ಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತಂ
ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯ:
ಉಪಾಸಕಭೇದನಿಬನ್ಧನಾ ವಿಶೇಷಾ: ಪ್ರತಿಪಾದಿತಾ: । ಇದಾನೀಮುಪಾಸ್ಯಸ್ಯ ಪರಮಪುರುಷಸ್ಯ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್, ಜ್ಞಾನಿನಾಂ ವಿಶೇಷಂ ಚ ವಿಶೋಧ್ಯ ಭಕ್ತಿರೂಪಸ್ಯೋಪಾಸನಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಮುಚ್ಯತೇ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ
ಇದಂ ತು ಗುಹ್ಯತಮಂ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮ್ಯನಸೂಯವೇ ।
ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನಸಹಿತಂ ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮೋಕ್ಷಸೇಽಶುಭಾತ್ ।। ೧ ।।
ಇದಂ ತು ಗುಹ್ಯತಮಂ ಭಕ್ತಿರೂಪಮುಪಾಸನಾಖ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನಸಹಿತಮುಪಾಸನಗತವಿಶೇಷಜ್ಞಾನಸಹಿತಮ್, ಅನಸೂಯವೇ ತೇ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಮದ್ವಿಷಯಂ ಸಕಲೇತರವಿಸಜಾತೀಯಮಪರಿಮಿತಪ್ರಕಾರಂ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಂ ಶ್ರುತ್ವಾ, ಏವಮೇವ ಸಂಭವತೀತಿ ಮನ್ವಾನಾಯ ತೇ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮೀತ್ಯರ್ಥ: । ಯಜ್ಜ್ಞಾನಮನುಷ್ಠಾನಪರ್ಯನ್ತಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿವಿರೋಧಿನ: ಸರ್ವಸ್ಮಾದಶುಭಾನ್ಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ।। ೧।।
ರಾಜವಿದ್ಯಾ ರಾಜಗುಹ್ಯಂ ಪವಿತ್ರಮಿಗಮುತ್ತಮಮ್ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಂ ಧರ್ಮ್ಯಂ ಸುಸುಖಂ ಕರ್ತುಮವ್ಯಯಮ್ ।। ೨ ।।
ರಾಜವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ರಾಜಾ, ರಾಜಗುಹ್ಯಂ ಗುಹ್ಯಾನಾಂ ರಾಜಾ । ರಾಜ್ಞಾಂ ವಿದ್ಯೇತಿ ವಾ ರಾಜವಿದ್ಯಾ । ರಾಜಾನೋ ಹಿ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಾಗಾಧ್ಯಮನಸ: । ಮಹಾಮನಸಾಮಿಯಂ ವಿದ್ಯೇತ್ಯರ್ಥ: । ಮಹಾಮನಸ ಏವ ಹಿ ಗೋಪನೀಯಗೋಪನಕುಶಲಾ ಇತಿ ತೇಷಾಮೇವ ಗುಹ್ಯಮ್ । ಇದಮುತ್ತಮಂ ಪವಿತ್ರಂ ಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿವಿರೋಧ್ಯಶೇಷಕಲ್ಮಷಾಪಹಮ್ । ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಮ್ । ಅವಗಮ್ಯತ ಇತ್ಯವಗಮ: ವಿಷಯ: ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಭೂತೋಽವಗಮ: ವಿಷಯೋ ಯಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ತತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಮ್ । ಭಕ್ತಿರೂಪೇಣೋಪಾಸನೇನ ಉಪಾಸ್ಯಮಾನೋಽಹಂ ತಾದಾನೀಮೇವೋಪಾಸಿತು: ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತಾಮುಪಗತೋ ಭವಾಮೀತ್ಯರ್ಥ: । ಅಥಾಪಿ ಧರ್ಮ್ಯಂ ಧರ್ಮಾದನಪೇತಮ್ । ಧರ್ಮತ್ವಂ ಹಿ ನಿಶ್ಶ್ರೇಯಸಸಾಧನತ್ವಮ್ । ಸ್ವರೂಪೇಣೈವಾತ್ಯರ್ಥಪ್ರಿಯತ್ವೇನ ತದಾನೀಮೇವ ಮದ್ದರ್ಶನಾಪಾದನತಯಾ ಚ ಸ್ವಯಂ ನಿಶ್ಶ್ರೇಯಸರೂಪಮಪಿ ನಿರತಿಶಯನಿಶ್ಶ್ರೇಯಸರೂಪಾತ್ಯನ್ತಿಕಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿ-ಸಾಧನಮಿತ್ಯರ್ಥ: । ಅತ ಏವ ಸುಸುಖಂ ಕರ್ತುಂ ಸುಸುಖೋಪಾದಾನಮ್ । ಅತ್ಯರ್ಥಪ್ರಿಯತ್ವೇನೋಪಾದೇಯಮ್ । ಅವ್ಯಯಮಕ್ಷಯಮ್ ಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಸಾಧಯಿತ್ವಾ ಅಪಿ ಸ್ವಯಂ ನ ಕ್ಷೀಯತೇ। ಏವಂರೂಪಮುಪಾಸನಂ ಕುರ್ವತೋ ಮತ್ಪ್ರದಾನೇ ಕೃತೇಽಪಿ ಕಿಂಚಿತ್ಕೃತಂ ಮಯಾಅಅಸ್ಯೇತಿ ಮೇ ಪ್ರತಿಭಾತೀತ್ಯರ್ಥ:।।೨।।
ಅಶ್ರದ್ದಧಾನಾ: ಪುರುಷಾ ಧರ್ಮಸ್ಯಾಸ್ಯ ಪರನ್ತಪ ।
ಅಪ್ರಾಪ್ಯ ಮಾಂ ನಿವರ್ತನ್ತೇ ಮೃತ್ಯುಸಂಸಾರವರ್ತ್ಮನಿ ।। ೩ ।।
ಅಸ್ಯೋಪಾಸನಾಖ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮಸ್ಯ ನಿರತಿಶಯಪ್ರಿಯಮದ್ವಿಷಯತಯಾ ಸ್ವಯಂ ನಿರತಿಶಯಪ್ರಿಯರೂಪಸ್ಯ ಪರಮನಿಶ್ಶ್ರೇಯಸರೂಪಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನಸ್ಯಾವ್ಯಯಸ್ಯೋಪಾದಾನಯೋಗ್ಯದಶಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಅಶ್ರದ್ದಧಾನಾ: ವಿಶ್ವಾಸಪೂರ್ವಕತ್ವರಾರಹಿತಾ: ಪುರುಷಾ: ಮಾಮಪ್ರಾಪ್ಯ ಮೃತ್ಯುರೂಪೇ ಸಂಸಾರವರ್ತ್ಮನಿ ನಿತರಾಂ ವರ್ತನ್ತೇ । ಅಹೋ ಮಹದಿದಮಾಶ್ಚರ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥ: ।। ೩ ।।
ಶೃಣು ತಾವತ್ಪ್ರಾಪ್ಯಭೂತಸ್ಯ ಮಮಾಚಿನ್ತ್ಯಮಹಿಮಾನಮ್ –
ಮಯಾ ತತಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಜಗದವ್ಯಕ್ತಮೂರ್ತಿನಾ ।
ಮತ್ಸ್ಥಾನಿ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ನ ಚಾಹಂ ತೇಷ್ವವಸ್ಥಿತ: ।। ೪ ।।
ನ ಚ ಮತ್ಸ್ಥಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಪಶ್ಯ ಮೇ ಯೋಗಮೈಶ್ವರಮ್ ।
ಭೂತಭೃನ್ನ ಚ ಭೂತಸ್ಥೋ ಮಮಾತ್ಮಾ ಭೂತಭಾವನ: ।। ೫ ।।
ಇದಂ ಚೇತನಾಚೇತನಾತ್ಮಕಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗದವ್ಯಕ್ತಮೂರ್ತಿನಾ ಅಪ್ರಕಾಶಿತಸ್ವರೂಪೇಣ ಮಯಾ ಅನ್ತರ್ಯಾಮಿಣಾ, ತತಮಸ್ಯ ಜಗತೋ ಧಾರಣಾರ್ಥಂ ನಿಯಮನಾರ್ಥಂ ಚ ಶೇಷಿತ್ವೇನ ವ್ಯಾಪ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥ: । ಯಥಾನ್ತರ್ಯಾಮಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ, ಯ: ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ತಿಷ್ಠನ್ … ಯಂ ಪೃಥಿವೀ ನ ವೇದ (ಬೃ.೫.೭.೩), ಯ ಆತ್ಮನಿ ತಿಷ್ಠನ್ … ಯಮಾತ್ಮಾ ನ ವೇದ (ಬೃ.೫.೭.೨೨) ಇತಿ ಚೇತನಾಚೇತನವಸ್ತುಜಾತೈರದೃಷ್ಟೇಣಾನ್ತರ್ಯಾಮಿಣಾ ತತ್ರ ತತ್ರ ವ್ಯಾಪ್ತಿರುಕ್ತಾ । ತತೋ ಮತ್ಸ್ಥಾನಿ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಮಯ್ಯನ್ತರ್ಯಾಮಿಣಿ ಸ್ಥಿತಾನಿ । ತತ್ರೈವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ, ಯಸ್ಯ ಪೃಥಿವೀ ಶರೀರಂ … ಯ: ಪೃಥಿವೀಮನ್ತರೋ ಯಮಯತಿ, ಯಸ್ಯಾತ್ಮಾ ಶರೀರಂ … ಯ ಆತ್ಮಾನಮನ್ತರೋ ಯಮಯತಿ ಇತಿ ಶರೀರತ್ವೇನ ನಿಯಾಮ್ಯತ್ವಪ್ರತಿಪಾದನಾತ್ತದಾಯತ್ತೇ ಸ್ಥಿತಿನಿಯಮನೇ ಪ್ರತಿಪಾದಿತೇ ಶೇಷಿತ್ವಂ ಚ । ನ ಚಾಹಂ ತೇಷ್ವವಸ್ಥಿತ: ಅಹಂ ತು ನ ತದಾಯತ್ತಸ್ಥಿತಿ: ಮತ್ಸ್ಥಿತೌ ತೈರ್ನ ಕಶ್ಚಿದುಪಕಾರ ಇತ್ಯರ್ಥ: । ನ ಚ ಮತ್ಸ್ಥಾನಿ ಭೂತಾನಿ ನ ಘಟಾದೀನಾಂ ಜಲಾದೇರಿವ ಮಮ ಧಾರಕತ್ವಮ್ । ಕಥಮ್? ಮತ್ಸಙ್ಕಲ್ಪೇನ । ಪಶ್ಯ ಮಮೈಶ್ವರಂ ಯೋಗಮನ್ಯತ್ರ ಕುತ್ರಚಿದಸಂಭಾವನೀಯಂ ಮದಸಾಧಾರಣಮಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಯೋಗಂ ಪಶ್ಯ । ಕೋಽಸೌ ಯೋಗ? ಭೂತಭೃನ್ನ ಚ ಭೂತಸ್ಥೋ ಮಮಾತ್ಮಾ ಭೂತಭಾವನ: । ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಭರ್ತಾಹಮ್ ನ ಚ ತೈ: ಕಶ್ಚಿದಪಿ ಮಮೋಪಕಾರ: । ಮಮಾತ್ಮೈವ ಭೂತಭಾವನ: ಮಮ ಮನೋಮಯಸ್ಸಙ್ಕಲ್ಪ ಏವ ಭೂತಾನಾಂ ಭಾವಯಿತಾ ಧಾರಯಿತಾ ನಿಯನ್ತಾ ಚ ।। ೪-೫ ।।
ಸರ್ವಸ್ಯಾಸ್ಯ ಸ್ವಸಙ್ಕಲ್ಪಾಯತ್ತಸ್ಥಿತಿಪ್ರವೃತ್ತಿತ್ವೇ ನಿದರ್ಶನಮಾಹ
ಯಥಾಕಾಶಸ್ಥಿತೋ ನಿತ್ಯಂ ವಾಯು: ಸರ್ವತ್ರಗೋ ಮಹಾನ್ ।
ತಥಾ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಮತ್ಸ್ಥಾನೀತ್ಯುಪಧಾರಯ ।। ೬ ।।
ಯಥಾ ಆಕಶೇ ಅನಾಲಮ್ಬನೇ ಮಹಾನ್ ವಾಯು: ಸ್ಥಿತ: ಸರ್ವತ್ರ ಗಚ್ಛತಿ ಸ ತು ವಾಯುರ್ನಿರಾಲಮ್ಬನೋ ಮದಾಯತ್ತಸ್ಥಿತಿರಿತ್ಯವಶ್ಯಾಭ್ಯುಪಗಮನೀಯ: ಏವಮೇವ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ತೈರದೃಷ್ಟೇ ಮಯಿ ಸ್ಥಿತಾನಿ ಮಯೈವ ಧೃತಾನೀತ್ಯುಪಧಾರಯ। ಯಥಾಹುರ್ವೇದವಿದ:, ಮೇಘೋದಯ: ಸಾಗರಸನ್ನಿವೃತ್ತಿರಿನ್ದೋರ್ವಿಭಾಗ: ಸ್ಫುರಿತಾನಿ ವಾಯೋ: । ವಿದ್ಯುದ್ವಿಭಙ್ಗೋ ಗತಿರುಷ್ಣರಶ್ಮೇರ್ವಿಷ್ಣೋರ್ವಿಚಿತ್ರಾ: ಪ್ರಭವನ್ತಿ ಮಾಯಾ: ಇತಿ ವಿಷ್ಣೋರನನ್ಯಸಾಧಾರಣಾನಿ ಮಹಾಶ್ಚರ್ಯಾಣೀತ್ಯರ್ಥ: । ಶ್ರುತಿರಪಿ, ಏತಸ್ಯ ವಾ ಅಕ್ಷರಸ್ಯ ಪ್ರಶಾಸನೇ ಗಾರ್ಗಿ ಸೂರ್ಯಾಚನ್ದ್ರಮಸೌ ವಿಧೃತೌ ತಿಷ್ಠತ: (ಬೃ.೫.೮.೯), ಭೀಷಾಸ್ಮಾದ್ವಾತ: ಪವತೇ,ಭೀಷೋದೇತಿ ಸೂರ್ಯ:, ಭೀಷಾಸ್ಮಾದಗ್ನಿಶ್ಚೇನ್ದ್ರಶ್ಚ (ಆ.೮) ಇತ್ಯಾದಿಕಾ।।೬।।
ಸಕಲೇತರನಿರಪೇಕ್ಷಸ್ಯ ಭಗವತಸ್ಸಙ್ಕಲ್ಪಾತ್ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸ್ಥಿತಿ: ಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚೋಕ್ತಾ ತಥಾ ತತ್ಸಙ್ಕಲ್ಪಾದೇವ ಸರ್ವೇಷಾಮುತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಲಯಾವಪೀತ್ಯಾಹ –
ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಕೌನ್ತೇಯ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಯಾನ್ತಿ ಮಾಮಿಕಾಮ್ ।
ಕಲ್ಪಕ್ಷಯೇ ಪುನಸ್ತಾನಿ ಕಲ್ಪಾದೌ ವಿಸೃಜಾಮ್ಯಹಮ್ ।। ೭ ।।
ಸ್ಥಾವರಜಙ್ಗಮಾತ್ಮಕಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ, ಮಾಮಿಕಾಂ ಮಚ್ಛರೀರಭೂತಾಮ್, ಪ್ರಕೃತಿಂ ತಮಶ್ಶಬ್ದವಾಚ್ಯಾಂ ನಾಮರೂಪವಿಭಾಗಾನರ್ಹಾಮ್, ಕಲ್ಪಕ್ಷಯೇ ಚತುರ್ಮುಖಾವಸಾನಸಮಯೇ ಮತ್ಸಙ್ಕಲ್ಪಾದ್ಯಾನ್ತಿ ತಾನ್ಯೇವ ಭೂತಾನಿ ಕಲ್ಪಾದೌ ಪುನರ್ವಿಸೃಜ್ಯಾಮ್ಯಹಮ್ ಯಥಾ ಆಹ ಮನು: ಆಸೀದಿದಂ ತಮೋಭೂತಂ … ಸೋಽಭಿಧ್ಯಾಯ ಶರೀರಾತ್ಸ್ವಾತ್ (ಮ.ಸ್ಮೃ.೧.೫) ಇತಿ । ಶ್ರುತಿರಪಿ ಯಸ್ಯಾವ್ಯಕ್ತಂ ಶರೀರಮ್ (ಸು.೨), ಅವ್ಯಕ್ತಮಕ್ಷರೇ ಲೀಯತೇ, ಅಕ್ಷರಂ ತಮಸಿ ಲೀಯತೇ (ಸು.೭) ಇತ್ಯಾದಿಕಾ, ತಮಾಸೀತ್ತಮಸಾ ಗೂಢಮಗ್ರೇ ಪ್ರಕೇತಮ್ (ಅಷ್ಟ.೨.೮.೯) ಇತಿ ಚ ।। ೭ ।।
ಪ್ರಕೃತಿಂ ಸ್ವಾಮವಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಸೃಜಾಮಿ ಪುನ: ಪುನ: ।
ಭೂತಗ್ರಾಮಮಿಮಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮವಶಂ ಪ್ರಕೃತೇರ್ವಶಾತ್ ।। ೮ ।।
ಸ್ವಕೀಯಾಂ ವಿಚಿತ್ರಪರಿಣಾಮಿನೀಂ ಪ್ರಕೃತಿಮವಷ್ಟಭ್ಯ ಅಷ್ಟಧಾ ಪರಿಣಾಮ್ಯ್ಯಿಮಂ ಚತುರ್ವಿಧಂ ದೇವತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯ-ಸ್ಥಾವರಾತ್ಮಕಂ ಭೂತಗ್ರಾಮಂ ಮದೀಯಾಯಾ ಮೋಹಿನ್ಯಾ ಗುಣಮಯ್ಯಾ: ಪ್ರಕೃತೇರ್ವಶಾದವಶಂ ಪುನ:ಪುನ: ಕಾಲೇಕಾಲೇ ವಿಸೃಜಾಮಿ ।। ೮ ।। ಏವಂ ತರ್ಹಿ ವಿಷಮಸೃಷ್ಟ್ಯಾದೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ನೈಘೃಣ್ಯಾದ್ಯಾಪಾದನೇನ ಭವನ್ತಂ ಬಧ್ನನ್ತೀತ್ಯತ್ರಾಹ –
ನ ಚ ಮಾಂ ತಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ನಿಬಧ್ನನ್ತಿ ಧನಞ್ಜಯ ।
ಉದಾಸೀನವದಾಸೀನಮಸಕ್ತಂ ತೇಷು ಕರ್ಮಸು ।। ೯ ।।
ನ ಚ ತಾನಿ ವಿಷಮಸೃಷ್ಟ್ಯಾದೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಮಾಂ ನಿಬಧ್ನನ್ತಿ ಮಯಿ ನೈರ್ಘೃಣ್ಯಾದಿಕಂ ನಾಪಾದಯನ್ತಿ, ಯತ: ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾನಾಂ ಪೂರ್ವಕೃತಾನ್ಯೇವ ಕರ್ಮಾಣಿ ದೇವಾದಿವಿಷಮಭಾವಹೇತವ: ಅಹಂ ತು ತತ್ರ ವೈಷಮ್ಯೇ ಅಸಕ್ತ: ತತ್ರೋದಾಸೀನವದಾಸೀನ: ಯಥಾಹ ಸೂತ್ರಕಾರ: ವೈಷಮ್ಯನೈರ್ಘೃಣ್ಯೇ ನ ಸಾಪೇಕ್ಷತ್ವಾತ್ (ಬ್ರ.ಸೂ.೨.೧.೩೫), ನ ಕರ್ಮಾವಿಭಾಗಾದಿತಿ ಚೇನ್ನಾನಾದಿತ್ವಾತ್ (೨.೧.೩೫) ಇತಿ ।। ೯ ।।
ಮಯಾಧ್ಯಕ್ಷೇಣ ಪ್ರಕೃತಿ: ಸೂಯತೇ ಸಚರಾಚರಮ್ ।
ಹೇತುನಾನೇನ ಕೌನ್ತೇಯ ಜಗದ್ಧಿ ಪರಿವರ್ತತೇ ।। ೧೦ ।।
ತಸ್ಮಾತ್ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಕರ್ಮಾನುಗುಣಂ ಮದೀಯಾ ಪ್ರಕೃತಿ: ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪೇನ ಮಯಾಅಅಧ್ಯಕ್ಷೇಣೇಕ್ಷಿತಾ ಸಚರಾಚರಂ ಜಗತ್ಸೂಯತೇ। ಅನೇನ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಕರ್ಮಾನುಗುಣಮದೀಕ್ಷಣೇನ ಹೇತುನಾ ಜಗತ್ಪರಿವರ್ತತ ಇತಿ ಮತ್ಸ್ವಾಮ್ಯಂ ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪತ್ವಂ ನೈರ್ಘೃಣ್ಯಾದಿದೋಷ-ರಹಿತತ್ವಮಿತ್ಯೇವಮಾದಿಕಂ ಮಮ ವಸುದೇವಸೂನೋರೈಶ್ವರಂ ಯೋಗಂ ಪಶ್ಯ । ಯಥಾಅಆಹ ಶ್ರುತಿ:, ಅಸ್ಮಾನ್ಮಾಯೀ ಸೃಜತೇ ವಿಶ್ವಮೇತತ್ ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚಾನ್ಯೋ ಮಾಯಯಾ ಸನ್ನಿರುದ್ಧ: । ಮಾಯಾಂ ತು ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಯಾನ್ಮಾಯಿನಂ ತು ಮಹೇಶ್ವರಮ್ (ಶ್ವೇ.೪.೯) ।।ಇತಿ।।೧೦।।
ಅವಜಾನನ್ತಿ ಮಾಂ ಮೂಢಾ ಮಾನುಷೀಂ ತನುಮಾಶ್ರಿತಮ್ ।
ಪರಂ ಭಾವಮಜಾನನ್ತೋ ಮಮ ಭೂತಮಹೇಶ್ವರಮ್ ।। ೧೧ ।।
ಏವಂ ಮಾಂ ಭೂತಮಹೇಶ್ವರಂ ಸರ್ವಜ್ಞಂ ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪಂ ನಿಖಿಲಜಗದೇಕಕಾರಣಂ ಪರಮಕಾರುಣಿಕತಯಾ ಸರ್ವಸಮಾಶ್ರಯಣೀಯತ್ವಾಯ ಮಾನುಷೀಂ ತನುಮಾಶ್ರಿತಂ ಸ್ವಕೃತೈ: ಪಾಪಕರ್ಮಭಿರ್ಮೂಢಾ ಅವಜಾನನ್ತಿ ಪ್ರಾಕೃತಮನುಷ್ಯಸಮಂ ಮನ್ಯನ್ತೇ । ಭೂತಮಹೇಶ್ವರಸ್ಯ ಮಮಾಪಾರಕಾರುಣ್ಯೋದಾರ್ಯಸೌಶೀಲ್ಯವಾತ್ಸಲ್ಯನಿಬನ್ಧನಂ ಮನುಷ್ಯತ್ವಸಮಾಶ್ರಯಣ-ಲಕ್ಷಣಮಿಮಂ ಪರಂ ಭಾವಮಜಾನನ್ತೋ ಮನುಷ್ಯತ್ವಸಮಾಶ್ರಯಣಮಾತ್ರೇಣ ಮಾಮಿತರಸಜಾತೀಯಂ ಮತ್ವಾ ತಿರಸ್ಕುರ್ವನ್ತೀತ್ಯರ್ಥ: ।। ೧೧ ।।
ಮೋಘಾಶಾ ಮೋಘಕರ್ಮಾಣೋ ಮೋಘಜ್ಞಾನಾ ವಿಚೇತಸ: ।
ರಾಕ್ಷಸೀಮಾಸುರೀಂ ಚೈವ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಮೋಹಿನೀಂ ಶ್ರಿತಾ: ।। ೧೨ ।।
ಮಮ ಮನುಷ್ಯತ್ವೇ ಪರಮಕಾರುಣ್ಯಾದಿಪರತ್ವತಿರೋಧಾನಕರೀಂ ರಾಕ್ಷಸೀಮಾಸುರೀಂ ಚ ಮೋಹಿನೀಂ ಪ್ರಕೃತಿಮಾಶ್ರಿತಾ:, ಮೋಘಾಶಾ: ಮೋಘ್ವಾಞ್ಛಿತಾ: ನಿಷ್ಫಲವಾಞ್ಛಿತಾ:, ಮೋಘ್ಕರ್ಮಾಣ: ಮೋಘಾರಮ್ಭಾ:, ಮೋಘಜ್ಞಾನಾ: ಸರ್ವೇಷು ಮದೀಯೇಷು ಚರಾಚರೇಷ್ವರ್ಥೇಷು ವಿಪರೀತಜ್ಞಾನತಯಾ ನಿಷ್ಫಲಜ್ಞಾನಾ:, ವಿಚೇತಸ: ತಥಾ ಸರ್ವತ್ರ ವಿಗತಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಜ್ಞಾನಾ: ಮಾಂ ಸರ್ವೇಶ್ವರಮಿತರಸಮಂ ಮತ್ವಾ ಮಯಿ ಚ ಯತ್ಕರ್ತುಮಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಯದುದ್ದಿಶ್ಯಾರಮ್ಭಾನ್ ಕುರ್ವತೇ, ತತ್ಸರ್ವಂ ಮೋಘಂ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥ: ।। ೧೨ ।।
ಮಹಾತ್ಮಾನಸ್ತು ಮಾಂ ಪಾರ್ಥ ದೈವೀಂ ಪ್ರಕೃತಿಮಾಶ್ರಿತಾ: ।
ಭಜನ್ತ್ಯನನ್ಯಮನಸೋ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಭೂತಾದಿಮವ್ಯಯಮ್ ।। ೧೩ ।।
ಯೇ ತು ಸ್ವಕೃತೈ: ಪುಣ್ಯಸಞ್ಚಯೈ: ಮಾಂ ಶರಣಮುಪಗಮ್ಯ ವಿಧ್ವಸ್ತಸಮಸ್ತಪಾಪಬನ್ಧಾ ದೈವೀಂ ಪ್ರಕೃತಿಮಾಶ್ರಿತಾ ಮಹಾತ್ಮಾನ:, ತೇ, ಭೂತಾದಿಮವ್ಯಯಂ ವಾಙ್ಮನಸಾಗೋಚರನಾಮಕರ್ಮಸ್ವರೂಪಂ ಪರಮಕಾರುಣಿಕತಯಾ ಸಾಧುಪರಿತ್ರಾಣಾಯ ಮನುಷ್ಯತ್ವೇನಾವತೀರ್ಣಂ ಮಾಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾಅಅನನ್ಯಮನಸೋ ಮಾಂ ಭಜನ್ತೇ ಮತ್ಪ್ರಿಯತ್ವಾತಿರೇಕೇಣ ಮದ್ಭಜನೇನ ವಿನಾ ಮನಸಶ್ಚಾತ್ಮನಶ್ಚ ಬಾಹ್ಯಕರಣಾನಾಂ ಚ ಧಾರಣಮಲಭಮಾನಾ ಮದ್ಭಜನೈಕಪ್ರಯೋಜನಾ ಭಜನ್ತೇ ।। ೧೩ ।।
ಸತತಂ ಕೀರ್ತಯನ್ತೋ ಮಾಂ ಯತನ್ತಶ್ಚ ದೃಢವ್ರತಾ: ।
ನಮಸ್ಯನ್ತಶ್ಚ ಮಾಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ನಿತ್ಯಯುಕ್ತಾ ಉಪಾಸತೇ ।। ೧೪ ।।
ಅತ್ಯರ್ಥಮತ್ಪ್ರಿಯತ್ವೇನ ಮತ್ಕೀರ್ತನಯತನನಮಸ್ಕಾರೈರ್ವಿನಾ ಕ್ಷಣಾಣುಮಾತ್ರೇಽಪ್ಯಾತ್ಮಧಾರಣಮಲಭಮಾನಾ:, ಮದ್ಗುಣವಿಶೇಷವಾಚೀನಿ ಮನ್ನಾಮಾನಿ ಸ್ಮೃತ್ವಾ ಪುಲಕಾಞ್ಚಿತಸರ್ವಾಙ್ಗಾ: ಹರ್ಷಗದ್ಗದಕಣ್ಠಾ:, ನಾರಾಯಣಕೃಷ್ಣವಾಸುದೇವೇತ್ಯೇವಮಾದೀನಿ ಸತತಂ ಕೀರ್ತಯನ್ತ:, ತಥೈವ ಯತನ್ತ: ಮತ್ಕರ್ಮಸ್ವರ್ಚನಾದಿಕೇಷು, ತದುಪಕಾರೇಷು ಭವನನನ್ದನವನಕರಣಾದಿಕೇಷು ಚ ದೃಢಸಙ್ಕಲ್ಪಾ ಯತಮಾನಾ:, ಭಕ್ತಿಭಾರಾವನಮಿತಮನೋಬುದ್ಧ್ಯ-ಭಿಮಾನಪದದ್ವಯ-ಕರದ್ವಯಶಿರೋಭಿರಷ್ಟಾಙ್ಗೈರಚಿನ್ತಿತಪಾಂಸುಕರ್ದಮಶರ್ಕರಾದಿಕೇ ಧರಾತಲೇ ದಣ್ಡವತ್ ಪ್ರಣಿಪತನ್ತ:, ಸತತಂ ಮಾಂ ನಿತ್ಯಯುಕ್ತಾ: ನಿತ್ಯಯೋಗಂ ಕಾಙ್ಕ್ಷಮಾಣಾ ಆತ್ಮಾನ್ತಂ ಮದ್ದಾಸ್ಯವ್ಯವಸಾಯಿನ: ಉಪಾಸತೇ ।। ೧೪ ।।
ಜ್ಞಾನಯಜ್ಞೇನ ಚಾಪ್ಯನ್ಯೇ ಯಜನ್ತೋ ಮಾಮುಪಾಸತೇ ।
ಏಕತ್ವೇನ ಪೃಥಕ್ತ್ವೇನ ಬಹುಧಾ ವಿಶ್ವತೋಮುಖಮ್ ।। ೧೫ ।।
ಅನ್ಯೇಽಪಿ ಮಹಾತ್ಮನ: ಪೂರ್ವೋಕ್ತೈ: ಕೀರ್ತನಾದಿಭಿರ್ಜ್ಞಾನಾಖ್ಯೇನ ಯಜ್ಞೇನ ಚ ಯಜನ್ತೋ ಮಾಮುಪಾಸತೇ । ಕಥಮ್? ಬಹುಧಾ ಪೃಥಕ್ತ್ವೇನ ಜಗದಾಕಾರೇಣ, ವಿಶ್ವತೋಮುಖಂ ವಿಶ್ವಪ್ರಕಾರಮವಸ್ಥಿತಂ ಮಾಮೇಕತ್ವೇನೋಪಾಸತೇ । ಏತದುಕ್ತಂ ಭವತಿ ಭಗವಾನ್ ವಾಸುದೇವ ಏವ ನಾಮರೂಪವಿಭಾಗಾನರ್ಹಾತಿಸೂಕ್ಷ್ಮಚಿದಚಿದ್ವಸ್ತುಶರೀರಸ್ಸನ್ ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪೋ ವಿವಿಧವಿಭಕ್ತನಾಮರೂಪಸ್ಥೂಲಚಿದಚಿದ್ವಸ್ತುಶರೀರ: ಸ್ಯಾಮಿತಿ ಸಂಕಲ್ಪ್ಯ ಸ ಏಕ ಏವ ದೇವತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯಸ್ಥಾವರಾಖ್ಯ-ವಿಚಿತ್ರಜಗಚ್ಛರೀರೋಽವತಿಷ್ಠತ ಇತ್ಯನುಸಂದಧಾನಾಶ್ಚ ಮಾಮುಪಾಸತೇ ಇತಿ ।। ೧೫ ।।
ತಥಾ ಹಿ ವಿಶ್ವಶರೀರೋಽಹಮೇವಾವಸ್ಥಿತ ಇತ್ಯಾಹ –
ಅಹಂ ಕ್ರತುರಹಂ ಯಜ್ಞ: ಸ್ವಧಾಹಮಹಮೌಷಧಮ್ ।
ಮನ್ತ್ರೋಽಹಮಹಮೇವಾಜ್ಯಮಹಮಗ್ನಿರಹಂ ಹುತಮ್ ।। ೧೬ ।।
ಅಹಂ ಕ್ರತು: ಅಹಂ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಟೋಮಾದಿಕ: ಕ್ರತು: ಅಹಮೇವ ಮಹಾಯಜ್ಞ: ಅಹಮೇವ ಪಿತೃಗಣಪುಷ್ಟಿದಾ ಸ್ವಧಾ ಔಷಧಂ ಹವಿಶ್ಚಾಹಮೇವ, ಅಹಮೇವ ಚ ಮನ್ತ್ರ: ಅಹಮೇವ ಚ ಆಜ್ಯಮ್ । ಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಮಿದಂ ಸೋಮಾದಿಕಂ ಚ ಹವಿರಹಮೇವೇತ್ಯರ್ಥ: ಅಹಮಾಹವನೀಯಾದಿಕೋಽಗ್ನಿ: ಹೋಮಶ್ಚಾಹಮೇವ ।। ೧೬ ।।
ಪಿತಾಹಮಸ್ಯ ಜಗತೋ ಮಾತಾ ಧಾತಾ ಪಿತಾಮಹ: ।
ವೇದ್ಯಂ ಪವಿತ್ರಮೋಙ್ಕಾರ ಋಕ್ಸಾಮ ಯಜುರೇವ ಚ ।। ೧೭ ।।
ಅಸ್ಯ ಸ್ಥಾವರಜಙ್ಗಮಾತ್ಮಕಸ್ಯ ಜಗತ:, ತತ್ರ ತತ್ರ ಪಿತೃತ್ವೇನ, ಮಾತೃತ್ವೇನ, ಧಾತೃತ್ವೇನ, ಪಿತಾಮಹತ್ವೇನ ಚ ವರ್ತಮಾನೋಽಹಮೇವ । ಅತ್ರ ಧಾತೃಶಬ್ದೋ ಮಾತಾಪಿತೃವ್ಯತಿರಿಕ್ತೇ ಉತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಯೋಜಕೇ ಚೇತನವಿಶೇಷೇ ವರ್ತತೇ । ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿದ್ವೇದವೇದ್ಯಂ ಪವಿತ್ರಂ ಪಾವನಮ್,ತದಹಮೇವ । ವೇದಕಶ್ಚ ವೇದಬೀಜಭೂತ: ಪ್ರಣವೋಽಹಮೇವ । ಋಕ್ಸಾಮಯಜುರಾತ್ಮಕೋ ವೇದಶ್ಚಾಹಮೇವ।।೧೭।।
ಗತಿರ್ಭರ್ತಾ ಪ್ರಭುಸ್ಸಾಕ್ಷೀ ನಿವಾಸಶ್ಶರಣಂ ಸುಹೃತ್ ।
ಪ್ರಭವಪ್ರಲಯಸ್ಥಾನಂ ನಿಧಾನಂ ಬೀಜಮವ್ಯಯಮ್ ।। ೧೮ ।।
ಗಮ್ಯತ ಇತಿ ಗತಿ: ತತ್ರ ತತ್ರ ಪ್ರಾಪ್ಯಸ್ಥಾನಮಿತ್ಯರ್ಥ: ಭರ್ತಾ ಧಾರಯಿತಾ, ಪ್ರಭು: ಶಾಸಿತಾ, ಸಾಕ್ಷೀ ಸಾಕ್ಷಾದ್ದೃಷ್ಟಾ, ನಿವಾಸ: ವಾಸಸ್ಥಾನಂ ವೇಶ್ಮಾದಿ । ಶರಣಮ್ । ಇಷ್ಟಸ್ಯ ಪ್ರಾಪಕತಯಾ ಅನಿಷ್ಟಸ್ಯ ನಿವಾರಣತಯಾ ಚ ಸಮಾಶ್ರಯಣೀಯಶ್ಚೇತನ: ಶರಣಮ್ । ಸ ಚಾಹಮೇವ ಸುಕೃದ್ಧಿತೈಷೀ, ಪ್ರಭವಪ್ರಲಯಸ್ಥಾನಂ ಯಸ್ಯ ಕಸ್ಯಚಿದ್ಯತ್ರ ಕುತ್ರಚಿದುತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಲಯಯೋರ್ಯತ್ಸ್ಥಾನಮ್, ತದಹಮೇವ । ನಿಧಾನಂ ನಿಧೀಯತ ಇತಿ ನಿಧಾನಮ್, ಉತ್ಪಾದ್ಯಮುಪಸಂಹಾರ್ಯಂ ಚಾಹಮೇವೇತ್ಯರ್ಥ: ಅವ್ಯಯಂ ಬೀಜಂ ತತ್ರ ತತ್ರ ವ್ಯಯರಹಿತಂ ಯತ್ಕಾರಣಮ್, ತದಹಮೇವ ।। ೧೮ ।।
ತಪಾಮ್ಯಹಮಹಂ ವರ್ಷಂ ನಿಗೃಹ್ಣಾಮ್ಯಿತ್ಯುತ್ಸೃಜ್ಯಾಮಿ ಚ ।
ಅಮೃತಂ ಚೈವ ಮೃತ್ಯುಶ್ಚ ಸದಸಚ್ಚಾಹಮರ್ಜುನ ।। ೧೯ ।।
ಅಗ್ನ್ಯಾದಿತ್ಯಾದಿರೂಪೇಣಾಹಮೇವ ತಪಾಮಿ ಗ್ರೀಷ್ಮಾದಾವಹಮೇವ ವರ್ಷಂ ನಿಗೃಹ್ಣಾಮಿ । ತಥಾ ವರ್ಷಾಸು ಚಾಹಮೇವೋತ್ಸೃಜಾಮಿ। ಅಮೃತಂ ಚೈವ ಮೃತ್ಯುಶ್ಚ । ಯೇನ ಜೀವತಿ ಲೋಕೋ ಯೇನ ಚ ಮ್ರಿಯತೇ, ತದುಭಯಮಹಮೇವ । ಕಿಮತ್ರ ಬಹುನೋಕ್ತೇನ ಸದಸಚ್ಚಾಹಮೇವ । ಸದ್ಯದ್ವರ್ತತೇ, ಅಸದ್ಯದತೀತಮನಾಗತಂ ಚ ಸರ್ವಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತಚಿದಚಿದ್ವಸ್ತು-ಶರೀರತಯಾ ತತ್ತತ್ಪ್ರಕಾರೋಽಹಮೇವಾವಸ್ಥಿತ ಇತ್ಯರ್ಥ: । ಏವಂ ಬಹುಧಾ ಪೃಥಕ್ತ್ವೇನ ವಿಭಕ್ತನಾಮರೂಪಾವಸ್ಥಿತಕೃತ್ಸ್ನ-ಜಗಚ್ಛರೀರತಯಾ ತತ್ಪ್ರಕಾರೋಽಹಮೇವಾವಸ್ಥಿತ ಇತ್ಯೇಕತ್ವ-ಜ್ಞಾನೇನಾನನುಸಂದಧಾನಾಶ್ಚ ಮಾಮುಪಾಸತೇ ।। ೧೯ ।।
ಏವಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ ಜ್ಞಾನಿನಾಂ ಭಗವದನುಭವೈಕಭೋಗಾನಾಂ ವೃತ್ತಮುಕ್ತ್ವಾ ತೇಷಾಮೇವ ವಿಶೇಷಂ ದರ್ಶಯಿತುಮಜ್ಞಾನಾಂ ಕಾಮಕಾಮಾನಾಂ ವೃತ್ತಮಾಹ –
ತ್ರೈವಿದ್ಯಾ ಮಾಂ ಸೋಮಪಾ: ಪೂತಪಾಪಾ: ಯಜ್ಞೈರಿಷ್ಟ್ವಾ ಸ್ವರ್ಗತಿಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯನ್ತೇ ।
ತೇ ಪುಣ್ಯಮಾಸಾದ್ಯ ಸುರೇನ್ದ್ರಲೋಕಮಶ್ನನ್ತಿ ದಿವ್ಯಾನ್ ದಿವಿ ದೇವಭೋಗಾನ್।। ೨೦ ।।
ತೇ ತಂ ಭುಕ್ತ್ವಾ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಂ ವಿಶಾಲಂ ಕ್ಷೀಣೇ ಪುಣ್ಯೇ ಮರ್ತ್ಯಲೋಕಂ ವಿಶನ್ತಿ ।
ಏವಂ ತ್ರಯೀಧರ್ಮಮನುಪ್ರಪನ್ನಾ: ಗತಾಗತಂ ಕಾಮಕಾಮಾ ಲಭನ್ತೇ ।। ೨೧ ।।
ಋಗ್ಯಜುಸ್ಸಾಮರೂಪಾಸ್ತಿಸ್ರೋ ವಿದ್ಯಾ: ತ್ರಿವಿದ್ಯಮ್ ಕೇವಲಂ ತ್ರಿವಿದ್ಯನಿಷ್ಠಾಸ್ತ್ರೈವಿದ್ಯಾ:, ನ ತು ತ್ರಯ್ಯನ್ತನಿಷ್ಠಾ: । ತ್ರಯ್ಯನ್ತನಿಷ್ಠಾ ಹಿ ಮಹಾತ್ಮನ: ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ನಿಖಿಲವೇದವೇದ್ಯಂ ಮಾಮೇವ ಜ್ಞಾತ್ವಾತಿಮಾತ್ರಮದ್ಭಕ್ತಿಕಾರಿತ-ಕೀರ್ತನಾದಿಭಿರ್ಜ್ಞಾನಯಜ್ಞೇನ ಚ ಮದೇಕಪ್ರಾಪ್ಯಾ ಮಾಮೇವೋಪಾಸತೇ । ತ್ರೈವಿದ್ಯಾಸ್ತು ವೇದಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಕೇವಲೇನ್ದ್ರಾದಿಯಾಗಶಿಷ್ಟಸೋಮಾನ್ ಪಿಬನ್ತ:, ಪೂತಪಾಪಾ: ಸ್ವರ್ಗಾದಿಪ್ರಾಪ್ತಿವಿರೋಧಿಪಾಪಾತ್ಪೂತಾ:, ತೈ: ಕೇವಲೇನ್ದ್ರಾದಿದೇವತ್ಯತಯಾನುಸಂಹಿತೈರ್ಯಜ್ಞೈರ್ವಸ್ತುತಸ್ತದ್ರೂಪಂ ಮಾಮಿಷ್ಟ್ವಾ, ತಥಾವಸ್ಥಿತಂ ಮಾಮಜಾನನ್ತ: ಸ್ವರ್ಗಗತಿಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯನ್ತೇ । ತೇ ಪುಣ್ಯಂ ದು:ಖಾಸಂಭಿನ್ನಂ ಸುರೇನ್ದ್ರಲೋಕಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ತತ್ರ ತತ್ರ ದಿವ್ಯಾನ್ ದೇವಭೋಗಾನಶ್ನನ್ತಿ । ತೇ ತಂ ವಿಶಾಲಂ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಂ ಭುಕ್ತ್ವಾ ತದನುಭವಹೇತುಭೂತೇ ಪುಣ್ಯೇ ಕ್ಷೀಣೇ ಪುನರಪಿ ಮರ್ತ್ಯಲೋಕಂ ವಿಶನ್ತಿ । ಏವಂ ತ್ರಯ್ಯನ್ತಸಿದ್ಧಜ್ಞಾನವಿಧುರಾ: ಕಾಮ್ಯಸ್ವರ್ಗಾದಿಕಾಮಾ: ಕೇವಲಂ ತ್ರಯೀಧರ್ಮಮನುಪ್ರಪನ್ನಾ: ಗತಾಗತಂ ಲಭನ್ತೇ ಅಲ್ಪಾಸ್ಥಿರಸ್ವರ್ಗಾದೀನನುಭೂಯ ಪುನ: ಪುನರ್ನಿವರ್ತನ್ತ ಇತ್ಯರ್ಥ: ।। ೨೦-೨೧ ।।
ಮಹಾತ್ಮನಸ್ತು ನಿರತಿಶಯಪ್ರಿಯರೂಪಮಚ್ಚಿನ್ತನಂ ಕೃತ್ವಾ ಮಾಮನವಧಿಕಾತಿಶಯಾನನ್ದಂ ಪ್ರಾಪ್ಯನ ಪುನರಾವರ್ತನ್ತ ಇತಿ ತೇಷಾಂ ವಿಶೇಷಂ ದರ್ಶಯತಿ –
ಅನನ್ಯಾಶ್ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ಮಾಂ ಯೇ ಜನಾ: ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ ।
ತೇಷಾಂ ನಿತ್ಯಾಭಿಯುಕ್ತಾನಾಂ ಯೋಗಕ್ಷೇಮಂ ವಹಾಮ್ಯಹಮ್ ।। ೯.೨೨ ।।
ಅನನ್ಯಾ: ಅನನ್ಯಪ್ರಯೋಜನಾ:, ಮಚ್ಚಿನ್ತನೇನ ವಿನಾಅಆತ್ಮಧಾರಣಾಲಾಭಾನ್ಮಚ್ಚಿನ್ತನೈಕಪ್ರಯೋಜನಾ: ಮಾಂ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ಯೇ ಮಹಾತ್ಮಾನೋ ಜನಾ: ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ ಸರ್ವಕಲ್ಯಾನ್ಣಗುಣಾನ್ವಿತಂ ಸರ್ವವಿಭೂತಿಯುಕ್ತಂ ಮಾಂ ಪರಿತ ಉಪಾಸತೇ, ಅನ್ಯೂನಮುಪಾಸತೇ, ತೇಷಾಂ ನಿತ್ಯಾಭಿಯುಕ್ತಾನಾಂ ಮಯಿ ನಿತ್ಯಾಭಿಯೋಗಂ ಕಾಙ್ಕ್ಷಮಾಣಾನಾಮ್, ಅಹಂ ಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಲಕ್ಷಣಂ ಯೋಗಮ್, ಅಪುನರಾವೃತ್ತಿರೂಪಂ ಕ್ಷೇಮಂ ಚ ವಹಾಮಿ ।। ೨೨ ।।
ಯೇ ತ್ವನ್ಯದೇವತಾಭಕ್ತಾ ಯಜನ್ತೇ ಶ್ರದ್ಧಯಾಅಅನ್ವಿತಾ: ।
ತೇಽಪಿ ಮಾಮೇವ ಕೌನ್ತೇಯ ಯಜನ್ತ್ಯವಿಧಿಪೂರ್ವಕಮ್ ।। ೨೩ ।।
ಯೇ ತ್ವಿನ್ದ್ರಾದಿದೇವತಾಭಕ್ತಾ: ಕೇವಲತ್ರಯೀನಿಷ್ಠಾ: ಶ್ರದ್ಧಯಾನ್ವಿತಾ: ಇನ್ದ್ರಾದೀನ್ ಯಜನ್ತೇ, ತೇಽಪಿ ಪೂರ್ವೋಕ್ತೇನ ನ್ಯಾಯೇನ ಸರ್ವಸ್ಯ ಮಚ್ಛರೀರತಯಾ ಮದಾತ್ಮಕತ್ವೇನ, ಇನ್ದ್ರಾದಿಶಬ್ದಾನಾಂ ಚ ಮದ್ವಾಚಿತ್ವಾದ್ವಸ್ತುತೋ ಮಾಮೇವ ಯಜನ್ತೇ ಅಪಿ ತ್ವವಿಧಿಪೂರ್ವಕಂ ಯಜನ್ತೇ । ಇನ್ದ್ರಾದೀನಾಂ ದೇವತಾನಾಂ ಕರಮ್ಸ್ವಾರಾಧ್ಯತಯಾ ಅನ್ವಯಂ ಯಥಾ ವೇದಾನ್ತವಾಕ್ಯಾನಿ, ಚತುರ್ಹೋತಾರೋ ಯತ್ರ ಸಂಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ದೇವೈ: (ಯ.ಆ.೩.೧೧.೧೨) ಇತ್ಯಾದೀನಿ ವಿದಧತಿ, ನ ತತ್ಪೂರ್ವಕಂ ಯಜನ್ತೇ । ವೇದಾನ್ತವಾಕ್ಯಜಾತಂ ಹಿ ಪರಮಪುರುಷಶರೀರತಯಾವಸ್ಥಿತಾನಾಮಿನ್ದ್ರಾದೀನಾಮಾರಾಧ್ಯತ್ವಂ ವಿದಧದತ್ಮಭೂತಸ್ಯ ಪರಮಪುರುಷಸ್ಯೈವ ಸಾಕ್ಷಾದಾರಾಧ್ಯತ್ವಂ ವಿದಧಾತಿ । ಚತುರ್ಹೋತಾರ: ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರದರ್ಶಪೂರ್ಣಮಾಸಾದೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ, ಯತ್ರ ಪರಮಾತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಿತೇ ಸತ್ಯೇವ ತಚ್ಛರೀರಭೂತೇನ್ದ್ರಾದಿದೇವೈ: ಸಂಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಇನ್ದ್ರಾದಿದೇವಾನಾಮಾರಾಧನಾನ್ಯೇತಾನಿ ಕರ್ಮಾಣೀತೀಮಾಂ ಸಂಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತ್ಯರ್ಥ:।।೨೩।।
ಅತಸ್ತ್ರೈವಿದ್ಯಾ ಇನ್ದ್ರಾದಿಶರೀರಸ್ಯ ಪರಮಪುರುಷಸ್ಯಾರಾಧನಾನ್ಯೇತಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಆರಾಧ್ಯಶ್ಚ ಸ ಏವೇತಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇ ಚ ಪರಿಮಿತಫಲಭಾಗಿನಶ್ಚ್ಯವನಸ್ವಭಾವಾಶ್ಚ ಭವನ್ತಿ ತದಾಹ –
ಅಹಂ ಹಿ ಸರ್ವಯಜ್ಞಾನಾಂ ಭೋಕ್ತಾ ಚ ಪ್ರಭುರೇವ ಚ ।
ನ ತು ಮಾಮಭಿಜಾನನ್ತಿ ತತ್ತ್ವೇನಾತಶ್ಚ್ಯವನ್ತಿ ತೇ ।। ೨೪ ।।
ಪ್ರಭುರೇವ ಚ ತತ್ರ ತತ್ರ ಫಲಪ್ರದಾತಾ ಚಾಹಮೇವ ಇತ್ಯರ್ಥ: ।। ೨೪ ।।
ಅಹೋ ಮಹದಿದಂ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಮ್, ಯದೇಕಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕರ್ಮಣಿ ವರ್ತಮಾನಾ: ಸಙ್ಕಲ್ಪಮಾತ್ರಭೇದೇನ ಕೇಚಿದತ್ಯಲ್ಪಫಲ-ಭಾಗಿನಶ್ಚ್ಯವನಸ್ವಭಾವಾಶ್ಚ ಭವನ್ತಿ ಕೇಚನ ಅನವಧಿಕಾತಿಶಯಾನನ್ದಪರಮಪುರುಷಪ್ರಾಪ್ತಿ-ರೂಪಫಲ-ಭಾಗಿನೋಽಪುನರಾವರ್ತಿನಶ್ಚ ಭವನ್ತೀತ್ಯಾಹ –
ಯಾನ್ತಿ ದೇವವ್ರತಾ ದೇವಾನ್ ಪಿತ್ನ್ ಯಾನ್ತಿ ಪಿತೃವ್ರತಾ: ।
ಭೂತಾನಿ ಯಾನ್ತಿ ಭೂತೇಜ್ಯಾ: ಯಾನ್ತಿ ಮದ್ಯಾಜಿನೋಽಪಿ ಮಾಮ್ ।।೨೫।।
ವ್ರತಶಬ್ದ: ಸಙ್ಕ್ಲ್ಪವಾಚೀ ದೇವವ್ರತಾ: ದರ್ಶಪೂರ್ಣಮಾಸಾದಿಭಿ: ಕರ್ಮಭಿ: ಇನ್ದ್ರಾದೀನ್ ಯಜಾಮಹೇ ಇತಿ ಇನ್ದ್ರಾದಿಯಜನಸಙ್ಕಲ್ಪಾ ಯೇ, ತೇ ಇನ್ದ್ರಾದೀನ್ ದೇವಾನ್ ಯಾನ್ತಿ । ಯೇ ಚ ಪಿತೃಯಜ್ಞಾದಿಭಿ: ಪಿತ್ನ್ ಯಜಾಮಹೇ ಇತಿ ಪಿತೃಯಜನಸಙ್ಕಲ್ಪಾ:, ತೇ ಪಿತೄನ್ ಯಾನ್ತಿ । ಯೇ ಚ ‘ಯಕ್ಷರಕ್ಷ:ಪಿಶಾಚಾದೀನಿ ಭೂತಾನಿ ಯಜಾಮಹೇ‘ ಇತಿ ಭೂತಯಜನಸಙ್ಕಲ್ಪಾ:, ತೇ ಭೂತಾನಿ ಯಾನ್ತಿ । ಯೇ ತೇ ತೈರೇವ ಯಜ್ಞೈ: ‘ದೇವಪಿತೃಭೂತಶರೀರಕಂ ಪರಮಾತ್ಮಾನಂ ಭಗವನ್ತಂ ವಾಸುದೇವಂ ಯಜಾಮಹೇ‘ ಇತಿ ಮಾಂ ಯಜನ್ತೇ, ತೇ ಮದ್ಯಾಜಿನೋ ಮಾಮೇವ ಯಾನ್ತಿ । ದೇವಾದಿವ್ರತಾ: ದೇವಾದೀನ್ ಪ್ರಾಪ್ಯ ತೈಸ್ಸಹ ಪರಿಮಿತಂ ಭೋಗಂ ಭುಕ್ತ್ವಾ ತೇಷಾಂ ವಿನಶಕಾಲೇ ತೈಸ್ಸಹ ವಿನಷ್ಟಾ ಭವನ್ತಿ । ಮದ್ಯಾಜಿನಸ್ತು ಮಾಮನಾದಿನಿಧನಂ ಸರ್ವಜ್ಞಂ ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪಮನವಧಿಕಾತಿಶಯಾಸಂಖ್ಯೇಯಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣಮಹೋದಧಿಮನವಧಿಕಾತಿಶಯಾನನ್ದಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ನ ಪುನರ್ನಿವರ್ತನ್ತ ಇತ್ಯರ್ಥ: ।। ೨೫ ।।
ಮದ್ಯಾಜಿನಾಮಯಮಪಿ ವಿಶೇಷೋಽಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –
ಪತ್ರಂ ಪುಷ್ಪಂ ಫಲಂ ತೋಯಂ ಯೋ ಮೇ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ।
ತದಹಂ ಭಕ್ತ್ಯುಪಹೃತಮಶ್ನಾಮಿ ಪ್ರಯತಾತ್ಮನ: ।। ೨೬ ।।
ಸರ್ವಸುಲಭಂ ಪತ್ರಂ ವಾ ಪುಷ್ಪಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ತೋಯಂ ವಾ ಯೋ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಮೇ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ಅತ್ಯರ್ಥಮತ್ಪ್ರಿಯತ್ವೇನ ತತ್ಪ್ರದಾನೇನ ವಿನಾ ಆತ್ಮಧಾರಣಮಲಭಮಾನತಯಾ ತದೇಕಪ್ರಯೋಜನೋ ಯೋ ಮೇ ಪತ್ರಾದಿಕಂ ದದಾತಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರಯತಾತ್ಮನ: ತತ್ಪ್ರದಾನೈಕಪ್ರಯೋಜನತ್ವರೂಪಶುದ್ಧಿಯುಕ್ತಮನಸ:, ತತ್ತಥಾವಿಧಭಕ್ತ್ಯುಪಹೃತಮ್, ಅಹಂ ಸರ್ವೇಶ್ವರೋ ನಿಖಿಲಜಗದುದಯ-ವಿಭವಲಯಲೀಲಾಅಅವಾಪ್ತಸಮಸ್ತಕಾಮ: ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪೋಽನವಧಿಕಾತಿಶಯಾಸಂಖ್ಯೇಯಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣ: ಸ್ವಾಭಾವಿಕಾನವಧಿಕಾತಿಶಯಾನನ್ದಸ್ವಾನುಭವೇ ವರ್ತಮಾನೋಽಪಿ, ಮನೋರಥಪಥದೂರವರ್ತಿ ಪ್ರಿಯಂ ಪ್ರಾಪ್ಯೈವಾಶ್ನಾಮಿ । ಯಥೋಕ್ತಂ ಮೋಕ್ಷಧರ್ಮೇ, ಯಾ: ಕ್ರಿಯಾ: ಸಂಪ್ರಯುಕ್ತಾಸ್ಸ್ಯುರೇಕಾನ್ತಗತಬುದ್ಧಿಭಿ: । ತಾ: ಸರ್ವಾ: ಶಿರಸಾ ದೇವ: ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾತಿ ವೈ ಸ್ವಯಮ್ (ಮೋ.ಧ.೩೫೩.೬೪) ಇತಿ ।। ೨೬ ।।
ಯಸ್ಮಾಜ್ಜ್ಞಾನಿನಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಂ ವಾಙ್ಮನಸಾಗೋಚರೋಽಯಂ ವಿಶೇಷ:, ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಂ ಚ ಜ್ಞಾನೀ ಭೂತ್ವಾ ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣಭಕ್ತಿಭಾರಾವನಮಿತಾತ್ಮಾ ಆತ್ಮೀಯ: ಕೀರ್ತನಯತನಾರ್ಚನಪ್ರಣಾಮಾದಿಕಂ ಸತತಂ ಕುರ್ವಾಣೋ ಲೌಕಿಕಂ ವೈದಿಕಂ ಚ ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕಂ ಕರ್ಮ ಚೇತ್ಥಂ ಕುರ್ವಿತ್ಯಾಹ –
ಯತ್ಕರೋಷಿ ಯದಶ್ನಾಸಿ ಯಜ್ಜಹೋಷಿ ದದಾಸಿ ಯತ್ ।
ಯತ್ತಪಸ್ಯಸಿ ಕೌನ್ತೇಯ ತತ್ಕುರುಷ್ವ ಮದರ್ಪಣಮ್ ।। ೨೭ ।।
ಯದ್ದೇಹಯಾತ್ರಾಶೇಷಭೂತಂ ಲೌಕಿಕಂ ಕರ್ಮ ಕರೋಷಿ, ಯಚ್ಚ ದೇಹಧಾರಣಾಯಾಶ್ನಾಸಿ, ಯಚ್ಚ ವೈದಿಕಂ ಹೋಮದಾನತಪ:ಪ್ರಭೃತಿ ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕಂ ಕರ್ಮ ಕರೋಷಿ, ತತ್ಸರ್ವಂ ಮದರ್ಪಣಂ ಕುರುಷ್ವ । ಅರ್ಪ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಪಣಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಲೌಕಿಕಸ್ಯ ವೈದಿಕಸ್ಯ ಚ ಕರ್ಮಣ: ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಮಾರಾಧ್ಯತ್ವಂ ಚ ಯಥಾ ಮಯಿ ಸಮರ್ಪಿತಂ ಭವತಿ ತಥಾ ಕುರು । ಏತದುಕ್ತಂ ಭವತಿ – ಯಾಗದಾನಾದಿಷು ಆರಾಧ್ಯತಯಾ ಪ್ರತೀಯಮಾನಾನಾಂ ದೇವಾದೀನಾಂ ಕರ್ಮಕರ್ತುರ್ಭೋಕ್ತು: ತವ ಚ ಮದೀಯತಯಾ ಮತ್ಸಙ್ಕಲ್ಪಾಯತ್ತಸ್ವರೂಪಸ್ಥಿತಿಪ್ರವೃತ್ತಿತಯಾ ಚ ಮಯ್ಯೇವ ಪರಮಶೇಷಿಣಿ ಪರಮಕರ್ತರಿ ತ್ವಾಂ ಚ ಕರ್ತಾರಂ ಭೋಕ್ತಾರಮಾರಾಧಕಮ್, ಆರಾಧ್ಯಂ ಚ ದೇವತಾಜಾತಮ್, ಆರಾಧನಂ ಚ ಕ್ರಿಯಾಜಾತಂ ಸರ್ವಂ ಸಮರ್ಪಯ ತವ ಮನ್ನಿಯಾಮ್ಯತಾಪೂರ್ವಕಮಚ್ಛೇಷತೈಕ-ರಸತಾಮಾರಾಧ್ಯಾದೇಸ್ಚೈತತ್ಸ್ವಭಾವಗರ್ಭತಾಮತ್ಯರ್ಥಪ್ರೀತಿಯುಕ್ತೋಽನುಸಂಧತ್ಸ್ವ ಇತಿ।।೨೭।।
ಶುಭಾಶುಭಫಲೈರೇವಂ ಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ಕರ್ಮಬನ್ಧನೈ: ।
ಸಂನ್ಯಾಸಯೋಗಯುಕ್ತಾತ್ಮಾ ವಿಮುಕ್ತೋ ಮಾಮುಪೈಷ್ಯಸಿ ।। ೨೮ ।।
ಏವಂ ಸಂನ್ಯಾಸಾಖ್ಯಯೋಗಯುಕ್ತಮನಾ: ಆತ್ಮಾನಂ ಮಚ್ಛೇಷತಾಮನ್ನಿಯಾಮ್ಯತೈಕರಸಂ ಕರ್ಮ ಚ ಸರ್ವಂ ಮದಾರಾಧನಮನುಸಂದಧಾನೋ ಲೌಕಿಕಂ ವೈದಿಕಂ ಚ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವನ್ ಶುಭಾಶುಭಫಲೈರನನ್ತೈ: ಪ್ರಾಚೀನಕರ್ಮಾಖ್ಯೈರ್ಬನ್ಧ-ನೈರ್ಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿವಿರೋಧಿಭಿಸ್ಸರ್ವೈರ್ಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ತೈರ್ವಿಮುಕ್ತೋ ಮಾಮೇವೋಪೈಷ್ಯಸಿ ।। ೨೮ ।। ಮಮೇಮಂ ಪರಮಮತಿಲೋಕಂ ಸ್ವಭಾವಂ ಶೃಣು ।
ಸಮೋಽಹಂ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ನ ಮೇ ದ್ವೇಷ್ಯೋಽಸ್ತಿ ನ ಪ್ರಿಯ:।
ಯೇ ಭಜನ್ತಿ ತು ಮಾಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಮಯಿ ತೇ ತೇಷು ಚಾಪ್ಯಹಮ್ ।। ೨೯ ।।
ದೇವತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯಸ್ಥಾವರಾತ್ಮನಾಅಅವಸ್ಥಿತೇಷು ಜಾತಿತಶ್ಚಾಕಾರತ: ಸ್ವಭಾವತೋ ಜ್ಞಾನತಶ್ಚ ಅತ್ಯನ್ತೋತ್ಕೃಷ್ಟಾಪಕೃಷ್ಟರೂಪೇಣ ವರ್ತಮಾನೇಷು ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಸಮಾಶ್ರಯಣೀಯತ್ವೇ ಸಮೋಽಹಮ್ ಅಯಂ ಜಾತ್ಯಾಕಾರಸ್ವಭಾವ-ಜ್ಞಾನಾದಿಭಿರ್ನಿರ್ಕೃಷ್ಟ ಇತಿ ಸಮಾಶ್ರಯಣೇ ನ ಮೇ ದ್ವೇಷ್ಯೋಽಸ್ತಿ ಉದ್ವೇಜನೀಯತಯಾ ನ ತ್ಯಾಜ್ಯೋಽಸ್ತಿ । ತಥಾ ಸಮಾಶ್ರಿತತ್ವಾತಿರೇಕೇಣ ಜಾತ್ಯಾದಿಭಿರತ್ಯನ್ತೋತ್ಕೃಷ್ಟೋಽಯಮಿತಿ ತದ್ಯುಕ್ತತಯಾ ಸಮಾಶ್ರಯಣೇ ನ ಕಶ್ಚಿತ್ ಪ್ರಿಯೋಽಸ್ತಿ ನ ಸಂಗ್ರಾಹ್ಯೋಽಸ್ತಿ । ಅಪಿ ತು ಅತ್ಯರ್ಥಮತ್ಪ್ರಿಯತ್ವೇನ ಮದ್ಭಜನೇನ ವಿನಾ ಆತ್ಮಧಾರಣಾಲಾಭಾನ್ಮದ್ಭಜನೈಕಪ್ರಯೋಜನಾ ಯೇ ಮಾಂ ಭಜನ್ತೇ, ತೇ ಜಾತ್ಯಾದಿಭಿರುತ್ಕೃಷ್ಟಾ ಅಪಕೃಷ್ಟಾ ವಾ ಮತ್ಸಮಾನಗುಣವದ್ಯಥಾಸುಖಂ ಮಯ್ಯೇವ ವರ್ತನ್ತೇ । ಅಹಮಪಿ ತೇಷು ಮದುತ್ಕೃಷ್ಟೇಷ್ವಿವ ವರ್ತೇ ।। ೨೯ ।।
ತತ್ರಾಪಿ –
ಅಪಿ ಚೇತ್ಸುದುರಾಚಾರೋ ಭಜತೇ ಮಾಮನನ್ಯಭಾಕ್ ।
ಸಾಧುರೇವ ಸ ಮನ್ತವ್ಯ: ಸಮ್ಯಗ್ವ್ಯವಸಿತೋ ಹಿ ಸ: ।। ೩೦ ।।
ತತ್ರ ತತ್ರ ಜಾತಿವಿಶೇಷೇ ಜಾತಾನಾಂ ಯ: ಸಮಾಚಾರ ಉಪಾದೇಯ: ಪರಿಹರಣೀಯಶ್ಚ, ತಸ್ಮಾದತಿವೃತ್ತೋಽಪಿ ಉಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ಮಾಮನನ್ಯಭಾಕ್ಭಜನೈಕಪ್ರಯೋಜನೋ ಭಜತೇ ಚೇತ್, ಸಾಧುರೇವ ಸ: ವೈಷ್ಣವಾಗ್ರೇಸರ ಏವ ಸ: । ಮನ್ತವ್ಯ: ಬಹುಮನ್ತವ್ಯ: ಪೂರ್ವೋಕ್ತೈಸ್ಸಮ ಇತ್ಯರ್ಥ: । ಕುತ ಏತತ್? ಸಮ್ಯಗ್ವ್ಯವಸಿತೋ ಹಿ ಸ: ಯತೋಽಸ್ಯ ವ್ಯವಸಾಯ: ಸುಸಮೀಚೀನ: ಭಗವಾನ್ನಿಖಿಲಜಗದೇಕಕಾರಣಭೂತ: ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನಾರಾಯಣಶ್ಚರಾಚರಪತಿರಸ್ಮತ್ಸ್ವಾಮೀ ಮಮ ಗುರುರ್ಮಮ ಸುಹೃನ್ಮಮ ಪರಮಂ ಭೋಗ್ಯಮಿತಿ ಸರ್ವೈರ್ದುಷ್ಪ್ರಾಪೋಽಯಂ ವ್ಯವಸಾಯಸ್ತೇನ ಕೃತ: ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಚಾನನ್ಯಪ್ರಯೋಜನಂ ನಿರನ್ತರಂ ಭಜನಂ ತಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಅತ: ಸಾಧುರೇವ ಬಹುಮನ್ತವ್ಯ: । ಅಸ್ಮಿನ್ ವ್ಯವಸಾಯೇ, ತತ್ಕಾರ್ಯೇ ಚೋಕ್ತಪ್ರಕಾರಭಜನೇ ಸಂಪನ್ನೇ ಸತಿ ತಸ್ಯಾಚಾರವ್ಯತಿಕ್ರಮ: ಸ್ವಲ್ಪವೈಕಲ್ಯಮಿತಿ ನ ತಾವತಾಅಅನಾದರಣೀಯ:, ಅಪಿ ತು ಬಹುಮನ್ತವ್ಯ ಏವೇತ್ಯರ್ಥ: ।। ೩೦ ।।
ನನು ನಾವಿರತೋ ದುಶ್ಚರಿತಾನ್ನಾಶಾನ್ತೋ ನಾಸಮಾಹಿತ: । ನಾಶನ್ತಮಾನಸೋ ವಾಅಅಪಿ ಪ್ರಜ್ಞಾನೇನೈನಮಾಪ್ನುಯಾತ್।। (ಕಠ.೨.೨೪) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇ: ಆಚಾರವ್ಯತಿಕ್ರಮ ಉತ್ತರೋತ್ತರಭಜನೋತ್ಪತ್ತಿಪ್ರವಾಹಂ ನಿರುಣದ್ಧೀತ್ಯತ್ರಾಹ –
ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಭವತಿ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಶಶ್ವಚ್ಛಾನ್ತಿಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ ।
ಕೌನ್ತೇಯ ಪ್ರತಿಜಾನೀಹಿ ನ ಮೇ ಭಕ್ತ: ಪ್ರಣಶ್ಯತಿ ।। ೩೧ ।।
ಮತ್ಪ್ರಿಯತ್ವಕಾರಿತಾನನ್ಯಪ್ರಯೋಜನಮದ್ಭಜನೇನ ವಿಧೂತಪಾಪತಯೈವ ಸಮೂಲೋನ್ಮೂಲಿತರಜಸ್ತಮೋಗುಣ: ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಭವತಿ ಕ್ಷಿಪ್ರಮೇವ ವಿರೋಧಿರಹಿತಸಪರಿಕರಮದ್ಭಜನೈಕಮನಾ ಭವತಿ । ಏವಂರೂಪಭಜನಮೇವ ಹಿ ಧರ್ಮಸ್ಯಾಸ್ಯ ಪರನ್ತಪ (೩) ಇತಿ ಉಪಕ್ರಮೇ ಧರ್ಮಶಬ್ದೋದಿತಮ್ । ಶಶ್ವಚ್ಛಾನ್ತಿಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ – ಶಾಶ್ವತೀಮಪುನರಾವರ್ತಿನೀಂ ಮತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿವಿರೋಧ್ಯಾಚಾರನಿವೃತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ । ಕೌನ್ತೇಯ ತ್ವಮೇವಾಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಂ ಕುರು ಮದ್ಭಕ್ತಾವುಪಕ್ರಾನ್ತೋ ವಿರೋಧ್ಯಾಚಾರಮಿಶ್ರೋಽಪಿ ನ ನಶ್ಯತಿ ಅಪಿ ತು ಮದ್ಭಕ್ತಿ-ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯೇನ ಸರ್ವಂ ವಿರೋಧಿಜಾತಂ ನಾಶಯಿತ್ವಾ ಶಾಶ್ವತೀಂ ವಿರೋಧಿನಿವೃತ್ತಿಮಧಿಗಮ್ಯ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಪರಿಪೂರ್ಣಭಕ್ತಿರ್ಭವತೀತಿ ।। ೩೧ ।।
ಮಾಂ ಹಿ ಪಾರ್ಥ ವ್ಯಪಾಶ್ರಿತ್ಯ ಯೇಽಪಿ ಸ್ಯು: ಪಾಪಯೋನಯ:।
ಸ್ತ್ರಿಯೋ ವೈಶ್ಯಾಸ್ತಥಾ ಶೂದ್ರಾಸ್ತೇಽಪಿ ಯಾನ್ತಿ ಪರಾಂ ಗತಿಮ್ ।।೩೨।।
ಕಿಂ ಪುನರ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ: ಪುಣ್ಯಾ ಭಕ್ತಾ ರಾಜರ್ಷಯಸ್ತಥಾ ।
ಅನಿತ್ಯಮಸುಖಂ ಲೋಕಮಿಮಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಭಜಸ್ವ ಮಾಮ್ ।। ೩೩ ।।
ಸ್ತ್ರಿಯೋ ವೈಶ್ಯಾ: ಶೂದ್ರಾಶ್ಚ ಪಾಪಯೋನಯೋಽಪಿ ಮಾಂ ವ್ಯಪಾಶ್ರಿತ್ಯ ಪರಾಂ ಗತಿಂ ಯಾನ್ತಿ ಕಿಂ ಪುನ: ಪುಣ್ಯಯೋನಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ರಾಜರ್ಷಯಶ್ಚ ಮದ್ಭಕ್ತಿಮಾಸ್ಥಿತಾ: । ಅತಸ್ತ್ವಂ ರಾಜರ್ಷಿರಸ್ಥಿರಂ ತಾಪತ್ರಯಾಭಿಹತತಯಾ ಅಸುಖಂ ಚೇಮಂ ಲೋಕಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ವರ್ತಮಾನೋ ಮಾಂ ಭಜಸ್ವ ।। ೩೨ – ೩೩ ।।
ಭಕ್ತಿಸ್ವರೂಪಮಾಹ –
ಮನ್ಮನಾ ಭವ ಮದ್ಭಕ್ತೋ ಮದ್ಯಾಜೀ ಮಾಂ ನಮಸ್ಕುರು ।
ಮಾಮೇವೈಷ್ಯಸಿ ಯುಕ್ತ್ವೈವಮಾತ್ಮಾನಂ ಮತ್ಪರಾಯಣ: ।। ೩೪ ।।
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಸೂಪನಿಷತ್ಸು ……..ರಾಜವಿದ್ಯಾರಾಜಗುಹ್ಯಯೋಗೋ ನಾಮ ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯ: ।। ೯ ।।
ಮನ್ಮನಾ ಭವ ಮಯಿ ಸರ್ವೇಶ್ವರೇಶ್ವರೇ, ನಿಖಿಲಹೇಯಪ್ರತ್ಯನೀಕಕಲ್ಯಾಣೈಕತಾನೇ, ಸರ್ವಜ್ಞೇ, ಸತ್ಯಸಙ್ಕಲ್ಪೇ ನಿಖಿಲಜಗದೇಕಕಾರಣೇ, ಪರಸ್ಮಿನ್ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ, ಪುರುಷೋತ್ತಮೇ, ಪುಣ್ಡರೀಕದಲಾಮಲಾಯತಾಕ್ಷೇ, ಸ್ವಚ್ಛನೀಲಜೀಮೂತ-ಸಙ್ಕಾಶೇ, ಯುಗಪದುದಿತದಿನಕರಸಹಸ್ರಸದೃಶತೇಜಸಿ, ಲಾವಣ್ಯಾಮೃತಮಹೋದಧೌ, ಉದಾರಪೀವರಚತುರ್ಬಾಹೌ, ಅತ್ಯುಜ್ಜ್ವಲಪೀತಾಮ್ಬರೇ, ಅಮಲಕಿರೀಟಮಕರಕುಣ್ಡಲಹಾರಕೇಯೂರಕಟಕಭೂಷಿತೇ, ಅಪಾರಕಾರುಣ್ಯಸೌಶೀಲ್ಯಸೌನ್ದರ್ಯ-ಮಾಧುರ್ಯಗಾಮ್ಭೀಯೌದಾರ್ಯ-ವಾತ್ಸಲ್ಯಜಲಧೌ, ಅನಾಲೋಚಿತವಿಶೇಷಾಶೇಷಲೋಕಶರಣ್ಯೇ ಸರ್ವಸ್ವಾಮಿನಿ ತೈಲಧಾರಾವತ್ ಅವಿಚ್ಛೇದೇನ ನಿವಿಷ್ಟಮನಾ ಭವ । ತದೇವ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ ಮದ್ಭಕ್ತ: ಅತ್ಯರ್ಥಮತ್ಪ್ರಿಯತ್ವೇನ ಯುಕ್ತೋ ಮನ್ಮನಾ ಭವೇತ್ಯರ್ಥ: । ಪುನರಪಿ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ ಮದ್ಯಾಜೀ ಅನವಧಿಕಾತಿಶಯಪ್ರಿಯ-ಮದನುಭವಕಾರಿತಮದ್ಯಜನಪರೋ ಭವ । ಯಜನಂ ನಾಮಪರಿಪೂರ್ಣಶೇಷವೃತ್ತಿ: । ಔಪಚಾರಿಕಸಾಂಸ್ಪರ್ಶಿಕಾಭ್ಯವಹಾರಿಕಾದಿಸಕಲಭೋಗಪ್ರದಾನರೂಪೋ ಹಿ ಯಾಗ: । ಯಥಾ ಮದನುಭವಜನಿತನಿರ್ವಧಿಕಾತಿಶಯ-ಪ್ರೀತಿಕಾರಿತಮದ್ಯಜನಪರೋ ಭವಸಿ, ತಥಾ ಮನ್ಮನಾ ಭವೇತ್ಯುಕ್ತಂ ಭವತಿ । ಪುನರಪಿ ತದೇವ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ ಮಾಂ ನಮಸ್ಕುರು । ಅನವಧಿಕಾತಿಶಯಪ್ರಿಯಮದನುಭವ-ಕಾರಿತಾತ್ಯರ್ಥಪ್ರಿಯಾಶೇಷಶೇಷವೃತ್ತೌ ಅಪರ್ಯವಸ್ಯನ್ಮಯ್ಯನ್ತರಾತ್ಮನಿ ಅತಿಮಾತ್ರಪ್ರಹ್ವೀಭಾವವ್ಯವಸಾಯಂ ಕುರು । ಮತ್ಪರಾಯಣ: ಅಹಮೇವ ಪರಮಯನಂ ಯಸ್ಯಾಸೌ ಮತ್ಪರಾಯಣ: ಮಯಾ ವಿನಾ ಆತ್ಮಧಾರಣಾಸಂಭಾವನಯಾ ಮದಾಶ್ರಯ ಇತ್ಯರ್ಥ: । ಏವಮಾತ್ಮಾನಂ ಯುಕ್ತ್ವಾ ಮತ್ಪರಾಯಣಸೇವಮನವಧಿಕಾತಿಶಯಪ್ರೀತ್ಯಾ ಮದನುಭವಸಮರ್ಥಂ ಮನ: ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮಾಮೇವೈಷ್ಯಸಿ । ಆತ್ಮಶಬ್ದೋ ಹ್ಯತ್ರ ಮನೋವಿಷಯ: । ಏವಂರೂಪೇಣ ಮನಸಾ ಮಾಂ ಧ್ಯಾತ್ವಾ ಮಾಮನುಭೂಯ ಮಾಮಿಷ್ಟ್ವಾ ಮಾಂ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಮತ್ಪರಾಯಣೋ ಮಾಮೇವ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸೀತ್ಯರ್ಥ: । ತದೇವಂ ಲೌಕಿಕಾನಿ ಶರೀರಧಾರಣಾರ್ಥಾನಿ, ವೈದಿಕಾನಿ ಚ ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಮತ್ಪ್ರೀತಯೇ ಮಚ್ಛೇಷತೈಕರಸೋ
ಮಯೈವ ಕಾರಿತ ಇತಿ ಕುರ್ವನ್ ಸತತಂ ಮತ್ಕೀರ್ತನಯತನನಮಸ್ಕಾರಾದಿಕಾನ್ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ಕುರ್ವಾಣೋ ಮನ್ನಿಯಾಮ್ಯಂ ನಿಖಿಲಜಗನ್ಮಚ್ಛೇಷತೈಕರಸಮಿತಿ ಚಾನುಸನ್ಧಾನ: ಅತ್ಯರ್ಥಪ್ರಿಯಮದ್ಗುಣಗಣಂ ಚಾನುಸನ್ಧಾಯಾಹರಹರುಕ್ತ-ಲಕ್ಷಣಮಿದಮುಪಾಸನ-ಮುಪಾದದಾನೋ ಮಾಮೇವ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ।। ೩೪ ।।
।। ಇತಿ ಶ್ರೀಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯೇ ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯ: ।। ೯ ।।
