ಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತಂ

ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್

ದಶಮೋಧ್ಯಾಯ:

ಭಕ್ತಿಯೋಗ: ಸಪರಿಕರ ಉಕ್ತ: । ಇದಾನೀಂ ಭಕ್ತ್ಯುತ್ಪತ್ತಯೇ ತದ್ವಿವೃದ್ಧಯೇ ಚ ಭ್ಗವತೋ ನಿರಙ್ಕುಶ-ಐಶ್ವರ್ಯಾದಿಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣಾನನ್ತ್ಯಮ್, ಕೃತ್ಸ್ನಸ್ಯ ಜಗತಸ್ತಚ್ಛರೀರತಯಾ ತದಾತ್ಮಕತ್ವೇನ ತತ್ಪ್ರವರ್ತ್ಯತ್ವಂ ಚ ಪ್ರಪಞ್ಚ್ಯತೇ –

ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ

ಭೂಯ ಏವ ಮಹಾಬಾಹೋ ಶೃಣು ಮೇ ಪರಮಂ ವಚ: ।

ಯತ್ತೇಽಹಂ ಪ್ರೀಯಮಾಣಾಯ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಹಿತಕಾಮ್ಯಯಾ    ।।೧ ।।

ಮಮ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಪ್ರೀಯಮಾಣಾಯ ತೇ ಮದ್ಭಕ್ತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿವಿವೃದ್ಧಿರೂಪಹಿತಕಾಮನಯಾ ಭೂಯೋ ಮನ್ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಪ್ರಪಞ್ಚ-ವಿಷಯಮೇವ ಪರಮಂ ವಚೋ ಯದ್ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತದವಹಿತಮನಾಶ್ಶೃಣು ।। ೧ ।।

ನ ಮೇ ವಿದು: ಸುರಗಣಾ: ಪ್ರಭವಂ ನ ಮಹರ್ಷಯ:  ।

ಅಹಮಾದಿರ್ಹಿ ದೇವಾನಾಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ಸರ್ವಶ:            ।। ೨ ।।

ಸುರಗಣಾಮಹರ್ಷಯಶ್ಚಾತೀನ್ದ್ರಿಯಾರ್ಥದರ್ಶಿನೋಽಧಿಕತರಜ್ಞಾನಾ ಅಪಿ ಮೇ ಪ್ರಭವಂ ಪ್ರಭಾವಂ ನ ವಿದು: ಮಮ ನಾಮಕರ್ಮಸ್ವರೂಪಸ್ವಭಾವಾದಿಕಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಯತಸ್ತೇಷಾಂ ದೇವಾನಾಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ಸರ್ವಶೋಽಹಮಾದಿ: ತೇಷಾಂ ಸ್ವರೂಪಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಶಕ್ತ್ಯಾದೇಶ್ಚಾಹಮಾದಿ: ತೇಷಾಂ ದೇವತ್ವಮಹರ್ಷಿತ್ವಾದಿಹೇತುಭೂತಪುಣ್ಯಾನುಗುಣಂ ಮಯಾ ದತ್ತಂ ಜ್ಞಾನಂ ಪರಿಮಿತಮ್ ಅತಸ್ತೇ ಪರಿಮಿತಜ್ಞಾನಾ ಮತ್ಸ್ವರೂಪಾದಿಕಂ ಯಥಾವನ್ನ ಜಾನನ್ತಿ ।। ೨ ।।

ತದೇತದ್ದೇವಾದ್ಯಚಿನ್ತ್ಯಸ್ವಯಾಥಾತ್ಮ್ಯವಿಷಯಜ್ಞಾನಂ ಭಕ್ತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿವಿರೋಧಿಪಾಪವಿಮೋಚನೋಪಾಯಮಾಹ –

ಯೋ ಮಾಮಜಮನಾದಿಂ ಚ ವೇತ್ತಿ ಲೋಕಮಹೇಶ್ವರಮ್  ।

ಅಸಂಮೂಢಸ್ಸ ಮರ್ತ್ಯೇಷು ಸರ್ವಪಾಪೈ: ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ             ।। ೩ ।।

ನ ಜಾಯತ ಇತ್ಯಜ:, ಅನೇನ ವಿಕಾರಿದ್ರವ್ಯಾದಚೇತನಾತ್ತತ್ಸಂಸೃಷ್ಟಾತ್ಸಂಸಾರಿಚೇತನಾಚ್ಚ ವಿಸಜಾತೀಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್। ಸಂಸಾರಿಚೇತನಸ್ಯ ಹಿ ಕರ್ಮಕೃತಾಚಿತ್ಸಂಸರ್ಗೋ ಜನ್ಮ । ಅನಾದಿಮಿತ್ಯನೇನ ಪದೇನ ಆದಿಮತೋಽಜಾನ್ಮುಕ್ತಾತ್ಮನೋ ವಿಸಜಾತೀಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್ । ಮುಕ್ತಾತ್ಮನೋ ಹ್ಯಜತ್ವಮಾದಿಮತ್ ತಸ್ಯ ಹೇಯಸಂಬನ್ಧಸ್ಯ ಪೂರ್ವವೃತ್ತತ್ವಾತ್ತದರ್ಹಾತಾಸ್ತಿ । ಅತೋಽನಾದಿಮಿತ್ಯನೇನ ತದನರ್ಹಾತಯಾ ತತ್ಪ್ರತ್ಯನೀಕತೋಚ್ಯತೇ ನಿರವದ್ಯಮ್ (ಶ್ವೇ.೬.೧೯) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತ್ಯಾ ಚ । ಏವಂ ಹೇಯಸಂಬನ್ಧಪ್ರತ್ಯನೀಕಸ್ವರೂಪತಯಾ ತದನರ್ಹಂ ಮಾಂ ಲೋಕಮಹೇಶ್ವರಂ ಲೋಕೇಶ್ವರಾಣಾಮಪೀಶ್ವರಂ ಮರ್ತ್ಯೇಷ್ವಸಂಮೂಢೋ ಯೋ ವೇತ್ತಿ ಇತರಸಜಾತೀಯತಯೈಕೀಕೃತ್ಯ ಮೋಹ: ಸಂಮೋಹ:, ತದ್ರಹಿತೋಽಸಂಮೂಢ: ಸ ಮದ್ಭಕ್ತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿವಿರೋಧಿಭಿಸ್ಸರ್ವೈ: ಪಾಪೈ: ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ । ಏತದುಕ್ತಂ ಭವತಿ  ಲೋಕೇ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ರಾಜಾ ಇತರಮನುಷ್ಯಸಜಾತೀಯ: ಕೇನಚಿತ್ಕರ್ಮಣಾ ತದಾಧಿಪತ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತ: ತಥಾ ದೇವಾನಾಮಧಿಪತಿರಪಿ ತಥಾಣ್ಡಾಧಿಪತಿರಪೀತರಸಂಸಾರಿಸಜಾತೀಯ: ತಸ್ಯಾಪಿ ಭಾವನಾತ್ರಯಾನ್ತರ್ಗತತ್ವಾತ್। ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾಣಂ ವಿದಧಾತಿ (ಶ್ವೇ.೬.೮) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಶ್ಚ । ತಥಾನ್ಯೇಽಪಿ ಯೇ ಕೇಚನಾಣಿಮಾದ್ಯೈಶ್ವರ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾ: । ಅಯಂ ತು ಲೋಕಮಹೇಶ್ವರ: ಕಾರ್ಯಕಾರಣಾವಸ್ಥಾದಚೇತನಾದ್ಬದ್ಧಾನ್ಮುಕ್ತಾಚ್ಚ ಚೇತನಾದಿಶಿತವ್ಯಾತ್ಸರ್ವಸ್ಮಾನ್ನಿಖಿಲಹೇಯ-ಪ್ರತ್ಯನೀಕಾನವಧಿ-ಕಾತಿಶಯ ಅಸಂಖ್ಯೇಯಕಲ್ಯಾಣಗುಣೈಕತಾನತಯಾ ನಿಯಮನೈಕಸ್ವಭಾವತಯಾ ಚ ವಿಸಜಾತೀಯ ಇತೀತ್ರಸಜಾತೀಯತಾಮೋಹರಹಿತೋ ಯೋ ಮಾಂ ವೇತ್ತಿ, ಸ ಸರ್ವೈ: ಪಾಪೈ: ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ ಇತಿ ।। ೩ ।।

ಏವಂ ಸ್ವಸ್ವಭಾವಾನುಸನ್ಧಾನೇನ ಭಕ್ತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿವಿರೋಧಿಪಾಪನಿರಸನಮ್, ವಿರೋಧಿನಿರಸನಾ ದೇವಾರ್ಥತೋ ಭಕ್ತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಂ ಚ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯ ಸ್ವೈಶ್ವರ್ಯಸ್ವಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣಪ್ರಪಞ್ಚಾನುಸನ್ಧಾನೇನ ಭಕ್ತಿವಿವೃದ್ಧಿಪ್ರಕಾರಮಾಹ –

ಬುದ್ಧಿರ್ಜ್ಞಾನಮಸಂಮೋಹ: ಕ್ಷಮಾ ಸತ್ಯಂ ದಮ: ಶಮ:  ।

ಸುಖಂ ದು:ಖಂ ಭವೋಽಭಾವೋ ಭಯಂ ಚಾಭಯಮೇವ ಚ           ।। ೪ ।।

ಅಹಿಂಸಾ ಸಮತಾ ತುಷ್ಠಿಸ್ತಪೋ ದಾನಂ ಯಶೋಽಯಶ:  ।

ಭವನ್ತಿ ಭಾವಾ ಭೂತಾನಾಂ ಮತ್ತ ಏವ ಪೃಥಗ್ವಿಧಾ:  ।। ೫ ।।

ಬುದ್ಧಿ: ಮನಸೋ ನಿರೂಪಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಮ್, ಜ್ಞಾನಂ ಚಿದಚಿದ್ವಸ್ತುವಿಶೇಷವಿಷಯೋ ನಿಶ್ಚಯ:, ಅಸಂಮೋಹ: ಪೂರ್ವಗೃಹೀತಾದ್ರಜತಾದೇರ್ವಿಸಜಾತೀಯೇ ಶುಕ್ತಿಕಾದಿವಸ್ತುನಿ ಸಜಾತೀಯತಾಬುದ್ಧಿನಿವೃತ್ತಿ: ಕ್ಷಮಾ ಮನೋವಿಕಾರಹೇತೌ ಸತ್ಯಪ್ಯವಿಕೃತಮನಸ್ತ್ವಮ್ ಸತ್ಯಂ ಯಥಾದೃಷ್ಟವಿಷಯಂ ಭೂತಹಿತರೂಪಂ ವಚನಮ್ । ತದನುಗುಣಾ ಮನೋವೃತ್ತಿರಿಹಾಭಿಪ್ರೇತಾ, ಮನೋವೃತ್ತಿಪ್ರಕರಣಾತ್ । ದಮ: ಬಾಹ್ಯಕರಣಾನಾಮನರ್ಥವಿಷಯೇಭ್ಯೋ ನಿಯಮನಮ್ ಶಮ: ಅನ್ತ:ಕರಣಸ್ಯ ತಥಾ ನಿಯಮನಮ್ ಸುಖಮಾತ್ಮಾನುಕೂಲಾನುಭವ: ದು:ಖಂ ಪ್ರತಿಕೂಲಾನುಭವ: ಭವ: ಭವನಮ್ ಅನುಕೂಲಾನುಭವಹೇತುಕಂ ಮನಸೋ ಭವನಮ್ ಅಭಾವ: ಪ್ರತಿಕೂಲಾನುಭವಹೇತುಕೋ ಮನಸೋಽವಸಾದ: ಭಯಮಾಗಾಮಿನೋ ದು:ಖಸ್ಯ ಹೇತುದರ್ಶನಜಂ ದು:ಖಮ್ ತನ್ನಿವೃತ್ತಿ: ಅಭಯಮ್ ಅಹಿಂಸಾ ಪರದು:ಖಾಹೇತುತ್ವಮ್ ಸಮತಾ ಆತ್ಮನಿ ಸುಕೃತ್ಸು ವಿಪಕ್ಷೇಷು ಚಾರ್ಥಾನರ್ಥಯೋಸ್ಸಮಮತಿತ್ವಮ್ ತುಷ್ಟಿ: ಸರ್ವೇಷ್ವಾತ್ಮಸು ದೃಷ್ಟೇಷು ತೋಷಸ್ವಭಾವತ್ವಮ್ ತಪ: ಶಾಸ್ತ್ರೀಯೋ ಭೋಗಸಙ್ಕೋಚರೂಪ: ಕಾಯಕ್ಲೇಶ: ದಾನಂ ಸ್ವಕೀಯಭೋಗ್ಯಾನಂ ಪರಸ್ಮೈ ಪ್ರತಿಪಾದನಮ್ ಯಶ: ಗುಣವತ್ತಾಪ್ರಥಾ ಅಯಶ: – ನೈರ್ಗುಣ್ಯಪ್ರಥಾ । ಏತಚ್ಚೋಭಯಂ ತದನುಗುಣಮನೋವೃತ್ತಿದ್ವಯಂ ಮನ್ತವ್ಯಮ್, ತತ್ಪ್ರಕರಣಾತ್ । ತಪೋದಾನೇ ಚ ತಥಾ । ಏವಮಾದ್ಯಾ: ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಭಾವಾ: ಪ್ರವೃತ್ತಿನಿವೃತ್ತಿಹೇತವೋ ಮನೋವೃತ್ತಯೋ ಮತ್ತ ಏವ ಮತ್ಸಙ್ಕಲ್ಪಾಯತ್ತಾ ಭವನ್ತಿ ।। ೪ – ೫ ।।

ಸರ್ವಸ್ಯ ಭೂತಜಾತಸ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಸ್ಥಿತ್ಯೋ: ಪ್ರವರ್ತಯಿತಾರಶ್ಚ ಮತ್ಸಂಕಲ್ಪಾಯತ್ತಪ್ರವೃತ್ತಯ ಇತ್ಯಾಹ –

ಮಹರ್ಷಯಸ್ಸಪ್ತ ಪೂರ್ವೇ ಚತ್ವಾರೋ ಮನವಸ್ತಥಾ  ।

ಮದ್ಭಾವಾ ಮಾನಸಾ ಜಾತಾ ಯೇಷಾಂ ಲೋಕ ಇಮಾ: ಪ್ರಜಾ:      ।। ೬ ।।

ಪೂರ್ವೇ ಸಪ್ತ ಮಹರ್ಷಯ: ಅತೀತಮನ್ವನ್ತರೇ ಯೇ ಭೃಗ್ವಾದಯಸ್ಸಪ್ತ ಮಹರ್ಷಯೋ ನಿತ್ಯಸೃಷ್ಟಿಪ್ರವರ್ತನಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಮನಸ್ಸಂಭವಾ:, ನಿತ್ಯಸ್ಥಿತಿಪ್ರವರ್ತನಾಯ ಯೇ ಚ ಸಾರ್ವಣಿಕಾ ನಾಮ ಚತ್ವಾರೋ ಮನವ: ಸ್ಥಿತಾ:, ಯೇಷಾಂ ಸನ್ತಾನಮಯೇ ಲೋಕೇ ಜಾತಾ ಇಮಾ: ಸರ್ವಾ: ಪ್ರಜಾ: ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಮಾಪ್ರಲಯಾದಪತ್ಯಾನಾಮುತ್ಪಾದಕಾ: ಪಾಲಕಾಶ್ಚ ಭವನ್ತಿ ತೇ ಭೃಗ್ವಾದಯೋ ಮನವಶ್ಚ ಮದ್ಭಾವಾ: ಮಮ ಯೋ ಭಾವ: ಸ ಏವ ಯೇಷಾಂ ಭಾವ: ತೇ ಮದ್ಭಾವಾ:, ಮನ್ಮತೇ ಸ್ಥಿತಾ:, ಮತ್ಸಙ್ಕಲ್ಪಾನುವರ್ತಿನ ಇತ್ಯರ್ಥ: ।। ೬ ।।

ಏತಾಂ ವಿಭೂತಿಂ ಯೋಗಂ ಚ ಮಮ ಯೋ ವೇತ್ತಿ ತತ್ತ್ವತ:  ।

ಸೋಽವಿಕಮ್ಪೇನ ಯೋಗೇನ ಯುಜ್ಯತೇ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯ:    ।। ೭ ।।

ವಿಭೂತಿ: ಐಶ್ವರ್ಯಮ್ । ಏತಾಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಮದಾಯತ್ತೋತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಿತಿಪ್ರವೃತ್ತಿತಾರೂಪಾಂ ವಿಭೂತಿಮ್, ಮಮ ಹೇಯಪ್ರತ್ಯನೀಕಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣರೂಪಂ ಯೋಗಂ ಚ ಯಸ್ತತ್ತ್ವತೋ ವೇತ್ತಿ, ಸೋಽವಿಕಮ್ಪೇನ ಅಪ್ರಕಮ್ಪ್ಯೇನ ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ಯುಜ್ಯತೇ । ನಾತ್ರ ಸಂಶಯ: । ಮದ್ವಿಭೂತಿವಿಷಯಂ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣವಿಷಯಂ ಚ ಜ್ಞಾನಂ ಭಕ್ತಿಯೋಗವರ್ಧನಮಿತಿ ಸ್ವಯಮೇವ ದ್ರಕ್ಷ್ಯಸೀತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯ: ।। ೭ ।। ವಿಭೂತಿಜ್ಞಾನವಿಪಾಕರೂಪಾಂ ಭಕ್ತಿವೃದ್ಧಿಂ ದರ್ಶಯತಿ –

ಅಹಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಭವೋ ಮತ್ತ: ಸರ್ವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ  ।

ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಭಜನ್ತೇ ಮಾಂ ಬುಧಾ ಭಾವಸಮನ್ವಿತಾ:        ।। ೮ ।।

ಅಹಂ, ಸರ್ವಸ್ಯ ವಿಚಿತ್ರಚಿದಚಿತ್ಪ್ರಪಞ್ಚಸ್ಯ ಪ್ರಭವ: ಉತ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಮ್, ಸರ್ವಂ ಮತ್ತ ಏವ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಇತೀದಂ ಮಮ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ನಿರಂಕುಶೈಶ್ವರ್ಯಂ, ಸೌಶೀಲ್ಯಸೌನ್ದರ್ಯವಾತ್ಸಲ್ಯಾದಿಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣಯೋಗಂ ಚ ಮತ್ವಾ ಬುಧಾ ಜ್ಞಾನಿನ: ಭಾವಸಮನ್ವಿತಾ: ಮಾಂ ಸರ್ವಕಲ್ಯಾಣಗುಣಾನ್ವಿತಂ ಭಜನ್ತೇ । ಭಾವ: ಮನೋವೃತ್ತಿವಿಶೇಷ: । ಮಯಿ ಸ್ಪೃಹಯಾಲವೋ ಮಾಂ ಭಜನ್ತ ಇತ್ಯರ್ಥ: ।। ೮ ।। ಕಥಮ್?

ಮಚ್ಚಿತ್ತಾ ಮದ್ಗತಪ್ರಾಣಾ ಬೋಧಯನ್ತ: ಪರಸ್ಪರಮ್  ।

ಕಥಯನ್ತಶ್ಚ ಮಾಂ ನಿತ್ಯಂ ತುಷ್ಯನ್ತಿ ಚ ರಮನ್ತಿ ಚ  ।। ೯ ।।

ಮಚ್ಚಿತ್ತಾ: ಮಯಿ ನಿವಿಷ್ಟಮನಸ:, ಮದ್ಗತಪ್ರಾಣಾ: ಮದ್ಗತಜೀವಿತಾ:, ಮಯಾ ವಿನಾತ್ಮಧಾರಣಮಲಭಮಾನಾ ಇತ್ಯರ್ಥ: ಸ್ವೈ: ಸ್ವೈರನುಭೂತಾನ್ಮದೀಯಾನ್ ಗುಣಾನ್ ಪರಸ್ಪರಂ ಬೋಧಯನ್ತ:, ಮದೀಯಾನಿ ದಿವ್ಯಾನಿ ರಮಣೀಯಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಚ ಕಥಯನ್ತ: ತುಷ್ಯನ್ತಿ ಚ ರಮನ್ತಿ ಚ  ವಕ್ತಾರಸ್ತದ್ವಚನೇನಾನನ್ಯಪ್ರಯೋಜನೇನ ತುಷ್ಯನ್ತಿ ಶ್ರೋತಾರಶ್ಚ ತಚ್ಛ್ರವಣೇನಾನವಧಿಕಾತಿಶಯಪ್ರಿಯೇಣ ರಮನ್ತೇ ।। ೯ ।।

ತೇಷಾಂ ಸತತಯುಕ್ತಾನಾಂ ಭಜತಾಂ ಪ್ರೀತಿಪೂರ್ವಕಮ್  ।

ದದಾಮಿ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಂ ತಂ ಯೇನ ಮಾಮುಪಯಾನ್ತಿ ತೇ  ।। ೧೦ ।।

ತೇಷಾಂ ಸತತಯುಕ್ತಾನಾಂ ಮಯಿ ಸತತಯೋಗಮಾಶಂಸಮಾನಾನಾಂ ಮಾಂ ಭಜಮಾನಾನಾಮಹಂ ತಮೇವ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಂ ವಿಪಾಕದಶಾಪನ್ನಂ ಪ್ರೀತಿಪೂರ್ವಕಂ ದದಾಮಿ ಯೇನ ತೇ ಮಾಮುಪಯಾನ್ತಿ ।। ೧೦ ।। ಕಿಞ್ಚ,

ತೇಷಾಮೇವಾನುಕಮ್ಪಾರ್ಥಮಹಮಜ್ಞಾನಜಂ ತಮ:  ।

ನಶ್ಯಾಮ್ಯಾತ್ಮಭಾವಸ್ಥೋ ಜ್ಞಾನದೀಪೇನ ಭಾಸ್ವತಾ    ।। ೧೧ ।।

ತೇಷಾಮೇವಾನುಗ್ರಹಾರ್ಥಮಹಮ್, ಆತ್ಮಭಾವಸ್ಥ: ತೇಷಾಂ ಮನೋವೃತ್ತೌ ವಿಷಯತಯಾವಸ್ಥಿತ: ಮದೀಯಾನ್ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣ-ಗಣಾಂಶ್ಚಾವಿಷ್ಕುರ್ವನ್ಮದ್ವಿಷಯಜ್ಞಾನಾಖ್ಯೇನ ಭಾಸ್ವತಾ ದೀಪೇನ ಜ್ಞಾನವಿರೋಧಿಪ್ರಾಚೀನಕರ್ಮರೂಪಾಜ್ಞಾನಜಂ ಮದ್ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಪೂರ್ವಾಭ್ಯಸ್ತ-ವಿಷಯಪ್ರಾವಣ್ಯರೂಪಂ ತಮೋ ನಾಶಯಾಮಿ ।। ೧೧ ।।

ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ

ಏವಂ ಸಕಲೇತರವಿಸಜಾತೀಯಂ ಭಗವದಸಾಧಾರಣಂ ಶೃಣ್ವತಾಂ ನಿರತಿಶಯಾನನ್ದಜನಕಂ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣಯೋಗಂ ತದೈಶ್ವರ್ಯವಿತತಿಂ ಚ ಶ್ರುತ್ವಾ ತದ್ವಿಸ್ತಾರಂ ಶ್ರೋತುಕಾಮೋಽರ್ಜುನ ಉವಾಚ –

ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಧಾಮ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಭವಾನ್  ।

ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಧಾಮ ಪರಮಂ ಪವಿತ್ರಮಿತಿ ಯಂ ಶ್ರುತಯೋ ವದನ್ತಿ, ಸ ಹಿ ಭವಾನ್ । ಯತೋ ವಾ ಇಮಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಜಾಯನ್ತೇ, ಯೇನ ಜಾತಾನಿ ಜೀವನ್ತಿ, ಯತ್ಪ್ರಯನ್ತ್ಯಭಿಸಂವಿಶನ್ತಿ, ತದ್ವಿಜಿಜ್ಞಾಸಸ್ವ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ (ತೈ,ಉ,ಭೃ), ಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಪ್ನೋತಿ ಪರಮ್ (ತೈ.ಉ.ಆ), ಸ ಯೋ ಹ ವೈ ತತ್ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವೇದ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಭವತಿ (ಮು.೩.೨.೯) ಇತಿ । ತಥಾ ಪರಂ ಧಾಮ ಧಾಮಶಬ್ದೋ ಜ್ಯೋತಿರ್ವಚನ: ಪರಂ ಜ್ಯೋತಿ: ಅಥ ಯದತ: ಪರೋ ದಿವೋ ಜ್ಯೋತಿರ್ದೀಪ್ಯತೇ (ಛಾ.೩.೧೩.೭), ಪರಂ ಜ್ಯೋತಿರುಪಸಂಪದ್ಯ ಸ್ವೇನ ರೂಪೇಣಾಭಿನಿಷ್ಪದ್ಯತೇ (ಛಾ.೮.೧೨.೨), ತಂ ದೇವಾ ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ಜ್ಯೋತಿ: (೬.೪.೧೬) ಇತಿ । ತಥಾ ಚ ಪರಮಂ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಪಾವನಮ್ ಸ್ಮರ್ತುರಶೇಷಕಲ್ಮಷಾಶ್ಲೇಷಕರಮ್, ವಿನಾಶಕರಂ ಚ । ಯಥಾ ಪುಷ್ಕರಪಲಾಶ ಆಪೋ ನ ಶ್ಲಿಷ್ಯನ್ತೇ ಏವಮೇವಂವಿದಿ ಪಾಪಂ ಕರ್ಮ ನ ಶ್ಲಿಷ್ಯತೇ (ಛಾ.೪.೧೪.೬), ತದ್ಯಥೇಷೀಕಾತೂಲಮಗ್ನೌ ಪ್ರೋತಂ ಪ್ರದೂಯೇತೈವಂ ಹಾಸ್ಯ ಸರ್ವೇ ಪಾಪ್ಮಾನ: ಪ್ರದೂಯನ್ತೇ (ಛಾ.೫.೨೪.೩), ನಾರಾಯಣ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಂ ನಗರಾಯಣ: ಪರ: । ನಾರಾಯಣ ಪರೋ ಜ್ಯೋತಿರಾತ್ಮಾ ನಾರಾಯಣ: ಪರ: (ನಾ.ಉ.) ಇತಿ ಹಿ ಶ್ರುತಯೋ ವದನ್ತಿ  ।। ೧೨ ।।

ಪುರುಷಂ ಶಾಶ್ವತಂ ದಿವ್ಯಮಾದಿದೇವಮಜಂ ವಿಭುಮ್            ।। ೧೨ ।।

ಆಹುಸ್ತ್ವಾಮೃಷಯ: ಸರ್ವೇ ದೇವರ್ಷಿರ್ನಾರದಸ್ತಥಾ  ।

ಅಸಿತೋ ದೇವಲೋ ವ್ಯಾಸ: ಸ್ವಯಂ ಚೈವ ಬ್ರವೀಷಿ ಮೇ  ।। ೧೩ ।।

ಋಷಯಶ್ಚ ಸರ್ವೇ ಪರಾವರತತ್ತ್ವಯಾಥಾತ್ಮ್ಯವಿದಸ್ತ್ವಾಮೇವ ಶಾಶ್ವತಂ ದಿವ್ಯಂ ಪುರುಷಮಾದಿದೇವಮಜಂ ವಿಭುಮಾಹು: ತಥೈವ ದೇವರ್ಷಿರ್ನಾರದ: ಅಸಿತ: ದೇವಲ: ವ್ಯಾಸಶ್ಚ । ಯೇ ಚ ದೇವವಿದೋ ವಿಪ್ರೋ ಯೇ ಚಾಧ್ಯಾತ್ಮವಿದೋ ಜನಾ: । ತೇ ವದನ್ತಿ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ಕೃಷ್ಣಂ ಧರ್ಮಂ ಸನಾತನಮ್ ।। ಪವಿತಾಣಾಂ ಹಿ ಗೋವಿನ್ದ: ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮುಚ್ಯತೇ । ಪುಣ್ಯಾನಾಮಪಿ ಪುಣ್ಯೋಽಸೌ ಮಙ್ಗಲಾನಾಂ ಚ ಮಙ್ಗಲಮ್ । ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಪುಣ್ಡರೀಕಾಕ್ಷೋ ದೇವದೇವ: ಸನಾತನ: । ಆಸ್ತೇ ಹರಿರಚಿನ್ತ್ಯಾತ್ಮಾ ತತ್ರೈವ ಮಧುಸೂದನ: ।। (ಭಾ.ವ.೬೬), ಏಷ ನಾರಾಯಣ: ಶ್ರೀಮಾನ್ ಕ್ಷೀರಾರ್ಣವನಿಕೇತನ:  । ನಾಗಪರ್ಯಙ್ಕಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಹ್ಯಾಗತೋ ಮಧುರಾಂ ಪುರೀಮ್ ।। (ಭಾ.ವ.೮೬.೨೪), ಪುಣ್ಯಾ ದ್ವಾರವತೀ ತತ್ರ ಯತ್ರಾಸ್ತೇ ಮಧುಸೂದಹ:  । ಸಾಕ್ಷಾದ್ದೇವ: ಪುರಾಣೋಽಸೌ ಸ ಹಿ ಧರ್ಮಸ್ಸನಾತನ: । (ಭಾ.ವ.೮೬.೨೮?) ತಥಾ, ಯತ್ರ ನಾರಾಯಣೋ ದೇವ: ಪರಮಾತ್ಮಾ ಸನಾತನ: । ತತ್ರ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗತ್ಪಾರ್ಥ  ತೀರ್ಥಾನ್ಯಾಯತನಾನಿ ಚ ।। ತತ್ಪುಣ್ಯಂ ತತ್ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತೀರ್ಥಂ ತತ್ತಪೋವನಮ್ । ತತ್ರ ದೇವರ್ಷಯಸ್ಸಿದ್ಧಾ: ಸರ್ವೇ ಚೈವ ತಪೋಧನಾ: ।। ಆದಿದೇವೋ ಮಹಾಯೋಗೀ ಯತ್ರಾಸ್ತೇ ಮಧುಸೂದನ: । ಪುಣ್ಯಾನಾಮಪಿ ತತ್ಪುಣ್ಯಂ ಮಾ ಭೂತ್ತೇ ಸಂಶಯೋಽತ್ರ ವೈ ।। (ಭಾ.ವ.೮೮), ಕೃಷ್ಣ ಏವ ಹಿ ಲೋಕಾನಾಮುತ್ಪತ್ತಿರಪಿ ಚಾಪ್ಯಯ:  । ಕೃಷ್ಣಸ್ಯ ಹಿ ಕೃತೇ ಭೂತಮಿದಂ ವಿಶ್ವಂ ಚರಾಚರಮ್ ।।(ಭಾ.ಸ.೪.೨೩) ಇತಿ  । ತಥಾ ಸ್ವಯಮೇವ ಬ್ರವೀಷಿ ಚ, ಭೂಮಿರಪೋಽನಲೋ ವಾಯು: ಖಂ ಮನೋ ಬುಧಿರೇವ ಚ । ಅಹಂಕಾರ ಇತೀಯಂ ಮೇ ಭಿನ್ನಾ ಪ್ರಕೃತಿರಷ್ಟಧಾ ।। (ಭ.ಗೀ.೭.೪)  ಇತ್ಯಾದಿನಾ, ಅಹಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಭವೋ ಮತ್ತಸ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ (ಭ.ಗೀ.೧೦.೮) ಇತ್ಯನ್ತೇನ  ।।೧೨-೧೩।।

ಸರ್ವಮೇತದೃತಂ ಮನ್ಯೇ ಯನ್ಮಾಂ ವದಸಿ ಕೇಶವ  ।

ನ ಹಿ ತೇ ಭಗವನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಂ ವಿದುರ್ದೇವಾ ನ ದಾನವಾ:       ।। ೧೪ ।।

ಅತ: ಸರ್ವಮೇತದ್ಯಥಾವಸ್ಥಿತವಸ್ತುಕಥನಂ ಮನ್ಯೇ, ನ ಪ್ರಶಂಸಾದ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಮ್ ಯನ್ಮಾಂ ಪ್ರತಿ ಅನನ್ಯಸಾಧಾರಣಂ ಅನವಧಿಕಾತಿಶಯಂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ತವೈಶ್ವರ್ಯಂ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣಾನನ್ತ್ಯಂ ಚ ವದಸಿ । ಅತೋ ಭಗವನ್ನಿರತಿಶಯ-ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಬಲೈಶ್ವರ್ಯವೀರ್ಯತೇಜಸಾಂ ನಿಧೇ, ತೇ ವ್ಯಕ್ತಿಂ ವ್ಯಞ್ಜನಪ್ರಕಾರಂ ನ ಹಿ ಪರಿಮಿತಜ್ಞಾನಾ ದೇವಾ ದಾನವಾಶ್ಚ ವಿದು:।।೧೪।।

ಸ್ವಯಮೇವಾತ್ಮನಾತ್ಮಾನಂ ವೇತ್ಥ ತ್ವಂ ಪುರುಷೋತ್ತಮ  ।

ಭೂತಭಾವನ ಭೂತೇಶ ದೇವದೇವ ಜಗತ್ಪತೇ          ।। ೧೫ ।।

ಹೇ ಪುರುಷೋತ್ತಮ!, ಆತ್ಮನಾ, ಆತ್ಮಾನಂ ತ್ವಾಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಸ್ವೇನ ಜ್ಞಾನೇನೈವ ವೇತ್ಥ । ಭೂತಭಾವನ! ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಮುತ್ಪಾದಯಿತ:, ಭೂತೇಶ! ಸರ್ವೇಷಾಂ ನಿಯನ್ತ:!, ದೇವದೇವ! ದೈವತಾನಾಮಪಿ ಪರಮದೈವತ!, ಯಥಾ ಮನುಷ್ಯಮೃಗಪಕ್ಷಿಸರೀಸೃಪಾದೀನ್ ಸೌನ್ದರ್ಯಸೌಶೀಲ್ಯಾದಿಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣೈರ್ದೈವತಾನಿ ಅತೀತ್ಯ ವರ್ತನ್ತೇ, ತಥಾ ತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ದೈವತಾನ್ಯಪಿ ತೈಸ್ತೈರ್ಗುಣೈರತೀತ್ಯ ವರ್ತಮಾನ!, ಜಗತ್ಪತೇ! ಜಗತ್ಸ್ವಾಮಿನ್! ।। ೧೫ ।।

ವಕ್ತುಮರ್ಹಾಸ್ಯಶೇಷೇಣ ದಿವ್ಯಾ ಹ್ಯಾತ್ಮವಿಭೂತಯ:  ।

ಯಾಭಿರ್ವಿಭೂತಿಭಿರ್ಲೋಕಾನಿಮಾಂಸ್ತ್ವಂ ವ್ಯಾಪ್ಯ ತಿಷ್ಠಸಿ  ।। ೧೬ ।।

ದಿವ್ಯಾ: ತ್ವದಸಾಧಾರಣ್ಯೋ ವಿಭೂತಯೋ ಯಾ:, ತಾಸ್ತ್ವಮೇವಾಶೇಷೇಣ ವಕ್ತುಮರ್ಹಾಸಿ । ತ್ವಮೇವ ವ್ಯಞ್ಜಯೇತ್ಯರ್ಥ:। ಯಾಭಿರನನ್ತಾಭಿರ್ವಿಭೂತಿಭಿ:  ಯೈರ್ನಿಯಮನವಿಶೇಷೈರ್ಯುಕ್ತ: ಇಮಾನ್ ಲೋಕಾನ್ ತ್ವಂ ನಿಯನ್ತೃತ್ವೇನ ವ್ಯಾಪ್ಯ ತಿಷ್ಠಸಿ।।೧೬।।

ಕಥಂ ವಿದ್ಯಾಮಹಂ ಯೋಗೀ ತ್ವಾಂ ಸದಾ ಪರಿಚಿನ್ತಯನ್  ।

ಕೇಷು ಕೇಷು ಚ ಭಾವೇಷು ಚಿನ್ತ್ಯೋಽಸಿ ಭಗವನ್ಮಯಾ        ।। ೧೭ ।।

ಅಹಂ ಯೋಗೀ  ಭಕ್ತಿಯೋಗನಿಷ್ಠಸ್ಸನ್ ಭಕ್ತ್ಯಾ ತ್ವಾಂ ಸದಾ ಪರಿಚಿನ್ತಯನ್ ಚಿನ್ತಯಿತುಂ ಪ್ರವೃತ್ತ: ಚಿನ್ತನೀಯಂ ತ್ವಾಂ ಪರಿಪೂರ್ಣೈಶ್ವರ್ಯಾದಿಕಲ್ಯಾಣಗುಣಗಣಂ ಕಥಂ ವಿದ್ಯಾಮ್? ಪೂರ್ವೋಕ್ತಬುದ್ಧಿಜ್ಞಾನಾದಿಭಾವವ್ಯತಿರಿಕ್ತೇಷು ಕೇಷು ಕೇಷು ಚ ಭಾವೇಷು ಮಯಾ ನಿಯನ್ತೃತ್ವೇನ ಚಿನ್ತ್ಯೋಽಸಿ? ।। ೧೭ ।।

ವಿಸ್ತರೇಣಾತ್ಮನೋ ಯೋಗಂ ವಿಭೂತಿಂ ಚ ಜನಾರ್ದನ  ।

ಭೂಯ: ಕಥಯ ತೃಪ್ತಿರ್ಹಿ ಶೃಣ್ವತೋ ನಾಸ್ತಿ ಮೇಽಮೃತಮ್      ।। ೧೮ ।।

ಅಹಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಭವೋ ಮತ್ತಸ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ (೧೨.೮) ಇತಿ ಸಂಕ್ಷೇಪೇಣೋಕ್ತಂ ತವ ಸ್ರಷ್ಟೃತ್ವಾದಿಯೋಗಂ ವಿಭೂತಿಂ ನಿಯಮನಂ ಚ ಭೂಯೋ ವಿಸ್ತರೇಣ ಕಥಯ । ತ್ವಯೋಚ್ಯಮಾನಂ ತ್ವನ್ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಾಮೃತಂ ಶೃಣ್ವತೋ ಮೇ ತೃಪ್ತಿರ್ನಾಸ್ತಿ ಹಿ  ಮಮಾತೃಪ್ತಿಸ್ತ್ವಯೈವ ವಿದಿತೇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯ: ।। ೧೮ ।।

ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ

ಹನ್ತ ತೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ವಿಭೂತೀರಾತ್ಮನಶ್ಶುಭಾ:  ।

ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತ: ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ನಾಸ್ತ್ಯನ್ತೋ ವಿಸ್ತರಸ್ಯ ಮೇ      ।। ೧೯ ।।

ಹೇ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ! ಮದೀಯಾ: ಕಲ್ಯಾಣೀರ್ವಿಭೂತೀ: ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತಸ್ತೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ । ಪ್ರಾಧನ್ಯಶಬ್ದೇನ ಉತ್ಕರ್ಷೋ ವಿವಕ್ಷಿತ: ಪುರೋಧಸಾಂ ಚ ಮುಖ್ಯಂ ಮಾಮ್ (ಭ.ಗೀ.೧೦.೨೪) ಇತಿ ಹಿ ವಕ್ಷ್ಯತೇ । ಜಗತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟಾ: ಕಾಶ್ಚನ ವಿಭೂತೀರ್ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ, ವಿಸ್ತರೇಣ ವಕ್ತುಂ ಶ್ರೋತುಂ ಚ ನ ಶಕ್ಯತೇ, ತಾಸಾಮಾನನ್ತ್ಯಾತ್ । ವಿಭೂತಿತ್ವಂ ನಾಮ ನಿಯಾಮ್ಯತ್ವಮ್ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಬುದ್ಧ್ಯಾದಯ: ಪೃಥಗ್ವಿಧಾ ಭಾವಾ ಮತ್ತ ಏವ ಭವನ್ತೀತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ, ಏತಾಂ ವಿಭೂತಿಂ ಯೋಗಂ ಚ ಮಮ ಯೋ ವೇತ್ತಿ ತತ್ತ್ವತ: (ಭ.ಗೀ.೧೦.೭) ಇತಿ ಪ್ರತಿಪಾದನಾತ್ । ತಥಾ ತತ್ರ ಯೋಗಶಬ್ದನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ಸ್ರಷ್ಟೃತ್ವಾದಿಕಂ ವಿಭುತಿಶಬ್ದನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ತತ್ಪ್ರವರ್ತ್ಯತ್ವಮಿತಿ ಹ್ಯುಕ್ತಂ ಪುನಶ್ಚ, ಅಹಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಭವೋ ಮತ್ತಸ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ । ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಭಜನ್ತೇ ಮಾಂ ಬುಧಾ ಭಾವಸಮನ್ವಿತಾ: (ಭ.ಗೀ.೧೦.೭) ಇತಿ ।। ೧೯ ।। ತತ್ರ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಪ್ರವರ್ತನರೂಪಂ ನಿಯಮನಮಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಾಯ ಇತೀಮಮರ್ಥಮ್, ಯೋಗಶಬ್ದನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಸ್ರಷ್ಟೃತ್ವಂ ಪಾಲಯಿತೃತ್ವಂ ಸಂಹರ್ತೃತ್ವಂ ಚೇತಿ ಸುಸ್ಪಷ್ಟಮಾಹ –

ಅಹಮಾತ್ಮಾ ಗುಡಾಕೇಶ ಸರ್ವಭೂತಾಶಯಸ್ಥಿತ:  ।

ಅಹಮಾದಿಶ್ಚ ಮಧ್ಯಂ ಚ ಭೂತಾನಾಮನ್ತ ಏವ ಚ    ।। ೨೦ ।।

ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮಮ ಶರೀರಭೂತಾನಾಮಾಶಯೇ ಹೃದಯೇ ಅಹಮಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಿತ: । ಆತ್ಮಾ ಹಿ ನಾಮ ಶರೀರಸ್ಯ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಆಧಾರ:, ನಿಯನ್ತಾ, ಶೇಷೀ ಚ । ತಥಾ ವಕ್ಷ್ಯತೇ, ಸರ್ವಸ್ಯ ಚಾಹಂ ಹೃದಿ ಸನ್ನಿವಿಷ್ಟೋ ಮತ್ತಸ್ಸ್ಮೃತಿರ್ಜ್ಞಾನಮಪೋಹನಂ ಚ (ಭ.ಗೀ.೧೫.೧೫), ಈಶ್ವರಸ್ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಹೃದ್ದೇಶೇಽರ್ಜುನ ತಿಷ್ಠತಿ । ಭ್ರಾಮಯನ್ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಯನ್ತ್ರಾರೂಢಾನಿ ಮಾಯಯಾ ।। (ಭ.ಗೀ.೧೮.೬೧) ಇತಿ। ಶ್ರೂಯತೇ ಚ, ಯ: ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ತಿಷ್ಠನ್ ಸರ್ವೇಭ್ಯೋ ಭೂತೇಭ್ಯೋಽನ್ತರೋ ಯಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ನ ವಿದು: (ಬೃ.೫.೭.೧೫), ಯಸ್ಯ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಶರೀರಂ ಯಸ್ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನ್ಯನ್ತರೋ ಯಮಯತಿ, ಏಷ ತ ಆತ್ಮಾನ್ತರ್ಯಾಮ್ಯಮೃತ: ಇತಿ, ಯ ಆತ್ಮನಿ ತಿಷ್ಠನಾತ್ಮನೋಽನ್ತರೋ ಯಮಾತ್ಮಾ ನ ವೇದ ಯಸ್ಯಾತ್ಮಾ ಶರೀರಂ ಯ ಆತ್ಮಾನಮನ್ತರೋ ಯಮಯತಿ, ಸ ತ ಆತ್ಮಾನ್ತರ್ಯಾಮ್ಯಮೃತ: (ಶತ.೧೪.೫.೩೦) ಇತಿ ಚ। ಏವಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಮಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಿತೋಽಹಂ ತೇಷಾಮಾದಿರ್ಮಧ್ಯಂ ಚಾನ್ತಶ್ಚ  ತೇಷಾಮುತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಿತಿಪ್ರಲಯಹೇತುರಿತ್ಯರ್ಥ: ।।೨೦।।

ಏವಂ ಭಗವತ: ಸ್ವವಿಭೂತಿಭೂತೇಷು ಸರ್ವೇಷ್ವಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಾನಂ ತತ್ತಚ್ಛಬ್ದಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯನಿರ್ದೇಶಹೇತುಂ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯ ವಿಭೂತಿವಿಶೇಷಾನ್ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯೇನ ವ್ಯಪದಿಶತಿ । ಭಗವತ್ಯಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಿತೇ ಹಿ ಸರ್ವೇ ಶಬ್ದಾಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಪರ್ಯವಸ್ಯನ್ತಿ ಯಥಾ ದೇವೋ ಮನುಷ್ಯ: ಪಕ್ಷೀ ವೃಕ್ಷ: ಇತ್ಯಾದಯ: ಶಬ್ದಾ: ಶರೀರಾಣಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯನ್ತಃ ತತ್ತದಾತ್ಮನಿ ಪರ್ಯವಸ್ಯನ್ತಿ । ಭಗವತಸ್ತತ್ತದಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಾನಮೇವ ತತ್ತಚ್ಛಬ್ದಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯ-ನಿಬನ್ಧನಮಿತಿ ವಿಭೂತ್ಯುಪಸಂಹಾರೇ ವಕ್ಷ್ಯತಿ ನ ತದಸ್ತಿ ವಿನಾ ಯತ್ಸ್ಯಾನ್ಮಯಾ ಭೂತಂ ಚರಾಚರಮ್ (೧೦.೩೯) ಇತಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸ್ವೇನಾವಿನಾಭಾವವಚನಾತ್ । ಅವಿನಾಭಾವಶ್ಚ ನಿಯಾಮ್ಯತಯೇತಿ ಮತ್ತಸ್ಸರ್ವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ (೧೦.೮) ಇತ್ಯುಪಕ್ರಮೋದಿತಮ್ ।

ಆದಿತ್ಯಾನಾಮಹಂ ವಿಷ್ಣುರ್ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ರವಿರಂಶುಮಾನ್  ।

ಮರೀಚಿರ್ಮರುತಾಮಸ್ಮಿ ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಮಹಂ ಶಶೀ             ।। ೨೧ ।।

ದ್ವಾದಶಸಂಖ್ಯಾಸಂಖ್ಯಾತಾನಾಮಾದಿತ್ಯಾನಾಂ ದ್ವಾದಶೋ ಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟೋ ವಿಷ್ಣುರ್ನಾಮಾದಿತ್ಯ:, ಸೋಽಹಮ್ । ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ಜಗತಿ ಪ್ರಕಾಶಕಾನಾಂ ಯ: ಅಂಶುಮಾನ್ ರವಿ: ಆದಿತ್ಯಗಣ:, ಸೋಽಹಮ್ । ಮರುತಾಮುತ್ಕೃಷ್ಟೋ ಮರೀಚಿರ್ಯ:, ಸೋಽಹಮಸ್ಮಿ। ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಮಹಂ ಶಶೀ। ನೇಯಂ ನಿರ್ಧಾರಣೇ ಷಷ್ಠೀ, ಭೂತಾನಾಮಸ್ಮಿ ಚೇತನಾ (೧೦.೨೨) ಇತಿವತ್ । ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಂ ಪತಿರ್ಯಶ್ಚನ್ದ್ರ:, ಸೋಽಹಮಸ್ಮಿ।।೨೧।।

ವೇದಾನಾಂ ಸಾಮವೇದೋಽಸ್ಮಿ ದೇವಾನಾಮಸ್ಮಿ ವಾಸವ:  ।

ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಮನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಭೂತಾನಾಮಸ್ಮಿ ಚೇತನಾ        ।। ೨೨ ।।

ವೇದಾನಾಮೃಗ್ಯಜುಸ್ಸಾಮಾಥರ್ವಣಾಂ ಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ: ಸಾಮವೇದ:, ಸೋಽಹಮ್ । ದೇವಾನಾಮಿನ್ದ್ರೋಽಹಮಸ್ಮಿ । ಏಕಾದಶಾನಾಮಿನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಯದುತ್ಕೃಷ್ಟಂ ಮನ ಇನ್ದ್ರಿಯಮ್, ತದಹಮಸ್ಮಿ । ಇಯಮಪಿ ನ ನಿರ್ಧಾರಣೇ । ಭೂತಾನಾಂ ಚೇತನಾವತಾಂ ಯಾ ಚೇತನಾ, ಸೋಽಹಮಸ್ಮಿ ।। ೨೨ ।।

ರುದ್ರಾಣಾಂ ಶಙ್ಕರಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ವಿತ್ತೇಶೋ ಯಕ್ಷರಕ್ಷಸಾಮ್  ।

ವಸೂನಾಂ ಪಾವಕಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಮೇರು: ಶಿಖರಿಣಾಮಹಮ್  ।। ೨೩ ।।

ರುದ್ರಾಣಾಮೇಕಾದಶಾನಾಂ ಶಙ್ಕರೋಽಹಮಸ್ಮಿ । ಯಕ್ಷರಕ್ಷಸಾಂ ವೈಶ್ರವಣೋಽಹಮ್ । ವಸೂನಾಮಷ್ಟಾನಾಂ ಪಾವಕೋಽಹಮ್ । ಶಿಖರಿಣಾಂ ಶಿಖರಶೋಭಿನಾಂ ಪರ್ವತಾನಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಮೇರುರಹಮ್ ।। ೨೩ ।

ಪುರೋಧಸಾಂ ಚ ಮುಖ್ಯಂ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಪಾರ್ಥ ಬೃಹಸ್ಪತಿಮ್  ।

ಸೇನಾನೀನಾಮಹಂ ಸ್ಕನ್ದ: ಸರಸಾಮಸ್ಮಿ ಸಾಗರ:    ।। ೨೪ ।।

ಪುರೋಧಸಾಮುತ್ಕೃಷ್ಟೋ ಬೃಹಸ್ಪತಿರ್ಯ:, ಸೋಽಹಮಸ್ಮಿ, ಸೇನಾನೀನಾಂ ಸೇನಾಪತೀನಾಂ ಸ್ಕನ್ದೋಽಹಮಸ್ಮಿ । ಸರಸಾಂ ಸಾಗರೋಽಹಮಸ್ಮಿ ।। ೨೪ ।।

ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಭೃಗುರಹಂ ಗಿರಾಮಸ್ಮ್ಯೇಕಮಕ್ಷರಮ್  ।

ಯಜ್ಞಾನಾಂ ಜಪಯಜ್ಞೋಽಸ್ಮಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಾಂ ಹಿಮಾಲಯ:        ।। ೨೫ ।।

ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಮರೀಚ್ಯಾದೀನಾಂ ಭೃಗುರಹಮ್ । ಅರ್ಥಾಭಿಧಾಯಿನ: ಶಬ್ದಾ ಗಿರ:, ತಾಸಾಮೇಕಮಕ್ಷರಂ ಪ್ರಣವೋಽಹಮಸ್ಮಿ। ಯಜ್ಞಾನಾಮುತ್ಕೃಷ್ಟೋ ಜಪಯಜ್ಞೋಽಸ್ಮಿ । ಪೂರ್ವಮಾತ್ರಾಣಾಂ ಹಿಮವಾನಹಮ್ ।। ೨೫ ।।

ಅಶ್ವತ್ಥಸ್ಸರ್ವವೃಕ್ಷಾಣಾಂ ದೇವರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ನಾರದ:  ।

ಗನ್ಧರ್ವಾಣಾಂ ಚಿತ್ರರಥ: ಸಿದ್ಧಾನಾಂ ಕಪಿಲೋ ಮುನಿ:              ।। ೨೬ ।।

ಉಚ್ಚೈಶ್ಶ್ರವಸಮಶ್ವಾನಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಮಾಮಮೃತೋದ್ಭವಮ್  ।

ಐರಾವತಂ ಗಜೇನ್ದ್ರಾಣಾಂ ನರಾಣಾಂ ಚ ನರಾಧಿಪಮ್           ।। ೨೭ ।।

ಆಯುಧಾನಾಮಹಂ ವಜ್ರಂ ಧೇನೂನಾಮಸ್ಮಿ ಕಾಮಧುಕ್ ।

ಪ್ರಜನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಕನ್ದರ್ಪ: ಸರ್ಪಾಣಾಮಸ್ಮಿ ವಾಸುಕಿ:             ।। ೨೮ ।।

ಅನನ್ತಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ನಾಗಾನಾಂ ವರುಣೋ ಯಾದಸಾಮಹಮ್  ।

ಪಿತೄಣಾಮರ್ಯಮಾ ಚಾಸ್ಮಿ ಯಮ: ಸಂಯಮತಾಮಹಮ್          ।। ೨೯ ।।

ವೃಕ್ಷಾಣಾಂ ಪೂಜ್ಯೋಽಶ್ವತ್ಥೋಽಹಮ್ । ದೇವರ್ಷೀಣಂ ನಾರದೋಽಹಮ್ । ಕಾಮಧುಕ್ದಿವ್ಯಾ ಸುರಭಿ: । ಜನನಹೇತು: ಕನ್ದರ್ಪಶ್ಚಾಹಮಸ್ಮಿ । ಸರ್ಪಾ: ಏಕಾಶಿರಸ: ನಾಗಾ: ಬಹುಶಿರಸ: । ಯಾದಾಂಸಿ ಜಲವಾಸಿನ:, ತೇಷಾಂ ವರುಣೋಽಹಮ್। ದಣ್ಡಯತಾಂ ವೈವಸ್ವತೋಽಹಮ್ ।। ೨೬,೨೭,೨೮,೨೯ ।।

ಪ್ರಹ್ಲಾದಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ದೈತ್ಯಾನಾಂ ಕಾಲ: ಕಲಯತಾಮಹಮ್  ।

ಮೃಗಾಣಾಂ ಚ ಮೃಗೇನ್ದ್ರೋಽಹಂ ವೈನತೇಯಶ್ಚ ಪಕ್ಷಿಣಾಮ್         ।। ೩೦ ।।

ಅನರ್ಥಪ್ರೇಪ್ಸುತಯಾ ಗಣಯತಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಕಾಲ: ಮೃತ್ಯುರಹಮ್ ।। ೩೦ ।।

ಪವನ: ಪವತಾಮಸ್ಮಿ ರಾಮ: ಶಸ್ತ್ರಭೃತಾಮಹಮ್  ।

ಝಷಾಣಾಂ ಮಕರಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಸ್ರೋತಸಾಮಸ್ಮಿ ಜಾಹ್ನವೀ             ।। ೩೧ ।।

ಪವತಾಂ ಗಮನಸ್ವಭಾವಾನಾಂ ಪವನೋಽಹಮ್ । ಶಸ್ತ್ರಭೃತಾಂ ರಾಮೋಽಹಮ್ । ಶಸ್ತ್ರಭೃತ್ತ್ವಮತ್ರ ವಿಭೂತಿ:, ಅರ್ಥಾನ್ತರಾಭಾವಾತ್। ಆದಿತ್ಯಾದಯಶ್ಚ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾ ಆತ್ಮತ್ವೇನಾವಸ್ಥಿತಸ್ಯ ಭಗವತ: ಶರೀರತಯಾ ಧರ್ಮಭೂತಾ ಇತಿ ಶಸ್ತ್ರಭೃತ್ತ್ವಸ್ಥಾನೀಯಾ: ।। ೩೧ ।।

ಸರ್ಗಾಣಾಮಾದಿರನ್ತಶ್ಚ ಮಧ್ಯಂ ಚೈವಾಹಮರ್ಜುನ  ।

ಅಧ್ಯಾತ್ಮವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ವಾದ: ಪ್ರವದತಾಮಹಮ್       ।। ೩೨ ।।

ಸೃಜ್ಯನ್ತ ಇತಿ ಸರ್ಗಾ:, ತೇಷಾಮಾದಿ: ಕಾರಣಮ್ ಸರ್ವದಾ ಸೃಜ್ಯಮಾನಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ತತ್ರ ತತ್ರ ಸ್ರಷ್ಟಾರೋಽಹಮೇವೇತ್ಯರ್ಥ: । ತಥಾ ಅನ್ತ: ಸರ್ವದಾ ಸಂಹ್ರಿಯಮಾಣಾನಾಂ ತತ್ರ ತತ್ರ ಸಂಹರ್ತಾರೋಽಪ್ಯಹಮೇವ । ತಥಾ ಚ ಮಧ್ಯಂ ಪಾಲನಮ್ ಸರ್ವದಾ ಪಾಲ್ಯಮಾನಾನಾಂ ಪಾಲಯಿತಾರಶ್ಚಾಹಮೇವೇತ್ಯರ್ಥ: । ಜಲ್ಪವಿತಣ್ಡಾದಿ ಕುರ್ವತಾಂ ತತ್ತ್ವನಿರ್ಣಯಾಯ ಪ್ರವೃತ್ತೋ ವಾದೋ ಯ:, ಸೋಽಹಮ್ ।। ೩೨ ।।

ಅಕ್ಷರಾಣಾಮಕಾರೋಽಸ್ಮಿ ದ್ವನ್ದ್ವಸ್ಸಾಮಾಸಿಕಸ್ಯ ಚ  ।

ಅಹಮೇವ ಅಕ್ಷಯ: ಕಾಲ: ಧಾತಾಹಂ ವಿಶ್ವತೋಮುಖ: ।। ೩೩ ।।

ಅಕ್ಷರಾಣಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಅಕಾರೋ ವೈ ಸರ್ವಾ ವಾಕ್ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಸಿದ್ಧಿ: ಸರ್ವವರ್ಣಾನಾಂ ಪ್ರಕೃತಿರಕಾರೋಽಹಂ ಸಾಮಾಸಿಕ: ಸಮಾಸಸಮೂಹ: ತಸ್ಯ ಮಧ್ಯೇ ದ್ವನ್ದ್ವಸಮಾಸೋಽಹಮ್ । ಸ ಹ್ಯುಭಯಪದಾರ್ಥಪ್ರಧಾನತ್ವೇನೋತ್ಕೃಷ್ಟ: । ಕಲಾಮುಹೂರ್ತಾದಿಮಯೋಽಕ್ಷಯ: ಕಾಲೋಽಹಮೇವ । ಸರ್ವಸ್ಯ ಸ್ರಷ್ಟಾ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಶ್ಚತುರ್ಮುಖೋಽಹಮ್ ।। ೩೩ ।।

ಮೃತ್ಯುಸ್ಸರ್ವಹರಶ್ಚಾಹಮುದ್ಭವಶ್ಚ ಭವಿಷ್ಯತಾಮ್  ।

ಕೀರ್ತಿಶ್ಶ್ರೀರ್ವಾಕ್ಚ ನಾರೀಣಾಂ ಸ್ಮೃತಿರ್ಮೇಧಾ ಧೃತಿ: ಕ್ಷಮಾ      ।। ೩೪ ।।

ಸರ್ವಪ್ರಾಣಹರೋ ಮೃತ್ಯುಶ್ಚಾಹಮ್ । ಉತ್ಪತ್ಸ್ಯಮಾನಾನಾಮುದ್ಭವಾಖ್ಯಂ ಕರ್ಮ ಚಾಹಮ್ । ಶ್ರೀರಹಮ್ ಕೀರ್ತಿಶ್ಚಾಹಮ್ ವಾಕ್ಚಾಹಮ್ ಸ್ಮೃತಿಶ್ಚಾಹಮ್ ಮೇಧಾ ಚಾಹಮ್ ಧೃತಿಶ್ಚಾಹಮ್ ಕ್ಷಮಾ ಚಾಹಮ್ ।। ೩೪ ।।

ಬೃಹತ್ಸಾಮ ತಥಾ ಸಾಮ್ನಾಂ ಗಾಯತ್ರೀ ಛನ್ದಸಾಮಹಮ್  ।

ಮಾಸಾನಾಂ ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷೋಽಹಮೃತೂನಾಂ ಕುಸುಮಾಕರ:            ।। ೩೫ ।।

ಸಾಮ್ನಾಂ ಬೃಹತ್ಸಾಮ ಅಹಮ್ । ಛನ್ದಸಾಂ ಗಾಯತ್ರ್ಯಹಮ್ । ಕುಸುಮಾಕರ: ವಸನ್ತ: ।। ೩೫ ।।

ದ್ಯೂತಂ ಛಲಯತಾಮಸ್ಮಿ ತೇಜಸ್ತೇಜಸ್ವಿನಾಮಹಮ್  ।

ಜಯೋಽಸ್ಮಿ ವ್ಯವಸಾಯೋಽಸ್ಮಿ ಸತ್ತ್ವಂ ಸತ್ತ್ವವತಾಮಹಮ್  ।। ೩೬ ।।

ಛಲಂ ಕುರ್ವತಾಂ ಛಲಾಸ್ಪದೇಷ್ವಕ್ಷಾದಿಲಕ್ಷಣಂ ದ್ಯುತಮಹಮ್ । ಜೇತ್ಣಾಂ ಜಯೋಽಸ್ಮಿ । ವ್ಯವಸಾಯಿನಾಂ ವ್ಯವಸಾಯೋಽಸ್ಮಿ। ಸತ್ತ್ವವತಾಂ ಸತ್ತ್ವಮಹಮ್ । ಸತ್ತ್ವಂ ಮಹಾಮನಸ್ತ್ವಮ್ ।। ೩೬ ।।

ವೃಷ್ಣೀನಾಂ ವಾಸುದೇವೋಽಸ್ಮಿ ಪಾಣ್ಡವಾನಾಂ ಧನಞ್ಜಯ:  ।

ಮುನೀನಾಮಪ್ಯಹಂ ವ್ಯಾಸ: ಕವೀನಾಮುಶನಾ ಕವಿ:    ।। ೩೭ ।।

ವಸುದೇವಸೂನುತ್ವಮತ್ರ ವಿಭೂತಿ:, ಅರ್ಥಾನ್ತರಾಭಾವಾದೇವ । ಪಾಣ್ಡವಾನಾಂ ಧನಞ್ಜಯೋಽರ್ಜುನೋಽಹಮ್ । ಮುನಯ: ಮನನೇನಾತ್ಮಯಾಥಾತ್ಮ್ಯದರ್ಶಿನ: ತೇಷಾಂ ವ್ಯಾಸೋಽಹಮ್ । ಕವಯ: ವಿಪಶ್ಚಿತ: ।। ೩೭ ।।

ದಣ್ಡೋ ದಮಯತಾಮಸ್ಮಿ ನೀತಿರಸ್ಮಿ ಜಿಗೀಷತಾಮ್  ।

ಮೌನಂ ಚೈವಾಸ್ಮಿ ಗುಹ್ಯಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾನವತಾಮಹಮ್        ।। ೩೮ ।।

ನಿಯಮಾತಿಕ್ರಮಣೇ ದಣ್ಡಂ ಕುರ್ವತಾಂ ದಣ್ಡೋಽಹಮ್ । ವಿಜಿಗೀಷೂಣಾಂ ಜಯೋಪಾಯಭೂತಾ ನೀತಿರಸ್ಮಿ । ಗುಹ್ಯಾನಾಂ ಸಂಬನ್ಧಿಷು ಗೋಪಾನೇಷು ಮೌನಮಸ್ಮಿ । ಜ್ಞಾನವತಾಂ ಜ್ಞಾನಂ ಚಾಹಮ್ ।। ೩೮ ।।

ಯಚ್ಚಾಪಿ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಬೀಜಂ ತದಹಮರ್ಜುನ  ।

ನ ತದಸ್ತಿ ವಿನಾ ಯತ್ಸ್ಯಾನ್ಮಯಾ ಭೂತಂ ಚರಾಚರಮ್       ।। ೩೯ ।।

ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಸರ್ವಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತಾನಾಂ ತತ್ತದವಸ್ಥಾಬೀಜಭೂತಂ ಪ್ರತೀಯಮಾನಮಪ್ರತೀಯಮಾನಂ ಚ ಯತ್, ತದಹಮೇವ। ಭೂತಜಾತಂ ಮಯಾ ಆತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಿತೇನ ವಿನಾ ಯತ್ಸ್ಯಾತ್, ನ ತದಸ್ತಿ । ಅಹಮಾತ್ಮಾ ಗುಡಾಕೇಶ ಸರ್ವಭೂತಾಶಯಸ್ಥಿತ: (೨) ಇತಿ ಪ್ರಕ್ರಮಾತ್, ನ ತದಸ್ತಿ ವಿನಾ ಯತ್ಸ್ಯಾನ್ಮಯಾ ಭೂತಂ ಚರಾಚರಮ್ ಇತ್ಯತ್ರಾಪ್ಯಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಾನಮೇವ ವಿವಕ್ಷಿತಮ್। ಸರ್ವಂ ವಸ್ತುಜಾತಂ ಸರ್ವಾವಸ್ಥಂ ಮಯಾ ಆತ್ಮಭೂತೇನ ಯುಕ್ತಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥ: । ಅನೇನ ಸರ್ವಸ್ಯಾಸ್ಯ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯನಿರ್ದೇಶಸ್ಯಾತ್ಮತಯಾವಸ್ಥಿತಿರೇವ ಹೇತುರಿತಿ ಪ್ರಕಟಿತಮ್ ।। ೩೯ ।।

ನಾನ್ತೋಽಸ್ತಿ ಮಮ ದಿವ್ಯಾನಾಂ ವಿಭೂತೀನಾಂ ಪರನ್ತಪ   ।

ಏಷ ತೂದ್ದೇಶತ: ಪ್ರೋಕ್ತೋ ವಿಭೂತೇರ್ವಿಸ್ತರೋ ಮಯಾ    ।। ೪೦ ।।

ಮಮ ದಿವ್ಯಾನಾಂ ಕಲ್ಯಾಣೀನಾಂ ವಿಭೂತೀನಾಮನ್ತೋ ನಾಸ್ತಿ ಏಷ ತು ವಿಭೂತೇರ್ವಿಸ್ತರೋ ಮಯಾ ಕೈಶ್ಚಿದುಪಾಧಿಭಿ: ಸಂಕ್ಷೇಪತ: ಪ್ರೋಕ್ತ: ।। ೪೦ ।।

ಯದ್ಯದ್ವಿಭೂತಿಮತ್ಸತ್ತ್ವಂ ಶ್ರೀಮದುರ್ಜಿತಮೇವ ವಾ  ।

ತತ್ತದೇವಾವಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಮಮ ತೇಜೋಂಽಶಸಂಭವಮ್           ।। ೪೧ ।।

ಯದ್ಯದ್ವಿಭೂತಿಮದಿಶಿತವ್ಯಸಂಪನ್ನಂ ಭೂತಜಾತಂ ಶ್ರೀಮತ್ಕಾನ್ತಿಮತ್, ಧನಧಾನ್ಯಸಮೃದ್ಧಂ ವಾ, ಊರ್ಜಿತಂ ಕಲ್ಯಾಣಾರಮ್ಭೇಷು ಉದ್ಯುಕ್ತಮ್ ತತ್ತನ್ಮಮ ತೇಜೋಂಽಶಸಂಭವಮಿತ್ಯವಗಚ್ಛ । ತೇಜ: ಪರಾಭಿಭವನಸಾಮರ್ಥ್ಯಮ್, ಮಮಾಚಿನ್ತ್ಯಶಕ್ತೇರ್ನಿಯಮನ-ಶಕ್ತ್ಯೇಕದೇಶಸ್ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥ: ।। ೪೧ ।।

ಅಥ ವಾ ಬಹುನೈತೇನ ಕಿಂ ಜ್ಞಾನೇನ ತವಾರ್ಜುನ  ।

ವಿಷ್ಟಭ್ಯಾಹಮಿದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮೇಕಾಂಶೇನ ಸ್ಥಿತೋ ಜಗತ್       ।। ೪೨ ।।

ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಸೂಪನಿಷತ್ಸು ……..ವಿಭೂತಿವಿಸ್ತರಯೋಗೋ ನಾಮ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯ: ।। ೧೦।।

ಬಹುನಾ ಏತೇನ ಉಚ್ಯಮಾನೇನ ಜ್ಞಾನೇನ ಕಿಂ ಪ್ರಯೋಜನಮ್ । ಇದಂ ಚಿದಚಿದಾತ್ಮಕಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗತ್ಕಾರ್ಯಾವಸ್ಥಂ ಕಾರಣಾವಸ್ಥಂ ಸ್ಥೂಲಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಚ ಸ್ವರೂಪಸದ್ಭಾವೇ, ಸ್ಥಿತೌ, ಪ್ರವೃತ್ತಿಭೇದೇ ಚ ಯಥಾ ಮತ್ಸಙ್ಕಲ್ಪಂ ನಾತಿವರ್ತೇತ, ತಥಾ ಮಮ ಮಹಿಮ್ನೋಽಯುತಾಯುತಾಂಶೇನ ವಿಷ್ಟಭ್ಯಾಹಮವಸ್ಥಿತ: । ಯಥೋಕ್ತಂ ಭಗವತಾ ಪರಾಶರೇಣ, ಯಸ್ಯಾಯುತಾಯುತಾಂಶಾಂಶೇ ವಿಶ್ವಶಕ್ತಿರಿಯಂ ಸ್ಥಿತಾ (ವಿ.ಪು.೧.೯.೫೩) ಇತಿ ।। ೪೨ ।।

।। ಇತಿ ಶ್ರೀಭಗವದ್ರಾಮಾನುಜವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯೇ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯ: ।। ೧೦।।