷா: ப்ரகாஶாதிகார்யைகநிரூபணீயா: ப்ரக்ருத்யவஸ்தாயாமநுத்பூதா: தத்விகாரேஷு மஹதாதிஷு உத்பூதா: மஹதாதிவிஶேஷாந்தைராரப்ததேவமநுஷ்யாதிதேஹஸம்பந்திநமேநம் தேஹிநம், அவ்யயம் – ஸ்வதோ குணஸம்பந்தாநர்ஹம் தேஹே வர்தமாநம் நிபத்நந்தி, தேஹே வர்தமாநத்வோபாதிநா நிபத்நந்தீத்யர்த:।।௫।।

ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாமாகாரம் பந்தநப்ரகாரம் சாஹ –

தத்ர ஸத்த்வம் நிர்மலத்வாத்ப்ரகாஶகமநாமயம்  ।

ஸுகஸங்கேந பத்நாதி ஜ்ஞாநஸங்கேந சாநக     ।। ௬ ।।

தத்ர ஸத்த்வரஜஸ்தமஸ்து ஸத்த்வஸ்ய ஸ்வரூபமீத்ருஶம் நிர்மலத்வாத்ப்ரகாஶகம் ப்ரகாஶஸுகாவரணஸ்வபாவரஹிததா நிர்மலத்வம் ப்ரகாஶஸுகஜநநைகாந்தஸ்வபாவதயா ப்ரகாஶஸுகஹேதுபூதமித்யர்த: । ப்ரகாஶ: வஸ்துயாதாத்ம்யாவபோத:। அநாமயமாமயாக்யம் கார்யம் ந வித்யத இத்யநாமயம் அரோகதாஹேதுரித்யர்த: । ஏஷ ஸத்த்வாக்யோ குணோ தேஹிநமேநம் ஸுகஸங்கேந ஜ்ஞாநஸங்கேந ச பத்நாதி புருஷஸ்ய ஸுகஸங்கம் ஜ்ஞாநஸங்கம் ச ஜநயதீத்யர்த:। ஜ்ஞாநஸுகயோஸ்ஸங்கே ஹி ஜாதே தத்ஸாதநேஷு லௌகிகவைதிகேஷு ப்ரவர்ததே ததஶ்ச தத்பலாநுபவஸாதநபூதாஸு யோநிஷு ஜாயத இதி ஸத்த்வம் ஸுகஜ்ஞாநஸங்கத்வாரேண புருஷம் பத்நாதி । ஜ்ஞாநஸுகஜநநம் புநரபி தயோஸ்ஸங்கஜநநம் ச ஸத்த்வமித்யுக்தம் பவதி ।। ௬ ।।

ரஜோ ராகாத்மகம் வித்தி த்ருஷ்ணாஸங்கஸமுத்பவம்  ।

தந்நிபத்நாதி கௌந்தேய கர்மஸங்கேந தேஹிநம்  ।। ௭ ।।

ரஜோ ராகாத்மகம் ராகஹேதுபூதம் । ராக: யோஷித்புருஷயோரந்யாந்யஸ்ப்ருஹா । த்ருணாஸங்கஸமுத்பவம் த்ருஷ்ணாஸங்கயோருத்பவஸ்தாநம்  த்ருஷ்ணாஸங்கஹேதுபூதமித்யர்த: । த்ருஷ்ணா ஶப்தாதிஸர்வவிஷயஸ்ப்ருஹா ஸங்க: புத்ரமித்ராதிஷு ஸம்பந்திஷு ஸம்ஶ்லேஷஸ்ப்ருஹா । தத்ரஜ: தேஹிநம் கர்மஸு க்ரியாஸு ஸ்ப்ருஹாஜநநத்வாரேண நிபத்நாதி க்ரியாஸு ஹி ஸ்ப்ருஹயா யா: க்ரியா ஆரபதே தேஹீ, தாஶ்ச புண்யபாபரூபா இதி தத்பலாநுபவஸாதநபூதாஸு யோநிஷு ஜந்மஹேதவோ பவந்தி । அத: கர்மஸங்கத்வாரேண ரஜோ தேஹிநம் நிபத்நாதி । ததேவம் ரஜோ ராகத்ருஷ்ணாஸங்கஹேது: கர்மஸங்கஹேதுஶ்சேத்யுக்தம் பவதி ।। ௭ ।।

தமஸ்த்வஜ்ஞாநஜம் வித்தி மோஹநம் ஸர்வதேஹிநாம்  ।

ப்ரமாதாலஸ்யநித்ராபிஸ்தந்நிபத்நாதி பாரத    ।। ௮ ।।

ஜ்ஞாநாதந்யதிஹ அஜ்ஞாநமபிப்ரேதம் । ஜ்ஞாநம் வஸ்துயதாத்ம்யாவபோத: தஸ்மாதந்யத்தத்விபர்யயஜ்ஞாநம் । தமஸ்து வஸ்துயாதாத்ம்யவிஅபரீதவிஷயஜ்ஞாநஜம் । மோஹநம் ஸர்வதேஹிநாம் । மோஹோ விபர்யயஜ்ஞாநம் விபர்யயஜ்ஞாநஹேதுரித்யர்த:। தத்தம: ப்ரமாதாலஸ்யநித்ராஹேதுதயா தத்த்வாரேண தேஹிநம் நிபத்நாதி । ப்ரமாத: கர்தவ்யாத்கர்மணோऽந்யத்ர ப்ரவ்ருத்திஹேதுபூதமநவதாநம் । ஆலஸ்யம் கர்மஸ்வநாரம்பஸ்வபாவ: ஸ்தப்ததேதி யாவத் । புருஷஸ்யேந்த்ரியப்ரவர்தநஶ்ராந்த்யா ஸர்வேந்த்ரியப்ரவர்தநோபரதிர்நித்ரா தத்ர பாஹ்யேந்த்ரியப்ரவர்தநோபரம: ஸ்வப்ந: மநஸோऽப்யுபரதி: ஸுஷுப்தி: ।। ௮ ।।

ஸத்த்வாதீநாம் பந்தத்வாரபூதேஷு ப்ரதாநாந்யாஹ –

ஸத்த்வம் ஸுகே ஸஞ்ஜயதி ரஜ: கர்மணி பாரத  ।

ஜ்ஞாநமாவ்ருத்ய து தம: ப்ரமாதே ஸஞ்ஜயத்யுத     ।। ௯ ।।

ஸத்த்வம் ஸுகஸங்கப்ரதாநம் ரஜ: கர்மஸங்கப்ரதாநம் தமஸ்து வஸ்துயாதாத்ம்யஜ்ஞாநமாவ்ருத்ய விபரீதஜ்ஞாநஹேதுதயா கர்தவ்யவிபரீதப்ரவ்ருத்திஸங்கப்ரதாநம் ।। ௯ ।। தேஹாகாரபரிணதாயா: ப்ரக்ருதே: ஸ்வரூபாநுபந்திந: ஸத்த்வாதயோ குணா: தே ச ஸ்வரூபாநுபந்தித்வேந ஸர்வதா ஸர்வே வர்தந்தே இதி பரஸ்பரவிருத்தம் கார்யம் கதம் ஜநயந்தீத்யத்ராஹ –

ரஜஸ்தமஶ்சாபிபூய ஸத்த்வம் பவதி பாரத  ।

ரஜ: ஸத்த்வம் தமஶ்சைவ தம: ஸத்த்வம் ரஜஸ்ததா  ।। ௧௦ ।।

யத்யபி ஸத்த்வாத்யஸ்த்ரய: ப்ரக்ருதிஸம்ஸ்ருஷ்டாத்மஸ்வரூபாநுபந்திந:, ததாபி ப்ராசீநகர்மவஶாத் தேஹாப்யாயநபூதாஹாரவைஷம்யாச்ச ஸத்த்வாதய: பரஸ்பரஸமுத்பவாபிபவரூபேண வர்தந்தே । ரஜஸ்தமஸீ கதாசிதபிபூய ஸத்த்வமுத்ரிக்தம் வர்ததே ததா தமஸ்ஸத்த்வே அபிபூய ரஜ: கதாசித் கதாசிச்ச ரஜஸ்ஸத்த்வே அபிபூய தம:।।௧௦।।

தச்ச கார்யோபலப்யைவாவகச்சேதித்யாஹ

ஸர்வத்வாரேஷு தேஹேऽஸ்மிந் ப்ரகாஶ உபஜாயதே ।

ஜ்ஞாநம் யதா ததா வித்யாத்விவ்ருத்தம் ஸத்த்வமித்யுத  ।। ௧௧ ।।

ஸர்வேஷு சக்ஷுராதிஷு ஜ்ஞாநத்வாரேஷு யதா வஸ்துயாதாத்ம்யப்ரகாஶே ஜ்ஞாநமுபஜாயதே, ததா தஸ்மிந் தேஹே ஸத்த்வம் ப்ரவ்ருத்தமிதி வித்யாத் ।। ௧௧ ।।

லோப: ப்ரவ்ருத்திராரம்ப: கர்மணாமஶம: ஸ்ப்ருஹா ।

ரஜஸ்யேதாநி ஜாயந்தே விவ்ருத்தே பரதர்ஷப      ।। ௧௨ ।।

லோப: ஸ்வகீயத்ரவ்யஸ்யாத்யாகஶீலதா ப்ரவ்ருத்தி: ப்ரயோஜநமநுத்திஶ்யாபி சலநஸ்வபாவதா ஆரம்ப: கர்மணாம்  – பலஸாதநபூதாநாம் கர்மணாமாரம்ப:, அஶம: இந்த்ரியாநுரதி: ஸ்ப்ருஹா  விஷயேச்சா । ஏதாநி ரஜஸி ப்ரவ்ருத்தே ஜாயந்தே । யதா லோபாதயோ வர்தந்தே, ததா ரஜ: ப்ரவ்ருத்தமிதி வித்யாதித்யர்த: ।।௧௨।।

அப்ரகாஶோऽப்ரவ்ருத்திஶ்ச ப்ரமாதோ மோஹ ஏவ ச ।

தமஸ்யேதாநி ஜாயந்தே விவ்ருத்தே குருநந்தந     ।। ௧௩ ।।

அப்ரகாஶ: ஜ்ஞாநாநுதய: அப்ரவ்ருத்திஶ்ச ஸ்தப்ததா ப்ரமாத: அகார்யப்ரவ்ருத்திபலமநவதாநம் மோஹ: விபரீதஜ்ஞாநம் । ஏதாநி தமஸி ப்ரவ்ருத்தே ஜாயந்தே । ஏதைஸ்தம: ப்ரவ்ருத்தமிதி வித்யாத் ।। ௧௩ ।।

யதா ஸத்த்வே ப்ரவ்ருத்தே து ப்ரலயம் யாதி தேஹப்ருத் ।

ததோத்தமவிதாம் லோகாநமலாந் ப்ரதிபத்யதே      ।। ௧௪ ।।

யதா ஸத்த்வம் ப்ரவ்ருத்தம் ததா, ஸத்த்வே ப்ரவ்ருத்தே தேஹப்ருத்ப்ரலயம் மரணம் யாதி சேத், உத்தமவிதாமுத்தமதத்த்வவிதாம் ஆத்மயாதாத்ம்யவிதாம் லோகாந் ஸமூஹாநமலாந்மலரஹிதாந்  அஜ்ஞாநரஹிதாந், ப்ரதிபத்யதே ப்ராப்நோதி । ஸத்த்வே ப்ரவ்ருத்தே து ம்ருத: ஆத்மவிதாம் குலேஷு ஜநித்வா ஆத்மயாதாத்ம்யஜ்ஞாநஸாதநேஷு புண்யகர்மஸ்வதிகரோதீத்யுக்தம் பவதி ।। ௧௪ ।।

ரஜஸி ப்ரலயம் கத்வா கர்மஸங்கிஷு ஜாயதே ।

ரஜஸி ப்ரவ்ருத்தே மரணம் ப்ராப்ய பலார்தம் கர்ம குர்வதாம் குலேஷு ஜாயதே தத்ர ஜநித்வா ஸ்வர்காதிபலஸாதந-கர்மஸ்வதிகரோதீத்யர்த:।।

ததா ப்ரலீநஸ்தமஸி மூடயோநிஷு ஜாயதே      ।। ௧௫ ।।

ததா தமஸி ப்ரவ்ருத்தே ம்ருதா மூடயோநிஷு ஶ்வஸூகராதியோநிஷு ஜாயதே । ஸகலபுருஷார்தாரம்பாநர்ஹோ ஜாயத இத்யர்த: ।।௧௫।।

கர்மண: ஸுக்ருதஸ்யாஹு: ஸாத்த்விகம் நிர்மலம் பலம் ।

ரஜஸஸ்து பலம் து:கமஜ்ஞாநம் தமஸ: பலம்    ।। ௧௬ ।।

ஏவம் ஸத்த்வப்ரவ்ருத்தௌ மரணமுபகம்யாத்மவிதாம் குலே ஜாதேநாநுஷ்டிதஸ்ய ஸுக்ருதஸ்ய பலாபிஸந்திரஹிதஸ்ய மதாராதநரூபஸ்ய கர்மண: பலம் புநரபி ததோऽதிகஸத்த்வஜநிதம் நிர்மலம் து:ககந்தரஹிதம் பவதீத்யாஹு: ஸத்த்வகுணபரிணாமவித: । அந்த்யகாலப்ரவ்ருத்தஸ்ய ரஜஸஸ்து பலம் பலஸாதநகர்மஸங்கிகுலஜந்மபலாபிஸந்திபூர்வககர்மாரம்பதத்பலாநுபவபுநர்ஜந்மரஜோவ்ருத்திபலாபி-ஸந்திபூர்வக கர்மாரம்பபரம்பராரூபம் ஸாம்ஸாரிகது:க-ப்ராயமேவேத்யாஹு: தத்குணயாதாத்ம்யவித: । அஜ்ஞாநம் தமஸ: பலம்  ஏவமந்த்யகாலப்ரவ்ருத்தஸ்ய தமஸ: பலமஜ்ஞாநபரம்பராரூபம் ।। ௧௬ ।।

தததிகஸத்த்வாதிஜநிதம் நிர்மலாதிபலம் கிமித்யத்ராஹ-

ஸத்த்வாத்ஸம்ஜாயதே ஜ்ஞாநம் ரஜஸோ லோப ஏவ ச ।

ப்ரமாதமோஹௌ தமஸோ பவதோऽஜ்ஞாநமேவ ச             ।। ௧௭ ।।

ஏவம் பரம்பரயா ஜாதாததிகஸத்த்வாதாத்மயாதாத்ம்யாபரோக்ஷ்யரூபம் ஜ்ஞாநம் ஜாயதே । ததா ப்ரவ்ருத்தாத்ரஜஸ: ஸ்வர்காதிபலலோபோ ஜாயதே । ததா ப்ரவ்ருத்தாச்ச தமஸ: ப்ரமாத: அநவதாநநிமித்தா அஸத்கர்மணி ப்ரவ்ருத்தி: ததஶ்ச மோஹ: விபரீதஜ்ஞாநம் ததஶ்சாதிகதரம் தம: ததஶ்சாஜ்ஞாநம்  ஜ்ஞாநாபாவ: ।। ௧௭ ।।

ஊர்த்வம் கச்சந்தி ஸத்த்வஸ்தா மத்யே திஷ்டந்தி ராஜஸா: ।

ஜகந்யகுணவ்ருத்திஸ்தா அதோ கச்சந்தி தாமஸா: ।। ௧௮ ।।

ஏவமுக்தேந ப்ரகாரேண ஸத்த்வஸ்தா ஊர்த்வம் கச்சந்தி  க்ரமேண ஸம்ஸாரபந்தாந்மோக்ஷம் கச்சந்தி । ரஜஸ: ஸ்வர்காதிபலலோபகரத்வாத்ராஜஸா: பலஸாதநபுதம் கர்மாநுஷ்டாய தத்பலமநுபூய புநரபி ஜநித்வா ததேவ கர்மாநுதிஷ்டந்தீதி மத்யே திஷ்டந்தி । புநராவ்ருத்திரூபதயா து:கப்ராயமேவ தத் । தாமஸாஸ்து ஜகந்யகுணவ்ருத்திஸ்தா உத்தரோத்தரநிக்ருஷ்டதமோகுணவ்ருத்திஷு ஸ்திதா அதோ கச்சந்தி  அந்த்யத்வம், ததஸ்திர்யக்த்வம், தத: க்ரிமிகீடாதிஜந்ம, ஸ்தாவரத்வம், ததோऽபி குல்மலதாத்வம், ததஶ்ச ஶிலாகாஷ்டலோஷ்டத்ருணாதித்வம் கச்சந்தீத்யர்த: ।। ௧௮ ।।

ஆஹாரவிஶேஷை: பலாபிஸந்திரஹிதஸுக்ருதவிஶேஷைஶ்ச பரம்பரயா ப்ரவர்திதஸத்த்வாநாம் குணாத்யயத்வாரேண ஊர்த்வகமநப்ரகாரமாஹ –

நாந்யம் குணேப்ய: கர்தாரம் யதா த்ரஷ்டாநுபஶ்யதி ।

குணேப்யஶ்ச பரம் வேத்தி மத்பாவம் ஸோऽதிகச்சதி ।। ௧௯ ।।

ஏவம் ஸாத்த்விகாஹாரஸேவயா பலாபிஸந்திரஹிதபகவதாராதநரூபகர்மாநுஷ்டாநைஶ்ச ரஜஸ்தமஸீ ஸர்வாத்மநாபிபூய உத்க்ருஷ்டஸத்த்வநிஷ்டோ யதாயம் குணேப்யோऽந்யம் கர்தாரம் நாநுபஶ்யதி  குணா ஏவ ஸ்வாநுகுணப்ரவ்ருத்திஷு கர்தார இதி பஶ்யதி குணேப்யஶ்ச பரம் வேத்தி கர்த்ருப்யோ குணேப்யஶ்ச பரமந்யமாத்மாநமகர்தாரம் வேத்தி  ஸ மத்பாவமதிகச்சதி மம யோ பாவஸ்தமதிகச்சதி । ஏததுக்தம் பவதி  – ஆத்மந: ஸ்வத: பரிஶுத்தஸ்வபாவஸ்ய பூர்வபூர்வகர்மமூலகுணஸங்கநிமித்தம் விவிதகர்மஸு கர்த்ருத்வம் ஆத்மா ஸ்வதஸ்த்வகர்தா அபரிச்சிந்நஜ்ஞாநைகாகார: இத்யேவமாத்மாநம் யதா பஶ்யதி, ததா மத்பாவமதிகச்சதீதி ।। ௧௯ ।। கர்த்ருப்யோ குணேப்யோऽந்யமகர்தாரமாத்மாநம் பஶ்யந் பகவத்பாவமதிகச்சதீத்யுக்தம் ஸ பகவத்பாவ: கீத்ருஶ இத்யத ஆஹ –

குணாநேதாநதீத்ய த்ரீந் தேஹீ தேஹஸமுத்பவாந் ।

ஜந்மம்ருத்யுஜராது:கைர்விமுக்தோऽம்ருதமஶ்நுதே      ।। ௨௦ ।।

அயம் தேஹீ தேஹஸமுத்பவாந் தேஹாகாரபரிணதப்ரக்ருதிஸமுத்பவாநேதாந் ஸத்த்வாதீந் த்ரீந் குணாநதீத்ய தேப்யோऽந்யம் ஜ்ஞாநைகாகாரமாத்மாநம் பஶ்யந் ஜந்மம்ருத்யுஜராதுஹ்கைர்விமுக்த: அம்ருதமாத்மாநமநுபவதி । ஏஷ மத்பாவ இத்யர்த: ।। ௨௦ ।।

அத குணாதீதஸ்ய ஸ்வரூபஸூசநாசாரப்ரகாரம் குணாத்யயஹேதும் ச ப்ருச்சநர்ஜுந உவாச –

அர்ஜுந உவாச

கைர்லிங்கைஸ்த்ரிகுணாநேதாநதீதோ பவதி ப்ரபோ ।

கிமாசார: கதம் சைதாம்ஸ்த்ரீந் குணாநதிவர்ததே    ।। ௨௧ ।।

ஸத்த்வாதீந் த்ரீந் குணாநேதாநதீத: கைர்லிங்கை: கைர்லக்ஷணை: உபலக்ஷிதோ பவதி? கிமாசார: கேநாசாரேண யுக்தோऽஸௌ? அஸ்ய ஸ்வரூபாவகதிலிங்கபூதாசார: கீத்ருஶ இத்யர்த: । கதம் சைதாந் கேநோபாயேந ஸத்த்வாதீம்ஸ்த்ரீந் குணாநதிவர்ததே? ।। ௨௧ ।।

ஶ்ரீபகவாநுவாச

ப்ரகாஶம் ச ப்ரவ்ருத்திம் ச மோஹமேவ ச பாண்டவ ।

ந த்வேஷ்டி ஸம்ப்ரவ்ருத்தாநி ந நிவ்ருத்தாநி காம்க்ஷதி   ।। ௨௨ ।।

ஆத்மவ்யதிரிக்தேஷு வஸ்த்வநிஷ்டேஷு ஸம்ப்ரவ்ருத்தாநி ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாம் கார்யாணி ப்ரகாஶப்ரவ்ருத்திமோஹாக்யாநி யோ ந த்வேஷ்டி, ததா ஆத்மவ்யதிரிக்தேஷ்விஷ்டேஷு வஸ்துஷு தாந்யேவ நிவ்ருத்தாநி ந காங்க்ஷதி ।। ௨௨ ।।

உதாஸீநவதாஸீநோ குணைர்யோ ந விசால்யதே ।

குணா வர்தந்த இத்யேவ யோऽவதிஷ்டதி நேங்கதே   ।। ௨௩ ।।

உதாஸீநவதாஸீந: குணவ்யதிரிக்தாத்மாவலோகநத்ருப்த்யா அந்யத்ரோதாஸீநவதாஸீந:, குணைர்த்வேஷாகாங்க்ஷாத்வாரேணே யோ ந விசால்யதே  குணா: ஸ்வேஷு கார்யேஷு ப்ரகாஶாதிஷு வர்தந்த இத்யநுஸந்தாய யஸ்தூஷ்ணீமவதிஷ்டதே । நேங்கதே ந குணகார்யாநுகுணம் சேஷ்டதே ।। ௨௩ ।।

ஸமது:கஸுக: ஸ்வஸ்த: ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சந: ।

துல்யப்ரியாப்ரியோ தீரஸ்துல்யநிந்தாத்மஸம்ஸ்துதி: ।। ௨௪ ।।

மாநாவமாநயோஸ்துல்யஸ்துல்யோ மித்ராரிபக்ஷயோ: ।

ஸர்வாரம்பபரித்யாகீ குணாதீத: ஸ உச்யதே     ।। ௨௫ ।।

ஸமது:கஸுக: ஸுகது:கயோஸ்ஸமசித்த:, ஸ்வஸ்த: ஸ்வஸ்மிந் ஸ்தித: । ஸ்வாத்மைகப்ரியத்வேந தத்வ்யதிரிக்தபுத்ராதிஜந்மமரணாதிஸுகது:கயோஸ்ஸமசித்த இத்யர்த: । தத ஏவ ஸமலோஷ்டாஶ்மகாஞ்சந:। தத ஏவ துல்யப்ரியாப்ரிய: துல்யப்ரியாப்ரியவிஷய: । தீர: ப்ரக்ருத்யாத்மவிவேககுஶல: । தத ஏவ துல்யநிந்தாத்மஸம்ஸ்துதி: ஆத்மநி மநுஷ்யாத்யபிமாநக்ருதகுணாகுணநிமித்தஸ்துதிநிந்தயோ: ஸ்வாஸம்பந்தாநுஸந்தாநேந துல்யசித்த: । தத்ப்ரயுக்தமாநாவமாநயோ: தத்ப்ரயுக்தமித்ராரிபக்ஷயோரபி ஸ்வஸம்பந்தாபாவாதேவ துல்யசித்த: । ததா தேஹித்வப்ரயுக்தஸர்வாரம்பபரித்யாகீ । ய ஏவம்பூத:, ஸ குணாதீத உச்யதே ।। ௨௪,௨௫ ।।

அதைவம்ரூபகுணாத்யயே ப்ரதாநஹேதுமாஹ –

மாம் ச யோऽவ்யபிசாரேண பக்தியோகேந ஸேவதே ।

ஸ குணாந் ஸமதீத்யைதாந் ப்ரஹ்மபூயாய கல்பதே ।। ௨௬ ।।

நாந்யம் குணேப்ய: கர்தாரம் இத்யாதிநோக்தேந ப்ரக்ருத்யாத்மவிவேகாநுஸந்தாநமாத்ரேண ந குணாத்யய: ஸம்பத்ஸ்யதே தஸ்யாநாதிகாலப்ரவ்ருத்திவிபரீதவாஸநாபாத்யத்வஸம்பவாத் । மாம் ஸத்யஸங்கல்பம் பரமகாருணிகமாஶ்ரித-வாத்ஸல்யஜலதிம், அவ்யபிசாரேந ஐகாந்த்யவிஶிஷ்டேந பக்தியோகேந ச ய: ஸேவதே, ஸ ஏதாந் ஸத்த்வாதீந் குணாந் துரத்யயாநதீத்ய ப்ரஹ்மபூயாய ப்ரஹ்மத்வாய கல்பதே ப்ரஹ்மபாவயோக்யோ பவதி । யதாவஸ்திதமாத்மாநமம்ருதமவ்யயம் ப்ராப்நோதீத்யர்த: ।। ௨௬ ।।

ப்ரஹ்மணோ ஹி ப்ரதிஷ்டாஹமம்ருதஸ்யாவ்யயஸ்ய ச ।

ஶாஶ்வதஸ்ய ச தர்மஸ்ய ஸுகஸ்யைகாந்திகஸ்ய ச       ।। ௨௭ ।।

இதி ஶ்ரீமத்பகவத்கீதாஸூபநிஷத்ஸு குணத்ரயோவிபாகயோகோ நாம ஏகாதஶோऽத்யாய: ।। ௧௧।।

ஹிஶப்தோ ஹேதௌ யஸ்மாதஹமவ்யபிசாரிபக்தியோகேந ஸேவிதோऽம்ருதஸ்யாவ்யயஸ்ய ச ப்ரஹ்மண: ப்ரதிஷ்டா, ததா ஶாஶ்வதஸ்ய ச தர்மஸ்ய அதிஶயிதநித்யைத்ர்ஶ்வர்யஸ்ய ஏஇகாந்திகஸ்ய ச ஸுகஸ்ய ‘வாஸுதேவ: ஸர்வம்‘ இத்யாதிநா நிர்திஷ்டஸ்ய ஜ்ஞாநிந: ப்ராப்யஸ்ய ஸுகஸ்யேத்யர்த: । யத்யபி ஶாஶ்வததர்மஶப்த: ப்ராபகவசந:, ததாபி பூர்வோத்தரயோ: ப்ராப்யரூபத்வேந தத்ஸாஹசர்யாதயமபி ப்ராப்யலக்ஷக:। ஏததுக்தம் பவதி-பூர்வத்ர தைவீ ஹ்யேஷா குணமயீ மம மாயா துரத்யயா।மாமேவ யே ப்ரபத்யந்தே இத்யாரப்ய குணாத்யயஸ்ய தத்பூர்வகாக்ஷரைர்பகவத்ப்ராப்தீநாஞ்ச பகவத்ப்ரபத்த்யேகோபாயதாயா: ப்ரதிபாதிதத்வாத் ஏகாந்தபகவத்ப்ரபத்த்யேகோபாயோ குணாத்யய: தத்பூர்வகப்ரஹ்மபாவஶ்சேதி ।।௨௭।।

।। இதி ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யே சதுர்தஶோऽத்யாய: ।। ௧௪।।