ಶ್ರೀಮದ್ವೇದಾನ್ತಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತಾ

ಮೀಮಾಂಸಾಪಾದುಕಾ

ಮೀಮಾಂಸಾಪಾದುಕಾ ಧರ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾಧಿಕರಣಮ್

ಶ್ರೀಮಾನ್ವೇಙ್ಕಟನಾಥಾರ್ಯಃ ಕವಿತಾರ್ಕಿಕಕೇಸರೀ । ವೇದಾನ್ತಾಚಾರ್ಯವರ್ಯೋ ಮೇ ಸಂನಿಧತ್ತಾಂ ಸದಾ ಹೃದಿ ||

ಯಸ್ಯ ಶ್ರೀರ್ನಿತ್ಯಹೃದ್ಯಾ ನಿರುಪಧಿಗೃಹಿಣೀ ನನ್ದತಿ ಚ್ಛನ್ದವೃತ್ತ್ಯಾ ಯಸ್ಯಾಪತ್ಯಂ ಪ್ರಜೇಶಪ್ರಭೃತಿ ವಿಹರಣಂ ಯಸ್ಯ ವಿಷ್ವವಕ್ಪರಾರ್ಥಮ್ । ಲೀಲಾಭೋಗಾಪದೇಶವ್ಯತಿಭಿದುರಮಿದಂ ಯಸ್ಯ ವಿಶ್ವಂ ವಿಭೂತಿಃ ಸತ್ತಾಸಿದ್ಧಾನುಕಮ್ಪಾನಿಧಿರವತು ಸ ನಸ್ಸಪ್ತಲೋಕೀಗೃಹಸ್ಥಃ || ೧ ||

ಯಸ್ಮಾದಸ್ಮಾಭಿರೇತದ್ಯತಿಪತಿಕಥಿತಪ್ರಾಕ್ತನಪ್ರಕ್ರಿಯೋದ್ಯತ್ಕರ್ಮಬ್ರಹ್ಮಾವಮರ್ಶಪ್ರಭವಬಹುಫಲಂ ಸಾರ್ಥಮಗ್ರಾಹಿ ಶಾಸ್ತ್ರಮ್ । ತಂ ವಿಷ್ವಗ್ಭೇದವಿದ್ಯಾಸ್ಥಿತಿಪದವಿಷಯಸ್ಥೇಯಭೂತಂ ಪ್ರಭೂತಂ ವನ್ದೇಯಾತ್ರೇಯರಾಮಾನುಜಗುರುಮನಘಂ ವಾದಿಹಂಸಾಮ್ಬುವಾಹಮ್ || ೨ ||

ವೇದ್ಯಂ ವೇದೈರಶೇಷೈರ್ವಿಧಿತದಿತರಯೋರ್ವಿಶ್ವಮಾಜ್ಞಾಪಯನ್ತಂ ಧರ್ಮೈರಾರಾಧನೀಯಂ ಪಿತೃಸುರಮುಖತಶ್ಶಾಶ್ವತಂ ಧರ್ಮಮೇಕಮ್ । ಸಾಙ್ಗಾಧೀತಾಕ್ಷರೌಘಸ್ವರಸಸಮುದಿತಾಪಾತಧೀಜಾತರಾಗಾನ್ಮೀಮಾಂಸೇಮಹ್ಯನನ್ತಂ ವ್ಯವಹಿತವಪುಷಂ ಕಞ್ಚುಕೈರುಜ್ಝಿತಂ ಚ || ೩ ||

ನಿರ್ದೋಷಾಧ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧಂ ಕಥಕಕುಹನಯಾಽಪಹ್ನವಾರ್ಹಂ ನ ಕಿಂಚಿನ್ನ್ಯಾಯೈಃ ಕಸ್ಯಾಪಿ ಕೢಪ್ತಿಃ ಕಥಮಪಿ ನ ಭವೇದನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧಿಮದ್ಭಿಃ । ನಿರ್ಬಾಧಾನ್ನಾಪಿ ವಾಕ್ಯಾದವಗತಮನೃತಂ ನಿಶ್ಚಿತೇಽಪ್ಯಾನ್ಯಪರ್ಯೇ ತ್ರಿಸ್ಥೂಣೇಽಸ್ಮಿನ್ಪ್ರಮಾಣೈಃ ಸ್ಥಿರಮತಿಭವನೇ ಮಾತಿ ಮೀಮಾಂಸಿತೋಽರ್ಥಃ || ೪ ||

ಮೀಮಾಂಸೇತ್ಯೇಕಮೇತಚ್ಛ್ರುತಿವಿಷಯನಯಸ್ತೋಮಸಂಗ್ರಾಹಿ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಷಟ್ಕಾಧ್ಯಾಯಾಂಘ್ರಿಭೇದೈರ್ಭಿದುರತರತನುಸ್ಸಾ ತ್ರಿಭಿಃ ಕಾಣ್ಡಭೇದೈಃ । ಸಙ್ಗತ್ಯಾ ಚ ತ್ರಯಾಣಾಂ ಕ್ರಮನಿಯತಿರಪಿ ಸ್ಯಾದಿಹೌಚಿತ್ಯವತ್ಯಾ ವಿಂಶತ್ಯಾ ಲಕ್ಷಣೈಃ ಖಲ್ವಿಯಮವಯವಿನೀ ವೃತ್ತಿಕಾರೋಪದಿಷ್ಟಾ || ೫ ||

ವಿದ್ಯಾಸ್ಥಾನಾನಿ ಚತ್ವಾರ್ಯಗಣಿಷತ ಪೃಥಗ್ವೇದರೂಪತ್ವಸಾಮ್ಯೇ ದ್ವೇ ಚಾಪ್ಯನ್ಯೇ ವಿಭಕ್ತೇ ಹ್ಯುಪಪದಘಟಿತಂ ಬೃಂಹಣತ್ವಂ ದಧಾನೇ । ಮೀಮಾಂಸಾಶಾಸ್ತ್ರಸಾಮ್ಯೇಽಪ್ಯತ ಇಹ ಘಟತೇ ಭಿನ್ನವಿದ್ಯಾಪದತ್ವಂ ಮೈವಂ ಮನ್ವಾದಿಭಿಸ್ತತ್ಪೃಥಗನುಪಠನಾಭಾವತಸ್ತತ್ಪ್ರಹಾಣಾತ್ || ೬ ||

ಕಾಲೇ ಕೌಮಾರಿಲಾದಿಷ್ವಧಿಕಬಹುಮತೌ ಕಸ್ತ್ವದಿಷ್ಟಂ ಗ್ರಹೀತಾ ಕಸ್ಮೈ ರೋಚೇತ ಪೂರ್ವಶ್ರುತಹೃತಮನಸೇ ಕೢಪ್ತಿರನ್ಯೇತಿ ಚೇನ್ನ । ಸ್ವೀಕುರ್ವನ್ತ್ಯಸ್ಮದುಕ್ತಂ ಸ್ವಮತಗುಣತಿರಸ್ಕಾರಕಪ್ರತ್ಯನೀಕಂ ಪ್ರತ್ಯಗ್ವಿದ್ಯಾಧುರೀಣಪ್ರಥಿತಬಹುಮಹಾವಂಶಜಾತಾ ಮಹಾನ್ತಃ || ೭ ||

ಕಿಂಚಿತ್ಕೇನಾಪಿ ದೃಷ್ಟಂ ಪ್ರತಿಹತವಿಷಯಂ ತೇನ ತತ್ತೇ ಚ ತೈಸ್ತೈರ್ದ್ವೇ ಚೋಪಾದಾಯಿಷಾತಾಂ ದ್ವಿತಯಮಪಿ ಸದಿತ್ಯಪ್ರಮತ್ತೋ ನ ವಕ್ತಾ । ಇತ್ಥಂ ಸತ್ಯೇಕಭಕ್ತೈರಿತರಪರಿಹೃತೌ ನ ವ್ಯವಸ್ಥಾನಸಿದ್ಧಿಃ ಪ್ರತ್ಯೇತವ್ಯಂ ತದರ್ಥ್ಯಂ ಪಟುತರಮತಿಭಿಃ ಪ್ರಾಕ್ತನಂ ನೂತನಂ ವಾ || ೮ ||

ಶಿಷ್ಯಾಚಾರ್ಯೌ ವಿರುದ್ಧಂ ನ ತು ಮತಮಧುನಾ ಸಾಧಯನ್ತೌ ಪ್ರಸಿದ್ಧೌ ಸ್ವಾಭೀಷ್ಟಾಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಮನ್ಯತ್ಸುರಸಚಿವಮುಖೈಃ ಕಲ್ಪಿತಂ ಕಿ ನ ವಿದ್ಮಃ । ತಸ್ಮಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಜೈಮಿನ್ಯುಪರಚಿತಮಿದಂ ತ್ಯಾಜ್ಯಮೇತನ್ನಿರೀಶಂ ಮೈವಂ ವ್ಯಾಘಾತಹಾನೌ ಮುನಿವಚಸಿ ಮುಧಾ ಬಾಹ್ಯವದ್ದೃಷ್ಟಿದೌಸ್ಸ್ಥ್ಯಮ್ || ೯ ||

ಸೂತ್ರಾಣಾಮೈದಮರ್ಥ್ಯಂ ಸ್ವರಸಗತಿವಶಾತ್ಸಮ್ಪ್ರದಾಯಾಚ್ಚ ಸಿಧ್ಯೇದ್ಬಂಹೀಯೋಭಿಃ ಪ್ರಮಾಣೈಃ ಕ್ವಚನ ಬಹುಶಿರಃಪ್ರತ್ಯಯಶ್ಶಾನ್ತಿಮೇತಿ । ಸನ್ದಿಗ್ಧೇ ವಾಕ್ಯಶೇಷಪ್ರಭೃತಿರಭಿದಧೇ ನಿರ್ಣಯೋಪಾಯಭೂತಷ್ಷಡ್ಭಿಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಲಿಙ್ಗೈರಪಿ ಖಲು ನಿಖಿಲಂ ದುರ್ಣಯಂ ನಿರ್ಣಯನ್ತಿ || ೧೦ ||

ಸೂತ್ರೋಕ್ತಂ ನೂನಮನ್ಯದ್ವಿದುರಥ ಚ ಮಿಥೋ ವ್ಯಾಹತಂ ವೃತ್ತಿಕಾರಾಃ ಪ್ರಾಜ್ಞೈರ್ನಾರಾಯಣಾರ್ಯೈಸ್ತದಿಹ ವಿದಧಿರೇ ಸಮ್ಮತಾಸ್ಸೂತ್ರಭೇದಾಃ । ಸಾಮಾಚಾರ್ಯೋಕ್ತಿರೇಷಾ ಸಮರಮುಖಗತಾ ತನ್ನ ಸತ್ಸಙ್ಗೃಹೀತೇರ್ನತ್ವಾ ನುತ್ವೈನಮಾಹ ದ್ರಮಿಡಗುರುರಪಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ವಾಕ್ಯಭಾಷ್ಯಮ್ || ೧೧ ||

ಆದೌ ಕೃತ್ಸ್ನಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಹ್ಯಧಿಗಮಸುಭಗಾ ಧೀಸಮಾಧಾಯಕತ್ವಾತ್ಕರ್ಮಾಶ್ಲಿಷ್ಟಾಂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಮಪಿ ಖಲು ಘಟಯೇತ್ತನ್ತ್ರಮಾವರ್ತನಂ ವಾ । ಯದ್ವಾ ಭಾಗಪ್ರತಿಜ್ಞಾಪ್ರಣಯನಫಲಿತಾ ಕೃತ್ಸ್ನಚಿನ್ತಾಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ತ್ರೇಧಾಽಪಿ ಹ್ಯತ್ರ ಸೌತ್ರೀ ಗತಿರಿಯಮುದಿತಾ ಸೂತ್ರಕೃದ್ಭಾವವಿದ್ಭಿಃ || ೧೨ ||

ಸೂತ್ರೇ ಭಾಷ್ಯಾದಿಕೇ ಚ ಕ್ವಚಿದುಪಚರಣಾವೃತ್ತಿತನ್ತ್ರಾನುಷಙ್ಗಾಧ್ಯಾಹಾರಾಃ ಕಲ್ಪನೀಯಾಸ್ತದಿದಮನುಮತಂ ಪಣ್ಡಿತೈಸ್ತತ್ರತತ್ರ । ಸತ್ಯಾಮಕ್ಲಿಷ್ಟವೃತ್ತೌ ಹ್ಯನುಚಿತಮಿತರನ್ನೈವ ಸರ್ವತ್ರ ತಸ್ಮಾದಸ್ಮತ್ಸಿದ್ಧಾನ್ತವರ್ತ್ಮನ್ಯವಹಿತಮತಿಭಿರ್ವ್ಯಾಹೃತಂ ನ ಪ್ರಣೋದ್ಯಮ್ || ೧೩ ||

ನಿರ್ದಿಷ್ಟಾ ಸೂತ್ರಕರ್ತ್ರಾ ಪ್ರಥಮತ ಇಹ ಚೇತ್ ಕೃತ್ಸ್ನವೇದಾರ್ಥಚಿನ್ತಾ ಕಿಂ ಪಶ್ಚಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಚಿನ್ತಾ ಪೃಥಗನುಪಠಿತಾ ಸಂಮತಂ ಚೈಕಶಾಸ್ತ್ರ್ಯಮ್ । ಸತ್ಯಂ ಕೃತ್ಸ್ನಪ್ರತಿಜ್ಞಾಕರಣಕಬಲಿತಾಸ್ತತ್ತದರ್ಥಾಃ ಪುರಸ್ತಾದಧ್ಯಾಯಾದೌ ವಿಭಜ್ಯ ಸ್ಫುಟಮಭಿದಧಿರೇ ತದ್ವದತ್ರೇತಿ ಪಶ್ಯ || ೧೪ ||

ಯೋಽಸೌ ಶಾರೀರಕಾಂಶೇ ನಿರವಧಿಮಹಿಮಾ ಸಾಧ್ಯತೇ ವಿಶ್ವಕರ್ತಾ ಯೋ ವಾ ಕೋ ವಾ ಸ ಭಾವೀ ತದಿತರಸದೃಶಸ್ಸೋಽಪಿ ಯಷ್ಟವ್ಯ ಇಷ್ಟಃ । ನಿರ್ಧಾರಸ್ತಸ್ಯ ಪಶ್ಚಾದಥ ತು ಪರಮಿಹಾನಾಗತಾವೇಕ್ಷಣಂ ಸ್ಯಾತ್ ಕರ್ಮೈವಂ ಕಿಂ ನ ಪಶ್ಚಾತ್ತನಮಿತಿ ನ ವಿಭೋಶ್ಶುದ್ಧಧೀರ್ನಾತ್ರ ಮೃಗ್ಯಾ || ೧೫ ||

ಅನ್ತರ್ಯನ್ತಾರಮೇಕಂ ನಿಖಿಲದಿವಿಷದಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯಬುದ್ಧ್ಯೈವ ಕೇಚಿತ್ತಜ್ಜಾತೀಯಂ ಚ ಬುದ್ಧ್ವಾ ಕತಿಚನ ಯದಿ ವಾ ಸನ್ದಿಹಾನಾ ಯಜನ್ತೇ । ತೇಷಾಮಸ್ತ್ಯನ್ತವತ್ತು ಸ್ಮೃತಮಿಹ ಹಿ ಫಲಂ ನೈವಮಧ್ಯಾತ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಂ ತತ್ತ್ವೇ ಬುದ್ಧೇ ಯಥಾವಸ್ಥಿತಭಜನದಶಾಲಬ್ಧಿತಸ್ತತ್ಪದಾಪ್ತೇಃ || ೧೬ ||

ಚಿನ್ತಾರಭ್ಯತ್ವಸೂತ್ರೇ ಕಿಮಪಿ ಹಿ ತದುಪಸ್ಥಾಪಕಂ ಖ್ಯಾಪನೀಯಂ ತೇನಾತಶ್ಶಬ್ದ ಉಕ್ತೋ ನ ಖಲು ಸ ವಿಫಲಃ ಪೂರ್ವಸಂಪಿಣ್ಡಿತೋ ವಾ । ನಾಸಾವಾರ್ಷೋಪದೇಶೋ ನಯಪದಮನುಸಂಧಿತ್ಸತಾಂ ಸೂತ್ರಸೃಷ್ಟೇಸ್ತಸ್ಮಾಚ್ಚಿನ್ತಾರ್ಥಚಿನ್ತಾಸ್ಪದಮಧಿಕರಣಂ ಸ್ಯಾದುಪೋದ್ಘಾತ ಏಷಃ || ೧೭ ||

ನಿಷ್ಪನ್ನಾಪಾತಬುದ್ಧೇರ್ವಿಷಯವಿಶಯನಾಭ್ಯೂಹನಿರ್ಧಾರಣಾರ್ಥಾನ್ನ್ಯಾಯಃ ಪಞ್ಚಾಧಿಕುರ್ವನ್ನಧಿಕರಣಮಿತಿ ವ್ಯಾಹರನ್ತ್ಯಾರ್ಯವೃದ್ಧಾಃ । ತಸ್ಮಾದೇಕೈಕಶಃ ಪ್ರತ್ಯಧಿಕರಣಮಿದಂ ಪಞ್ಚಕಂ ಪ್ರೇಕ್ಷಮಾಣಶ್ಶುದ್ಧಾಙ್ಗನ್ಯಾಯದೃಷ್ಟಿಶ್ಶ್ರುತಿಗಣವಿಷಯಭ್ರಾನ್ತಿಭೇದಂ ಪ್ರಮಾರ್ಷ್ಟಿ || ೧೮ ||

ಸ್ವೇನ ಖ್ಯಾತಿಂ ವಿವೃಣ್ವನ್ವಿಷಯ ಇಹ ಮತಿಸ್ಸಂಶಯೋ ನಿಶ್ಚಯಾನ್ಯಾ ತೇನಾಭ್ಯೂಹೋ ವಿಚಾರಃ ಪ್ರಮಿತಿರಭಿದುರಾ ನಿರ್ಣಯಸ್ತರ್ಕಮಾನೈಃ । ತತ್ಸಾಧ್ಯಂ ಕರ್ತುರಿಷ್ಟಂ ಫಲಮನಿತರಜಂ ತಾನಿ ಪಞ್ಚಾಧಿಕುರ್ವನ್ನ್ಯಾಯೋ ಬಾಧಂ ವಿಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಥಯತಿ ವಿವಿಧಂ ಸ್ವಾಙ್ಗದೋಷೋ ನ ದೃಷ್ಟೇ || ೧೯ ||

ಆಹುಶ್ಚಾನ್ಯೇ ದಶಾಙ್ಗಾನ್ಯಧಿಕರಣಗಣೇ ವೇದ್ಯಮಾದ್ಯಂ ತಥಾಽರ್ಥೇ ಸಂಶೀತಿಂ ತನ್ನಿದಾನಂ ವಿವಿಧಮಪಿ ತಥಾ ಸಙ್ಗತೇಶ್ಚ ಪ್ರಕಾರಮ್ । ತಾದರ್ಥ್ಯಾರ್ಥಂ ವಿಚಾರಂ ಫಲಫಲಿಭವನಂ ಪಕ್ಷಯೋರ್ನ್ಯಾಯಯುಗ್ಮಂ ನಿರ್ಣೀತಿಂ ತತ್ಫಲಂ ಚಾಪ್ಯಯಮಪಿ ನಿಪುಣನ್ಯಾಯವಿತ್ಸಂಪ್ರದಾಯಃ || ೨೦ ||

ಅತ್ರಾಹುಃ ಕೇಚಿದಾದ್ಯಾಧ್ಯಯನವಿಧಿರಸಾವಕ್ಷರಾಣಾಂ ಗೃಹೀತ್ಯೈ ತಸ್ಮಾದರ್ಥೇ ವಿವಕ್ಷಾ ನ ಭವತಿ ನ ತತಸ್ತಸ್ಯ ಚಿನ್ತೇತಿ ಪೂರ್ವಃ । ಪಕ್ಷೋಽನ್ಯಸ್ತು ಸ್ವಶಕ್ತ್ಯಾ ಪ್ರಭವತಿ ನಿಗಮಃ ಸ್ವಾರ್ಥಬೋಧೇ ಸತರ್ಕಸ್ತೇನಾಧೀತಾರ್ಥಚಿನ್ತಾ ಸ್ಫುರಿತಬಹುಫಲಾ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಸ್ಥಾಪನೇತಿ || ೨೧ ||

ಅನ್ಯೇಽನಾಘ್ರಾತದೋಷಾನ್ಮಿಷತಿ ನಿಗಮತಶ್ಶಕ್ಯಹೇತೌ ಪುಮರ್ಥೇ ಮಾನತ್ವೇ ನಿರ್ವಿಶಙ್ಕೇಽಪ್ಯವಸರಫಲಯೋರ್ಹಾನಿತೋ ನಾರ್ಥಚಿನ್ತಾ । ಇತ್ಯುದ್ಯತ್ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಪ್ರಶಮನಮನಸಾ ಸೂತ್ರಮಾದ್ಯಂ ಪ್ರಣೀತಂ ಕಲ್ಪ್ಯಾ ತತ್ಕಾಲಸಿದ್ಧಿಃ ಫಲಮಿಹ ವಿಶಯಭ್ರಾನ್ತ್ಯಬೋಧವ್ಯುದಾಸಃ || ೨೨ ||

ಆನನ್ತರ್ಯೋಕ್ತಿರತ್ರ ಹ್ಯುಚಿತಮವಸರಂ ಶಕ್ತಿತೋ ವಕ್ತುಮೀಷ್ಟೇ ಧರ್ಮಪ್ರಾಥಮ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯೈ ತ್ವಥ ಪದಮಿತಿ ಯದ್ಯೋಜನಾಭೇದತಸ್ತತ್ । ಹೇತೂಕ್ತಿರ್ನಿರ್ಣಿನೀಷಾವಧಿರಿಹ ಗಮಯೇರ್ನ್ನಿರ್ಣಯಾಪ್ತೇಃ ಫಲತ್ವಂ ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ಕ್ಷೇಪಣೀಯಸ್ತ್ವಯಮುಚಿತತಯಾ ದರ್ಶಿತಃ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಃ ||೨೩ ||

ವೇದಾಧೀತೇರ್ನ ಪೂರ್ವಂ ನ ಚ ಸಹ ಘಟತೇ ವೇದವೇದ್ಯಾರ್ಥಚಿನ್ತಾ ಪಶ್ಚಾತ್ತು ಸ್ನಾನಪೂರ್ವೈರವಸರಹರಣಂ ತತ್ಕಥಂ ಸೇತಿ ಚೇನ್ನ । ಸ್ನಾನಾದೇಃ ಪ್ರಾಗ್ವಿಚಾರಸ್ತದನುಗುಣಧನಾದ್ಯಾರ್ಜನನ್ಯಾಯತಸ್ಸ್ಯಾದೂರ್ಧ್ವಂ ಚ ಶ್ರಾವಯಿತ್ರಾದ್ಯವಸರನಯತೋಽಮುಷ್ಯ ಲಭ್ಯೋಽವಕಾಶಃ || ೨೪ ||

ಜ್ಞಾತಂ ಕಿಂಚಿನ್ನ ಚಿನ್ತ್ಯಂ ನ ಚ ತದವಿದಿತಂ ತತ್ಕ್ವ ಚಿನ್ತೇತಿ ಚೇನ್ನ ಜ್ಞಾತಾಜ್ಞಾತಾಂಶಭಾಜಿ ಸ್ವಪರಮತಜುಷಾಂ ಚಿನ್ತನಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತೇಃ । ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ತನ್ನಿರಾಸೇ ವಿಹತಿರವಿಹತಾ ಕೋ ವಿಶೇಷೋ ವಿಶೇಷೇ ವಿಂಶತ್ಯಧ್ಯಾಯತೋಽಸಾವವಿಶದವಿಶದೀಕಾರಸಾಫಲ್ಯಕಲ್ಪ್ಯಾ || ೨೫ ||

ಖ್ಯಾತಸ್ತರ್ಕೋಽಪ್ರತಿಷ್ಠಸ್ಸ್ವಯಮಿಹ ಮುನಿನಾ ಸೂತ್ರಿತಂ ಚೈವಮೇತತ್ತಸ್ಮಾನ್ಮೀಮಾಂಸಮಾನೈರಪಿ ನಿಗಮಗತಿರ್ದುರ್ನಿರೂಪೇತಿ ಚೇನ್ನ । ತರ್ಕಸ್ಯ ಹ್ಯಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ಕ್ವಚಿದಭಿದಧತಾ ದರ್ಶಿತೋ ಯಸ್ತು ಪನ್ಥಾಸ್ತತ್ಸಂವಾದೇನ ಸರ್ವಂ ನ ಭವತಿ ಶಿಥಿಲಂ ಶಿಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಸುಧೀಭಿಃ || ೨೬ ||

ನಾಸ್ತಿಕ್ಯಾರಮ್ಭಕತ್ವಂ ಮುನಿಭಿರಭಿಹಿತಂ ಯತ್ತು ಮೀಮಾಂಸಕಾನಾಂ ತತ್ಪ್ರಾಯೋ ಹೈತುಕೇಷು ಪ್ರವಿಶತಿ ಯದಿ ವಾ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಪ್ರವೃತ್ತೌ । ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞಾನಂ ಚ ಬುದ್ಧೇಶ್ಚಲನಜನಕಮಿತ್ಯುಕ್ತಿರನ್ಯಾಶಯಾ ಸ್ಯಾನ್ನೋಚೇದ್ರೋಚೇತ ಶಙ್ಕಾಕಬಲಿತಮನಸೇ ಕೇವಲಃ ಕ್ವೋಪದೇಶಃ || ೨೭ ||

ಧರ್ಮಜ್ಞಾನಾಂ ಮುನೀನಾಂ ಮತಮಿಹ ಭಿದುರಂ ಧರ್ಮವಿದ್ವಾಕ್ಯಸಿದ್ಧಂ ಸ್ವೋಕ್ತಾರ್ಥಾದ್ವೈಪರೀತ್ಯಂ ಸ್ವಯಮಭಿದಧತೇ ತತ್ಕ್ವ ಚಿನ್ತೇತಿ ಚೇನ್ನ । ಕರ್ತವ್ಯಾನಾಂ ವಿಕಲ್ಪೇ ಮುನಿವಚನಮಿತೇ ಧರ್ಮತೈವೋಭಯತ್ರ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಭೇದಾದ್ವಿಕಲ್ಪೇ ತ್ವನವಗತಿಭವೇ ಶಿಷ್ಟಮೇವೈಕಶೇಷ್ಯಮ್ || ೨೮ ||

ನ್ಯಾಯಾಖ್ಯಂ ಧರ್ಮವಿದ್ಯಾಸ್ಥಿತಿಪದಮುದಿತಂ ತತ್ರತತ್ರಾಪ್ತಶಾಸ್ತ್ರೇ ತೇನೈವಾಲಂ ತದನ್ಯದ್ಭವತಿ ಕೃತಕರಂ ನೀತಿಮಾತ್ರಪ್ರವೃತ್ತೇಃ । ಇತ್ಯೇತನ್ನಾನುಯೋಜ್ಯಂ ನಯಪಥವಿಷಯೋ ಮಾನತರ್ಕಾದಿಮಾತ್ರಂ ಮೀಮಾಂಸಾಯಾಂ ತು ತತ್ತಚ್ಛ್ರುತಿಗತಿವಿಷಯಾ ನೀತಿಭೇದಾ ನಿರೂಪ್ಯಾಃ || ೨೯ ||

ವೇದಾರ್ಥವ್ಯಕ್ತಿರಸ್ತು ಸ್ಮೃತಿಗಣಸಹಿತೈಸ್ಸೇತಿಹಾಸೈಃ ಪುರಾಣೈರಙ್ಗೈರನ್ಯೈಶ್ಚ ಕಿಂ ತದ್ವದ ಪುನರಪಿ ಯತ್ತತ್ರ ಮೀಮಾಂಸಿತವ್ಯಮ್ । ತನ್ನ ಸ್ಮೃತ್ಯಾದಿಕೇಽಪಿ ಹ್ಯವಿತಥಸರಣಿರ್ನೀತಿಶುದ್ಧ್ಯೈವ ಸಾಧ್ಯಾ ಸದ್ಭಿಸ್ಸಾಫಲ್ಯವಿದ್ಭಿಸ್ತದಿಹ ಬಹುಫಲಾ ಕಲ್ಪಿತೇಯಂ ತ್ರಿಕಾಣ್ಡೀ || ೩೦ ||

ಶಿಕ್ಷಾಂ ವರ್ಣಸ್ವರಾದೇಸ್ಸುಪದವಿಭಜನಂ ತನ್ನಿರುಕ್ತಂ ವಿಚಿತ್ರಾಂ ಛನ್ದೋವರ್ಗವ್ಯವಸ್ಥಾಂ ಸಮಯನಿಯಮನಂ ಸಾಧ್ವನುಷ್ಠಾನಕೢಪ್ತಿಮ್ । ಸ್ಮೃತ್ಯಾದ್ಯೈರ್ಭಾಗಯುಗ್ಮಪ್ರಥನಮಥ ನಯಸ್ಥಾಪನಂ ಚ ಶ್ರಯನ್ತೀ ಮೀಮಾಂಸಾ ವೇದವಾಕ್ಯೇ ವ್ಯಪನಯದಮನೀ ವೃತ್ತಿಮರ್ಥ್ಯಾಂ ವ್ಯನಕ್ತಿ || ೩೧ ||

ಮೀಮಾಂಸಾಸೂತ್ರವೃತ್ತಿಪ್ರಭೃತಿ ನಿಗಮವನ್ನ ಸ್ವರೂಪೇಣ ನಿತ್ಯಂ ವಿಚ್ಛೇದಶ್ಚ ಪ್ರವಾಹೇ ನಿಯತ ಇತರಥಾ ಪೂರ್ವಹಾನಾದ್ಯಯುಕ್ತೇಃ । ತಸ್ಮಾತ್ತನ್ಮಧ್ಯಕಾಲೇಷ್ವಿವ ಭವತು ಸದಾ ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯಂ ಶ್ರುತೀನಾಂ ತನ್ನ ಪ್ರಜ್ಞಾಪರಾಧಪ್ರಶಮನರುಚಿಭಿಸ್ಸೂರಿಭಿಸ್ಸೂತ್ರಕೢಪ್ತೇಃ || ೩೨ ||

ಧರ್ಮಾದೇರ್ನಿರ್ಣಯೇ ಹಿ ಶ್ರುತಿರಿಹ ಕರಣಂ ಸಾ ಚ ನಿತ್ಯಾನಪೇಕ್ಷಾ ಮೀಮಾಂಸಾ ಕ್ವೋಪಕುರ್ಯಾದಿತಿ ನ ಯತ ಇದಂ ಸೇತಿಕರ್ತವ್ಯತಾಕಮ್ । ನ ಸ್ಯಾದತ್ರಾನವಸ್ಥಾ ವಿಧಿಷು ಚರಮವಿಧ್ಯನ್ತವನ್ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯಾತ್ಸಿಂಹಾರಣ್ಯಾದಿನೀತ್ಯಾ ಮಿಥ ಉಪಕುರುತೋ ಮಾನತರ್ಕೌ ಯಥಾರ್ಹಮ್ || ೩೩ ||

ನಿತ್ಯಾಮ್ನಾಯಪ್ರಸಾಧ್ಯೇ ನ ಖಲು ಕರಣನಿಷ್ಪಾದಕಂ ಕಿಂಚನ ಸ್ಯಾನ್ನಿಷ್ಪನ್ನೇ ಚಾನಪೇಕ್ಷ್ಯಂ ಕರಣಮಿತಿ ವದನ್ವಕ್ತಿ ಚ ಸ್ವೇಷ್ಟಭಙ್ಗಮ್ । ಯೋಗ್ಯತ್ವಾದೇರ್ವಿಮರ್ಶೋ ನ ಹಿ ಭವತಿ ಮುಧಾ ತರ್ಕತೋಽಸ್ಯಾಪಿ ತದ್ವತ್ಸ್ಯಾದೇವಂ ಸಂನಿಪತ್ಯೋಪಕೃತಿರಿತರಥಾ ವೇತಿ ಚಿನ್ತ್ಯಂ ಯಥಾರ್ಹಮ್ || ೩೪ ||

ಶ್ರುತ್ಯಙ್ಕೌ(ಕ್ಷೌ) ಶಬ್ದತದ್ವಚ್ಛಕನಮಥ ಸಹವ್ಯಾಹೃತಿರ್ವಾಕ್ಯಮನ್ಯೈರಾಕಾಂಕ್ಷಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯಾಙ್ಗೇಷ್ವಥ ಪುನರುದಿತಸ್ಸಂನಿಧಿಸ್ಸಂನಿಧಾನಮ್ । ನಾಮಾಪ್ಯಾಧ್ವರ್ಯವಾದಿ ಸ್ಫುರದವಯವಶಕ್ತ್ಯನ್ವಿತಂ ನಾಮಧೇಯಂ ತೇಷಾಮೇಷಾಂ ವಿರೋಧೇ ಪ್ರಥಮಮಧಿಗುಣಂ ತೇನ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯಬಾಧಃ || ೩೫ ||

ಸರ್ವಂ ಸ್ರಷ್ಟಾ ಸ ದೇವಃ ಪ್ರಕೃತಿಪುರುಷತತ್ಕರ್ಮಪೂರ್ವೈಸ್ಸಹಾಯೈಸ್ತದ್ವಾನುಕ್ತಸ್ತದನ್ಯೇ ಕಿಮುತ ಜನಿಮತಾಂ ಕಿಂ ನ ಸಾಮಗ್ರ್ಯಧೀನಮ್ । ತರ್ಕೇಣಾನುಗ್ರಹೋಽತಃ ಪ್ರಮಿತಿಜನಕತಾಂ ಪ್ರಾಣಯೇತ ಶ್ರುತೀನಾಂ ಸ್ಪಷ್ಟೇ ತರ್ಕಾನಪೇಕ್ಷಾ ಕ್ವಚಿದಪಿ ನ ತಥಾಭಾವಸಾರ್ವತ್ರಿಕತ್ವಮ್ || ೩೬ ||

ಕೇನೇದಾನೀಂ ಸುಸಾಧಾ ಜಗತಿ ಮಿತಧಿಯಾ ಕೃತ್ಸ್ನವೇದಾರ್ಥಚಿನ್ತಾ ಮಧ್ಯಃ ಕಾಣ್ಡಶ್ಚ ಲುಪ್ತಸ್ಥಿತಿರಿಹ ನಿಗಮೈರಲ್ಪಶೇಷೈರಭಾವಿ । ಪ್ರಜ್ಞಾತವ್ಯೇ ಸಶೇಷೇ ಪ್ರಮಿತಮಪಿ ಖಲು ಸ್ಯಾದನಾಶ್ವಾಸಪಾತ್ರಂ ತಚ್ಚಿನ್ತ್ಯಂ ಕಲ್ಪಸೂತ್ರಪ್ರಭೃತಿ ಕೃತಧಿಯಃ ಶಕ್ಯಚಿನ್ತಾ ನ ದುಷ್ಯೇತ್ || ೩೭ ||

ಆದತ್ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಸ್ವವಿಹಿತಮನಘಂ ನ ಸ್ವಯಂ ಚಿನ್ತಿತಾರ್ಥಸ್ತದ್ವತ್ಕುರ್ಯಾದ್ಗೃಹಸ್ಥಪ್ರಭೃತಿರಪಿ ಮುಧಾ ತತ್ರ ಮೀಮಾಂಸನಂ ಚೇತ್ । ತನ್ನಾಶೇಷೈಃ ಪರೋಕ್ತ್ಯಾ ಸ್ವಚರಿತಚರಣಂ ಶ್ರದ್ದಧಾನಾಭಿನನ್ದ್ಯಂ ಮೂಲಂ ಜಿಜ್ಞಾಸಮಾನೈಃ ಸ್ವಯಮಧಿಗತಯೇ ನಿರ್ವಿಶಙ್ಕೋ ವಿಚಾರಃ || ೩೮ ||

ಸ್ವೀಕೃತ್ಯಾನರ್ಥತಾಂ ತದ್ವಿರಹಮಪಿ ವಿಧೇರಾನ್ಯಪರ್ಯೇತರಾಭ್ಯಾಂ ಪಕ್ಷೌ ಪೂರ್ವಾಪರೌ ಯೇ ಪರಿಜಗೃಹುರಿಹ ಸ್ವೋಕ್ತಿಬಾಧಾದಯಸ್ಸ್ಯುಃ । ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾದಿಸ್ವಭಾವಾತ್ಸ್ವತ ಉಪಜನಿತಾಪಾತಧೀತಃ ಪ್ರವೃತೌ ಮೀಮಾಂಸಾಕ್ಷೇಪತತ್ಸ್ವೀಕರಣಕಥನಯೋರ್ನ ಕ್ವಚಿದ್ವ್ಯಾಹತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ || ೩೯ ||

ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸ್ಯಾರ್ಥವತ್ವಾಚ್ಛ್ರವಣಮಭಿದಧೇಽಧೀತವೇದಸ್ಯ ಭಾಷ್ಯೇ ತತ್ಖಲ್ವಾಪಾತಬೋಧಪ್ರಜನನಶಕನವ್ಯಕ್ತಿಸಿದ್ಧ್ಯೈವ ಭಾವ್ಯ(ಷ್ಯ)ಮ್ । ನೈರರ್ಥಕ್ಯಂ ತು ಶಙ್ಕಾಸ್ಪದಮಿಹ ನ ಭವೇತ್ಸದ್ಭಿರಧ್ಯಾಪಿತಾನಾಂ ನೋ ಚೇಚ್ಛುಶ್ರೂಷಣಾದಿಪ್ರಯತನಕಥನಂ ದುಸ್ಸಹಂ ಕಸ್ಸಹೇತ || ೪೦ ||

ಪ್ರಾಞ್ಚಂ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಲಾಭಂ ಸ್ವಯಮಿಹ ತು ಫಲಂ ಸ್ವಾನ್ಯಸಿದ್ಧಂ ವಿಹಾಯ ವ್ಯರ್ಥಾ ಕೌಮಾರಿಲಾನಾಮನಿಯತಗತಿಮದ್ವಿಶ್ವಜಿನ್ನ್ಯಾಯಶಙ್ಕಾ । ಚಿನ್ತಾವೈಧತ್ವಭಙ್ಗೇ ತ್ವವಸರವಿಹತಿಃ ಸ್ನಾನಶಿಷ್ಟ್ಯೇತಿ ಮನ್ದಂ ಸ್ಯಾತ್ಕಾಲಶ್ಶ್ರಾವಯಿತ್ರಾದ್ಯವಸರವದಿತಿ ಸ್ಥಾಪಿತಂ ಪೂರ್ವಮೇವ || ೪೧ ||

ಅವ್ಯುತ್ಪನ್ನಸ್ಯ ಶಬ್ದಃ ಕಥಮಿವ ಜನಯೇತ್ಕಾಞ್ಚಿದಾಪಾತಬುದ್ಧಿಂ ಸ್ವಾಙ್ಗೈಶ್ಚೇತ್ತತ್ರ ಚೈವಂ ಗ್ರಹ ಇಹ ತು ಸ ಕಿಂ ಸಾಙ್ಗ ಇತ್ಯಲ್ಪಮೇತತ್ । ಸಾಙ್ಗೇಷ್ವಾಪಾತಬೋಧಂ ಸ ಹಿ ಸಹ ಜನಯೇತ್ಸಂಸ್ಕೃತಪ್ರಾಯದೇಶೇ ದೃಷ್ಟಶ್ಚಾಙ್ಗೋಪಕಾರಸ್ತದನುಗುಣಮತಸ್ತದ್ಗ್ರಹಂ ಕೇಚಿದೂಚುಃ || ೪೨ ||

ತತ್ಸಾಮ್ಯೇ ತ್ವರ್ಥಚಿನ್ತಾ ಕ್ರಮನಿಯತಿಗತಿರ್ನೇಕ್ಷ್ಯತೇಽಙ್ಗಾಙ್ಗಿವರ್ಗೇ ದೌಷ್ಕರ್ಯಂ ಯೌಗಪದ್ಯೇ ತತ ಇಹ ಕಥಮಾರಮ್ಭ ಇತ್ಯಪ್ಯಚಿನ್ತ್ಯಮ್ । ಸೌಕರ್ಯೇ ತಾರತಮ್ಯಾತ್ಸ್ವಯಮುಪನಿಪತಚ್ಛ್ರಾವಕಾದಿಕ್ರಮಾದ್ವಾ ಸ್ವೇಚ್ಛಾವೈಚಿತ್ರ್ಯತೋ ವಾ ಕ್ರಮ ಇತಿ ಸಕಲಾರಮ್ಭಸಂಪೂರ್ತಿಸಿದ್ಧೇಃ || ೪೩ ||

ಸಿದ್ಧಂ ಸಾಧ್ಯಂ ಚ ಧರ್ಮಂ ಪ್ರಭವತಿ ಗದಿತುಂ ಧರ್ಮಶಬ್ದೋಽಥವಾಽರ್ಥಾದಾರಾಧ್ಯಾದೇರ್ವಿಚಾರಃ ಸ್ಫುರತು ನಿಗದಿತಃ ಕೃತ್ಸ್ನಚಿನ್ತೋದ್ಯಮಶ್ಚ । ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯತ್ವಾವಿಶೇಷೇ ಸ್ಥಿತವತಿ ನಿಖಿಲೇಽಧೀತನಾನಾಂಶಚಿನ್ತಾ ಕೇಷಾಂಚಿತ್ತ್ವೇಕದೇಶಾಧ್ಯಯನಮಗತಿತಸ್ತೇ ತು ನಾತ್ರ ಪ್ರಸಕ್ತಾಃ || ೪೪ ||

ಧರ್ಮಸ್ಸೂತ್ರೇ ದ್ವಿತೀಯೇ ನನು ಪರಿಪಠಿತಶ್ಚೋದನಾಲಕ್ಷಣೋಽರ್ಥಸ್ತೇನಾಸ್ಮಿನ್ ಸಿದ್ಧಧರ್ಮಗ್ರಹಣಮನುಚಿತಂ ತನ್ನ ತಲ್ಲಕ್ಷಣೈಕ್ಯಾತ್ । ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತೇಷ್ಟಾಭ್ಯುಪಾಯಸ್ಸ ಇತಿ ಖಲು ಸಮಂ ಲಕ್ಷಿತೌ ಸಿದ್ಧಸಾಧ್ಯೌ ಸ್ವೀಕಾರ್ಯಸ್ಸ್ವೇಷ್ಟಸಿದ್ಧ್ಯೈ ಯ ಇಹ ಸ ತು ಭವೇತ್ತಸ್ಯ ತಸ್ಮಿನ್ನುಪಾಯಃ || ೪೫ ||

ಆಸಂಸಾರಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧೇ ಭಗವತಿ ಸಹಸಾ ಬಿಭ್ಯತೋಽಪಹ್ನವೋಕ್ತೇರ್ನೇಶಾನಃ ಕ್ಷಿಪ್ಯತೇ ಕಿಂ ತ್ವನುಮಿತಿರಿತಿ ಯೇ ಭಕ್ತತಾಂ ಭಾವಯನ್ತಿ । ಭದ್ರಾಸ್ತೇ ಭಾರತಾದಿಪ್ರಣಿಹಿತಮನಸಾಂ ನಾಸ್ತಿಕತ್ವಂ ಕುತಸ್ಸ್ಯಾನ್ನಿತ್ಯಂ ಧರ್ಮಂ ಜಹುರ್ಯೇ ವಿಚಿನುಮ ಇಹ ತಾನ್ವೇದವಾದಾನ್ ಕುವಾಚಃ || ೪೬ ||

ಸದ್ವಾರಾದ್ವಾರವೃತ್ತಿದ್ವಿತಯನಿಯತಯಾ ವಾಚಕಾನಾಂ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾ ಸರ್ವಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಭೂತಃ ಶ್ರುತಿಭಿರಭಿಹಿತಸ್ತಸ್ಯ ಚೋಕ್ತ್ಯಾ ತಥೋಽನ್ಯೈಃ । ತಸ್ಮಾದೀಶೋ ವಿತನ್ವನ್ನಿಜಮಹಿಮಬಲಾದ್ವಿಶ್ವಮೇಕಾತಪತ್ರಂ ಪ್ರಖ್ಯಾತಸ್ಸಾರ್ವಭೌಮಃ ಪಶುಭಿರಿವ ನ ಸಂವೇದ್ಯತೇ ಮೋಹನಿಘ್ನೈಃ || ೪೭ ||

ಧರ್ಮದ್ವಾರಾ ವಿಚಾರ್ಯಂ ನಿಖಿಲಮನುಸೃತಂ ಛತ್ರಿನೀತ್ಯಾಽಥವಾ ಸ್ಯಾತ್ತಾತ್ಪರ್ಯಾರೋಹಿ ಸರ್ವಂ ಪ್ರಥಯಿತುಮಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣೇಯಂ ಸಮೀಚೀ । ಆಪಾತಸ್ಫೂರ್ತಿಸಾಮ್ಯಾದನಭಿಮತಪರೀಹಾರನಿತ್ಯೋನ್ಮುಖಾನಾಂ ಹೇಯಪ್ರಖ್ಯಾಪನಾರ್ಥಂ ಧ್ರುವಮಿಯಮಖಿಲೈರತ್ರ ನಿರ್ಧಾರಣೀಯಾ || ೪೮ ||

ಧರ್ಮಾದೇವ ಪ್ರಯುಕ್ತಾದಭಿದಧತಿ ಸತಾಂ ಧರ್ಮಕಾಮಾರ್ಥಮೋಕ್ಷಾನ್ನಾನ್ಯಾರ್ಥೌ ಕಾಮಮೋಕ್ಷೌ ಧನಮಬಹುಫಲಂ ದೋಷವರ್ಗಾನ್ವಿತಂ ಚ । ಸಿದ್ಧಾನೇಕಾಧಿಕಾರೈರ್ಧೃತಿಕೃದಯಮತಸ್ಸೇವ್ಯತೇ ಸಾವಧಾನೈರಾದಾವೇತಂ ನಿಬಧ್ನನ್ವಿಷಯಫಲಯುತಂ ಶಾಸ್ತ್ರಮಾವಿಶ್ಚಕಾರ || ೪೯ ||

ತತ್ತತ್ಕರ್ಮಪ್ರವಾಹಪ್ರಭವರುಚಿಭಿದಾತಾರತಮ್ಯಾನುರೋಧಾದ್ವೇದೇ ವಾತ್ಸಲ್ಯಭಾಜಿ ವ್ಯತಿಷಜತಿ ಚತುರ್ವರ್ಗಚರ್ಯೋಪದೇಶಃ । ಉಕ್ತಂ ಮೋಕ್ಷಪ್ರಧಾನೇ ತ್ರಿಕಮಿತರದಪಿ ಹ್ಯಾದಿತೋ ಭಾರತಾದೌ ವಿಸ್ರಮ್ಭಾರ್ಥಂ ತು ಮುಕ್ತೇಸ್ತದಿತರಕಥನಂ ಕೀರ್ತಿತಂ ಸಾತ್ವತೇ ಚ || ೫೦ ||

ಅಸ್ಯಾಸೌ ಗ್ರನ್ಥರಾಶೇರ್ವಿಷಯ ಇತಿ ಮತಿಃ ಪ್ರೇಕ್ಷಿತೄಣಾಂ ಸ್ವತಸ್ಸ್ಯಾನ್ಮೋಘಾ ಪೂರ್ವಂ ತದುಕ್ತಿರ್ನತಿರಿವ ನ ಹಿ ಸಾ ಭಾವಿನೀ ಭದ್ರಚರ್ಯಾ । ಉದ್ದೇಶೋಽಪ್ಯರ್ಥಸಿದ್ಧಸ್ತದುಚಿತವಪುಷೋ ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಪ್ರಣೀತೌ ಸತ್ಯಂ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತದೃಷ್ಟೇರ್ಮತಿರವದಧತೀ ಸಂದಿದೃಕ್ಷೇತ ಶೇಷಮ್ || ೫೧ ||

ಆಪ್ತತ್ವಂ ಗ್ರನ್ಥಕರ್ತುರ್ಯದಿ ವಿಮತಮಿಹ ಸ್ವೇನ ಕಿಂ ತತ್ಫಲೋಕ್ತ್ಯಾ ತನ್ನಿರ್ಧಾರೇ ತತಸ್ತತ್ಫಲಮನುಮಿಮತೇ ನಿಷ್ಫಲಾ ಸೇತ್ಯಸಾರಮ್ । ಸನ್ದೇಹೇಪಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಂ ಪ್ರಜನ(ಸಫಲ)ಯಿತುಮಿಯಂ ಕಲ್ಪತೇ ವಿಶ್ವದೃಷ್ಟ್ಯಾ ನಿಶ್ಶಙ್ಕಾನಾಂ ನಿಜೇಷ್ಟಂ ಪ್ರಮುಖಯತಿ ತತೋ ಧುಕ್ಷಯೇತ್ಸಂಜಿಘೃಕ್ಷಾಮ್ || ೫೨ ||

ಸೂತ್ರೇಽಸ್ಮಿನ್ನಾಸ್ತಿ ನೀತಿರ್ವಿಷಯಫಲಕಥಾಮಾತ್ರಮೇವೋಪಜೀವ್ಯಂ ಯತ್ಸಾಮ್ನಾಂ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ತದನುಸರಣತೋಽಧೀತಿರಧ್ಯಾಯಶೇಷಃ । ಇತ್ಯಾಹುಃ ಕೇಚಿದೇತನ್ಮೃದುಫಲಮಪಿ ಚಾಧರ್ಮಚಿನ್ತಾಽಪ್ಯಕಾರೋಪಶ್ಲೇಷಾತ್ಕಲ್ಪನೀಯೇತ್ಯಪಿ ಪರಿಜಗೃಹುಃ ಕ್ಲಿಷ್ಟಗತ್ಯನ್ತರಂ ತತ್ || ೫೩ ||

ವಕ್ತುಂ ಕಞ್ಚಿತ್ ಪ್ರಬನ್ಧಂ ಯದಿ ವಿಷಯಫಲೇ ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವಂ ಬ್ರವೀತಿ ಸ್ಪಷ್ಟಃ ಸಮ್ಬನ್ಧವರ್ಗಃ ಕಿಮಿತಿ ಪುನರಿಮಂ ವರ್ಣಯೇತೇತ್ಯವರ್ಣ್ಯಮ್ । ತತ್ತತ್ಸಮ್ಬನ್ಧವರ್ಗಪ್ರಮಥನಕಥನೋದ್ದಣ್ಡವೈತಣ್ಡಿಕೋಕ್ತಿವ್ಯಾಮುಗ್ಧಚ್ಛಾತ್ರಷಣ್ಡಭ್ರಮಭಿದುರಗಿರಾಮಾನೃಶಂಸ್ಯಂ ನ ಶಾಸ್ಯಮ್ || ೫೪ ||

ಕಾಮ್ಯಂ ಕರ್ಮೈವ ಧರ್ಮಸ್ಸುಖಜನಕತಯಾ ದುಃಖಹೇತುಸ್ತ್ವಧರ್ಮೋ ಧರ್ಮೋಽಧರ್ಮಶ್ಚ ನ ಸ್ಯಾದನುಭಯಜನಕಂ ನಿತ್ಯಮಿತ್ಯಾಹುರೇಕೇ । ಮನ್ದಂ ತನ್ನಿತ್ಯವರ್ಗೇಽಪ್ಯನಭಿಮತನಿವೃತ್ತ್ಯಾದ್ಯಭೀಷ್ಟಾರ್ಥವತ್ತ್ವಾದ್ಧರ್ಮತ್ವೇ ದುರ್ನಿವಾರೇ ಪೃಥಗಭಿಲಪನಂ ಗೋಬಲೀವರ್ದವತ್ಸ್ಯಾತ್ || ೫೫ ||

ಜ್ಞಾನಂ ಸೂತ್ರೇ ವಿಚಾರಸ್ತದಧಿಕರಣತೋ ನಿರ್ಣಯಸ್ತ್ವರ್ಥಲಭ್ಯಶ್ಚಿನ್ತಾಯಾಂ ಸನ್ಪ್ರಯೋಗೋ ವಿಧಿಪರಿಹರಣಾದ್ರಾಗಸಿದ್ಧಿಂ ವ್ಯನಕ್ತಿ । ಧರ್ಮಸ್ಯೇತ್ಯತ್ರ ಷಷ್ಠೀ ಪ್ರತಿಪದವಿಹಿತಾ ಯದ್ಯಪಿ ಸ್ಯಾತ್ತಥಾಽಪಿ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಕೃದ್ಯೋಗಜೇಯಂ ಸಮಸನವಿಷಯಃ ಶಾಬರಾಕೂತಮನ್ಯತ್ || ೫೬ ||

ಜಿಜ್ಞಾಸಾಂ ನಿರ್ಣಿನೀಷಾಂ ವಿದುರಿಹ ಕತಿಚಿತ್ತತ್ರ ಗಮ್ಯೋ ವಿಚಾರಸ್ತಸ್ಯೈವಾರಮ್ಭಯೋಗಾದಿಹ ಸ ತು ಭವತು ಜ್ಞಾನಮಿಚ್ಛಾಧಿರೂಢಮ್ । ಸಾಮಾನ್ಯೋಕ್ತಿರ್ವಿಶೇಷೇ ಪ್ರಕರಣವಶತೋ ವಿನ್ದತೇ ಸ್ವಾಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ನೋಚೇದ್ವಿಶ್ರಾನ್ತಿರಸ್ಯಾಃ ಕಥಮಿಹ ಭವತಾಂ ನಿರ್ಣಯಾಖ್ಯೇ ವಿಶೇಷೇ || ೫೭ ||

ರಾಗಪ್ರಾಪ್ತೋ ವಿಚಾರೋ ಯದಿ ವಿತಥಮಿದಂ ತದ್ವಿಧಾನಾಯ ಸೂತ್ರಂ ಮೈವಂ ವಿಧ್ಯನ್ತರತ್ವಾನ್ನಹಿ ತದಕರಣೇ ಪಾಪಮತ್ರ ಪ್ರಕಾಶ್ಯಮ್ । ಪ್ರಾಪ್ತಾ ರಾಗಾತ್ಪ್ರವೃತ್ತಿಸ್ತ್ವವಸದನವತೀ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೋಕ್ತಯುಕ್ತ್ಯಾ ಪ್ರತ್ಯಾಪದ್ಯೇತ ಸಿದ್ಧಾನ್ತ್ಯಭಿಹಿತನಯತಸ್ಸೇಷ್ಟಹೇತುಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾ || ೫೮ ||

ಸಮ್ಯಙ್ನ್ಯಾಯೈಃ ಪರೀಷ್ಟಿಃ ಕರಣಮವಗತಂ ಲೋಕತಸ್ತತ್ತ್ವಬೋಧೇ ನೈವಾಸ್ಮಿನ್ವಿಧ್ಯಪೇಕ್ಷಾ ನ ಯದಿ ಕಥಮಸೌ ನೇಷ್ಯತೇ ಭೋಜನಾದೌ । ರಾಗಪ್ರಾಪ್ತೇ ಹಿ ತಸ್ಮಿನ್ನಿಯಮಯತಿ ವಿಧಿಃ ಪ್ರಾಙ್ಮುಖತ್ವಾದಿಮಾತ್ರಂ ತದ್ವನ್ಮೀಮಾಂಸಮಾನೇ ಸ್ವಯಮಥ ನಿಯಮಾಃ ಕೇವಲಂ ಸನ್ತು ಕೇಚಿತ್ || ೫೯ ||

ಕೃತ್ಯೇ ರಾಗಂ ವಿತನ್ವನ್ವಿಧಿರಪಿ ಪುರುಷಂ ಪ್ರೇರಯೇತ್ತತ್ರ ಕಾಮ್ಯೇ ರಾಗಾಭಾವಾನ್ನಿವೃತ್ತೋ ನ ಭವತಿ ಫಲಭಾಕ್ತೇನ ನ ಪ್ರತ್ಯವೇಯಾತ್ । ನಿತ್ಯೇ ಸ್ಯಾದನ್ಯಥಾಽತ್ರ ತ್ವವಿಧಿಸಮುದಿತಾದ್ರಾಗತಸ್ಸಂಪ್ರವೃತ್ತೌ ಶುದ್ಧಾಂ ವಿನ್ದೇತ ಬುದ್ಧಿಂ ತದಭವನ ಇಹ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಸ್ತ್ವನುಕ್ತಃ || ೬೦ ||

ಸ್ವೇಚ್ಛಾಯಾ ಹೇತುತಾಯಾಮನಿಯತಿರಿತಿ ಚೇತ್ತನ್ನ ದತ್ತೋತ್ತರತ್ವಾತ್ಕ್ವಾಚಿತ್ಕ್ಯಾ ತ್ವಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾ ಋತುಗಮನನಯಾತ್ಸನ್ತತಿಂ ಸಾ ನ ಜಹ್ಯಾತ್ । ವೈಧತ್ವಸ್ಥಾಪನೇಽಪಿ ಹ್ಯಲಸಜಡವಿಧಿತ್ಯಾಗಿನೋ ನ ಪ್ರವೃತ್ತಾಸ್ತಸ್ಮಾದಾಸ್ಮಾಕದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಸ್ವಮಮಿಹ ಯತನಂ ತತ್ಕ್ಷಮೇ ಸ್ಥಾಪನೀಯಮ್ || ೬೧ ||

ಅಧ್ಯೇತುಸ್ಸ್ವೋಪಯುಕ್ತಾವಗತಿರಥ ಮನಾಕ್ತದ್ಬುಭುತ್ಸುಃ ಪ್ರವತ್ಸ್ಯನ್ ಸಂರುದ್ಧಃ ಪೂರ್ವಯುಕ್ತ್ಯಾ ಪರತ ಇಹ ಪುನಃ ಪ್ರಸ್ಥಿತಃ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯತೀತಿ । ಜ್ಞಾತ್ವೋತ್ಸ್ವಪ್ನಾಯಿತಾದ್ವಾ ಕಿಮಪಿ ನಯವಿವಿಕ್ತ್ಯಾ ಹಿ ತನ್ನ ವ್ಯತಿಸ್ತೇ ರಾಗಾದೇವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಥಮಮಿಹ ವಿಧಿಪ್ರೇರಣಾಕಾಙ್ಕ್ಷಿಣೋಽಪಿ || ೬೨||

ವ್ಯಾಪ್ತತ್ವಾಸನ್ನತಾದ್ಯೈರ್ಗ್ರಹಣಮಿಹ ಫಲಂ ತೇನ ಚಾಽಽವೃತ್ತಿಸಿದ್ಧಿರ್ವೈತುಷ್ಯನ್ಯಾಯತಸ್ಸ್ಯಾತ್ ಫಲತಿ ಚ ನಿಯಮೋಽಪ್ಯನ್ಯತಸ್ತದ್ವದೇವ । ವರ್ಣೈಸ್ಸಾಮರ್ಥ್ಯವದ್ಭಿಸ್ತ್ರಿಭಿರಿತಿ ವಿಧಯಸ್ಸ್ವರ್ಗಕಾಮಾದಿನಿಷ್ಠಾಸ್ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾ ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯಂ ನ ತದಿತರಸಹಾ ದ್ರವ್ಯಭಾವ್ಯೇ ಯಥಾ ಹಿ || ೬೩ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿಪ್ರಮಾಣೈರ್ನಿಜವಿಷಯಮಿತೌ ವಿಧ್ಯಪೇಕ್ಷಾ ಹ್ಯಸಿದ್ಧಾ ಶಬ್ದೋಽನ್ಯಾರ್ಥಸ್ಸ್ವವಮರ್ಥಂ ಪ್ರಕಟಯಿತುಮಲಂ ಭದ್ರದೀಪಾದಿನೀತ್ಯಾ । ಶಕ್ತಿರ್ನಾರ್ಥೇ ಸ್ವಕೀಯಾ ಯದಿ ನಿಯಮವಿಧಿರ್ದೃಷ್ಟಹಾನೇರ್ನ ಸಿಧ್ಯೇತ್ ವಾಕ್ಯೇ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ್ಯಭಾವೇಽಪ್ಯವಗತಿರುಚಿತಾ ವ್ಯರ್ಥವಾಕ್ಯೇ ಯಥಾ ಹಿ ||

ಸ್ವರ್ಗೇ ವಾಽಽಚಾರ್ಯಕೇ ವಾ ಫಲ ಇಹ ಕಥಿತೇ ಜಾಯತೇ ಸ್ವಾರ್ಥಬುದ್ಧಿಃ ನ ಹ್ಯನ್ಯತ್ರೋಪಯೋಗೇ ವಿಧಿವಚನಬಲಾದ್ವಾರ್ಯತೇ ಶಬ್ದಶಕ್ತಿಃ । ಬಾಧೋ ಹೇತೋಶ್ಚ ದೋಷೋ ನ ಭವತಿ ನಿಗಮೇ ಮಾನತಾಽನ್ಯಾನಪೇಕ್ಷಾ ತಸ್ಮಾನ್ನಾಮ್ನಾಯಭಾಗೇ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಘಟತೇ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ್ಯುಕ್ತಕೢಪ್ತಿಃ ||

ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಪ್ರಾಪ್ತಯೇ ಹ್ಯಧ್ಯಯನಮಭಿಹಿತಂ ಪಾವಕಾಧಾನಸಾಮ್ಯಾತ್ ವ್ರೀಹ್ಯಾದಿಪ್ರೋಕ್ಷಣಾದಿಃ ಸ್ವಕೃತಿಷು ಗದಿತಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿರ್ವಾದಿಮುಖ್ಯೈಃ । ಸಿದ್ಧಸ್ಸಂಸ್ಕಾರ್ಯಭಾವೋ ನಿಜನಿಗಮಗಿರಾಂ ಭಾವಿಕಾರ್ಯೋಪಯೋಗಾದ್ದೃಷ್ಟಾನ್ಯಾರ್ಥೋ ವಿಭಕ್ತೇರ್ವಿಪರಿಣತಿವಶಾತ್ಸಕ್ತುಹೋಮಸ್ತ್ವಗತ್ಯಾ ||

ದೃಷ್ಟಾರ್ಥಾ ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯೇಯಂ ನ ಭವತಿ ಘಟತೇ ಹ್ಯನ್ಯಥಾಽಪ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಂ ನಾದೃಷ್ಟಾರ್ಥಾಽಪಿ ವೈಧಪ್ರಕರಣವಿರಹೇ ನ ಹ್ಯಸೌ ಸ್ಯಾತ್ತದರ್ಥಾ । ತಸ್ಮಾತ್ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸಾಧ್ಯಾಧ್ಯಯನವಿಧಿರಸೌ ಸಕ್ತುಹೋಮಾದಿಕತ್ಸ್ಯಾನ್ನ ಸ್ಯಾದುಕ್ತೋತ್ತರತ್ವಾನ್ನ ಕಥಮಿತರಥಾಽಽಧಾನಮರ್ಥ್ಯಂ ನ ಯೋಜ್ಯಮ್ || ೬೪ ||

ಅಧ್ಯೇತುಸ್ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯೈಷಾಽಧ್ಯಯನಮಿತಿ ಕಿಲ ಸ್ಯಾನ್ನಿಯೋಗಾರ್ಥತಾಯಾಂ ತಾಮೇವ ಪ್ರೋಕ್ಷಣಾದಿಷ್ವಪಿ ಗತಿಮವದನ್ ಕೇಚಿದೇತತ್ತು ವಾರ್ತಮ್ । ಭಾವಾರ್ಥೈರ್ದ್ರವ್ಯನಿಷ್ಠೈರತಿಶಯ ಉಚಿತಃ ಕರ್ಮಭೂತೇಷ್ವಬಾಧೇ ತಸ್ಮಾತ್ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸಂಸ್ಕೃತ್ಯುಪಪದನಗತಿರ್ಭಾಷ್ಯಕಾರೈರಭಾಷಿ || ೬೫ ||

ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಂ ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯಾರ್ಹಂ ಕಥಮಿವ ಕಥಯೇಚ್ಛಬ್ದಮದ್ರವ್ಯಮಿಚ್ಛನ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸಂಸ್ಕಾರಮರ್ಹೇದಿತಿ ಹಿ ನಯವಿದಸ್ತನ್ನ ತಾತ್ಪರ್ಯಭೇದಾತ್ । ಆರಾಧ್ಯಪ್ರೀತಿರೇವ ಹ್ಯತಿಶಯ ಉದಿ(ಚಿ)ತೋ ನೈಗಮೈಶ್ಚೋದಿತೇಷು ಸ್ವಾಧೀತಸ್ಸ್ಯಾದಸೌ ತದ್ವಿಷಯ ಇತಿ ದಶಾ ತಾದೃಶೀ ಸಂಸ್ಕ್ರಿಯಾಽತ್ರ || ೬೬ ||

ನಿತ್ಯಂ ಚೇನ್ನಿಷ್ಫಲಂ ಸ್ಯಾದ್ಭವತಿ ತು ಫಲವತ್ ಕಾಮ್ಯಭಾವಾದನಿತ್ಯಂ ಮೈವಂ ತ್ಯಾಗೇನ ತಾದೃಗ್ಗ್ರಹಣಫಲವತಃ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಾನುಶಿಷ್ಟೇಃ । ನೈಷ್ಫಲ್ಯಂ ಸರ್ವಥಾ ಚೇತ್ಕಥಮಿವ ಮತಿಮಾಂಸ್ತತ್ರ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಪ್ರಯಸ್ಯೇತ್ತಸ್ಮಾನ್ನಿತ್ಯೇಽಪ್ಯಪೂರ್ವಂ ತದಿತರದಪಿ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ಫಲಂ ತತ್ರತತ್ರ || ೬೭ ||

ದುಃಖಾಭಾವಸ್ಸುಖಂ ವಾ ತದುಭಯಕರಣಂ ತಸ್ಯ ಚೋಪಕ್ರಿಯಾರ್ಹಂ ಪುಂಸಃ ಪ್ರೇಪ್ಸೋಃ ಪದಂ ಸ್ಯಾತ್ಕಥಯ ತದಿತರತ್ಕಾರ್ಯಮಿತ್ಥಂ ಕಥಂ ತೇ । ತತ್ಸಿದ್ಧ್ಯಾ ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯೋ ಯದಿ ಭವತಿ ತಥಾ ಸ್ಯಾದ್ಗೃಹೀತ್ಯಾಽಕ್ಷರಾಣಾಂ ವೇದಾನಧ್ಯಾಯಪೂರ್ವಂ ತದಿತರಯತನೇ ಶೂದ್ರತಾದಿ ಸ್ಮರನ್ತಿ || ೬೮ ||

ಸೂತ್ರಾತ್ಸಂಮಾನನಾದೇರುಪಗತ ಇಹ ತಃ ಕರ್ತ್ರಭಿಪ್ರಾಯಬಾಧೀ ತ್ರೇಧಾಽನ್ಯೋಕ್ತಾಂ ಗತಿಂ ತು ಕ್ಷಪಯತಿ ವರಣಾಧಾನಸಾಧ್ಯಾವಮರ್ಶಃ । ಸ್ಪಷ್ಟಂ ಕರ್ತರ್ಯಕರ್ತರ್ಯಪಿ ಹಿ ಫಲಮಿದಂ ಪೂರ್ವಸೂತ್ರಪ್ರಸೂತಂ ಸವೇದಿತ್ರೋರ್ದ್ವಯೋಶ್ಚಾವ್ಯವಹಿತಮಪಿ ತದ್ದೃಶ್ಯತೇಽಕರ್ತೃಗಾಮಿ || ೬೯ ||

ನಿರ್ಣೀತಂ ಯಾಜಯೇದಿತ್ಯಪಿ ಯಜನವಿಧೌ ತತ್ಪರಂ ನೀತಿವಿದ್ಭಿಸ್ತತ್ಪ್ರಾಯಾಧ್ಯಾಪನೋಕ್ತಾವುಪನಯನಮಪಿ ಹ್ಯನ್ತರಙ್ಗಾವರುದ್ಧಮ್ । ತಸ್ಮಾದಧ್ಯೇತೃಸಂಸ್ಕೃತ್ಯುಪನಯನಫಲಂ ತತ್ಫಲಾರ್ಥಕ್ರಿಯಾರ್ಥಂ ನೋ ಖಲ್ವಾಚಾರ್ಯಕಾಖ್ಯಂ ಕಿಮಪಿ ಫಲಮಿಹಾಲೌಕಿಕಂ ಶಕ್ಯಶಙ್ಕಮ್ || ೭೦ ||

ಶಿಷ್ಯಃ ಕಿಞ್ಚೋಪನೀತೋ ವರಮಥ ಗುರವೇ ಕಿಂನಿಮಿತ್ತಂ ಪ್ರಯಚ್ಛೇದಾಚಾರ್ಯತ್ವಂ ವರಶ್ಚೇತ್ಯುಭಯಮಪಿ ಫಲಂ ಕಲ್ಪಯನ್ ಭ್ರಾನ್ತಕಲ್ಪಃ । ವೃತ್ತ್ಯರ್ಥಾಧ್ಯಾಪನಂ ಚ ಸ್ಮೃತಿಭಿರಧಿಗತಂ ಕ್ವಾಪಿ ನಾಚಾರ್ಯಕಾರ್ಥಂ ನೋ ಚೇನ್ನಾನಾಪ್ರಕಾರಾ ವಿಧಯ ಇಹ ತಥಾ ತತ್ರತತ್ರಾಽಽವಿಲಾಃ ಸ್ಯುಃ || ೭೧ ||

ತತ್ತತ್ಕಾಮೋಪನೀತಾವುಪನಯನಫಲಂ ಕರ್ತೃಗಾಮೀತ್ಯಯುಕ್ತಂ ತತ್ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ತದೇಕಾಶ್ರಯಫಲಮಿಹ ನಸ್ತ್ವಷ್ಟವರ್ಷೋಪನೀತೌ । ಸಿದ್ಧೇಽನ್ಯತ್ರ ಪ್ರಧಾನೇ ಗುಣಫಲಮುಚಿತಂ ತಸ್ಯ ನಾದ್ಯಾಪಿ ಸಿದ್ಧಿಃ ನಿತ್ಯಂ ಕಾಮ್ಯಪ್ರಯೋಗೇ ಘಟಿತಮಿತಿ ಪೃಥಕ್ಕಾಲಿಕತ್ವಂ ತು ಸಹ್ಯಮ್ || ೭೨ ||

ಯನ್ನಿತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣ್ಯಪರಮಪಿ ಕಥಂ ತಸ್ಯ ತಸ್ಮಿನ್ಪ್ರಬೋಧಃ ಪಿತ್ರಾದ್ಯೈಶ್ಶಿಕ್ಷಿತತ್ವಾದಿತಿ ತು ಸಮಮಿದಂ ಸರ್ವಹಾನಂ ನ ಚೇತ್ಸ್ಯಾತ್ । ಸಂಸ್ಕರ್ತಾರಂ ತಮೀಪ್ಸೇತ್ ತತ ಉಚಿತಮಧೀಯೀತ ಚೇತ್ಯಾದಿದೃಷ್ಟ್ಯಾ ನೇತ್ಥನ್ತಾಯಾಃ ಪ್ರಬೋಧೋಽಸ್ತ್ಯವಿದಿತನಿಗಮೇಽಪ್ಯಷ್ಟವರ್ಷಾದಿಮಾತ್ರೇ || ೭೩ ||

ಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಪ್ರಭೃತಿ ತವ ಮತೇ ಯದ್ವದಾಚಾರ್ಯಕಾರ್ಥಂ ಶಿಷ್ಯೋತ್ಕರ್ಷಾಯ ತದ್ವದ್ವಿಧಿರಯಮಿಹ ನಸ್ತಾದೃಗಾಚಾರ್ಯಧರ್ಮಃ । ಋತ್ವಿಗ್ಧರ್ಮಾದಯೋ ವಾ ಕತಿಕತಿ ವಿಹಿತಾ ಯಾಯಜೂಕಾದಿಸಿದ್ಧ್ಯೈ ತಸ್ಮಾದ್ಯೋಗ್ಯೋಪನೀತಃ ಸನಿಯಮಕಮಧೀಯೀತ ಚೇತ್ಯೇವ ಯೋಜ್ಯಮ್ || ೭೪ ||

ಯಚ್ಚಾತ್ರಾಧ್ಯಾಪಯೇದಿತ್ಯಭಿದಧತಿ ಪದೇ ಸ್ವೇಷ್ಟಸಿದ್ಧ್ಯಾನುಗುಣ್ಯಂ ತಚ್ಚೋನ್ನೀತಂ ಪ್ರಮಾದಾಣ್ಣಿಚ ಇಹ ನ ಕಿಲಾಕರ್ತೃಗಾಮಿತ್ವಮರ್ಥ್ಯಮ್ । ವಿದ್ಯಾದಾನಾದದೃಷ್ಟಂ ಯದಪಿ ನಿಜಗದುಸ್ತೇನ ನಾಚಾರ್ಯಕಂ ಸ್ಯಾಚ್ಚತ್ವಾರಶ್ಚಾಶ್ರಮಾಸ್ತದ್ವಿಧಿಮನುಸರತಾಂ ಸಂಪ್ರದಾನೀಭವನ್ತಿ || ೭೫ ||

ಆಚಾರ್ಯಾಖ್ಯಾನಿವೇಶೇ ತದಿತರವದಿಹ ಸ್ಮೃತ್ಯುಪಾತ್ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸಿದ್ಧಿರ್ಯಾ ಚಾನುಷಙ್ಗಾನ್ನ ಹಿ ಕಿಮಪಿ ತದುದ್ದೇಶತಃ ಸ್ಯಾದ್ವಿಧಾನಮ್ । ಸ್ನಾನೋತ್ಕರ್ಷಃ ಸ್ಮೃತೇಶ್ಚೇತ್ಯಸದುಪನಿಷದಿ ಸ್ಮೃತ್ಯುಪಾತ್ತಕ್ರಮೋಕ್ತೇಃ ಶ್ರೌತಾಧೀತ್ಯೋರಸಾಮ್ಯಂ ಸ್ಮೃತಿಗತಮಪಿ ಚಾಪೋಹ್ಯ ತೌಲ್ಯಾರ್ಥ್ಯಮೂಹ್ಯಮ್ || ೭೬ ||

ಆಚಾರ್ಯಾಯೇತ್ಯಧೀತಿಂ ವದಸಿ ಪರಮತೇ ನಿರ್ನಿಮಿತ್ತಾಂ ಪರಸ್ತಾದಾಚಾರ್ಯಸ್ಯೇತ್ಯಧೀತಿಸ್ತವ ಕಿಮು ಸನಿಮಿತ್ತತ್ವಮಭ್ಯೇತಿ ಪೂರ್ವಮ್ । ಭಾವ್ಯೇಽರ್ಥೇ ಲಕ್ಷಣಾಂ ಚೇತ್ಕಥಯಸಿ ವಿಹತೇಸ್ಸಂಭವಾತ್ಸಾ ಜಘನ್ಯಾ ಭೂತೇ ತು ಜ್ಯಾಯಸೀಯಂ ತದಿಹ ಸನಿಯಮಾಧ್ಯಾಪನೇ ಶಬ್ದ ಏಷಃ || ೭೭ ||

|| ಇತಿ ಧರ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾಧಿಕರಣಮ್ ||