ಶ್ರೀಮನ್ನಿಗಮಾನ್ತಮಹಾದೇಶಿಕವಿರಚಿತಃ

ತತ್ತ್ವಮುಕ್ತಾಕಲಾಪಃ 

|| ಅಥ ಬುದ್ಧಿಸರಃ ಚತುರ್ಥಃ || ೪ ||

ಧೀತ್ವಾದ್ವೇದ್ಮೀತಿ ಸಿದ್ಧಾ ಸ್ವಯಮಿತರಮತಿರ್ಬುದ್ಧಿಲಕ್ಷ್ಮಾದಿಧೀವದ್ಯದ್ವಾ ಸರ್ವಜ್ಞಧೀವನ್ನ ಸ ಮತಿಯುಗವಾನ್ನಾಪಿ ಚೈಕೋನವೇದೀ । ನೋ ಚೇದ್ಧಾರಾಮತೌ ಸಾ ಪ್ರಥಮಮಪಿ ಸತೀ ನಾವಬುದ್ಧೇತಿ ಧೀಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸ್ವಸ್ಯಾಂ ವೃತ್ತೇರ್ವಿರೋಧೋಽಪ್ಯುಪಶಮನಮಿಯಾದುಕ್ತದೃಷ್ಟಾನ್ತನೀತ್ಯಾ || ೧ ||

ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ಶಬ್ದಾನುಮಾನಪ್ರಭೃತಿಭಿರಪಿ ಧೀರ್ವೇದ್ಯತೇ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಾ ಧೀತ್ವಾದೇಸ್ತಾಮವೇದ್ಯಾಮನುಪಧಿ ವದತಃ ಸ್ವೋಕ್ತಿಬಾಧಾದಯಃ ಸ್ಯುಃ । ವೇದ್ಯತ್ವೇ ಸಾ ಜಡಾ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚ ವಿಹತಿಮದ್ವ್ಯಾಪ್ತಿಭಙ್ಗಶ್ಚ ನೋ ಚೇಚ್ಛಿಷ್ಯಾಚಾರ್ಯಾದಿಸರ್ವವ್ಯವಹೃತಿವಿರಹಾಜ್ಜಾತಮೌನಂ ಜಗತ್ಸ್ಯಾತ್ || ೨ ||

ಬುದ್ಧೇರರ್ಥಪ್ರಕಾಶಾದನುಮಿತಿರಿತಿ ಚೇತ್ತನ್ನ ಸಾಧ್ಯಾವಿಶೇಷಾತ್ ಸಾಧ್ಯಾದ್ಭೇದೇಽಪಿ ಬುದ್ಧಿರ್ಯತ ಉದಯತಿ ತೇ ಸ್ಯಾತ್ತತೋಽರ್ಥಪ್ರಕಾಶಃ । ಮಧ್ಯೇ ಬುದ್ಧಿಃ ಕಿಮರ್ಥಾ ನನು ಸಮಮುಭಯೋರಪ್ಯಸಾಧಾರಣತ್ವಂ ತತ್ಸಾ ನಿತ್ಯಾನುಮೇಯಾ ಯದಿ ಫಲತಿ ತದಾ ಬುದ್ಧಿತತ್ತ್ವಾಪಲಾಪಃ || ೩ ||

ಜ್ಞಾತುರ್ಜ್ಞಪ್ತೇರಲೋಪಂ ಕಥಯತಿ ನಿಗಮಃ ಸ್ಮರ್ಯತೇ ಚೈವಮೇಷಾ ತಸ್ಮಾದೇಕತ್ವಸಿದ್ಧೌ ಪ್ರಸರಣಭಿದಯಾ ತದ್ಭಿದೈಕತ್ರ ಪುಂಸಿ । ಯೋಗ್ಯಾದೃಷ್ಟೇರಭಾವಾನ್ನ ಚ ಭವತಿ ಸುಷುಪ್ತ್ಯಾದ್ಯವಸ್ಥಾಸು ಬಾಧಸ್ತತ್ತದ್ವಸ್ತುಪ್ರಕಾಶಕ್ಷಣವಿರಹವತೀ ನ ಪ್ರಕಾಶೇತ ಬುದ್ಧಿಃ || ೪ ||

ಉತ್ಪತ್ತ್ಯಾದೇರಭಾವಾನ್ನ ಯದಿ ದೃಶಿ ಭಿದಾ ನೋ ದಶಾಭೇದದೃಷ್ಟೇಃ ದೃಷ್ಟಾದೃಷ್ಟವ್ಯವಸ್ಥಾ ಕ್ವಚಿದಿಹ ಪುರುಷೇ ಬುದ್ಧ್ಯವಸ್ಥಾಭಿರೇವ । ಅಜ್ಞಾನಾದ್ಯೈರನೈಕಾನ್ತಿಕಮಪಿ ನ ಚ ಧೀರಾತ್ಮಭೇದೇಽಪ್ಯಭಿನ್ನಾ ಜ್ಞತ್ವಾಜ್ಞತ್ವಾದಿಭೇದಃ ಕಥಮಿವ ಘಟತೇ ಸರ್ವಥೈಕಾ ಮತಿಶ್ಚೇತ್ || ೫ ||

ಭೇದಾದಿರ್ದೃಶ್ಯಭಾವಾನ್ನ ದೃಶಿ ದೃಶಿತಯಾ ದೃಶ್ಯಧರ್ಮಾ ನ ದೃಕ್ ಚೇತ್ ಪೂರ್ವಸ್ಮಿನ್ನಿತ್ಯತಾದ್ಯೈರನಿಯತಿವಿಹತೀ ವಾಗ್ವಿರೋಧಾದಿ ಶೇಷೇ । ಬಾಧಶ್ಚಾತ್ರ ದ್ವಯೋಸ್ಸ್ಯಾತ್ ಸ್ವಮತ ಇಹ ಚ ಯೈಸ್ಸಾಧ್ಯತೇ ಯೇ ಚ ಸಾಧ್ಯಾ ನೈತೇ ಮಿಥ್ಯಾ ವಿರೋಧಾನ್ನ ದೃಶಿರವಿಮತೇಃ ಸ್ಯಾದಭಾವೋಽಪಿ ಧರ್ಮಃ || ೬ ||

ಬುದ್ಧಿರ್ದ್ರವ್ಯಂ ವಿಕಾರಾನ್ವಯತ ಇತರವದ್ಬೋದ್ಧೃವಚ್ಚಾಜಡತ್ವಾತ್ ಸಂಕೋಚಾದಿಪ್ರಯೋಗಾ ಬಹವ ಇಹ ತಥಾ ನ ಹ್ಯಮುಖ್ಯಾ ಭವೇಯುಃ । ಏವಂ ನಾಸ್ಯಾ ಗುಣತ್ವಂ ಗಲತಿ ನ ಖಲು ತತ್ತನ್ತ್ರಸಙ್ಕೇತಸಿದ್ಧಂ ಲೋಕೇ ಧರ್ಮಸ್ವಭಾವೋ ಗುಣ ಇತಿ ವಿದಿತಂ ಸಾಽಪಿ ಸಿದ್ಧಾ ಪ್ರಭಾವತ್ || ೭ ||

ನಿತ್ಯಾ ಧೀರ್ಹೇತುತೋಽಸ್ಯಾ ಭವತಿ ವಿಷಯಿತೇತ್ಯೇವಮಿಚ್ಛನ್ತ ಏವ ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ನಾಸ್ತಿ ಬುದ್ಧೇರಿತಿ ಗುಣಗಣನೇ ತಾಮಪಿ ಸ್ಥಾಪಯನ್ತಿ । ಅದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಕಥಂ ಸ್ಯಾದ್ವಿಕೃತಿಮತಿ ವಿಕೃತ್ಯುಜ್ಝನೇ ಪೂರ್ವವತ್ ಸ್ಯಾದಿತ್ಥಂಭೂತಾದ್ವಿಕಾರಾನ್ನ ಭವತಿ ಯದಿ ನಾತಿಪ್ರಸಙ್ಗಪ್ರಸಙ್ಗಾತ್ || ೮ ||

ಸರ್ವಂ ಜ್ಞಾನಂ ನ ಮಾನಂ ಪರಮತವಿಜಯಾನ್ನಾಪ್ರಮಾಣಂ ಸ್ವಬಾಧಾನ್ಮಾನಾಮಾನವ್ಯವಸ್ಥಾ ತದಿಯಮನುಮತಾ ಲೌಕಿಕೈರ್ಯೋಕ್ತಿಕೈಶ್ಚ । ತತ್ರಾಮಾನೇ ತ್ವವರ್ಜ್ಯಂ ಸ್ವರಸಮಿತಿ ವದನ್ತ್ಯನ್ಯಥಾಭಾನಮೇಕೇ ತತ್ಸಾಮಗ್ರ್ಯೈವ ತಾದೃಗ್ವ್ಯವಹೃತಿಮಪರೇ ಲಾಘವಾದಾಶ್ರಯನ್ತಿ || ೯ ||

ನಾಥೈರುಕ್ತಾ ಯಥಾರ್ಥಾ ವಿಮತಮತಿರಪಿ ನ್ಯಾಯತತ್ತ್ವೇ ತದೇತದ್ಭಾಷ್ಯೇಽನೂಕ್ತಂ ತದತ್ರ ವ್ಯವಹೃತಿರುಭಯೀ ಬಾಧಿತಾಬಾಧಿತಾಖ್ಯಾ । ಶುಕ್ತೌ ರೂಪ್ಯಂ ಪ್ರಭಾಮ್ಭಃ ಶ್ರುತಿನಯವಶತಃ ಸ್ವಾಪ್ನಮಪ್ಯಸ್ತು ಸತ್ಯಂ ಯೋಗ್ಯಾಯೋಗ್ಯಾದಿಭೇದಾಗ್ರಹ ಇಹ ಚರಮಾಂ ಗಾಹತೇ ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾಮ್ || ೧೦ ||

ಭೇದಾಜ್ಞಾನಾತ್ ಪ್ರವೃತ್ತೌ ನ ಕಥಮುಪರತಿಃ ಸ್ಯಾದಭೇದಾಪ್ರತೀತ್ಯಾ ರೂಪ್ಯಾರೂಪ್ಯಭ್ರಮಾದಾವಿವ ಯದಿ ನ ಯತೋಽನಿಷ್ಟಭೇದಾಗ್ರಹಾತ್ ಸಾ । ಆಧಾರೇ ಭೇದವರ್ಜಂ ಸ್ಫುರತಿ ಸದೃಶವಸ್ತ್ವನ್ತರೇ ಚೋಪಪನ್ನಾ ತತ್ತದ್ವಸ್ತೂಚಿತೈವ ವ್ಯವಹೃತಿನಿಯತಿಸ್ತ್ವನ್ಮತೇ ಬುದ್ಧಿವನ್ನಃ || ೧೧ ||

ಅನ್ಯಸ್ಮಿನ್ನನ್ಯಬುದ್ಧಿರ್ನ ಯದಿ ನ ಘಟತೇ ತತ್ಪ್ರವೃತ್ತಿಸ್ತದಿಚ್ಛೋರಿಷ್ಟಂ ತತ್ಸಾಧನಂ ವಾ ಯದಭಿಮತಮತೋಽನ್ಯತ್ರ ಸಾ ನೇತಿ ಚೇನ್ನ । ರತ್ನಾಂಶೌ ರತ್ನಬುದ್ಧ್ಯಾ ವಿದುರನವಗತೇ ರತ್ನ ಏವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಂ ಜ್ಞಾತಸ್ಸ್ವೇಷ್ಟಾನುಷಙ್ಗಾದವಿದಿತಮಪಿ ಖಲ್ವಾದದೀತಾತ್ರ ಚೈವಮ್ || ೧೨ ||

 ಶುಕ್ತಿತ್ವಾರೂಪ್ಯತಾದೇರ್ನ ತು ರಜತತಯಾ ಭಾತಿ ಶುಕ್ತಿರ್ವಿಗೀತಾ ಯದ್ವಾ ಧೀತ್ವಾದ್ಯಥಾರ್ಥಾ ವಿಮತಮತಿರತೋ ಬುದ್ಧಿಬಾಧೋಕ್ತ್ಯಯೋಗಃ । ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಾಸಿದ್ಧಿಮಾತ್ರಪ್ರಥನಮಿಹ ಪರಂ ಬಾಧಕಸ್ಯಾಪಿ ಕೃತ್ಯಂ ಕಿಂಚಾಸತ್ಖ್ಯಾತಿರಂಶೇ ಪ್ರಸಜತಿ ಭವತಾಮನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತಿವೇದ್ಯೇ || ೧೩ ||

ಯೋಽಸೌ ಬೋಧೋಽನ್ಯಥಾಧೀಜನಕ ಇತಿ ಜಗೇ ಭ್ರಾನ್ತಿರಿತ್ಯುಚ್ಯತೇಽಸೌ ನೇತ್ಥಂ ಬೋಧಾಪಲಾಪಃ ಕ್ವಚಿದಪಿ ವದತಾಂ ಬೋಧಮಧ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧಮ್ । ಯತ್ರ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧಾದಧಿಕಮಪಿ ಪರೇ ನಿಷ್ಫಲಂ ಕಲ್ಪಯೇಯುಃ ಸಿದ್ಧೈರೇವಾತ್ರ ತತ್ತದ್ವ್ಯವಹೃತಿರಿತಿ ಹಿ ಸ್ಥಾಪಿತಂ ಭಾಷ್ಯಕಾರೈಃ || ೧೪ ||

ಏಕಾಧಾರೇ ವಿರುದ್ಧಾಕೃತಿಯುಗಯುಗಪತ್ಖ್ಯಾತಿರನ್ಯೋನ್ಯಬಾಧ್ಯಾ ಡೋಲಾವಿಕ್ಷೇಪಕಲ್ಪಾ ತದನಿಯತಿರಿಯಂ ಧೀಕ್ರಮೇ ಸಾಕ್ಷಿಣೀ ನಃ । ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷಸ್ಮೃತಿಸಮಸಮಯಂ ಛನ್ನತತ್ತದ್ವರೋಧಃ ಖ್ಯಾತಸ್ಸಾಧಾರಣೋಽರ್ಥಃ ಪರಮಿಹ ವಿಶಯೇ ಯೇನ ಬುದ್ಧ್ಯನ್ತರಂ ವಃ || ೧೫ ||

ದುಸ್ಸಧಾ ಬಾಧಧೀಭ್ಯಾಂ ಸದಸದಿತರತಾ ಕುತ್ರಚಿದ್ ವ್ಯಾಹತತ್ವಾತ್ ಸತ್ತ್ವಾಸತ್ತ್ವಂ ಚ ತಾಭ್ಯಾಂ ಕಥಮಿವ ನ ಭವೇದ್ವ್ಯಾಹತೇಶ್ಚೇತ್ ಸಮಂ ತತ್ । ದೃಷ್ಟತ್ವಾದ್ವಾ ವಿಶೇಷಃ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ಹಿ ನಸ್ಸರ್ವರೂಪೇಣ ಸತ್ತ್ವಂ ನಾಸತ್ತಾ ಚಾನುಪಾಧಿರ್ನ ಚ ವಿಮತಿರಿಹ ಬ್ರಹ್ಮತುಚ್ಛಾತಿರೇಕೇ || ೧೬ ||

ರೂಪ್ಯಂ ಜಾತಂ ತದಾ ಚೇನ್ನ ರಜತಮಿತಿ ಧೀರಪ್ರಮಾ ಸ್ಯಾದಮುಷ್ಮಿನ್ ಕಾರ್ಯಾಸಾಮರ್ಥ್ಯಮಾತ್ರಾನ್ನ ತದಿತಿ ಕಥನಂ ಕಲ್ಪತೇಽತಿಪ್ರಸಕ್ತ್ಯೈ । ಶುಕ್ತೌ ಚೈತತ್ತದಾತ್ವೇ ಕಥಮಿವ ಜನಯೇದ್ ದುರ್ಘಟಾಽನಾದ್ಯವಿದ್ಯಾ ನಾಕ್ಷಾದಿಸ್ತ್ವರ್ಥಹೇತುರ್ನ ಚ ರಜತಮತಿಸ್ಸಾ ಹಿ ತೇನೈವ ಜನ್ಯಾ || ೧೭ ||

ಸತ್ತ್ವಾಸತ್ತ್ವದ್ವಯಾಖ್ಯದ್ವಯವಿರಹಚತುಷ್ಕೋಟಿಮುಕ್ತಂ ಚ ತತ್ತ್ವಂ ವ್ಯಾಘಾತಾದ್ಯೈರ್ವಿಧೂತಂ ನ ಯದಿ ತವ ಕಥಂ ಸಪ್ತಭಙ್ಗೀನಿಷೇಧಃ । ತುಚ್ಛಾಲೀಕಾದಿಶಬ್ದಾಃ ಕ್ವಚನ ಸತಿ ಪರಂ ಕ್ವಾಪ್ಯಸತ್ತ್ವೇ ಪ್ರವೃತ್ತಾ ವನ್ಧ್ಯಾಪುತ್ರಾದಿಶಬ್ದೈರ್ಭಜತಿ ಚ ಸಮತಾಂ ವಿಧ್ಯಲೀಕಾದಿವಾದಃ || ೧೮ ||

ವ್ಯಾಘಾತಾದಿಪ್ರಸಙ್ಗೌ ಪ್ರಮಿತಿಪರಿಭವೇ ಮಾನತೋಽಮಾನತೋ ವಾ ಮಾನಾನ್ಮಾನಸ್ಯ ಸಿದ್ಧೌ ಸ್ವತದಿತರಪರಿತ್ರಾಣಮೇಕಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾ । ಸಾಧೀಯಾನೇಷ ಪನ್ಥಾಸ್ಸಮಯಿಭಿರಖಿಲೈರರ್ಥ್ಯತಾಂ ಸಾರ್ಥನೀತ್ಯಾ ನೋಚೇದುಚ್ಛಿನ್ನಲೋಕವ್ಯವಹೃತಿನಿಯಮಾಃ ಕಾಮಚಾರಾಃ ಕಥಾಸ್ಸ್ಯುಃ || ೧೯ ||

ಜ್ಞಾನಾಕಾರಾಧಿಕಂ ಹಿ ಪ್ರಥಿತಮಿದಮಿತಿ ಶ್ವೇತಪೀತಾದಿ ಬಾಹ್ಯಂ ತಾದಾತ್ಮ್ಯೇ ತಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯೇ ಸಹಮತಿನಿಯಮಾದ್ಯನ್ಯಥೈವಾತ್ರ ಸಿದ್ಧಮ್ । ಗ್ರಾಹ್ಯಾತ್ಮತ್ವಾನ್ಮೃಷಾ ಸ್ಯಾನ್ಮತಿರಪಿ ಯದಿ ವಾ ಗ್ರಾಹ್ಯಮಪ್ಯಸ್ತು ತಥ್ಯಂ ಕಿಂಚಾನ್ಯೋನ್ಯಂ ವಿರುದ್ಧೈರ್ಯುಗಪದವಗತೈರ್ಧೀರಭಿನ್ನಾ ಕಥಂ ಸ್ಯಾತ್ || ೨೦ ||

ಹನ್ತ ತ್ರಯ್ಯನ್ತಪಕ್ಷೇ ಕಣಭುಗಭಿಮತೋ ನಾವಯವ್ಯಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ ಸಂಘಾತೋ ನಾಂಶತೋಽನ್ಯಸ್ತದಣುಷು ನ ಭವೇದ್ ದೃಶ್ಯತೇತ್ಯನ್ಧಚೋದ್ಯಮ್ । ಸಂಸರ್ಗೈರ್ವಿಶ್ವಮೇತದ್ ಘಟತ ಇಹ ಯಥಾದೃಷ್ಟಿ ದೃಶ್ಯಾಣುಪಕ್ಷೇ ನಾದೃಷ್ಟಂ ಕಲ್ಪಯಾಮಃ ಪರಿಣತಿಭಿರಸೌ ದೃಶ್ಯತಾದಿಃ ಶ್ರುತೇ ಸ್ಯಾತ್ || ೨೧ ||

ಆತ್ಮಖ್ಯಾತೌ ಮತೀನಾಂ ಮಿಥ ಇತರತಯಾ ಸಂವಿದನ್ಯಾ ನ ಸಿಧ್ಯೇದನ್ಯೋನ್ಯಾರ್ಥಾನಭಿಜ್ಞಾಃ ಕಥಮಿವ ಚ ಧಿಯೋ ವಾದಜಲ್ಪಾದಿ ಕುರ್ಯುಃ । ಮಾನಾಭಾಸಾದಿಸೀಮಾ ನ ಕಥಮಪಿ ಭವೇದ್ ಗ್ರಾಹ್ಯಮಿಥ್ಯಾತ್ವಸಾಮ್ಯಾತ್ ಸರ್ವಂ ತತ್ಸಂವೃತೇಶ್ಚೇನ್ನ ಖಲು ಸದಿತರಾ ಸಾಽಪಿ ತತ್ತನ್ನಿಯನ್ತ್ರೀ || ೨೨ ||

ಏಕಾಕಾರಪ್ರತೀತಿರ್ನಿಜಮತಿವಿಹತಾ ನೈವ ದೃಷ್ಟೇ ಗುರುತ್ವಂ ವ್ಯರ್ಥಾಽಸ್ಮಿನ್ ಸಂಮತಿಸ್ತೇ ಬಹಿರಪಿ ನಿಯತಂ ವಕ್ಷ್ಯತೇ ಗ್ರಾಹ್ಯಲಕ್ಷ್ಮ । ವ್ಯಾಘಾತೋ ಲಿಙ್ಗಸಂಖ್ಯಾಪರಿಮಿತಿವಚಸಾ ನಾಸ್ತ್ಯುಪಾಧಿಪ್ರಭೇದಾದೇಕಂ ನಾನಾಕೃತಿ ಸ್ಯಾನ್ನಿಜಗುಣಭಿದಯಾ ಬಾಧಿತೇ ಧೀಃ ಸ್ವಹೇತೋಃ || ೨೩ ||

ಧೀತ್ವಾತ್ಸ್ವಾನ್ಯಾರ್ಥಶೂನ್ಯಾ ವಿಮತಮತಿರಿತಿ ಸ್ವೋಕ್ತಿಬುದ್ಧ್ಯಾದಿ ಭಗ್ನಂ ಜ್ಞಾನಜ್ಞಾನೇಽತಿಚಾರಃ ಕ್ಷಣಿಕವಿವಿಧಧೀಸನ್ತತೇಃ ಸಂಮತತ್ವಾತ್ । ದೃಷ್ಟಾನ್ತಸ್ಸಾಧ್ಯಶೂನ್ಯೋ ನ ಚ ನಿರುಪಧಿಕಾಸತ್ಪ್ರತೀತಂ ಕ್ವಚಿನ್ನಸ್ತಾವನ್ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಕೢಪ್ತೌ ನ ತು ಫಲತಿ ತವಾಶೇಷಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಭಙ್ಗಃ || ೨೪ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಸಂಪ್ರಯುಕ್ತೇ ಸ್ಮೃತಿರಪಿ ವಿದಿತೇ ವ್ಯಾಪ್ತಿಸಿದ್ಧೇಽನುಮಾ ಸ್ಯಾತ್ ಶಾಬ್ದೀ ಧೀರನ್ವಿತಾದೌ ಭವತಿ ತದನುಗಾ ಭ್ರಾನ್ತಿಧೀಃ ಕ್ವಾಪ್ಯಸಿದ್ಧೇಃ । ವ್ಯೋಮಾಮ್ಭೋಜಾದಿಶಬ್ದೋಽಪ್ಯನಿಯತಮತಿಕೃತ್ ಸ್ಯಾತ್ ಪದಾರ್ಥಂ ತ್ಯಜೇಚ್ಚೇತ್ ನೋ ಚೇತ್ಸ್ಯಾದನ್ಯಥಾಧೀರ್ಧ್ರುವಮಿಹ ಯದಿ ವಾಽನನ್ವಿತತ್ವಾಪ್ರತೀತಿಃ || ೨೫ ||

ನೇಷ್ಟಃ ಸ್ವಾನ್ಯಗ್ರಹಶ್ಚೇತ್ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ಹಿ ಧೀರ್ಧರ್ಮಿಣೀ ವಃ ಕೃತಾನ್ತೇ ಬುದ್ಧ್ಯಾತ್ಮಾ ವಾಸನಾಽತೋ ನ ಚ ಕಿಮಪಿ ತಯಾಽಪೇಕ್ಷಣೀಯಂ ಬಹಿಷ್ಠಮ್ । ಧೀಸನ್ತಾನೇ ತ್ವನಾದೌ ಭವತಿ ಚ ನಿಖಿಲಾ ವಾಸನೈಕಃ ಕ್ಷಣಸ್ತನ್ನಿಶ್ಶೇಷಧ್ವಂಸಿನೀ ಸಾ ಯುಗಪದಖಿಲಮಪ್ಯುದ್ವಮೇತ್ ಕಲ್ಪನೌಘಮ್ || ೨೬ ||

ಸ್ವಾಕಾರೋಽರ್ಥೈಃ ಸ್ವಬುದ್ಧೌ ನಿಹಿತ ಇತಿ ಚ ನಾಽಽಧಾರಹಾನಾದ್ಯಯೋಗಾತ್ ಸ್ವಚ್ಛೇ ಚ್ಛಾಯಾ ಪರಸ್ಮಿನ್ನ ಚ ಭವತಿ ನ ಚ ಸ್ಯಾದಸೌ ರೂಪಶೂನ್ಯೇ । ಸಾಮ್ಯಾಸತ್ತ್ಯಾದ್ಯಯೋಗಾದ್ವಿಷಯವಿಷಯಿಣೋರ್ನಾಪಿ ಭೇದಾಗ್ರಹಃ ಸ್ಯಾನ್ನೈಕಾಕಾ(ರೇಣ ರಕ್ತಂ)ರೋಪರಕ್ತಂ ದ್ವಯಮಪಿ ಸ ಚ ತೇ ಗ್ರಾಹ್ಯತೋ ನಾತಿರಿಕ್ತಃ || ೨೭ ||

ಸಂಸರ್ಗಾದ್ಬೋಧ್ಯಬುದ್ಧ್ಯೋರಭಿದಧತಿ ಸಿತಾದ್ಯಾಕೃತೇಸ್ಸಿದ್ಧಿಮನ್ಯೇ ಸಾದೇಶ್ಯಾತ್ ತನ್ಮತೇಽಸೌ ನ ತು ಭವತಿ ತಥಾ ಕಾಲಜೋಽತಿಪ್ರಸಕ್ತಃ । ವ್ಯಂಶೇ ನೈವಾಭಿಮುಖ್ಯಂ ವಿಷಯವಿಷಯಿತಾಽತ್ರಾಕೃತೇಃ ಪ್ರಾಗಸಿದ್ಧಾ ಕ್ವಾಸ್ಯಾಸ್ಸಂಸೃಷ್ಟನಾಶೇ ಜನಿರಿತಿ ಕುಸೃತಿಃ ಪೂಗತಾಮ್ಬೂಲನೀತಿಃ || ೨೮ ||

ಭ್ರಾನ್ತೌ ರೂಪ್ಯಾದಿರರ್ಥೋ ವಿಲಸತಿ ನಿರಧಿಷ್ಠಾನ ಇತ್ಯಾಹುರೇಕೇ ತನ್ನಾಧಿಷ್ಠಾನದೃಷ್ಟೇರನಿಯತಿವಿರಹಾದನ್ಯಥಾಽತಿಪ್ರಸಙ್ಗಾತ್ । ನಿಷ್ಠ್ಯೂತಸ್ವಾಕ್ಷಿದೋಷಪ್ರಭೃತಿಷು ಚ ಭವೇತ್ ಕೇಶ(ಗುಚ್ಛಾ)ಪುಞ್ಜಾದಿಬುದ್ಧಿಃ ಕಿಂ ಚೈಷಾಽಪ್ಯನ್ಯಥಾಧೀರ್ಯದನಿದಮಿದಮಿತ್ಯತ್ರ ಭಾತಂ ಬ್ರವೀಷಿ || ೨೯ ||

ಖ್ಯಾತಿಂ ಭ್ರಾನ್ತಿಸ್ವರೂಪಾಂ ಜಗದುರವಿಷಯಾಂ ಕೇಽಪಿ ತದ್ಧೀವಿರುದ್ಧಂ ಖ್ಯಾತಿಃ ಕಸ್ಯಾಪಿ ಪುಂಸಃ ಕ್ವಚಿದಪಿ ವಿಷಯೇ ಸಿದ್ಧಿರೂಪಾ ಹಿ ಸಿದ್ಧಾ । ಅತ್ರಾರ್ಥಾಸತ್ತ್ವತಃ ಸ್ಯಾದಿಯಮವಿಷಯತಾ ಸರ್ವಥಾ ಸತ್ತ್ವತೋ ವಾ ತಾದೃಕ್ತ್ವೇಽಪ್ಯನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತ್ಯಸದಧಿಗಮಯೋರೇವ ಪರ್ಯಾಯ ಏಷಃ || ೩೦ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿತ್ರಯಂ ಚ ಸ್ಮೃತಿರಿತಿ ಚ ಮತಿಃ ಶ್ರುತ್ಯಭೀಷ್ಟಾ ಚತುರ್ಧಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ತ್ವತ್ರ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪ್ರತಿಪದನುಮಿತಿರ್ವ್ಯಾಪ್ಯತೋ ವ್ಯಾಪಕೇ ಧೀಃ । ಶಾಬ್ದೀ ವಾಚಾಽರ್ಥಬುದ್ಧಿಃ ಸ್ಮೃತಿರಪಿ ಕಥಿತಾ ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯಾಮಾತ್ರಜಾ ಸಾ ಯೇಷಾಮಿಷ್ಟಾಽನ್ಯಥಾಧೀಃ ಪೃಥಗಭಿದಧಿರೇ ತೈರಿಹಾನ್ಯೇಽಪಿ ಭೇದಾಃ || ೩೧ ||

ಈದೃಕ್ತ್ವಾತ್ಯನ್ತಶೂನ್ಯೇ ನ ಹಿ ಮಿಷತಿ ಮತಿರ್ನಾಪಿ ಯುಕ್ತಿಸ್ತಥಾತ್ವೇ ಸಾಮಗ್ರೀಭೇದವೇದ್ಯೇ ಪೃಥಗವಗತಿರಸ್ತ್ವತ್ರ ನೈಷಾಽನ್ಯಥಾತ್ವಾತ್ । ಧೀತ್ವಾದೇರ್ವಾ ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಪ್ರಥಯತಿ ಜನಿತಾ ಬುದ್ಧಿರಾದ್ಯಾಕ್ಷಯೋಗೈಃ ತಸ್ಮಾತ್ ಸಂಸ್ಕಾರಶೂನ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಜನಿತಮತಿರ್ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇತಿ ವಾಚ್ಯಾ || ೩೨ ||

ಲಿಙ್ಗಾದ್ಯವ್ಯಾಪೃತಾಕ್ಷಾನ್ವಯವತಿ ವಿಷಯೇಽಕ್ಷಾರ್ಥಜನ್ಯೋ ವಿಕಲ್ಪಸ್ಸಂಸ್ಕಾರಸ್ತ್ವಿನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಮಿಹ ಸಹಕುರುತಾಂ ತಾವತಾ ನ ಸ್ಮೃತಿತ್ವಮ್ । ನ ಸ್ಯಾತ್ತಸ್ಯಾನ್ಯಥಾತ್ವಂ ಬಹುವಿಹತಿಹತೈಃ ಕಲ್ಪನಾತ್ವಾದಿಲಿಙ್ಗೈಃ ಸ್ಯಾದ್ವಾಽನೈಕಾನ್ತ್ಯಮೇಷಾಮನಿಯತಿಮವಿಸಂವಾದಿಬಾಧಶ್ಚ ಸೂತೇ || ೩೩ ||

ಶಬ್ದಾತ್ ಪ್ರಾಗರ್ಥಸಿದ್ಧೇಃ ಪರಮಪಿ ಚ ತಯೋರಕ್ಷಭೇದಾದಿಬೋಧಾತ್ ಶಬ್ದೈಕ್ಯೇ ವಾಚ್ಯಭೇದಾದಪಿ ಬಹುಷು ಪದೇಷ್ವೇಕವಾಚ್ಯಪ್ರಸಿದ್ಧೇಃ । ಸಾಮ್ಯಾಸತ್ತ್ಯಾದ್ಯಯೋಗಾದ್ಯುಗಪದವಗತೇರ್ವ್ಯಕ್ತಿಜಾತ್ಯಾದಿಶಬ್ದೈಃ ಶಬ್ದಾಧ್ಯಾಸೋ ನ ಯುಕ್ತಃ ಪ್ರಥಯತಿ ವಿಷಯಂ ಕಿನ್ತು ಸಂಜ್ಞಾ ತಟಸ್ಥಾ || ೩೪ ||

ಧೀತ್ವಾಚ್ಛಬ್ದಾನುವಿದ್ಧಾಂ ವಿಮತಮತಿಮುಶನ್ತ್ಯತ್ರ ಶಾಬ್ದಾ ನ ಸತ್ತತ್ತಸ್ಯಾರ್ಥಃ ಸ್ಮಾರ್ಯಭಾವಾತ್ ಸ್ಫುರತು ಚ ಸ ಕಥಂ ಬಾಲಮೂಕಾದಿಬೋಧೇ । ಸೂಕ್ಷ್ಮಾ ವಾಙ್ಮಾತ್ರಕಲ್ಪ್ಯಾ ನ ಹಿ ಸಮಧಿಗತಾ ತಾದೃಶೀ ಕ್ವಾಪಿ ಸಂಜ್ಞಾ ವಾಚಸ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಾದ್ಯವಸ್ಥಾಕಥನಮಪಿ ವಿದುರ್ಭಾವನಾದ್ಯರ್ಥಮಾಪ್ತಾಃ || ೩೫ ||

ಸತ್ತ್ವಾದ್ಯೈರಕ್ಷಗಮ್ಯಂ ವಿಮತಮಿತಿ ವದನ್ ವಕ್ತು ಬಾಧಂ ವಿಪಕ್ಷೇ ಶ್ರುತ್ಯಾಲಮ್ಬೇ ತು ಸೈವ ಪ್ರಸಜತಿ ಶರಣಂ ತಾದೃಶಾದೃಷ್ಟಸಿದ್ಧೌ । ಅಧ್ಯಕ್ಷಂ ಲೌಕಿಕಂ ಚೇದಧಿಗತಿವಿಹತಂ ಭಾವನೋತ್ಥಂ ನ ಯುಕ್ತಂ ನಿತ್ಯಂ ತ್ವಕ್ಷಾನಪೇಕ್ಷಂ ನಿರುಪಧಿರಿಹ ತೇ ದುರ್ವಚೋಽಕ್ಷಪ್ರಕರ್ಷಃ || ೩೬ ||

ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ಹ್ಯಕ್ಷವೇದ್ಯಂ ಪ್ರತಿನಿಯತತಯಾ ಸರ್ವಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಕಾಕೋಲೂಕಾದಿಕಾನಾಮಪಿ ನಿಜವಿಷಯೇ ಹ್ಯೈಕ್ಷಿ ಚಕ್ಷುಃಪ್ರಕರ್ಷಃ । ಮಾನ್ಥಾಲವ್ಯಾಲಪೂರ್ವೇಷ್ವಪಿ ಖಲು ರಸನಾಸ್ಪರ್ಶನಾದಿಕ್ರಮಾತ್ ಸ್ಯಾದಕ್ಷಸ್ಥಾನೈಕ್ಯಮಾತ್ರಂ ಸ್ಥಿತವಿಷಯಮತಸ್ತ್ವಕ್ಪಿಪಾಸಾದಿವಾಕ್ಯಮ್ || ೩೭ ||

ಸಂಯುಕ್ತವ್ಯಾಪಕತ್ವಪ್ರಭೃತಿಸಹಕೃತೈರ್ವ್ಯಾಪ್ತಿಧೀಸವ್ಯಪೇಕ್ಷೈರಕ್ಷೈರೇವಾನುಮಾಧೀರ್ಭವತು ಕಿಮಿತರತ್ಕಲ್ಪಯಿತ್ವೇತಿ ಚೇನ್ನ । ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರೇನ್ದ್ರಿಯಸ್ಯಾಪ್ಯುದಯತಿ ಖಲು ಸಾ ಭೂತಭಾವ್ಯಾದಿಲಿಙ್ಗೈಃ ಸ್ಮೃತ್ಯಾರೂಢೈಃ ಶ್ರುತೈರ್ವಾ ಮನ ಇಹ ಸಕಲಜ್ಞಾನಸಾಮಾನ್ಯಮಿಷ್ಟಮ್ || ೩೮ ||

ಪಕ್ಷಸ್ಥಂ ವ್ಯಾಪ್ಯಮಾದೌ ವಿದಿತಮಿಹ ತು ನ ವ್ಯಾಪಕಸ್ಯ ಪ್ರಸಕ್ತಿರ್ವ್ಯಾಪ್ತಿಸ್ತೇನ ಸ್ಮೃತಾ ಸ್ಯಾನ್ನ ಚ ತತ ಉಭಯೋರ್ನಿಶ್ಚಯಃ ಪಕ್ಷಯೋಗೇ । ತಾದೃಗ್ವ್ಯಾಪ್ಯಾನ್ವಿತೋಽಸಾವಿತಿ ಮತಿರಪಿ ನ ವ್ಯಾಪಕಂ ತತ್ರ ಯಚ್ಛೇತ್ ತಸ್ಮಾತ್ತದ್ವ್ಯಾಪಿಪಕ್ಷಾನ್ವಯನಿಯತಮತಿರ್ನಾಕ್ಷತಸ್ಸಂಸ್ಕೃತೇರ್ವಾ || ೩೯ ||

ನಾಯೋಗ್ಯಸ್ಯಾಕ್ಷಬಾಧಃ ಸ್ವವಿಷಯವಿಹತಿಂ ನ ಕ್ಷಮೇತಾನುಮಾನಂ ಸ್ವಸ್ಯೈವಾಪೇಕ್ಷಿತತ್ವಾದನುಮಿತಿಮಖಿಲಾಂ ಬಾಧತೇ ನಾಗಮೋಽಪಿ । ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹಪ್ರವೃತ್ತೇರಿಹ ನಿಪುಣಧಿಯಾಂ ನಾಪ್ಯಸೌ ಸಂಶಯಾತ್ಮಾ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಾನ್ನ ಸ್ಮೃತಿಶ್ಚೇತ್ಯನುಮಿತಿರುದಿತಾಽಧ್ಯಕ್ಷವನ್ಮಾನಮನ್ಯತ್ || ೪೦ ||

ಸಾಮಾನ್ಯಂ ಪ್ರಾಕ್ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ನ ಪುನರನುಗಮಸ್ಸಿದ್ಧಪೂರ್ವೋ ವಿಶೇಷೇ ವ್ಯಾಪ್ತಿಸ್ಸರ್ವಾಽಪಿ ಭಗ್ನಾ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಸಕಲವ್ಯಾಪ್ಯಸಙ್ಗತ್ಯದೃಷ್ಟೇಃ । ಭೂಯೋದೃಷ್ಟೇರ್ವ್ಯವಸ್ಥಾ ನ ಹಿ ಭವತಿ ತಥೋಪಾಧಯಃ ಸ್ಯುರ್ದುರೂಹಾ ಇತ್ಯಾದ್ಯಾಃ ಸ್ವೇಷ್ಟತರ್ಕಸ್ಥಿರನಿಯಮಜುಷಾಂ ದರ್ಶನೇನೈವ ಬಾಧ್ಯಾಃ || ೪೧ ||

ದೃಷ್ಟೇಽತೀಚಾರಶಙ್ಕಾ ನ ಭವತಿ ಯದಿ ಸಾ ಕ್ವಾಪಿ ದೇಶಾನ್ತರಾದೌ ಸಿದ್ಧಾ ತತ್ರಾನುಮಾನಸ್ಥಿತಿರಥ ನ ತದಾ ಕ್ವಾತಿಶಙ್ಕಾವಕಾಶಃ । ವ್ಯಾಘಾತಾನ್ತಾ ತು ಶಙ್ಕಾ ನ ಪುನರುದಯತಿ ಸ್ವಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾದಿಭಙ್ಗಾದ್ಯಾವಚ್ಛಙ್ಕಂ ಚ ತರ್ಕಪ್ರಸೃತಿರಿಹ ತತೋ ನಾನವಸ್ಥಾದಿದೋಷಃ || ೪೨ ||

ವ್ಯಾಪ್ಯತ್ವಂ ಯಸ್ಯ ಯತ್ರ ಸ್ಫುರತಿ ಸಹಚರೇ ಸೋಽಸ್ಯ ಹೇತೋರುಪಾಧಿಸ್ಸಾಧ್ಯವ್ಯಾಪೀ ಸಮೋಽಯಂ ಸಮಗಣಿ ನಿಪುಣೈಸ್ಸಾಧನಾವ್ಯಾಪಕಶ್ಚ । ಯೋಗ್ಯಾದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಚ ತರ್ಕೈರಪಿ ತಮಪನುದೇಚ್ಛಙ್ಕಿತಂ ನಿಶ್ಚಿತಂ ವಾ ಸಾಮ್ಯಂ ನಾತ್ರಾಹುರೇಕೇ ತದಭಿಮತಮಿಹ ವ್ಯಾಪಕಾದರ್ಶನಾದಿ || ೪೩ ||

ನಿತ್ಯೋ ವ್ಯಾಪೀ ಚ ನ ಸ್ಯಾದುಪಧಿರಿಹ ಸದಾ ಸರ್ವತಸ್ತತ್ಪ್ರಸಙ್ಗಾನ್ನಾಪ್ಯೇಷ ವ್ಯಾಪ್ಯಮಾತ್ರಾಕೃತಿರವಿಯುತಿತೋ ನೈಕಲಿಙ್ಗೋಪಪತ್ತೇಃ । ನಾಸೌ ಪಕ್ಷೇತರತ್ವಪ್ರಭೃತಿರಪಿ ಭವೇದ್ವ್ಯಾಪಕೋಽತಿಪ್ರಸಙ್ಗಾತ್ತುಲ್ಯಸ್ಸಾಧ್ಯೇನ ಪಕ್ಷೇ ಸಹ ಯದಿ ಘಟತೇ ಸಾಧನಂ ವ್ಯಾಪ್ನುಯಾತ್ ಸಃ || ೪೪ ||

ದೃಷ್ಟಂ ಸಾಧ್ಯಸ್ಯ ಯತ್ಸ್ಯಾತ್ ಸಮಮಧಿಕಮಪಿ ಕ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಷಾನ್ಯತಾ ವಾ ತಸ್ಯಾಭಾವೇಽಪಿ ಸಾಧ್ಯೇ ಸತಿ ಯದಿ ನ ಭವೇದ್ಬಾಧಕಂ ವ್ಯಾಪಿ ನೈತತ್ । ದುರ್ವಾರೇ ಬಾಧಕೇ ತದ್ದ್ವಯಮಪಿ ದಹನಾನುಷ್ಣತಾದಾವುಪಾಧಿಃ ಸಾಧ್ಯಂ ತದ್ವ್ಯಾಪ್ಯತಾಂ ವಾ ಹರತು ಸ ವಿರಹಾತ್ ಪಕ್ಷತೋ ಹೇತುತಶ್ಚ || ೪೫ ||

ವ್ಯಾಪ್ತಿಃ ಪಕ್ಷಾನ್ವಯಶ್ಚೇತ್ಯುಭಯಮವಿಕಲಂ ಯಸ್ಯ ಹೇತುಸ್ಸ ಸಮ್ಯಙ್ಙಾಭಾಸೌ ತದ್ವಿಹೀನೌ ತದುಭಯವಿತತಿಸ್ಸ್ಯಾದನೈಕಾನ್ತಿಕಾದಿಃ । ತತ್ತದ್ವಕ್ರಾನುಮೋತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಣಮಪಿ ಘಟತೇ ನ ಕ್ವಚಿತ್ ಸಾಧ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೈ ಸ್ವವ್ಯಾಘಾತಾದಿದೋಷಾದವಿಷಯನಿಯತೇರ್ವಾಞ್ಛಿತಾಲಾಭತಶ್ಚ || ೪೬ ||

ಸಾಧ್ಯೇನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಮೇಕೇ ಜಗದುರಿಹ ಸಕೃದ್ದರ್ಶನೇನೈವ ಗಮ್ಯಾಂ ಶಙ್ಕಾನಿರ್ಧೂತಿಮಾತ್ರಂ ಫಲಮಿತಿ ಚ ಪರಂ ಭೂಯಸಾಂ ದರ್ಶನಾನಾಮ್ । ಧೂತೋಪಾಧಿಸ್ತು ಯೋಗಃ ಸ್ಫುರತಿ ಬಹುವಿಧೈರ್ದರ್ಶನೈರೇವ ಪಶ್ಚಾತ್ ತಜ್ಜಾತ್ಯಾಧಾರಭಾವಾದ್ಯುಗಪದಖಿಲಮಪ್ಯಕ್ಷಸಂಬನ್ಧಿ ತತ್ರ || ೪೭ ||

ಅಸ್ಮಿನ್ ಸತ್ಯೇತದಸ್ತೀತ್ಯವಿತಥನಿಯತೇರನ್ವಯವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಭಿಖ್ಯಾ ತಸ್ಯಾಭಾವೇ ತು ತನ್ನೇತ್ಯಯಮಪಿ ನಿಯಮಸ್ತೌ ಪೃಥಕ್ ಚಾಪೃಥಕ್ ಚ । ತಸ್ಮಾತ್ ತ್ರೇಧಾಽನುಮಾನಂ ಕತಿಚಿದಕಥಯನ್ನೇಕಹಾನಾದ್ದ್ವಿಧೈಕೇ ಕಶ್ಚಿಚ್ಚೇದ್ವ್ಯಾಪ್ತಿಯುಗ್ಮಪ್ರಿಯ ಇಹ ಭವಿತಾ ವರ್ಣಯತ್ವೈಕವಿಧ್ಯಮ್ || ೪೮ ||

ಸರ್ವಸ್ಥಃ ಕೇವಲಾನ್ವಯ್ಯಘಟಿತಸರಣಿಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸ್ವವೃತ್ತೇರ್ವಿಕಲ್ಪೇ ಸಾಧ್ಯೇ ಸ್ವಸ್ಮಾನ್ನಿವೃತ್ತೇ ಭವತಿ ಚ ಸ ತದಾ ಸಾಧ್ಯಹಾನೇರ್ವಿಪಕ್ಷಃ । ಹೇತೋಸ್ತದ್ವೃತ್ತ್ಯವೃತ್ತ್ಯೋರಭಿಮತವಿಹತಿಸ್ತತ್ರ ಚೈವಂ ವಿಕಲ್ಪಾದಿತ್ಯುತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಾವಿಭಾಗಂ ವಿಘಟಯತು ನ ವಾ ಸರ್ವಥಾ ವ್ಯಾಪ್ತಿಸಿದ್ಧಿಃ || ೪೯ ||

ತತ್ತದ್ಧೀವ್ಯಕ್ತಿಭೇದಾತ್ಪ್ರಮಿತಿವಿಷಯತಾ ಮಾನಸಿದ್ಧಾ ಘಟಾದೌ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಂ ಚ ತದ್ವತ್ತದಿದಮುಭಯಮಧ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧಂ ತಥೈವ । ಇತ್ಥಂ ತದ್ವೃತ್ತ್ಯವೃತ್ತಿವ್ಯತಿಕರಕಲಹೈಃ ಕೇವಲಾನ್ವಯ್ಯಪೋಹೇ ದುರ್ವಾರಃ ಶೂನ್ಯವಾದೋ ನ ತಮಭಿಮನುಷೇ ಸ್ಥಾಪಯನ್ ಕಿಞ್ಚಿದಿಷ್ಟಮ್ || ೫೦ ||

ಖ್ಯಾತತ್ವಾಚ್ಛಬ್ದವಾಚ್ಯೋ ವಿಮತಿವಿಷಯ ಇತ್ಯಾದಿರೂಪೇ ತು ಸಾಧ್ಯೇ ವ್ಯರ್ಥೋಽಸೌ ಹೇತುರಿತ್ಥಂ ವಿಮತಿಸಮುದಯಾಸಂಭವಾದಿತ್ಯಯುಕ್ತಮ್ । ವ್ಯಾಘಾತವ್ಯಕ್ತ್ಯಭಾವಾಚ್ಛ್ರುತಿಶಕಲಬಲಾತ್ ಕೂಟಯುಕ್ತ್ಯಾದಿಭಿರ್ವಾ ಪಾಕಃ ಕಶ್ಚಿತ್ ಪ್ರಮುಹ್ಯನ್ ಪ್ರಮಿತಿಗತಿಕಥಾಪಕ್ತಿಮೈರ್ಹಿ ಪ್ರಬೋಧ್ಯಃ || ೫೧ ||

ಪಕ್ಷೇಽನ್ಯತ್ರಾಪಿ ಸಾಧ್ಯಂ ನ ಮಿತಮವಿದಿತೇ ನಾಪಿ ಸಂಬನ್ಧಧೀಃ ಸ್ಯಾತ್ ಕ್ವಾಪೀತ್ಯಪ್ಯಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಾವೃಜುರವಿಹತಿಮಾನ್ನಾಸ್ತಿ ಸಾಮಾನ್ಯಹೇತುಃ । ಸತ್ಯಪ್ಯಸ್ಮಿನ್ನ ಶಕ್ಯಾಧಿಕರಣನಿಯತಿಃ ಸ್ವೇಚ್ಛಯಾ ಸರ್ವಸಾಮ್ಯಾದ್ವೈಷಮ್ಯಂ ದುರ್ವಚಂ ತತ್ಪ್ರಮಿತಿಕರಣತಾ ಕ್ವಾಪಿ ನಾವೀತಹೇತೋಃ || ೫೨ ||

ಸಾಧ್ಯಾಭಾವೋ ವಿಪಕ್ಷೇ ಕಥಮಿವ ವಿದಿತಸ್ತಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯಾಪ್ರಸಿದ್ಧೇಃ ಭಾವಾತ್ಮನ್ಯಪ್ಯಮುಷ್ಮಿನ್ ಪ್ರತಿಭಟವಪುಷಾ ಹ್ಯತ್ರ ತೇ ವ್ಯಾಪ್ತಿಸಿದ್ಧಿಃ । ಇತ್ಯಜ್ಞಾತಾನ್ವಯೇಽಸ್ಮಿನ್ ಕಥಮಿವ ಸುಶಕಃ ಸ್ಯಾದಭಾವೋ ನಿಯನ್ತುಂ ಹೇತೌ ಸಾರೋಽನ್ವಯೋಽತಃ ಕ್ಯಚಿದನುಪಧಿಕಃ ಕೇವಲಾನ್ವಯ್ಯಪೀಷ್ಟಃ || ೫೩ ||

ಸಂತ್ಯಕ್ತಾವೀತಹೇತೋರಭಿದುರಮಖಿಲಂ ಲಕ್ಷಣಾಭಾವತಃ ಸ್ಯಾತ್ ಮೈವಂ ಲಕ್ಷ್ಮೈವ ಭೇದಸ್ತದವಗಮಕಮಿತ್ಯಾಪ್ತವಾಕ್ಯೇ ತದುಕ್ತಿಃ । ಯದ್ವಾ ಗನ್ಧಾದಿರಪ್ತ್ವಪ್ರಭೃತಿವಿರಹಿತೇಷ್ವೇವ ದೃಷ್ಟೋ ಘಟಾದಿಷ್ವಾಜ್ಯಾದಾವನ್ವಯೀ ಸ್ಯಾದಯಮಿವ ವಿಮತೇಷ್ವೇಕಲಕ್ಷ್ಮಣ್ಯಪೋಹಃ || ೫೪ ||

ಭೇದೋಽಬಾದೇರ್ಘಟಾದೌ ವಿದಿತ ಇತರಥಾ ತ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧಿಃ ಪುರೋಕ್ತಾ ಕೃತ್ಸ್ನಕ್ಷೋಣ್ಯನ್ವಿತೋಽಸೌ ನ ವಿದಿತ ಇತಿ ಚೇತ್ ಪಕ್ಷಸಿದ್ಧಿಃ ಕಥಂ ಸ್ಯಾತ್ । ವ್ಯಾಹಾರೇಽಪ್ಯೇವಮೂಹ್ಯಂ ನ ಖಲು ನ ವಿದಿತಂ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಂ ಘಟಾದೌ ನೋ ಚೇತ್ತತ್ತನ್ನಿಮಿತ್ತವ್ಯವಹೃತಿನಿಯಮಸ್ಥಾಪನಂ ದುಶ್ಶಕಂ ತೇ || ೫೫ ||

ವಿದ್ಯಾಸ್ಥಾನೇಷು ಧರ್ಮ್ಯೇಷ್ವಿಹ ಯದಗಣಯನ್ ವಿಸ್ತರಂ ನ್ಯಾಯಪೂರ್ವಂ ತತ್ರಾಪಿ ಹ್ಯಕ್ಷಪಾದಸ್ಸ ಇತಿ ನ ನಿಯತಿರ್ನ್ಯಾಯತತ್ತ್ವೇಽನುಗಮ್ಯೇ । ನಾರ್ಷತ್ವಾದಿಪ್ರಧಾನಂ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಯದಿ ವಾ ವಾರ್ತಿಕಂ ಕ್ವಾಪಿ ಯುಕ್ತಂ ಯದ್ವಾ ನೇಯಂ ಕಥಂಚಿನ್ನಿಖಿಲಮಪಿ ನ ಕಿಂ ನಿರ್ವಹನ್ತ್ಯೇವಮನ್ಯೇ || ೫೬ ||

ಅನ್ಯಸ್ಮೈ ಸ್ವಪ್ರತೀತಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ ಯಯಾ ವಾಕ್ಯವೃತ್ತ್ಯಾಽನುಮಾನಂ ತತ್ರೋದಾಹೃತ್ಯುಪೇತಾಽಪ್ಯವಿಕಲಮಿಹ ತದ್ಬೋಧಯೇನ್ನೋಪನೀತಿಃ । ಯುಕ್ತಾ ತೂದಾಹೃತಿಸ್ಸ್ವೋಪನಯನಿಗಮನಾ ಸಪ್ರತಿಜ್ಞಾದಿಕಾ ವಾ ವಕ್ತವ್ಯಾ ವಾವದೂಕೈಸ್ತದಧಿಕಮಪಿ ವಾ ಸಂಮತೇಃ ಸ್ಯಾದ್ಯಥೇಷ್ಟಮ್ || ೫೭ ||

ಕಾರ್ಯೈರ್ವಾ ಕಾರಣೈರ್ವಾ ಸ್ವಗುಣತ ಉತ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿದಸ್ತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಪಕ್ಷೀಕಾರಾದಿಯೋಗ್ಯಂ ಸಮಯನಿಯಮಿತವ್ಯಕ್ತಿಭೇದೋ ನ ದೋಷಃ । ಸಿದ್ಧಾನ್ತಾಸ್ಪೃಷ್ಟಚಿತ್ತೈರಿತಿ ಖಲು ಪಶುಭಿಃ ಪಾಮರೈರ್ವಾಽನುಮೇಯಂ ನೋ ಚೇದ್ರೋಚೇತ ಕಸ್ಮೈ ವಿಷಮಿತಮನಸೇ ವಾದಸಂಗ್ರಾಮಕೇಲಿಃ || ೫೮ ||

ಆಭಾಸೋದ್ಧಾರವಾಕ್ಯೇ ಸ್ವಯಮಿಹ ಪಠಿತೇಽಪ್ಯಕ್ಷತಾನ್ಯಸ್ಯ ಶಙ್ಕಾ ಸ್ಯಾಚ್ಚೇದ್ವ್ಯರ್ಥೋಪನೀತಿರ್ನಿಗಮನಮಪಿ ತೇ ತತ್ತದರ್ಥೇ ಯದಾತ್ಥ । ತಸ್ಮಾದುದ್ಘಾಟಿತಾನಾಂ ಪರಿಹೃತಿರುಚಿತಾ ಜೇತುಮಿಚ್ಛೋರ್ವಿಶೇಷಾದುಕ್ತೇ ಮಾನೇ ವಿಮರ್ಶೋ ಯದಿ ಭವತಿ ಪರಂ ತತ್ರ ತರ್ಕೋಽಪಿ ವಾಚ್ಯಃ || ೫೯ ||

ತರ್ಕೋ ವ್ಯಾಪ್ಯಾಭ್ಯುಪೇತಾವನಭಿಮತಿಪದವ್ಯಾಪಕಸ್ಯ ಪ್ರಸಕ್ತಿರ್ಮಾನಪ್ರತ್ಯೂಹಘಾತಿದ್ವಿವಿಷಯ ಉದಿತಃ ಪಞ್ಚಧಾಽಽತ್ಮಾಶ್ರಯಾದಿಃ । ವಿಶ್ರಾನ್ತಿರ್ವೈಪರೀತ್ಯೇ ಪ್ರತಿಹತಿವಿರಹೋಽನಿಷ್ಟತೋಽನಾನುಕೂಲ್ಯಂ ವ್ಯಾಪ್ತಿಶ್ಚಾಸ್ಯಾಙ್ಗಮೇನಂ ಕತಿಚಿದನುಮಿತೇಸ್ತಾದೃಶಂ ಭೇದಮಾಹುಃ || ೬೦ ||

ಯಸ್ಸರ್ವಂ ನಾಭ್ಯುಪೇಯಾತ್ ಸ್ವಪರಮತವಿದಾ ಕೇನ ಕಿಂ ತಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯಂ ಪ್ರಶ್ನೋಽಸಾವುತ್ತರಂ ನಃ ಕಥಮನಧಿಕೃತೇ ಕಲ್ಪನೀಯಾಃ ಕಥಾಃ ಸ್ಯುಃ । ಮಧ್ಯಸ್ಥೋಽಪ್ಯೇತದೇವಂ ಯದಿ ನ ನ ಮನುತೇ ಯೋಜಯೇನ್ನಾತ್ರ ವಾದಂ ನೋ ಚೇನ್ಮಾಧ್ಯಸ್ಥ್ಯಹಾನಿಃ ಪರಮನಧಿಕೃತಿಸ್ತ(ತ್ರ)ಸ್ಯ ಶಿಷ್ಯಾಯ ವಾಚ್ಯಾ || ೬೧ ||

ನಿರ್ದಿಷ್ಟಾ ವ್ಯುತ್ಥಿತೋಕ್ತೇರ್ವಿತತಿರಿಹ ಕಥಾ ಸಾ ತ್ರಿಧಾ ತತ್ರ ವಾದಃ ಕರ್ತವ್ಯೋ ಮಾನತರ್ಕೈರಭಿಮತಿನಿಯತೈಸ್ತತ್ತ್ವಸಿದ್ಧ್ಯೈ ವಿರಾಗೈಃ । ಜಲ್ಪಾಖ್ಯಾಽನ್ಯಾ ಜಯಾರ್ಥಾ ಭವತಿ ಕಥಕಯೋಸ್ಸಾಧನಾಕ್ಷೇಪವತ್ತ್ವೇ ಸೈವ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ವಿತಣ್ಡಾ ತ್ಯಜತಿ ಪರಮತೇ ಸಾಧನಂ ತಾಂ ದ್ವಿಧೈಕೇ || ೬೨ ||

ಕರ್ತವ್ಯತ್ವೇನ ಯತ್ತು ಪ್ರಮಿತಿಪರವಶೈಃ ಕಲ್ಪಿತಂ ಸ್ವೇಚ್ಛಯಾ ವಾ ಯಚ್ಚಾಕರ್ತವ್ಯಮೇವಂ ಪರಿಭವನಪದಂ ತತ್ಪ್ರಹಾಣಗ್ರಹೌ ಸ್ತಃ । ಸ್ವಾಚಾರದ್ಯೂತಸಂಯತ್ಪ್ರಭೃತಿಷು ಚ ತಥಾ ಸ್ವೀಕೃತೇಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾ ನೈನಾಮೀಷದ್ವಿತಣ್ಡಾಽಪ್ಯಲಮತಿಪತಿತುಂ ಸಾಧನಾಂಶೋಜ್ಝಿತಾಽಪಿ || ೬೩ ||

ಸದ್ದೋಷೋಕ್ತ್ಯಾ ಕಥಾಯಾಂ ಪರಪರಿಭವನಂ ಸ್ವೋಕ್ತಹಾನ್ಯಾದಿನಾಮ್ನಾ ತತ್ತ್ವಾಬೋಧಸ್ಯ ಲಿಙ್ಗಂ ವಿವಿಧಮಕಥಯನ್ನಿಗ್ರಹಸ್ಥಾನಮಾಪ್ತಾಃ । ತತ್ರಾಚೋದ್ಯಾನುಯೋಗಂ ದ್ವಿವಿಧಮಶಕನಾಸಿದ್ಧಿಭೇದಾದವೋಚನ್ ಪೂರ್ವೋ ಜಾತಿಃ ಪರಸ್ತು ಚ್ಛಲಮನೃತವಚಃ ಸ್ಯಾದಕಾಲಗ್ರಹಶ್ಚ || ೬೪ ||

ಜಾತಿಃ ಸ್ವವ್ಯಾಹತಾ ವಾಗುಪಧಿನಿಯತಿಭಿರ್ಭಿದ್ಯತೇಽನೇಕಧಾ ಸಾ ಯುಕ್ತತ್ಯಾಗಸ್ತ್ವಯುಕ್ತಗ್ರಹಣಮವಿಷಯೇ ವೃತ್ತಿರಪ್ಯತ್ರ ದೋಷಾಃ । ಸ್ವವ್ಯಾಘಾತೋಽನುವೃತ್ತಶ್ಛಲಮಪಿ ವಚಸಾಂ ಕಲ್ಪಿತಾರ್ಥೇ ನಿಷೇಧಸ್ತತ್ತದ್ವೃತ್ತಿಪ್ರಭೇದಾದಿದಮಪಿ ವಿವಿಧಂ ವಿಸ್ತರೇಣಾಲಮತ್ರ || ೬೫ ||

ಯಸ್ಮಿನ್ಮಾನಪ್ರವೃತ್ತಿಸ್ತದಿದಮಶರಣೈರಭ್ಯುಪೇತ್ಯಂ ಹಿ ಸರ್ವೈರ್ವ್ಯಾಘಾತೋ ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಸ್ತದಪಿ ನ ಶರಣಂ ಸಾಧನೇ ದೂಷಣೇ ವಾ । ಇತ್ಥಂ ಸಿದ್ಧೇ ಕಥಾನಾಂ ರಹಸಿ ಕಥಕಯೋಸ್ಸಾವಧಾನತ್ವಭೂಮ್ನೇ ಷಟ್ಪಕ್ಷ್ಯನ್ತಾ ಸದುಕ್ತಿಃ ಪರಿಷದನುಮತಾ ರುದ್ಧರೋಧಾವಕಾಶಾ || ೬೬ ||

ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ಯಸ್ತ್ವಪೂರ್ವೋ ನ ಖಲು ಕಿಮಪಿ ತದ್ವ್ಯಾಪ್ಯಮಸ್ಮಿನ್ ಪದಾದೌ ಸಾಙ್ಗತ್ಯಂ ಬೋಧಕತ್ವಾದಧಿಕಮನುಮಿತೌ ಗ್ರಾಹ್ಯಮತ್ರೈತದೇವ । ವಕ್ತೃಜ್ಞಾನಾನುಮಾನಾದಿಕಮಪಿ ನ ಭವೇದನ್ತತೋ ವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಭಾವಾತ್ತತ್ತಲ್ಲಿಙ್ಗಾಪ್ರತೀತಾವಪಿ ಮತಿಜನನಾದ್ವಕ್ತ್ರಭಾವಾಚ್ಚ ವೇದೇ || ೬೭ ||

ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ಸ್ವಾನುಭೂತಾತ್ತದುಭಯಮಧಿಕಂ ಸಂಸ್ಕೃತಿದ್ವನ್ದ್ವಯೋಗಾತ್ ಸ್ಮೃತ್ಯಾರೂಢಂ ವಿಜಾನನ್ತ್ಯನುಮಿತಿವಚಸೋರ್ವೇದ್ಯಮಪ್ಯೇವಮಸ್ತು । ಪಾರೋಕ್ಷ್ಯಂ ತತ್ಸ್ಮೃತಿತ್ವಾದನಧಿಕಮಿತಿ ನ ಪ್ರಾಗನಿರ್ಧಾರಿತಾಂಶಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸ್ಪಷ್ಟದೃಷ್ಟೇಃ ಪರಿಹಿತಹರಿತಸ್ತ್ವೇತದಸ್ಪಷ್ಟಮಾಹುಃ || ೬೮ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದೀವ ಮಾನಂ ವಿಮತಿಪದವಚೋ ಹೇತುದೋಷಾದ್ಯಭಾವಾದ್ವಾಕ್ಯತ್ವಾದಪ್ರಮಾಣಂ ವಿಮತಮಿತಿ ಯದಿ ಸ್ವೋಕ್ತಿಬಾಧಾದಯಃ ಸ್ಯುಃ । ಅವ್ಯುತ್ಪನ್ನಸ್ಯ ಬೋಧಂ ನ ಜನಯತಿ ವಚಸ್ಸಂಗತಿಜ್ಞಾನಹಾನೇರ್ಲಿಙ್ಗಂ ವ್ಯಾಪ್ತಿಪ್ರತೀತೇಃ ಪುರತ ಇವ ನ ಚಾವದ್ಯಮೇತಾವತಾಽಸ್ಯ || ೬೯ ||

ವಕ್ತ್ರೀ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿತಃ ಪ್ರಾಗ್ಯದಿ ನಿಜವಿಷಯಂ ವಾಗ್ವಿಭಕ್ತ್ಯನ್ವಯಾದ್ಯೈಃ ಕಿಂ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ತಿರಶ್ಚಾಮಪಿ ನ ಕಥಮಿತೋ ಬಾಲಕಾನಾಂ ಚ ಬೋಧಃ । ಸ್ವಾ(ರ್ಥೇ)ರ್ಥಶ್ಶಬ್ದಸ್ತಥಾ ಚೇತ್ತದಪಿ ನ ವಿಷಯೈಸ್ತಸ್ಯ ಸಾಮ್ಯಾತ್ತದನ್ಯೈರವ್ಯುತ್ಪನ್ನತ್ವತೋ ವಾ ಸ್ವಮಪಿ ನ ಗಮಯೇದೇಷ ತದ್ವತ್ಸ್ವವಾಚ್ಯಮ್ || ೭೦ ||

ಶಬ್ದಸ್ಸಂಕೇತಿತೋಽರ್ಥಂ ಗಮಯತಿ ವಿಮತೋಽಪೀತಿ ಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರತೀಪಂ ತತ್ಕರ್ತಾಽದ್ಯ ಹ್ಯಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಚ ದುರಧಿಗಮಸ್ಸೃಷ್ಟಿಕಾಲೇಽನುಮಾನೈಃ । ಶ್ರುತ್ಯಾ ಚೇತ್ಪ್ರತ್ಯುತೈತದ್ವಿಭುರಪಿ ತನುತೇ ವೇದತೋ ನಾಮರೂಪೇ ವ್ಯಾಕೃತ್ಯಾದೇರ್ವಿರುದ್ಧೌ ಕ್ರಮಜನಿವಿಲಯೌ ಕ್ಷುದ್ರಭಾಷಾಸು ನೈವಮ್ || ೭೧ ||

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಃ ಕಾರ್ಯ ಏವ ಪ್ರಥಮಸಮುದಿತಾ ವೃದ್ಧವಾಕ್ಯಾತ್ಪ್ರವೃತ್ತೌ ತತ್ಸರ್ವಾಸ್ತತ್ಪರಾಃ ಸ್ಯುರ್ಗಿರ ಇತಿ ಯದಿ ನ ಕ್ವಾಪಿ ಸಿದ್ಧೇಽಪಿ ಸಿದ್ಧೇಃ । ಸ್ಯಾದ್ವಾ ಕಾರ್ಯೈಕಲಕ್ಷ್ಯಾ ಪ್ರಥಮಮಿಹ ಕುತಶ್ಶಬ್ದಶಕ್ತಿಂ ನಿಯಚ್ಛೇತ್ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಚಾನ್ಯಥಾಽಪಿ ಹ್ಯನಿತರಶರಣೈರ್ಲೋಕವೇದಪ್ರಯೋಗೈಃ || ೭೨ ||

ಕೋಽಸೌ ಪಾಞ್ಚಾಲ ಇತ್ಯಾದ್ಯನುಭವತು ವಚಸ್ಸಿದ್ಧತಾತ್ಪರ್ಯಯೋಗಂ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಕಾರ್ಯೈಕಶೇಷಂ ಗಮಯತಿ ನಿಖಿಲಂ ಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯರ್ಧರಮ್ಯಮ್ । ಯತ್ರ ಜ್ಞಾನಂ ಪುಮರ್ಥಸ್ತದವಧಿವಚನಂ ತತ್ರ ಬಾಧೋಽಪಿ ನಾಸ್ಮಿನ್ನಾತೋ ನಾಟ್ಯಾದಿನೀತಿರ್ನಿಧಿವಚನನಯಾದನ್ಯಥಾ ಸ್ಯಾದ್ವಿರೋಧಃ || ೭೩ ||

ಕಸ್ಮೈಚಿಜ್ಜ್ಞಾಪಯೈತತ್ತ್ವಮಿತಿ ಪರಕೃತಾಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಚೇಷ್ಟಾಂ ತದನ್ಯಸ್ತಸ್ಮೈ ಬ್ರೂತೇ ತತಸ್ತದ್ಗಮಕಮಿಹ ವಚೋ ವೇತ್ತಿ ಚೇಷ್ಟಾವಿದನ್ಯಃ । ತತ್ತದ್ವಾಚ್ಯೇಷು ಶಬ್ದೈರ್ಹಿತವಿದಭಿಹಿತೈರಙ್ಗುಲೀಯೋಗಪೂರ್ವಂ ಜಾನನ್ನನ್ಯತ್ರ ತತ್ತತ್ಸ್ವಹಿತಜನಕೃತಿಂ ಶಿಕ್ಷಣಾರ್ಥಾಮವೈತಿ || ೭೪ ||

ಕಶ್ಚಿತ್ ಕಸ್ಯಾಪಿ ಪುಂಸಸ್ಸುತಜನಿಮಿಹ ತತ್ಪ್ರೀತಿಕೃತ್ತ್ವಂ ಚ ಜಾನನ್ ತಜ್ಜನ್ಮೋಕ್ತಿಪ್ರಹೃಷ್ಟೇ ಪಿತರಿ ಸುತಜನೇರ್ವೇತ್ತಿ ತದ್ವಾಚ್ಯಭಾವಮ್ । ಶಕ್ಯಂ ತದ್ಧರ್ಷಹೇತುಸ್ಸ ಇತಿ ನಿಯಮನಂ ಸನ್ನಿಧಾನಾದಿಯುಕ್ತೇರಾಸೀದತ್ಸು ಪ್ರಸೂತ್ಯಾದ್ಯನಿಯತಿಕಥನಂ ಕಾರ್ಯವಾಕ್ಯೇಽಪಿ ಶಕ್ಯಮ್ || ೭೫ ||

ಶಬ್ದಸ್ಯೈತಸ್ಯ ವಾಚ್ಯಸ್ತ್ವಯಮಿತಿ ಚ ತಥಾ ವಾಚಕೋಽಸಾವಮುಷ್ಯೇತ್ಯೇವಂ ಶಿಕ್ಷ್ಯೇತ ಪಶ್ಚಾತ್ ಕತಿಪಯವಚಸಾಂ ಪೂರ್ವನಿರ್ಜ್ಞಾತಶಕ್ತಿಃ । ಇತ್ಥಂ ವ್ಯುತ್ಪನ್ನತತ್ತತ್ಸಹಪಠಿತಿವಶಾದ್ವಾಚಕಾನ್ ವೇತ್ತಿ ಕಾಂಶ್ಚಿದ್ಯೇ ಲೋಕೇ ತೇ ಹಿ ವೇದೇ ಸಮಧಿಕಮಿಹ ಯತ್ತತ್ತು ತತ್ರೈವ ವೇದ್ಯಮ್ || ೭೬ ||

ವ್ಯುತ್ಪಾದ್ಯಂ ನಾಪ್ರತೀತಂ ಪ್ರಸಜತಿ ವಿದಿತೇ ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯಂ ಶ್ರುತೀನಾಮಿನ್ದ್ರಾದ್ಯರ್ಥೇ ಪದಾನಾಮಿತಿ ದುರಧಿಗಮಾ ನಾಮತೇತ್ಯಪ್ಯಯುಕ್ತಮ್ । ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಷು ಸಿಂಹಪ್ರಭೃತಿಷು ವಚನೈಃ ಕೈಶ್ಚಿದಾರಣ್ಯಕೋಕ್ತೈಃ ವ್ಯುತ್ಪದ್ಯನ್ತೇ ಹಿ ಪೌರಾಃ ಸ್ವಯಮಪಿ ಚ ವದನ್ತ್ಯೇವಮತ್ರಾಪಿ ವಾರ್ತಾ || ೭೭ ||

ವ್ಯಕ್ತಿಃ ಶಬ್ದೈರ್ನ ಬೋಧ್ಯಾ ಯದಿ ನ ಖಲು ಭವೇದನ್ವಿತಜ್ಞಪ್ತಿಸಿದ್ಧಿಸ್ತಚ್ಛಕ್ತಿರ್ವ್ಯಕ್ತಿಮಾತ್ರೇ ನ ಚ ಭವತಿ ಯತಃ ಸ್ವೋಪಲಮ್ಭಾದಿಬಾಧಃ । ಧರ್ಮೋ ಧರ್ಮೀ ಚ ನೈಕಂ ಕಿಮಪಿ ನ ಚ ತಯೋರ್ಭಿನ್ನಯೋರಪ್ಯಭೇದಸ್ತಸ್ಮಾತ್ತಾಂ ತದ್ವಿಶಿಷ್ಟಾಮಭಿದಧತಿ ಪದಾನ್ಯನ್ಯಥಾ ಗತ್ಯಭಾವಾತ್ || ೭೮ ||

ಜಾತಿಂ ವ್ಯಕ್ತ್ಯಾ ವಿಹೀನಾಂ ಸ್ಪೃಶತಿ ನ ಧಿಷಣಾ ತೇನ ಜಾತೌ ಪ್ರವೃತ್ತಾ ಶಕ್ತಿರ್ವ್ಯಕ್ತಿಂ ಸ್ಪೃಶೇಚ್ಚೇತ್ ಸ್ಥಿತ ಇಹ ವಚಸಾಂ ತದ್ವಿಶಿಷ್ಟಾವಗಾಹಃ । ಜಾತೇರ್ಬೋಧಃ ಸ್ವಹೇತೋಃ ಸ್ಥಿತಿರಪಿ ಹಿ ಭವೇತ್ಕ್ವಾಪಿ ಗೋತ್ವೋಕ್ತಿನೀತ್ಯಾ ಶಬ್ದಾತ್ತತ್ಪಾರತನ್ತ್ರ್ಯಂ ಸ್ಫುರತಿ ಯದಿ ಪರಾಬೋಧನೇ ತನ್ನ ಶಕ್ಯಮ್ || ೭೯ ||

ಜಾತೌ ಶಕ್ತಿರ್ಲಘುತ್ವಾತ್ ಭವತಿ ಚ ವಚಸಾಂ ಭಾಷಣಂ ಜಾತಿಮಾತ್ರೇ ಭೇದೋ ನಿಷ್ಕರ್ಷಕೇಭ್ಯಸ್ತ್ವಿಹ ಪರಮಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾಯಾ ನಿರೂಢಿಃ । ಇತ್ಯುಕ್ತಂ ಕೈಶ್ಚಿದೇವಂ ಯದಿ ಭವತಿ ತದೋಪಾಧಿಶಬ್ದೇಽಪಿ ನೀತಿರ್ಮನ್ದಂ ವೈಷಮ್ಯಮಾತ್ರಂ ಭವತು ಚ ನಿಯತಿಃ ಪ್ರತ್ಯಯೈರ್ಲಕ್ಷಣಾಯಾಃ || ೮೦ ||

ಮತ್ವರ್ಥೀಯಾನುಶಿಷ್ಟಿರ್ಗುಣವಚನಗಣೇ ವೈಭವಾತ್ಸ್ಯಾದಸೌತ್ರೀ ಶಕ್ತಿಸ್ತತ್ರಾಪಿ ತತ್ತದ್ಗುಣವತಿ ನಿಯತಾ ಜಾತಿಶಬ್ದಾವಿಶೇಷಾತ್ । ನಿಷ್ಕೃಷ್ಯೈಷಾಂ ಪ್ರಯೋಗೇ ಕ್ವಚಿದಗತಿತಯಾ ದ್ರವ್ಯ(ಶಕ್ತಿ)ವೃತ್ತಿರ್ನಿರುದ್ಧಾ ಶಕ್ತಿಸ್ಸಾಮ್ಯೇ ವಿಭಕ್ತೇಸ್ತದವಧಿರರುಣಾಧಿಕ್ರಿಯಾಯಾಮಭಾಷಿ || ೮೧ ||

ಜೀವಂ ದೇವಾದಿಶಬ್ದೋ ವದತಿ ತದಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧಭಾವಾಭಿಧಾನಾನ್ನಿಷ್ಕರ್ಷಾಭಾವಯುಕ್ತಾದ್ ಬಹುರಿಹ ಚ ದೃಢೋ ಲೋಕವೇದಪ್ರಯೋಗಃ । ಆತ್ಮಾಸಂಬನ್ಧಕಾಲೇ ಸ್ಥಿತಿರನವಗತಾ ದೇವಮರ್ತ್ಯಾದಿಮೂರ್ತೇರ್ಜೀವಾತ್ಮಾನುಪ್ರವೇಶಾಜ್ಜಗತಿ ವಿಭುರಪಿ ವ್ಯಾಕರೋನ್ನಾಮರೂಪೇ || ೮೨ ||

ಸಂಸ್ಥಾನೈಕ್ಯಾದ್ಯಭಾವೇ ಬಹುಷು ನಿರುಪಧಿರ್ದೇಹಶಬ್ದಸ್ಯ ರೂಢಿರ್ಲೋಕಾಮ್ನಾಯಪ್ರಯೋಗಾನುಗತಮಿಹ ತತೋ ಲಕ್ಷ್ಮ ನಿಷ್ಕರ್ಷಣೀಯಮ್ । ಅವ್ಯಾಪ್ತತ್ವಾದಿದುಃಸ್ಥಂ ಪರಮತಪಠಿತಂ ಲಕ್ಷಣಂ ತತ್ರ ತಸ್ಮಾದ್ಯದ್ಧೀತುಲ್ಯಾಶ್ರಯಂ ಯದ್ವಪುರಿದಮಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧಿಮದ್ದ್ರವ್ಯಮಸ್ಯ || ೮೩ ||

ಶಬ್ದೈಸ್ತನ್ವಂಶರೂಪಪ್ರಭೃತಿಭಿರಖಿಲಃ ಸ್ಥಾಪ್ಯತೇ ವಿಶ್ವಮೂರ್ತೇರಿತ್ಥಂಭಾವಃ ಪ್ರಪಞ್ಚಸ್ತದನವಗಮತಸ್ತತ್ಪೃಥಕ್ಸಿದ್ಧಮೋಹಃ । ಶ್ರೋತ್ರಾದ್ಯೈರಾಶ್ರಯೇಭ್ಯಃ ಸ್ಫುರತಿ ಖಲು ಪೃಥಕ್ಚ್ಛಬ್ದಗನ್ಧಾದಿಧರ್ಮೋ ಜೀವಾತ್ಮನ್ಯಪ್ಯದೃಶ್ಯೇ ವಪುರಪಿ ಹಿ ದೃಶಾ ಗೃಹ್ಯತೇಽನನ್ಯನಿಷ್ಠಮ್ || ೮೪ ||

ನಿಷ್ಕರ್ಷಾಕೂತಹಾನೌ ವಿಮತಿಪದಪದಾನ್ಯನ್ತರಾತ್ಮಾನಮೇಕಂ ತನ್ಮೂರ್ತೇರ್ವಾಚಕತ್ವಾದಭಿದಧತಿ ಯಥಾ ರಾಮಕೃಷ್ಣಾದಿಶಬ್ದಾಃ । ಸರ್ವೇಷಾಮಾಪ್ತಮುಖ್ಯೈರಗಣಿ ಚ ವಚಸಾಂ ಶಾಶ್ವತೇಽಸ್ಮಿನ್ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಪಾಕೈಸ್ತಸ್ಯಾಪ್ರತೀತೇರ್ಜಗತಿ ತದಿತರೈಃ ಸ್ಯಾಚ್ಚ ಭಙ್ಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರಯೋಗಃ || ೮೫ ||

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿರ್ವಾಚಕಾನಾಂ ಸ್ಥಿರಚರವಿಷಯೇ ಲೋಕತೋ ನೇಶ್ವರಾದಾವವ್ಯುತ್ಪನ್ನಾರ್ಥವೃತ್ತಿಸ್ತ್ವಧಿಪತಿನಯತಃ ಸ್ಯಾದಮುಖ್ಯೇತಿ ಚೇನ್ನ । ವ್ಯುತ್ಪತ್ತೇಃ ಪೂರಣಂ ಹಿ ಶ್ರುತಿಶಿರಸಿ ಕೃತಂ ನೋಪರೋಧಃ ಕಥಂಚಿದ್ದೇಹಿತ್ವಂ ಚಾಧಿಪತ್ಯಾತ್ ಸಮಧಿಕಮಿಹ ಖಲ್ವಕ್ಷಪಾದಪ್ರಣೀತಾತ್ || ೮೬ ||

ನ ಹ್ಯಕ್ಷೈಃ ಕೇಽಪಿ ವರ್ಣಾಭ್ಯಧಿಕಮಿಹ ವಿದುರ್ವಾಚಕಂ ಸಾವಧಾನಾಃ ಶಬ್ದಾದರ್ಥಂ ಪ್ರತೀಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಚ ಜನವಚೋ ನೈಕಮನ್ಯದ್ವ್ಯನಕ್ತಿ । ಸಾಮಗ್ರ್ಯೈಕ್ಯಾದಿನೀತ್ಯಾ ಭವತಿ ಮತಿರಿಯಂ ತಾದೃಶೇ ವರ್ಣಸಂಘೇ ಸಂಭೇದೇ ವಾ ಪದಾನಾಮಿತಿ ನ ತದಧಿಕಃ ಕೋಽಪಿ ಶಬ್ದೋಽಪರೋಕ್ಷಃ || ೮೭ ||

ಯಾದೃಗ್ಭಿಃ ಸ್ಫೋಟಧೀಸ್ತೇ ಭವತಿ ಭವತು ತೈರರ್ಥಧೀರೇವ ವರ್ಣೈಃ ವರ್ಣೇಷೂಕ್ತೋ ವಿಕಲ್ಪಸ್ಸಮಗತಿರುಭಯೋರ್ಯೌಗಪದ್ಯಕ್ರಮಾದಿಃ । ವಾಕ್ಯಸ್ಫೋಟೇಽಪಿ ತುಲ್ಯಂ ತದಿದಮಿಹ ಪದೈರಕ್ಷರೈರ್ವಾಽವಗಮ್ಯೇ ಸ್ಫೋಟೇ ತದ್ಬುದ್ಧಿಬೋಧ್ಯೇ ಸತಿ ಚ ನ ಘಟತೇ ತತ್ತದಧ್ಯಾಸಕೢಪ್ತಿಃ || ೮೮ ||

ಶಬ್ದೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಯತ್ತನ್ಮುನಿಭಿರಭಿದಧೇ ಸ ಹ್ಯಚಿದ್ಭೇದ ಇಷ್ಟಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಕಾರಸ್ತು ಸೋಽರ್ಥಂ ನ ಗಮಯತಿ ಯತಸ್ಸತ್ತಯಾ ನೈಷ ಹೇತುಃ । ಸ್ಫೋಟಸ್ತ್ವಂ ವರ್ಣಜುಷ್ಟಸ್ತ್ವಿತಿ ಯದಭಿಹಿತಂ ಭಾರತೇ ಸಾಽಪಿ ಶಕ್ತಿಃ ವರ್ಣಾನಾಂ ಸ್ಯಾತ್ತಯಾಽರ್ಥಃ ಸ್ಫುಟ ಇತಿ ಘಟತೇ ಸ್ಫೋಟಶಬ್ದೋಽಪಿ ತಸ್ಯಾಮ್ || ೮೯ ||

ಯತ್ಪ್ರತ್ಯೇಕಾದಿಕಲ್ಪೇ ಗಮಕವಿಷಯಯೋರಪ್ರತೀತ್ಯಾದಿದೋಷಾತ್ ಬೌದ್ಧಾಶ್ಶಬ್ದಾಶ್ಚ ಬುದ್ಧಿಂ ಕತಿಚಿದಭಿದಧುರ್ವಾಕ್ಯವಾಕ್ಯಾರ್ಥರೂಪಾಮ್ । ನೈತದ್ಬಾಹ್ಯೇನ ಬಾಹ್ಯೋ ವಿದಿತ ಇತಿ ಮತೇರ್ಬಾಧಕೋಕ್ತೇಶ್ಚ ಸಾಮ್ಯಾದ್ವಾಕ್ಯಾದಾವೈಕ್ಯಬುದ್ಧೇಸ್ತ್ವನುಕಥಿತನಯಾದನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧಿತಶ್ಚ || ೯೦ ||

ಆಚಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯಯಶ್ಚ ಪ್ರಕೃತಿರಪಿ ಮಿಥಃ ಶ್ಲಿಷ್ಟಮಿತ್ಯಭ್ಯುಪೇತಂ ಸ್ಪಷ್ಟಂ ದಣ್ಡ್ಯಾದಿಶಬ್ದೇಷ್ವಪಿ ತದಿತರಥಾ ಧೀವಿರೋಧಪ್ರಸಙ್ಗಾತ್ । ಅನ್ಯೋನ್ಯಸ್ಮಾರಿತಾರ್ಥಾನ್ವಿತಮಭಿದಧತಿ ಸ್ವಾರ್ಥಮೇವಂ ಪದಾನಿ ಸ್ಯಾನ್ನಾತಶ್ಚಕ್ರಕಾದಿರ್ನ ಚ ಪುನರಭಿಧಾ ನಾಪಿ ವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಭೇದಃ || ೯೧ ||

ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಶಬ್ದಸ್ಸ ಚಾಸಾವಪಿ ಮಿಲಿತಮತೌ ವ್ಯಾಪೃತಾವಿತ್ಯನೇಕಾಃ ಕಲ್ಪ್ಯಾಸ್ತೇ ಶಕ್ತಯಃ ಸ್ಯುಃ ಕಥಮಪಿ ನ ಭವೇತ್ತಾದೃಶೀ ಶಕ್ತಿರೇಕಾ । ಅರ್ಥೇಷು ಸ್ಮಾರಿತೇಷು ಪ್ರಥಮಮಥ ಚ ತದ್ಯೋಗ್ಯತಾದೌ ವಿಮೃಷ್ಟೇ ಶಬ್ದೈರೇವಾನ್ವಿತೇ ಧೀರ್ಮಮ ಭವತಿ ತವ ಸ್ವಾರ್ಥಬೋಧವ್ಯಪೇತೈಃ || ೯೨ ||

ಸಂಸರ್ಗಂ ವಾಕ್ಯವೇದ್ಯಂ ಸ್ಫುಟಮಭಿದಧತೇ ಕಾನಿಚಿದ್ಭಾಷ್ಯವಾಕ್ಯಾನ್ಯಾದ್ಯವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿರುಕ್ತಾ ಪ್ರತಿಪದಮಿಹ ಚ ಕ್ವಾಪಿ ನಾನ್ಯಸ್ಯ ಹಾನಿಃ । ಇತ್ಥಂ ಮತ್ವಾ ಸಯೂಥ್ಯಾಃ ಕತಿಚಿದಭಿಹಿತಾನ್ಯೋನ್ಯಸಂಸರ್ಗಮೀಷುಸ್ತತ್ತತ್ಸ್ವಾರಸ್ಯಲೋಕಪ್ರತಿಪದನುಗಮಾತ್ತಚ್ಚ ನಾಧಿಕ್ಷಿಪಾಮಃ || ೯೩ ||

ದ್ವಾರೇ ಭಿನ್ನೇ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಚಸಾಮೈಕ್ಯತಾತ್ಪರ್ಯಸಿದ್ಧೇಃ ಭೇದಾಭೇದಸ್ಥಿತಾನಾಮಿದಮನುಗುಣಮಿತ್ಯಾರ್ಹತಾದೇರ್ದುರಾಶಾ । ವಸ್ತುಸ್ಥಿತ್ಯೈಕರೂಪ್ಯೇ ವಚನಮಿತರಥಾ ಬೋಧಯತ್ಸ್ಯಾನ್ನ ಮಾನಂ ತನ್ಮಾನತ್ವಾದ್ದ್ವಿಧೈಕಂ ಸ್ಥಿತಮಿತಿ ಚ ನ ಸದ್ಭೇದ ಏವೋಪಪತ್ತೇಃ || ೯೪ ||

ಐಕಾಧಾರ್ಯಾದ್ವಿಗೀತಂ ತದಿದಮಿತಿ ನಯಾಲ್ಲಕ್ಷಯೇನ್ನಿರ್ವಿಶೇಷಂ ಮೈವಂ ಬಾಧಾತಿಚಾರಸ್ವವಚನಹತಿಭಿಃ ಸ್ವೋಕ್ತದೃಷ್ಟಾನ್ತದೌಸ್ಥ್ಯಾತ್ । ತತ್ತೇದನ್ತಾವಿರೋಧೋ ವಚಸಿ ನ ಹಿ ಭವೇತ್ತಾದೃಶಾಧ್ಯಕ್ಷನೀತ್ಯಾ ನೋ ಚೇತ್ ಸ್ಯಾದ್ವಸ್ಸಮಸ್ತಂ ಕ್ಷಣಿಕಮಿಹ ಪುನರ್ದೇಶಭೇದಃ ಕ್ರಮಾತ್ ಸ್ಯಾತ್ || ೯೫ ||

ಸತ್ಯಾದ್ಯುಕ್ತಿಃ ಪ್ರಕೃಷ್ಟದ್ಯುತಿರುಡುಪತಿರಿತ್ಯಾದಿವದ್ವಸ್ತುಮಾತ್ರಂ ಬ್ರೂತೇ ಲಕ್ಷ್ಮೋಕ್ತಿಭಾವಾದಿತಿ ಯದಿ ನ ತಥಾ ಸ್ವೋಕ್ತಿಬಾಧಾದಿದೋಷಾತ್ । ರೋಧಸ್ಸದ್ವಾಕ್ಯಭಾವಾದ್ಭವತಿ ಚ ಕಥಿತೋದಾಹೃತಿಸ್ಸಾಧ್ಯಹೀನಾ ಪ್ರಶ್ನೋಕ್ತೇಶ್ಚಾವಿಶಿಷ್ಟಂ ನ ವಿಷಯ ಇತಿ ನಾಪೃಷ್ಟಜಲ್ಪೋಪಹಾಸಃ || ೯೬ ||

ಏಕತ್ರಾರ್ಥೇ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಚಸಾಂ ವೃತ್ತಿರುಕ್ತಾ ತತೋಽತ್ರ ಸ್ಥಾಪ್ಯೇ ತತ್ತನ್ನಿಮಿತ್ತೇ ಪ್ರಸಜತಿ ಹಿ ಭಿದಾ ಧರ್ಮಿಣೋಽಪೀತಿ ಚೇನ್ನ । ನೇತವ್ಯಂ ಲಕ್ಷ್ಮವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರತಿಪದನುಗುಣಂ ಸಾಽತ್ರ ಸಿದ್ಧಾ ವಿಶಿಷ್ಟೇ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತೇಸ್ತಾದೃಶತ್ವಾದ್ಭವತಿ ತು ವಿಹತೇಃ ಕ್ವಾಪಿ ಭಿನ್ನಂ ವಿಶೇಷ್ಯಮ್ || ೯೭ ||

ನಾನಾಧರ್ಮಪ್ರಣಾಡ್ಯಾ ಬಹುಭಿರಪಿ ಪದೈರ್ಧರ್ಮಿಣೋಽತ್ರೈಕ್ಯಸಿದ್ಧೌ ನಾನ್ಯೋನ್ಯಾಧಾರತೈಕ್ಯೇ ಪ್ರಸಜತ ಉಚಿತಜ್ಞಾಪನೈಕಪ್ರವೃತ್ತೇಃ । ಬೋಧ್ಯೇ ಸರ್ವೈರ್ವಿಶಿಷ್ಟೇ ನ ಚ ವಚನಭಿದಾ ತಚ್ಚ ಸೂತ್ರಾದಿಸಿದ್ಧಂ ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಚ ಸ್ವರೂಪೇ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ಭವೇನ್ನಿರ್ನಿಮಿತ್ತೇಽನುಪಾಖ್ಯೇ || ೯೮ ||

ಬೋಧ್ಯಂ ಚೇನ್ನಿರ್ವಿಶೇಷಂ ಬಹುಭಿರಪಿ ಪದೈರೇಕತೋಽನ್ಯದ್ವೃಥಾ ಸ್ಯಾದನ್ಯವ್ಯಾವೃತ್ತಿಭೇದಾತ್ ಫಲಮಭಿದಧತಃ ಸ್ಯಾದಖಣ್ಡತ್ವಹಾನಿಃ । ವ್ಯಾವೃತ್ತಿಶ್ಚೇತ್ಸ್ವರೂಪಂ ಭ್ರಮ ಇಹ ನ ಭವೇದ್ಭಾಸಮಾನೇ ತು ತಸ್ಮಿಂಸ್ತಸ್ಮಾತ್ ಸ್ವಾರ್ಥೇಷು ಮುಕ್ತೇಷ್ವಖಿಲಪದಗತಾ ಲಕ್ಷಣೈವಾತ್ರ ಲಾಭಃ || ೯೯ ||

ಬಾಧಾರ್ಥಂ ಯತ್ಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಚನಂ ನಾವಿಶಿಷ್ಟಂ ವದೇತ್ತತ್ತತ್ರೈಕೋಽಧ್ಯಾಸಯೋಗ್ಯಾಕೃತಿ ವದತಿ ಪರೋ ಭೇದಯುಕ್ತಂ ತು ಶಬ್ದಃ । ನಿರ್ದಿಷ್ಟೇ ವಸ್ತುಮಾತ್ರೇ ಭವತು ಕಥಮಿಹಾರೋಪಿತಂ ಬಾಧನೀಯಂ ಭ್ರಾನ್ತಿರ್ಭೇದಾಪ್ರತೀತೌ ವಿರಮತು ಚ ಕಥಂ ಹೇತುಪೌಷ್ಕಲ್ಯಯುಕ್ತಾ || ೧೦೦ ||

ಮಾನಂ ಬಾಧಾದ್ಯಭಾವಾನ್ನಿಗಮ ಇತರವದ್ವಕ್ತೃದೋಷಸ್ತು ನಾಸ್ಮಿನ್ ಬಾಧೋಽಪ್ಯಸ್ಯಾನುಮಾದ್ಯೈರಪಿ ನ ಹಿ ಸುವಚಸ್ತದ್ಬಲೇನೈವ ಬಾಧ್ಯೈಃ । ಸಂದಿಗ್ಧಾ ನಾತ್ರ ಬುದ್ಧಿರ್ನ ಚ ನ ಸಮುದಿತಾ ತೇನ ವಿಜ್ಞಾನಸಿದ್ಧಾವುತ್ಸರ್ಗಾಮ್ನಾನಮೇತನ್ಮತಿಕಲುಷಜಯಃ ಸ್ಯಾಚ್ಚ ಮೀಮಾಂಸಯೈವ || ೧೦೧ ||

ಮಾನಂ ವೇದೋಽಪಿ ವಕ್ತುರ್ಗುಣತ ಇತಿ ಪರಂ ನ್ಯಾಯವಿತ್ಸಾಧಯಿಷ್ಯನ್ ಸಾಮಾನ್ಯಾದ್ ಬುದ್ಧಿಹೇತೋಃ ಪ್ರಮಿತಿಮಧಿಕತಸ್ಸಾಧಯತ್ಯನ್ಯನೀತ್ಯಾ । ಕಾರ್ಯತ್ವಂ ಭೇದಕಂ ಸ ತ್ವಿಹ ವದತು ಕಥಂ ಧೀವಿಶೇಷತ್ವಹೇತೌ ಸಿದ್ಧೇಽಸಿದ್ಧೇಽಪಿ ನಿತ್ಯಪ್ರಮಿತಿಮತಿ ವಿಭೌ ನಿಷ್ಫಲತ್ವಾದಮುಷ್ಯ || ೧೦೨ ||

ಸಂವಿತ್ತೀನಾಂ ಯಥಾವಸ್ಥಿತನಿಜವಿಷಯೋಲ್ಲೇಖ ಔತ್ಸರ್ಗಿಕಃ ಸ್ಯಾದ್ವಹ್ನ್ಯಾದೇರ್ದಾಹಕತ್ವಪ್ರಭೃತಿವದುಪಧೇರನ್ಯಥಾತ್ವಂ ಭ್ರಮಾಂಶೇ । ನಿತ್ಯಜ್ಞಾನಪ್ರಮಾತ್ವಂ ವದಸಿ ಚ ನಿರುಪಾಧ್ಯೇವ ನಿರ್ಹೇತುಕತ್ವಾದ್ದೋಷಾಭಾವಾತ್ ಪ್ರಮಾ ಚೇಚ್ಛ್ರುತಿರಪಿ ಜಯಿನೀ ದೋಷದೂರೋಜ್ಝಿತಾ ನಃ || ೧೦೩ ||

ಸರ್ವಂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರೋತಿ ಸ್ವತ ಉಪಧಿಗಣೈರುಜ್ಝಿತಸ್ಸಂಪ್ರಸಾದಃ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ತತ್ರ ನೋಪಾಧ್ಯುಪನತಮಿತಿ ತತ್ತುಲ್ಯತಾಽನ್ಯತ್ರ ಯುಕ್ತಾ । ಆತ್ಮಸ್ವಾತ್ಮಾಂಶಯೋಶ್ಚ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ಭವೇದ್ ಭ್ರಾನ್ತಿರಂಶಾನ್ತರೇಽಪಿ ಸ್ಯಾದೇಷಾ ನ ಸ್ವರೂಪೇ ಕ್ವಚನ ಪರಮಸೌ ದ್ವಿಪ್ರಕಾರೇ ಪ್ರಕಾರೇ || ೧೦೪ ||

ಭ್ರಾನ್ತಿಜ್ಞಾನೇಽಪಿ ಸತ್ಯಂ ಕಿಮಪಿ ತವ ಮತೇಽಪ್ಯಸ್ತ್ಯಧಿಷ್ಠಾನಪೂರ್ವಂ ಸತ್ಯೈಕಾಲಮ್ಬಿ ಚೈಕಂ ಸಮಯಿಭಿರಖಿಲೈರ್ದುಸ್ತ್ಯಜಂ ಸ್ವಾರ್ಥಸಿದ್ಧ್ಯೈ । ಬುದ್ಧೇಸ್ತತ್ಪಕ್ಷಪಾತಃ ಸ್ವಯಮಪಿ ಕಥಿತಸ್ಸೌಗತೈರೇವ ಕೈಶ್ಚಿತ್ ಸ್ವಾತ್ಮಾಂಶೇ ಸತ್ಯತಾ ಚ ಸ್ವತ ಇತಿ ತದಸೌ ವೈದಿಕೋಕ್ತೇ ವೃಥೇರ್ಷ್ಯಾ || ೧೦೫ ||

ಅಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಸ್ವಭಾವೋ ಗುಣತ ಇತರದಿತ್ಯತ್ರ ನ ಹ್ಯಸ್ತಿ ಹೇತುರ್ನಾಭಾವೋ ಹೇತ್ವಪೇಕ್ಷಸ್ತ್ವಿತಿ ಚ ನ ನಿಯಮಾದನ್ಯಥಾಽತಿಪ್ರಸಙ್ಗಾತ್ । ಕಿಂಚಾಭಾವೋಽಪಿ ಭಾವಾನ್ತರಮಿತಿ ಮಥನೇ ಸ್ವೇಷ್ಟಭಙ್ಗಶ್ಚ ಭಾವೀ ಮುಕ್ತೌ ಶುದ್ಧಾಂ ಹಿ ಬುದ್ಧಿಂ ವದಸಿ ನ ಯದಿ ಸಾ ವಿಭ್ರಮಃ ಸ್ಯಾನ್ನ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ || ೧೦೬ ||

ಮಾನತ್ವಾಮಾನತೇ ದ್ವೇ ಸ್ವತ ಇತಿ ವದತಸ್ಸಾಂಖ್ಯಸಿದ್ಧಾನ್ತಿನಸ್ತೇ ವ್ಯಕ್ತಿದ್ವೈತಂ ತಯೋಶ್ಚೇತ್ ಪ್ರತಿನಿಯತತಯೋಪಾಧಿಭೇದೋಽಭ್ಯುಪೇತ್ಯಃ । ವ್ಯಕ್ತ್ಯೈಕ್ಯೇ ವ್ಯಾಹತಿಃ ಸ್ಯಾದಥ ನಿಜವಿಷಯೇಷ್ವಂಶತಸ್ತೇ ತಥಾಽಪಿ ಸ್ಯಾದ್ಧೀಸ್ಸರ್ವಾ ತಥೇತಿ ಸ್ವಪರಸಮಯಯೋರ್ದ್ವೇಷರಾಗೌ ಜುಷಸ್ವ || ೧೦೭ ||

ಜ್ಞಾನಂ ಮಾನಂ ಸ್ವತಶ್ಚೇತ್ಕಥಮಿವ ವಿಶಯಃ ಕಸ್ಯಚಿತ್ಕ್ವಾಪಿ ಭಾವೀ ಮೀಮಾಂಸಾ ಚಾನಪೇಕ್ಷ್ಯೇತ್ಯಸದುಪಧಿಕೃತಾಕಾರಶಙ್ಕೋಪಪತ್ತೇಃ । ನೇತ್ರಾಲೋಕಾದಿನೀತೇರ್ಭವತಿ ಚ ನಿಗಮೋಽಪ್ಯತ್ರ ಮೀಸಾಂಸಯಾಽರ್ಥೀ ಹೇತೂನಾಂ ಸಾಧ್ಯಸಿದ್ಧೌ ಸಹಕೃದನುವಿಧಿರ್ಹೇತುಭಾವಂ ನ ಹನ್ತಿ || ೧೦೮ ||

ಸರ್ವಜ್ಞಸ್ಯ ಪ್ರಮಾಯಾ ನ ಖಲು ನ ವಿಷಯಃ ಸ್ಯಾತ್ಸ್ವಕೀಯಂ ಪ್ರಮಾತ್ವಂ ನಿರ್ಬಾಧಾ ಧೀಃ ಪ್ರಮೇತಿ ಪ್ರಮಿತಿರಪಿ ನಿಜಂ ಗಾಹತೇ ಮಾನಭಾವಮ್ । ಮಾನೇಽರ್ಥಃ ಸ್ವಾತ್ಮನೈವ ಸ್ಫುರತಿ ನ ಚ ಪರಂ ಭಾತಿ ಶಙ್ಕಾನಿರಾಸೇ ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾ ಸ್ವಾರ್ಥಾನ್ಯಥಾತ್ವಂ ಸ್ವಯಮನವಗತಂ ಬಾಧಕೈರ್ವೇದ್ಯತೇಽತಃ || ೧೦೯ ||

ದೃಷ್ಟಂ ಮಾನ್ಥಾಲಭೋಗಿಪ್ರಭೃತಿಷು ಕರಣಸ್ಥಾನಭೇದಾದಿಚಿತ್ರಂ ತಾದೃಗ್ದ್ವೀಪಾನ್ತರಾದೌ ಶ್ರುತಮಪಿ ನ ಮೃಷಾ ವೇದಸಿದ್ಧೇ ತಥಾ ನಃ । ಯತ್ರಾನಾಪ್ತೋಕ್ತತಾಧೀರ್ನ ಭವತಿ ವಿಹತಿರ್ನಾಪಿ ಸಂಭಾವನಾಯಾಃ ಕಿಂ ವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಾಽತ್ರೋಪಚಾರೋ ವಿಹತಿಮತಿ ಭವೇನ್ನೈವ ತದ್ವ್ಯಾಪ್ತಿದೌಃಸ್ಥ್ಯೇ || ೧೧೦ ||

ವಾಕ್ಯತ್ವಾತ್ ಕರ್ತೃಮತ್ಯಃ ಶ್ರುತಯ ಇತಿ ಯದಿ ಬ್ರೂಹಿ ಬಾಧಂ ವಿಪಕ್ಷೇ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ಚ ಬಾಧ್ಯಾ ತ್ವದನುಮಿತಿರಿಯಂ ಕರ್ತುರತ್ರಾಸ್ಮೃತೇಶ್ಚ । ತ್ವಂ ತಾವತ್ತಿಷ್ಠ ಲೋಕೈರ್ನಹಿ ಪುರುಷಗುಣಪ್ರತ್ಯಯಾತ್ತದ್ಗೃಹೀತಿಸ್ಸನ್ತಶ್ಚಾಪಹ್ನುವೀರಂಸ್ತಮಿಹ ನ ಮುನಯಸ್ಸತ್ಯನಿಷ್ಠಾಃ ಕೃತಜ್ಞಾಃ || ೧೧೧ ||

ಆದೌ ವೇದೈಕ್ಯವಾದಸ್ತ್ವವಿಭಜನವಶಾತ್ತಾವತಾ ನಾನ್ಯಸೃಷ್ಟಿಸ್ಸರ್ವೇಷಾಮೇಕವೇದಾನ್ವಯಮಪಿ ಜಗದುಃ ಕಾಲಭೇದಪ್ರತಿಷ್ಠಮ್ । ತತ್ತಚ್ಛಾಖಾವಿಭಾಗಃ ಪ್ರವಚನನಿಯತಾ ಕಾಠಕಾದ್ಯಾ ಸಮಾಖ್ಯಾ ದ್ರಷ್ಟಾ ಮನ್ತ್ರಾದಿಕರ್ತಾ ಪರಿಹೃತ ಇಹ ಚಾನಿತ್ಯಯೋಗಃ ಪ್ರವಾಹೈಃ || ೧೧೨ ||

ಭೇದೋ ಮನ್ವನ್ತರಾದೌ ಭವತಿ ಚ ನಿಯತೋಽನಾದಿಸಿದ್ಧೇ ತದಂಶೇ ಪುಂಸೂಕ್ತಾದೌ ಶ್ರುತೀನಾಂ ಜನಿವಚನಮಪಿ ಪ್ರಾಗ್ವದಾವಿಷ್ಕೃತೌ ಸ್ಯಾತ್ । ಆಜ್ಞಾರೂಪತ್ವಮಾಸಾಂ ನ ಚ ಗಲತಿ ವಿಭೋ(ರೇಕರೂಪಾ)ರೈಕ್ಯರೂಪ್ಯಾಭಿಸನ್ಧೇರ್ಯೋಽಸೌ ದೇವಃ ಪ್ರಮಾಣಂ ಸ ಚ ನ ಶಿಥಿಲಯೇಚ್ಛಕ್ತಿಮನ್ತಂ ಕ್ರಮಂ ತಮ್ || ೧೧೩ ||

ಪ್ರೇಕ್ಷಾವನ್ತೋ ಮಹಾನ್ತಃ ಪರಿಜಗೃಹುರಿಮಂ ಸಾರ್ಥಮಙ್ಗೈರನನ್ತಂ ನೇತ್ಥಂ ಬಾಹ್ಯಾಗಮಾನಾಂ ಪ್ರಸೃತಿರನುಪಧೇಸ್ತದ್ಗೃಹೀತೇರಭಾವಾತ್ । ದೃಶ್ಯನ್ತೇ ಗತ್ಯಭಾವೋ ನಿಯತಿಷು ಲಘಿಮಾ ವಞ್ಚನಂ ತರ್ಕಮೋಹೋ ವೃತ್ತಿಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಾದಿ ಚೈಷಾಮುಪಧಿರಧಿಗಮೇ ವೈಪರೀತ್ಯಂ ತು ವೇದೇ || ೧೧೪ ||

ನಿತ್ಯೈರಸ್ಪೃಷ್ಟದೋಷೈರ್ಭವತಿ ಚ ನಿಗಮೈಃ ಪೌರುಷೇಯೇಷು ಬಾಧಃ ಪಾಷಣ್ಡತ್ವಪ್ರಥೈಷಾಂ ಜಗತಿ ನ ಚ ಮೃಷಾ ಪಕ್ಷಪಾತಪ್ರಹಾಣೇ । ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ಚೈಷು ಬಾಧಃ ಪ್ರಸಜತಿ ಕೃತಕೇಷ್ವಾಪ್ತಿಮೋಹಾದಿಸಾಮ್ಯಾತ್ ಸಂವಾದೋಂಽಶೇಷು ತುಲ್ಯಃ ಪರಮಿಹ ಕುಹನಾಸಿದ್ಧಯೇಽನ್ಯಪ್ರವೇಶಃ || ೧೧೫ ||

ಸಂವಾದೇ ಮಾನವಾದೇಃ ಶ್ರುತಿಭಿರವಿರಲೇ ಸಂಗ್ರಹೇ ತತ್ಸಮಾನೇ ತಾಭಿಶ್ಚಾಪ್ತತ್ವಸಿದ್ಧೌ ಸ್ವಕಥಿತ ಉಚಿತಸ್ತಸ್ಯ ತನ್ಮೂಲಭಾವಃ । ನಾಕ್ಷಂ ಲಿಙ್ಗಂ ನರೋಕ್ತಿರ್ಭ್ರಮ ಇಹ ಘಟತೇ ವಿಪ್ರಲಿಪ್ಸಾಽಪಿ ಮೂಲಂ ನಾಜ್ಞಾತೇ ಭಾವನಾಽಪಿ ಶ್ರುತಿವಿಷಯತಯಾ ಭಾತಿ ಯೋಗೇ ತು ಧರ್ಮಃ || ೧೧೬ ||

ಯಾ ಮೂಲಂ ತ್ವಷ್ಟಕಾದೇರಿಯಮಪಿ ಮನುಜೈಃ ಕ್ವಾಪ್ಯಧೀತಾ ಶ್ರುತಿತ್ವಾತ್ ಸಾ ಚೇನ್ನಿತ್ಯಾನುಮೇಯಾ ಪ್ರಸಜತಿ ನ ಕಥಂ ತಾದೃಶಾಧ್ಯಕ್ಷಕೢಪ್ತಿಃ । ಸರ್ವಸ್ಮಿನ್ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಸ್ಮೃತಿರಪಿ ನಿಗಮೋಪಜ್ಞಮಿತ್ಯಾಚರಿಷ್ಣೌ ನಿತ್ಯಾದೃಶ್ಯೇ ಚ ಮೂಲೇ ನಿಯತಮಿಹ ಭವೇದನ್ಧಸನ್ತಾನನೀತಿಃ || ೧೧೭ ||

ಶಾಖೋಚ್ಛೇದಸ್ತ್ವಿದಾನೀಮಿಹ ಯದಿ ಸ ಮತಸ್ಸರ್ವತಶ್ಚೇದಸಿದ್ಧಿರ್ವ್ಯಾಸಾಗಸ್ತ್ಯಪ್ರಧಾನೈರ್ಭವತಿ ಚ ಮುನಿಭಿರ್ಭೂಷಿತಾಽದ್ಯಾಪಿ ಭೂಮಿಃ । ಉಚ್ಛಿನ್ನಾ ಸಾ ಯಥೈವಾಚರಿತುರವಿದಿತಾ ತತ್ತದಾಚಾರಮೂಲಂ ತದ್ವತ್ಸಾ ವಿಪ್ರಕೀರ್ಣಾ ಕ್ರಮಸಮಧಿಗಮಃ ಕಾಲವದ್ದೇಶತೋಽಪಿ || ೧೧೮ ||

ದೃಷ್ಟೇ ವೇದೈರ್ವಿರೋಧೇ ಸ್ಮೃತಿಪರಿಹರಣಂ ಸೂತ್ರಭಾಷ್ಯಾದಿಸಿದ್ಧಂ ತದ್ವನ್ನೀತಿಃ ಪುರಾಣಪ್ರಭೃತಿಷು ಭವಿನಾಂ ಸಂಭವಾದ್ವಿಭ್ರಮಾದೇಃ । ಸ್ಯಾದನ್ಯೋನ್ಯಂ ವಿರೋಧೇ ತ್ವಿಹ ಬಲನಿಯತಿಸ್ಸಾತ್ತ್ವಿಕತ್ವಾದಿಭೇದಾನ್ಮಾತ್ಸ್ಯಾದೌ ದರ್ಶಿತಂ ತಚ್ಛ್ರುತಿಹತಿರಹಿತೈಸ್ತತ್ಪರೈರೇವ ವಾಕ್ಯೈಃ || ೧೧೯ ||

ಭಾಗೇ ವೇದಾವಿರುದ್ಧೇ ಪಶುಪತಿಕಪಿಲಾದ್ಯಾಗಮಾಸ್ಸ್ಯುಃ ಪ್ರಮಾಣಂ ಮೋಹಾದ್ಯರ್ಥಂ ತು ಶೇಷಂ ಮುನಿಭಿರಭಿಹಿತಂ ಯತ್ರ ಮಜ್ಜನ್ತಿ ಡಿಮ್ಭಾಃ । ಭೂಯಸ್ಯರ್ಥೇ ಪ್ರಧಾನೇ ವಿಹತಿಮತಿ ಸತಾಂ ಸಂಶಯಶ್ಚ ಕ್ವಚಿತ್ಸ್ಯಾತ್ ಶ್ರುತ್ವಾ ಬಾಧಂ ನ ರುನ್ಧೇ ಶ್ರುತಿಸಹಪಠಿತಿರ್ಹೇತ್ವಹನ್ತವ್ಯತಾ ಚ || ೧೨೦ ||

ನಿರ್ದೋಷಾಮ್ನಾಯಮೌಲಿಶ್ರುತನಿಖಿಲಜಗನ್ಮೂಲಸರ್ವಜ್ಞಮೂಲೇ ಹೇತುರ್ವ್ಯೂಢೇ ಚತುರ್ಧಾ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ಭವೇದ್ವಿಭ್ರಮಃ ಪಞ್ಚರಾತ್ರೇ । ಯುಕ್ತಾ ಭಕ್ತಾನುಕಮ್ಪಾಗರಿಮಸಮುದಿತೇ ವಿಪ್ರಲಿಪ್ಸಾಽಪಿ ನಾಸ್ಮಿನ್ ವೇದಾಚ್ಛ್ರೈಷ್ಠ್ಯೋಕ್ತಿರರ್ಥಸ್ಥಿತಿವಿಶದತಯಾ ಭೂಮವಿದ್ಯಾದಿವಚ್ಚ || ೧೨೧ ||

ಜೀವೋತ್ಪತ್ತ್ಯಾದಿವಾದೋ ನಿಗಮವದಿಹ ತನ್ನಿತ್ಯತೋಕ್ತೇಶ್ಚ ಸಾಮ್ಯಾಜ್ಜೀವಾದ್ಯಾಖ್ಯಾನಿರೂಢಿಸ್ತ್ವಭಿಮತಿಭಿದಯಾ ಸ್ಯಾಚ್ಚ ಸಂಕರ್ಷಣಾದೌ । ಮನ್ವಾದೇಶ್ಚೋಪಜೀವ್ಯಂ ಹಿತತಮಮಿದಮಿತ್ಯಾದಿಕಂ ಭಾರತೋಕ್ತಂ ತತ್ಕ್ವಾಪ್ಯೈಕ್ಯಂ ವಿಕಲ್ಪಃ ಕ್ವಚಿದಭಿಮತವತ್ತಾದೃಶಾಮ್ನಾಯಭೇದಾತ್ || ೧೨೨ ||

ಸರ್ವೇ ಸರ್ವಜ್ಞಬುದ್ಧೇರ್ನನು ವಿಷಯತಯಾ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧಾಃ ಕೃತಾನ್ತಾಸ್ತಸ್ಮಾತ್ತೇನ ಪ್ರವರ್ತ್ಯೇ ಸತಿ ಸಮಯಗಣೇ ಕಸ್ಯಚಿತ್ಕೋ ವಿಶೇಷಃ । ಮೈವಂ ತತ್ತ್ವೇ ವಿಕಲ್ಪತ್ಯಜಿ ವಿಹತಿಮತಾಮೇಕಶೇಷತ್ವಮಾನಾತ್ತನ್ನಿಷ್ಠಾ ಸ್ಯಾತ್ ಕನಿಷ್ಠಾ ನಮತಿ ನ ವಿದುಷೋಽನಾಮಿಕಾದಿಃ ಪರಸ್ಮೈ || ೧೨೩ ||

ಅರ್ಥೇ ಪೂರ್ವಾನುಭೂತೇ ಸಹಮಿತಸದೃಶಖ್ಯಾತ್ಯದೃಷ್ಟಪ್ರಭೇದೈಸ್ಸಂಸ್ಕಾರಾನುಗ್ರಹೇ ಯಾ ಪರಿಣಮತಿ ಮತಿಸ್ಸಾ ಸ್ಮೃತಿಸ್ತ್ರಿಪ್ರಕಾರಾ । ಯಾಥಾರ್ಥ್ಯೇಽಪಿ ಸ್ವಪೂರ್ವಾನುಭವಮನುಸರೇದ್ಬಾಹ್ಯಶೂನ್ಯಾ ನ ಚೈಷಾ ಹೇತುಶ್ಚಾರ್ಥಕ್ರಿಯಾದೇಃ ಸ್ಮೃತಿವದನುಭವೋಽಪ್ಯಸ್ತಿ ನಷ್ಟಾದಿಕೇಷು || ೧೨೪ ||

ಪೂರ್ವಂ ಶ್ಯಾಮತ್ವಮಾತ್ರಾದ್ಭವತಿ ನ ಹಿ ಮಿತಿಃ ಪಾಕರಕ್ತೇಽಪಿ ತದ್ಧೀಸ್ತತ್ತಾಭಾನಂ ತಥಾ ಚೇತ್ ಪ್ರಸಜತಿ ತದಿದಂ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾದಿಕೇಽಪಿ । ಯಾಥಾರ್ಥ್ಯಂ ಪಾರತನ್ತ್ರ್ಯಾನ್ನ ಚ ಗಲತಿ ನ ಚೇದಭ್ಯುಪೇತಾತಿವೃತ್ತಿರ್ವೇದೇ ಮಾನೈಸ್ಸಹೋಕ್ತಾ ಸ್ಮೃತಿರಪಿ ವಿಫಲಾ ತ್ವಕ್ಷಪಾದಾದ್ಯನುಕ್ತಿಃ || ೧೨೫ ||

ಜಾತಃ ಪೂರ್ವಾನುಭೂತ್ಯಾ ಸ್ಮೃತಿಮುಪಜನಯೇತ್ಕ್ವಾಪಿ ಸಂಸ್ಕಾರ ಏವ ಪ್ರಾಗ್ದೃಷ್ಟವ್ಯಕ್ತಿಮಾತ್ರಪ್ರತಿನಿಯತಿಮತೀ ಕೀದೃಶಾದನ್ವಯಾತ್ಸ್ಯಾತ್ । ಮೈವಂ ಕಾರ್ಯೇ ತ್ವಬಾಧ್ಯೇ ನನು ತದನುಗುಣಃ ಕಲ್ಪ್ಯತೇ ಹೇತುಯೋಗಸ್ತಜ್ಜ್ಞಾನೋತ್ಪಾದ್ಯಭಾವಸ್ಸ ಇತಿ ಚ ವಿದಿತಃ ಕಿಂ ತದನ್ಯೇನ ನಾಮ್ನಾ || ೧೨೬ ||

ತುಲ್ಯಾತ್ತುಲ್ಯಾನ್ತರೇ ಧೀಃ ಸ್ಮೃತಿರಿಯಮಿವ ಗೌಸ್ಸೇತಿ ಬೋಧೋಽನುಮಾನಂ ಯತ್ತುಲ್ಯೋ ಯಸ್ಯ ಚೈತತ್ಸಮ ಇತಿ ನಿಜಯೋರ್ಹಸ್ತಯೋರ್ವ್ಯಾಪ್ತಿಸಿದ್ಧೇಃ । ಚಿಹ್ನೋನ್ನೀತೇ ನಿಮಿತ್ತೇ ಪದಮಪಿ ವಿದಿತಂ ಶಕ್ತಮಾಪ್ತಾತಿದೇಶೇ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿರ್ಲಕ್ಷಣೈಃ ಸ್ವೈಃ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ಭವೇದನ್ಯಥಾಽತೀನ್ದ್ರಿಯೇಷು || ೧೨೭ ||

ಅರ್ಥಾಪತ್ತಿಃ ಪರೋಕ್ತಾ ನ ಪೃಥಗನುಮಿತೇರ್ವ್ಯಾಪ್ತಿಬೋಧಾದಿಸಾಮ್ಯಾದವ್ಯಾಪ್ಯಾನಾಮಯುಕ್ತಿರ್ನ ಹಿ ಭವತಿ ನ ಚಾವ್ಯಾಪಕಾಃ ಸ್ಥಾಪಕಾಃ ಸ್ಯುಃ । ಜೀವನ್ ಕ್ವಾಪೀತಿ ಬೋಧೋ ನ ಗೃಹ ಇತಿ ಮತಿಂ ನಿಶ್ಚಿತಾಂ ನೋಪರುನ್ಧೇ ನಾತಸ್ತಚ್ಛಾನ್ತಯೇ ಸಾ ನ ಯದಿ ಸಮಮಿದಂ ಸಮ್ಮತೇ ಚಾನುಮಾನೇ || ೧೨೮ ||

ತತ್ತದ್ಭಾವೈರಭಾವವ್ಯವಹೃತಿನಿಯತೌ ಮಾನಮನ್ಯತ್ ಕಿಮರ್ಥಂ ಸ್ಮರ್ತವ್ಯಸ್ಮೃತ್ಯಭಾವಾತ್ ಪರಮನುಮಿಮತೇ ಪ್ರಾತರಶ್ವಾದ್ಯಭಾವಮ್ । ಸ್ಯಾದಕ್ಷಾದ್ಭಾವಧೀವದ್ವಿಮತಿವಿಷಯಧೀರನ್ವಯಾದೇಸ್ಸಮತ್ವಾತ್ ಭಾವಗ್ರಾಹಿಣ್ಯಭಾವಂ ತದುಚಿತಸಹಕಾರ್ಯಾಗಮೇ ಬೋಧಯನ್ತಿ || ೧೨೯ ||

ಐತಿಹ್ಯಂ ವೃದ್ಧವಾಕ್ಯಂ ಬಹುದಿವಸಗತೇರ್ಯತ್ತ್ವನಿರ್ದ್ಧಾರ್ಯಮೂಲಂ ಮಾನಂ ಚೇದಾಗಮಸ್ತತ್ತದಿತರದಪಿ ಚ ಸ್ಯಾತ್ತದಾಭಾಸ ಏವ । ಲಕ್ಷಾದಿಭ್ಯಶ್ಶತಾದಿಪ್ರಮಿತಿರನುಮಿತಿರ್ವ್ಯಾಪ್ಯತಾದೇರಬಾಧಾಚ್ಚೇಷ್ಟಾಲಿಪ್ಯಾದಿ ಲಿಙ್ಗಂ ಶಿತಮತಿಭಿರತಶ್ಶಿಷ್ಟಮಪ್ಯೇವಮೂಹ್ಯಮ್ || ೧೩೦ ||

ಮಾನತ್ರಿತ್ವೇ ತು ಮನ್ವಾದ್ಯನುಮತಿವಿಷಯೇ ತತ್ರ ಯತ್ಕೈಶ್ಚಿದಾಪ್ತೈರಾಧಿಕ್ಯಂ ಕ್ವಾಪ್ಯಧೀತಂ ತದಪಿ ಸುಘಟಿತಂ ಗೋಬಲೀವರ್ದನೀತ್ಯಾ । ಉಕ್ತಾರ್ಥೋದಾಹೃತಿರ್ವಾ ಭವತು ಬಹುಮುಖೀ ಶಿಷ್ಯಮೇಧಾಮಹಿಮ್ನೇ ಸರ್ವೇ ಚ ಸ್ವೇಷ್ಟತನ್ತ್ರೇಷ್ವನುಕಥನಶತಂ ನಿರ್ವಹನ್ತ್ಯೇವಮೂಹೈಃ || ೧೩೧ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿತ್ರಿಕಂ ಯತ್ಪೃಥಗಭಿದಧತಾ ಭಾಷ್ಯಕಾರೇಣ ಶೇಷಂ ನೈವ ಕ್ಷಿಪ್ತಂ ನ ಚೋಪಸ್ಕೃತಮಿಹ ನ ತತಃ ಸ್ಯಾತ್ತದಾಧಿಕ್ಯಸಿದ್ಧಿಃ । ರೀತಿಃ ಸರ್ವೋದಿತಾನಾಮಿಯಮಿತಿ ಹಿ ತಥೋದಾಸಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾವಿವಾದೇ ತೇನಾನ್ವಾರುಹ್ಯ ತತ್ತತ್ಸಮಧಿಕಗಣನಾ ಸ್ವೀಕೃತಾ ನಸ್ಸಯೂಥ್ಯೈಃ || ೧೩೨ ||

ಮಾನಂ ಸರ್ವೋಪಜೀವ್ಯಾ ಪ್ರಥಮಮಿಹ ಭವೇದಕ್ಷಜನ್ಯಾ ಮನೀಷಾ ತನ್ಮೂಲಾ ಚಾನುಮಾ ಸ್ಯಾತ್ತದುಭಯಜನಿತಸ್ತ್ವಾಗಮೋ ದ್ವಿಪ್ರಕಾರಃ । ಮೂಲಂ ನ ಕ್ವಾಪಿ ಬಾಧ್ಯಂ ಕ್ವಚಿದಧಿಕಬಲೈರ್ಮೂಲಜಾತೀಯಬಾಧಃ ಸ್ಯಾದೇತೈಃ ಕರ್ಮಮಾಲಾಘಟಿತಭವಘಟೀಯನ್ತ್ರಜಭ್ರಾನ್ತಿಶಾನ್ತಿಃ || ೧೩೩ ||

ಸರ್ವಂ ಸಂದಿಗ್ಧಸತ್ತ್ವಂ ಕ್ಷಣಿಕಮಗುಣಕಂ ನಿತ್ಯಮಾಕಸ್ಮಿಕಂ ವಾ ಬುದ್ಧಿಃ ಕೃತ್ಸ್ನಾ ನ ಮಾನಂ ನಿಖಿಲಮಪಿ ತತಃ ಸ್ಯಾನ್ಮೃಷಾ ಧೀತರದ್ವಾ । ಪ್ರಖ್ಯೋಪಾಖ್ಯಾದವೀಯಃ ಕಿಮಪಿ ನಿಯತಿಮನ್ನಾಮರೂಪಂ ಚ ನೇತ್ಯಾದ್ಯುದ್ವೇಲಾಪಾರ್ಥಜಲ್ಪಾನಪಹಸಿತುಮಸೌ ವರ್ಣಿತೋ ಮಾನಭೇದಃ || ೧೩೪ ||

ಪ್ರಜ್ಞಾವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಪಾಕವ್ಯವಹರಣಫಲಶ್ರೇಣಿನಿಶ್ರೇಣಿಕಾಯಾಮಾರೂಢಾ ನಿಷ್ಪ್ರಕಮ್ಪಾ ಪ್ರಮಿತಿಗುಣಕರಾಲಮ್ಬನಾತ್ಸತ್ಪರೀಕ್ಷಾ । ಮಿಥ್ಯಾಲೀಕಾದಿಶಾಪೈರಪಿ ನ ನ ಭವತಿ ಪ್ರಾಪ್ತವಿಸ್ರಮ್ಭಸೌಧಾ ತತ್ಸಾಹ್ಯಾದ್ಬಾಹ್ಯಪಾಟಚ್ಚರಮುಷಿತಮಿದಂ ಸದ್ಧನಂ ಪ್ರತ್ಯನೈಷ್ಮ || ೧೩೫ ||

|| ಇತಿ ತತ್ತ್ವಮುಕ್ತಾಕಲಾಪೇ ಬುದ್ಧಿಸರಃ ಚತುರ್ಥಃ || ೪ ||