॥ श्रीमद्रहस्यत्रयसारे चरमश्लोकाधिकारः ॥ (Continued)

29.71 *सुदुष्करेण शोचेद्यो येनयेनेष्टहेतुना ।
स स तस्याहमेवेति चरमश्लोकसंग्रहः ॥ *

இத்தாலே என் சொல்லிற்றாயிற்றென்னில்; ‘‘यद्येनकामकामेन न साध्यं साधनान्तरैः । मुमुक्षुणा यत्साङ्ख्येन योगेन न च भक्तितः ॥ प्राप्यते परमं धाम यतो नावर्तते यतिः । तेन तेनाख्यते तत्तन्न्यासेनैव महामुने ॥ परमात्मा च तेनैव साध्यते पुरुषोत्तमः’’(அஹிர்புத்ந்யஸம்ஹிதை 37-25) என்கிற கட்டளையிலே தனக்கभिमतங்களாயிருப்பதேதேனுமொரு फलங்களைப் பற்ற அவற்றுக்கு अनुगुणமாகத் தனித்தனியே शास्त्रங்களாலே विधिக்கப் பட்ட उपायங்களில் ज्ञानभावத்தாலேயாதல், ज्ञानமுண்டாயிருக்க शक्त्यभावத் தாலேயாதல், இவையிரண்டுமுண்டாயிருக்க विळंबाक्षमत्वத்தாலேயாதல் शोकिத்தவधिकारिயைப்பற்ற அவ் उपायங்களொன்றிலும் நீ யலையவேண்டா; அவை தனித்தனியே தரும் फलங்களுக்கெல்லாம் प्रपत्तिवशीकृतனான நானொருவனுமே யமையுமென்று சொல்லிற்றாயிற்று. பல औषधங்கள் தரவல்ல आरोग्यத்தை யெல்லாம் இஸ் सिद्धौषधமொன்றுமே
29.72 தரவற்றாகையாலே நீ औषधान्तरங்களுக்கலமரவாதேயிந்த औषधமொன்றையுமே उपजीविக்கவமையும்; இதுவுனக்கந்த औषधங்களாலே கழிக்கப்படும் व्याधिகளெல்லாத்தையுங் கழிக்கும்; உனக்குப் பின்பு सर्वभोगங்களையும் भुजिக்கலாம்; நீ आरोग्यத்தையும் भोगங்களையுமிழக்கிறோமென்று வெறுக்க வேண்டாவென்று சொல்லுமாப்போலே யிருக்கிறது இச் चरमश्लोकம். सर्वशब्दप्रतिसंबन्धिயான வேकशब्दம் सिद्धोपायप्राधान्यத்தாலே शरण्यனை विशेषिத்துக் கொண்டு நின்றாலும் ‘‘न्यासेनैव’’ என்கிறபடியே प्रपत्तिயொன்றுமே सर्वधर्मान्तरस्थानத்திலும் विधिக்கப்படுகிறதென்று फलिக்கும். இத்தால் त्रिवर्गार्थिகளும் இப் भगवत्प्रपत्ति பண்ணலாமென்றதாயிற்று. அப்போது ‘‘त्वयापि प्राप्तमैश्वर्यं यतस्सन्तोषयाम्यहम् । नाहमाराधयामि त्वां तव बद्धोऽयमञ्जलिः’’(விஷ்ணுதர்மம் 2-14), ‘‘स त्वं प्रहर वा मा वा मयि व्रजं पुरन्दर । नाहमुत्सृज्य गोविन्दमन्यमाराधयामि भो’’(விஷ்ணுதர்மம் 8-28) इत्यादिகளிற்படியே
29.73 नित्यनैमित्तिकங்களில் विशेषणणமாய்ப் புகுமளவொழிய மற்றும் सर्वावस्थैயிலும் देवतान्तरस्पर्शமற்றிருக்கை उचितம். मोक्षத்துக்குपायान्तरार्थिகளாய் उपायविरोधिகளைக் கழிக்கவேண்டுவார்க்கும் இப் प्रपत्ति प्राप्तिविरोधिயைக் கழிக்க வேண்டுவார்க்குமிப் प्रपत्तिதானே யமையுமென்று प्रपत्तिயினுடைய सकलाभिमतसाधनत्वமிங்கே சொல்லிற்றாயிற்று. இதில் प्रपत्ति उपायविरोधिயைக் கழிக்குங்கட்டளையை श्रीगीताभाष्यத்தில் द्वितीययोजனையிலே யருளிச்செய்தார். प्राप्तिविरोधिயைக் கழிக்குங்கட்டளையை गद्यத்திலே யருளிச்செய்தார். இவை யிரண்டிடத்திலுமொன்றையनादरिத்தொன்றை யருளிச்செய்தபடியன்று. இரண்டிடமும் सर्वाभिमतसाधनமான இவ்வுपायத்தின் प्रभावத்துக்கு उदाहरणपरம். प्रणवம் मन्त्रान्तरத்தில் प्रवेशिத்து நின்று स्वतन्त्रமாயும் நிற்குமாப்போலே இப் प्रपत्ति अधिकारिविशेषத்திலே भक्त्यङ्गமுமாய் अधिकार्यन्तरத்திலே स्वतन्त्रமுமாயிருக்கை वचनबलத்தாலே सिद्धம்.
29.74 இப்படி नियताधिकारமாக भक्तिप्रपत्तिகள் विकल्पिத்து நிற்கிற நிலை “रमया वापि प्रपत्त्या वा महामत’’() इत्यादिகளிலே प्रसिद्धம். ஆகையால் “ज्ञानेन वा मोक्षं गङ्गायां मरणेन वा । प्रणामाद्वापि सुकृताद्भक्त्या वा लभते नर’’() इत्यादिகளிலே साक्षादुपायத்தோடே கூட परंपरोपायங்களை யெடுத்ததுவும் அவற்றினுடைய प्राशस्त्यातिशयந் தோற்றுகைக்காக வத்தனை.
29.75 *प्राप्यस्यैव प्रापकत्वं स्वप्राधान्यनिवारणम् ।
प्रपत्तेर्व्याजमात्रत्वमन्योपायैरनन्वयः ॥
तदङ्गैरप्यसंबन्धस्सर्वसाध्येष्वभिन्नता ।
इत्थमर्थाष्षडाचार्यैरेकशब्दस्य दर्शिताः ॥
केचित्त्विहैकशब्दार्थं शरण्यैक्यं प्रचक्षते ।
विशिनष्टि तथापि श्रीर्गुणविग्रहवत् प्रभुम् ॥
ईश्वरी सर्वभूतानामियं भगवतः प्रिया ।
संश्रितत्राणदीक्षायां सहधर्मचरी स्मृता ॥
29.76 एकं जगदुपादानमित्युक्तेऽपि प्रमाणतः ।
यथापेक्षितवैशिष्ट्यं तथात्रापि भविष्यति ॥
एकोपास्तिविधानेऽपि गुणादीनां यथान्वयः । तथैकशरणव्रज्याविधानेऽप्यनुमन्यताम् ॥
यथा गुणादिवैशिष्टे सिद्धोपायैक्यमक्षतम् ।
एवं पत्नीविशिष्टत्वेऽप्यभीष्टं शास्त्रचक्षुषाम् ॥ प्रभाप्रभावतोर्यद्वदेकोक्तावितरान्वयः ।
एवमन्यतरोक्तौ स्यात्सहवृत्त्यभिधानतः ॥
29.77 स्मरन्ति चैनां मुनयस्संसारार्णवतारिणीम् । ऊचतुस्स्वयमप्येतस्सात्वतादिषु तावुभौ ॥
उपायोपेयदशयोर्द्वयेऽपि श्रीस्समन्विता ।
इष्टा च शेषिणी द्वंद्वे शेषवृत्तिर्यथोचिता ॥ अतोऽनन्यपरानेकश्रुतिस्मृत्यनुसारतः ।
पत्नीविशिष्ट एवैकः प्रपत्तव्य इहोदितः ॥ *
29.78 இங்குற்றை शरणशब्दத்துக்கும் द्वयाधिकारத்திற் சொன்ன பொருளையनुसन्धिத்துக்குகொள்வது. இந்த शरणवरणம் अर्जुनனைக்குறித் துपदेशिக்கப் பட்டதே யாகிலும் ‘‘अनालोचितविशेषाशेषलोकशरण्य’’(ஶரணாகதிகத்யம்) என்கிறபடியே सर्वविषयமென்னுமிடம் श्वेताश्वतरश्रुतिप्रसिद्धம். ‘‘कृष्णं धर्मं सनातनं’’(பாரதம் ஆரண்யபர்வம் 71-123), ‘‘शरण्यं शरणं च त्वां’’(ராமாயணம் யுத்தகாண்டம் 120-18), ‘‘योगो योगविदां नेता’’(ஸ்ரீவிஷ்ணுஸஹஸ்ரநாமம்), ‘‘अमृतं साधनं साध्य’’(விஷ்ணுதர்மம் 72-4) मित्यादिகளிலும் सङ्कोचமில்லாமையாலே सर्वविषयत्वம் विवक्षितம். இப்படியிவன் शरणமாக वरणीयனாம்போதைக்குத் தானनन्यशरणனாகையே வேண்டுவது. ‘‘व्रज’’ என்கிற शब्दமும் ‘‘प्रपद्ये’’ என்கிறவிடத்திலறுதியிட்ட सपरिकरात्मनिक्षेपத்தையே சொல்லுகிறது. அவ்விடமनुष्ठाताவினுடைய अनुसन्धानமானபடியாலே उत्तमனாயிற்று. இவ்விடம் ‘‘शिष्यस्तेऽहं शाधि मां’’(கீதை 2-7) என்றभिमुखனாக
29.79 நின்றவனைக் குறித்து विधिக்கிறதாகையாலே मध्यमனாயிற்று. இவ்வாनुकूल्यसङ्कल्पाद्यङ्गान्तरங்களுமிங்கே सूचितமானபடியை द्वयத்திற்போலே उचितपदங்களிலே கண்டுகொள்வது. 101‘‘सकृत्कृतश्शास्त्रार्थः’’() என்கிற निर्णयத்துக்கு
उपासनத்திற்போலே இங்காवृत्तिவேண்டும்படி अपवादமில்லை. இவ்வर्थம் 102‘‘सकृदेव प्रपन्नाये’’(ராமாயணம் யுத்தகாண்டம் 18-33) त्यादि वचनத்தாலும் सुप्रतिष्ठितம். இப்படி महोदारனான सर्वशक्तिபக்கலிலே भरन्यासம் பண்ணுமவனுக்கு स्वाभिप्रायविशेषமொழிய फलविळंबத்துக்கு हेतुவில்லை. ஆகையாலே இந் न्यासविद्यैக்கு प्रारब्ध निवर्तकत्वம் विशेषமாகிறது.
29.80 இவ்விடத்திலே சிலர் स्वतन्त्रனைக் குறித்தன்றோ வொன்றை विधिப்பது; अत्यन्तपरतन्त्रனாக अध्यात्मशास्त्रங்களிலும் मूलमन्त्रादिகளிலும் शिक्षितனான अधिकारिயைக் குறித்து ‘‘व्रज’’ என்றொரு कर्तव्यத்தை विधिக்கும்படி யென் னென்று சொல்லுவர்கள். இது पारतन्त्र्यकाष्ठैயைப் परामर्शिயாமற்சொன்ன படி. எங்ஙனேயென்னில்; ‘‘कर्ता शास्त्रार्थवत्वात्’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 2-3-33.
), ‘‘परात्तु तच्छ्रुतेः’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 2-3-40) என்று वेदान्तத்திலறுதியிட்டபடியே இவனுக்கு भगवदधीनकर्तृत्वமுண்டாகையாலே இவனைப்பற்ற विधिக்கக் குறையில்லை. अचिத்துக்கள் शब्दादिகளை ईश्वरனுண்டாக்கச் சுமக்கிறாப்போலே இவ்வளவு स्वातन्त्र्यத்தை யெடுத்துச் சுமக்கையுமிவனுக்கு भगवत्पारतन्त्र्यकाष्ठैயிருந்தபடி. இவனுக்கொருவழி யாலும் कर्तृत्वமில்லையென்னில்; प्रकृत्यविद्यादिகளுக்கு कर्तृत्वஞ்சொல்லுகிற
29.81 सिद्धान्ततुल्यமாம். कर्तृत्वம் स्वाधीनமென்னில்; सर्वात्मनियन्ता வொருவ னென்கிற अर्थங்கிடையாமையாலே निरीश्वरसिद्धान्तப்படியாம். ईश्वराधीनமாக வரும் कर्तृत्वந்தானும் ज्ञातृत्वमात्रமென்னில்; पुरुषार्थसंपादनरुचिயும் तदुपाय प्रवृत्तिயும் தவிரப் प्रसङ्गिக்கும். ज्ञानமும் அதினவस्थाविशेषமான इच्छैயுமே யுள்ளது. வேறொரு व्यापारமில்லையென்னிலும்; दृष्टादृष्टार्थங்களான வொருपायங்களையும் स्वयंप्रयोजनமான कैङ्कर्यங்களையுமनुष्ठिக்க விரகில்லை. ஆகையால் ज्ञानचिकीर्षाप्रयत्नங்கள் மூன்றும் आत्माவுக்கு உண்டு. இதில் चिकीर्षाप्रयत्नங்கள் ज्ञानத்தினுடைய अवस्थाविशेषங்களென்னுமிடத்தை वेदार्थसंग्रहத் திலருளிச்செய்த
29.82 लाघवयुक्तिயாலே கண்டுகொள்வது. क्रियाश्रयत्वरूपமான कर्तृत्वம் चेतनाचेतनसाधारणம்; प्रयत्नाश्रयत्वरूपமான कर्तृत्वம் चेतनैकान्तம். प्रयत्नமாவது शरीरादिप्रेरणहेतुவான बुद्धिविशेषம். ज्ञानमात्रத்துக்காश्रयமானபோதும் भोगमात्रத்துக்காश्रयமானபோதும் क्रियाश्रयत्वमात्रமான सामान्य कर्तृत्वமே யுள்ளது. ஒன்றைத் தன் बुद्धिயாலே उत्पादिக்கும்போது प्रयत्नाश्रयत्वरूपமான कर्तृत्वம். இப்படிப்பட்ட कर्तृत्वம் कैङ्कर्यमात्रத்திலே யென்கையுமுचितமன்று. அங்கும் भगवत्प्रीतिயென்றொரு प्रयोजनத்தை उद्देशिத்துपायानुष्ठानம் பண்ணினானாயிறே யிருப்பது.
29.83 ஆனபின்பு कर्तृत्वத்தில் बन्धहेतुவான आकारமே त्याज्यம். அதெ தென்னில்; ईश्वरன் கொடுத்த ज्ञानशक्त्यादिகளையும் करणकळेबरादिகளயுங் கொண்டு அவன் प्रेरकனுமாய் धारकனுமாய் फलिயுமாய்க்கொண்டு सहकरिக்கப் प्रवर्तिக்கிற தன்னையிதுக்கு विपरीतமாக अनुसन्धिத்திருக்கையும் இவ்வनुसन्धानத்தில் திருத்தமுண்டேயாகிலும் இதிலே प्रयोजनान्तरத்தை யிடுக்கி अनुष्ठिக்கையும் बन्धकம். भक्तिप्रपत्तिகள் தானும் प्रयोजनान्तरपरனுக்கு बन्धकமாயிறே யிருப்பது. ஆகையால் स्वाभाविककैङ्कर्यार्थिயாய் अनन्यप्रयोजनனாயிருக்குமவனுக்கும் फलदशैயில் कर्तृत्वம் போலே उपायदशैயில் कर्तृत्वமும் विरुद्धமன்று. फलदशैயில் विविधविचित्रकैङ्कर्यकर्तृत्वம் केवलमीश्वरेच्छावैचित्रिயோடே பொருந்தின स्वेच्छैயாலேயாயிருக்கும். संसारदशैயிலுள்ள कर्तृत्वமெல்லாம் कर्मानुरूपமாக ईश्वरன் परिणमिப்பித்த सत्वरजस्तमस्सुக்களை उपाधिயாகக்கொண்டு बहुविधமாயிருக்கும். இதில் रजस्साலும் तमस्साலும் प्रयोजनान्तरसङ्गहेतुவான सत्त्वத்தாலும்வரும் कर्तृत्वம் बन्धकம். भगवत्प्राप्तिயிலே सङ्गத்தைப் புணர்க்கும் प्रकृष्टसत्वविशेषமடியாக வரும் कर्तृत्वம் मोक्षकारणம்.
29.84 இக் गुणत्रयத்தோடு துவக்கற்றிருக்கும் मुक्तदशैயில் कर्तृत्वம். இப்படி யிருக்கையால் आत्माவுக்கு कर्तृत्वமில்லையென்கிற वाक्यங்களுக்கும் कर्तृत्वமுண்டென்கிற वाक्यங்களுக்கும் विषयव्यवस्थैயுண்டாகையாலே विरोधமில்லை. அதெங்ஙனே யென்னில்; कर्तृत्वமில்லை யென்கிற वाक्यங்கள் ईश्वराधीनமாயும் तदायत्तप्रकृतिगुणाधीनமாயும் வரும் कर्तृत्वத்தை निरपेक्षமென்று நினைக்கலாகா தென்கிறன. कर्तृत्वமுண்டென்கிற वाक्यங்கள் ईश्वरेच्छादिகளடியாகவே வந்த ज्ञानத்துக்கும் तद्विशेषங்களான चिकीर्षा प्रयत्नங்களுக்குமிவனே आश्रयமென்னுமிடத்தைச் சொல்லுகிறன. இந் निष्कर्षप्रकारத்தை ‘‘शरीरवाङ्मनोभिर्यत्’’ என்று ‘‘दैवञ्चैवात्र पञ्चमं’’ என்று पुरुषोत्तमனைச் சொல்லுகிறது. இவன் ஜீவனையொரு कार्यத்தில் प्रवर्तिப்பிக்கும்போது இக் कार्यத்தைப்பற்ற कारयिताவென்று சொல்லப்படும், தானே प्रवर्तिக்கும் फलप्रदानादिகளிலும் सृष्ट्यादिகளிலும் कर्ताவென்று சொல்லப்படும், ஒன்றிலே प्रवृत्तனான चेतनனை விலக்காதவளவில்
29.85 उपेक्षकன்; அப்போதிசைந்திருக்கையாலே अनुमन्ता; இளந்தலை சுமக்குமவனுக்கு प्रबलன் பெருந்தலை சுமக்குமாப்போலே கூடப் प्रवर्तिக்கையாலே सहकारि । सृष्ट्यादिகளில் देवमनुष्यादिवैषम्यம் जीवकर्मविशेषोपाधिकமாகையாலே 105‘‘चातुर्वर्ण्यं मया सृष्टं गुणकर्मविभागशः । तस्य कर्तारमपि मां विद्ध्यकर्तारमव्ययं’’(கீதை 4-13) என்று ईश्वरனுக்கு कर्तृत्वनिषेधம் பண்ணுகிறது. இப்படி सर्वविषयसाधारण कर्तृत्वமுடைய ईश्वरனடியாக ஜீவனுக்கு स्वबुद्धिपूर्वप्रवृत्ति शक्तिरूपமான नियोगयोग्यत्वம் सिद्धமாகையாலே இங்கு ‘‘व्रज’’ என்று विधिக்கக்குறையில்லை. இப்படி भक्त्यादिகள் போலே शरणागति धर्मமும் कर्तव्यமாக विधिக்கப்படுகையால் ’’தன்னால் வரும் நன்மை விலைப்பால் போலே, ईश्वरனால் வரும் நன்மை முலைப்பால்போலே’’ என்று பிள்ளான் வாर्तैக்கு भक्तिप्रपत्त्यादिகளெல்லாம் அவனாலே வருகிறதென்று நினைக்கவேணுமென்று தன்னுடைய पराधीनकर्तृत्वத்திலே तात्पर्यம்.
29.86 *अन्यविश्वाससिद्ध्यर्थं भक्त्युपायविधिं वदन् ।
सर्वशास्त्रेष्वविश्वासमाधत्ते मुखभेदतः ॥
मद्योपहतपात्रस्थतीर्थदृष्टान्तवर्णनम् ।
अहङ्कारान्वये तु स्यात् प्रपत्तावपि भक्तिवत् ॥ *
29.87 ஆகையால் ‘‘प्रसीद मद्वृत्तमचिन्तयित्वे’’(ஆளவந்தார் ஸ்தோத்ரம் 65) त्यादिகள் முன்பு தான் பண்ணின प्रपत्तिக்கு क्षमै கொள்ளுகிறபடி யென்று சிலர் சொல்லுமதுவும் अहङ्कारस्पर्शादिशङ्कैயைப் பற்றவாமத்தனை. அல்லது यथाशास्त्रமनुष्ठिத்த प्रपत्ति अपराधமாய் அதுக்கு क्षमै கொள்ளுகிறபடியன்று. அப்படியாகில் ‘‘पितामहं नाथमुनिं विलोक्य प्रसीद’’ என்கிற पूर्वाचार्यपुरस्कारादिகளும் தான் செய்கிறதாகையாலே இதுக்கு क्षमै கொள்ளவேண்டியनवस्थैயாம். இது स्वपरनिर्वाहकமாகில் இதுபோலே முன்பு பண்ணின प्रपदनமும் स्वपरनिर्वाहकமென்னலாம். இங்கு சொல்லும் कुतर्कங்களாலே पूर्वர்கள் பண்ணின प्रपत्तिயுமपराधமாயறு கையாலே पूर्वர்களை முன்னிடவுமொண்ணாதொழியும்.
29.88 ஆகையால் இஸ் स्तोत्रத்தில் आद्यन्तங்களில் பண்ணின आचार्य पुरस्कारம் இங்கருளிச்செய்கிற प्रपत्तिக்கपेक्षितமாயாதல் वैकल्य परिहारार्थமாயாதல் उपयुक्तமாய் வந்ததித்தனை. இவ்வாचार्यपुरस्कारத்திற்போலே प्रपत्त्यादिகளிலும் पराधीनकर्तत्वம் दोषமன்று. இப்படி पराधीनकर्तृत्वம் प्रामाणिकமாகையாலே आत्माவுக்கு कर्तृत्वமில்லாமையாலே स्वरूपந்தெளிந்தவனை निषिद्धकर्मங்களொன்றும் लेपिயாதென்கிற पक्षமும் निरस्तம். मुमुक्षुவுக்குச் சொன்ன बाल्यம் बालकृत्यங்களான कामचारादिகளன்று. स्वमाहात्म्यानाविष्कारमात्रமென்னுமிடம் ‘‘अनाविष्कुर्वन्ननन्वयात्’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 3-3-49) என்கிற सूत्रத்திலே समर्थितம். ‘‘अनिष्टमिष्टं मिश्रञ्च’’(கீதை 18-12), ‘‘यस्य नाहङ्कृतो भाव’’(கீதை 18-17) इत्यादिवचनங்கள் बुद्धिपूर्वोत्तराघविषयங்களன் றென்னுமிடம் बहुशास्त्रविरोधம் வாராமைக்காக भाष्यादिகளிலே समर्थिக்கப் பட்டது. ‘‘हत्वापि’’ என்றதுவும் धर्मयुद्धादिविषयம்.
29.89 *उपभुक्तौषधन्यायादुत्तरापथ्यमर्दनम् ।
अनन्यपरनिर्बाधश्रुतिस्मृतिशतैर्हतम् ॥ *

मन्वादिகளும் ‘‘जीवितात्ययमापन्नो योऽन्नमत्ति यतस्ततः । आकाश इव पङ्केन न स पापेन लिप्यते’’(மநுஸ்ம்ருதி 6-194), ‘‘प्राणसंशयमापन्नो योऽन्नमत्ति यतस्ततः । लिप्यते न स पापेन पद्मपत्रमिवांभसा’’() என்று नियमिத்தார்கள்.

இது ब्रह्मவித்துக்கும் तुल्यமென்னுமிடம் ‘‘सर्वान्नानुमतिश्च प्राणात्यये तद्दर्शनात्’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 3-4-27) என்கிற सूत्रத்திலே दृष्टान्तरूपेण साधितமாயிற்று. ஆகையால் कर्तृत्वமாत्माவுக்கில்லையென்றாதல் पारतन्त्र्यज्ञानमात्रத்தைக்கொண்டாதல்
29.90 बुद्धिपूर्वोत्तराघமொருபடிக்கும் लेपिயாதென்கையுமித்தைப்பற்ற पुनः प्रपदनம் வேண்டாவென்கையும் परपक्षமாம். இவ்விடத்திலே சிலர் ‘‘व्रजे’’ त्यादि-विधिகளை अन्यपरங்களாக்கி 113‘‘योऽन्यथा सन्तमात्मानमन्यथा प्रतिपद्यते । किन्तेन न कृतं पापं चोरेणात्मापहारिणा’’(பாரதம் உத்யோகபர்வம் 42-35), 114‘‘यमो वैवस्वतो राजा यस्तवैष हृदि स्थितः । तेन चेदविवादस्ते मा गङ्गां मा कुरून् गमः’’(மநுஸ்ம்ருதி 8-92), 115‘‘आत्मदास्यं हरेस्स्वाम्यं स्वभावञ्च सदा स्मरे’’(விஷ்ணுதத்வம்) त्यादिகளில் तात्पर्यगतिகளையும் परामर्शिயாதே இவற்றைக்கொண்டு शास्त्रजन्यसंबन्धज्ञानமொழிய வேறு मुमुक्षुவுக்கनुष्ठेयமாயிருப்பதொரு उपायமில்லை யென்பர்கள். இது भक्तिप्रपत्त्यादिविधिस्वारस्यविरुद्धம். रागप्राप्तश्रवणमननங்களாலே सिद्धமான शास्त्रजन्यज्ञानத்தை विधिக்கவும் வேண்டா. अविधेयज्ञानத்தை मोक्षसाधनமாகச் சொல்லுவார்க்கு विधिविरोधादिदोषங்களும் வருமென்று साधिத்ததிறே. ஆனபின்பு सर्वविद्यानिष्ठரான मुमुक्षुக்களுக்கும் பொதுவாய்
29.91 परंपरयोपकारकமான जीवपरमात्म संबन्धज्ञानம் शास्त्रத்தாலே பிறந்தவனுக்கு நம்முடைய स्वामिயாய் निरतिशयभोग्यனான श्रियःपतिயை प्रापिக்கைக்கு விரகெதென்கிற उपायाकांक्षै பிறந்தவளவில் இங்கே யவ்வோ अधिकारिविशेषानुरूपமாக विधिக் கப்படுகிற ज्ञानान्तरங்கள் भक्तिप्रपत्तिகள். அவற்றில் प्रपत्तिயாவது ‘‘यत्संरक्ष्यतयार्प्यत’’(அஹிர்புத்ந்யஸம்ஹிதை 52-35) इत्यादिகளிற்படியே सपरिकरமான स्वरक्षाभरसमर्पणம். இது संबन्धानुसन्धानगर्भமாகவேணுமென்கைக்காக संबन्धज्ञानம் प्रपत्तिயென்று சொன்னார்களத்தனை. இப் भरन्यासरूपप्रपत्तिயின் स्वरूपपरिकराधिकारादिகளை முன்பே பரக்கச் சொன்னோம்.

சாதனமு நற்பயனு நானே யாவன்
சாதகனு மென்வசமா யென்னைப் பற்றும்
சாதனமுஞ் சரணநெறி யன்றுமக்குச்
சாதனங்களிந்நிலைக்கோரிடையினில்லா வேதனைசேர் வேறங்கமிதனில் வேண்டா வேறெல்லா நிற்குநிலை நானே நிற்பன்
தூதனுமா நாதனுமா மென்னைப் பற்றிச்
சோகந்தீரென வுரைத்தான் சூழ்கின்றானே. // 43 //
29.92 இப்படி पूर्वार्धத்தாலே ஓரधिकारिविशेषத்துக்கு द्वयத்தில் अनुसन्धेयமாய் सर्वधर्मங்களுக்குமுள்ள प्रभावத்தையும் அவற்றுக்கில்லாத स्वासाधारणप्रभावத்தையுமுடைத்தான सकृत्कर्तव्योपायविशेषத்தை अधिकारनैरपेक्ष्यादिविवरणपूर्वकமாக विधिத்து उत्तरार्धத்தாலே द्वयத்திலுत्तरखण्डத்தில் फलத்தை नमश्शब्दसंक्षिप्तानिष्ट निवृत्तिविवरणमुखத்தாலே யருளிச்செய்கிறான். இங்கு
29.93 पूर्वार्धத்தாலே अधिकारिकृत्यத்தை யருளிச்செய்தான். उत्तरार्धத்தாலே शरण्यனாய் स्वीकृतभरனான தன் कृत्यத்தை யருளிச்செய்து कृतकृत्यனான விவனைத் தேற்றுகிறான். இவ்விடத்தில் ‘‘मोक्षयिष्यामि’’ என்கிற उत्तमனாலே நானென்று தோற்றாநிற்க, மிகுதியான ‘‘अहं’’ என்கிற पदம் अर्थस्वभावத்தாலே सर्वपापविमोचनத்துக்குறுப்பான अघटितघटनाशक्त्यादिகளை विवक्षिத்து सप्रयोजनமாகிறது. अपराधம் பண்ணினவனை விலங்கிட்டுவைத்த समाधिकदरिद्रனான நானொரு व्याजத்தாலே उल्लसितकारुण्यனாய் अपराधத்தைப் பொறுத்துவிடும்போது விலக்கவல்லாரில்லை, வேரோருவனாலே இவனை मुक्तனாக்கவுமொண்ணாதென்று இங்கு तात्पर्यம். இவ்வर्थம் ‘‘मोक्षदो भगवान्विष्णुः’’(), ‘‘पशवः पाशिताः पूर्वं परमेण स्वलीलया । तेनैव मोचनीयास्ते नान्यैर्मोचयितुं क्षमा’’(ஸ்ரீவிஷ்ணுதத்வம் 1-2-10) इत्यादिகளிலே प्रसिद्धம். இவ்வहं என்கிற पदத்தில் सहजकारुण्यादिகள் பேரணியாய் प्रपत्तिயடியாக வந்த प्रसादविशेषமிளவணியாய்
29.94 निरङ्कुशமான स्वातन्त्र्यம் सर्वविरोधिनिराकरणार्थமாக முன்னே நிற்கிறது. அதெங்ஙனேயென்னில்; सहजकारुण्यம் अल्पव्याजத்தைக் கொண்டு अनन्तापराधங்களை अनादरिக்கும்படியான प्रसादத்தை யுண்டாக்கிறது. இப்प्रसादविशेषம் कारुण्योपश्लिष्टமாய்க்கொண்டு निरङ्कुशस्वातन्त्र्यத்தை आश्रितருடைய सर्वविरोधिनिराकरणத்துக்குறுப்பாகிறது. இப்படி सर्वपापविमोचनத்துக்கपेक्षितமான सर्वाकारத்தாலும் विशिष्टனான ईश्वरனுடைய निरपेक्षकर्तृत्वतत्परமான अहं शब्दத்திலே अवधारणம் फलितம். ‘‘त्वा’’ என்றது ‘‘न त्वेवाहं’’ முதலான उपदेशपरंपरैயாலே चिदचिदीश्वरतत्वत्रयविवेकம் பிறந்து ऐश्वर्यादिपुरुषार्थங்களினுடைய अल्पत्वास्थिरत्वादिदोषங்களைத் தெளிந்து मत्प्राप्तिरूपமான परमपुरुषार्थத்தைப் பெறவேணு மென்றभिनिविष्टனாய் இதுக்குपदिष्टமான दुष्करोपायान्तरத்திற் றுவக்கற்று प्राप्यனாய் सर्वविरोधिनिराकरणक्षमனான என்பக்கலிலே भरन्यासம்பண்ணி कृतकृत्यனாய்க்கோலின फललाभத்தைப்பற்ற இனியொரு कर्तव्यान्तरத்தில் प्राप्तिயில்லாத வுன்னை யென்றபடி.
29.95 இப்படி बन्धमोक्षशक्तனான मोक्षप्रदனையும் अशक्तனாயவன் பக்கலிலே न्यस्तभरனான मुमुक्षुவையுஞ்சொல்லி, மேல் ‘‘सर्वपापेभ्यः’’ என்று बन्धकங்களைச் சொல்லுகிறது. पापமாவது शास्त्रवेद्यமான अनर्थसाधनம். अनर्थமாவது, प्रतिकूलप्राप्तिயும் अनुकूलनिवृत्तिயும். இங்கு पापशब्दம் मुमुक्षुவைப்பற்றவनिष्टफलங்களான सांसारिकपुण्यங்களையுஞ் சொல்லுகிறது. ‘‘एते वै निरयास्तात स्थानस्य परमात्मनः’’(பாரதம் சாந்திபர்வம் 196-6) என்கையாலே स्वर्गादिகளும் मुमुक्षुவுக்கு नरकமாகையால் இவனுக்கு स्वर्गहेतुவோடு नरकहेतुவோடு வாசியில்லை. ஆகையாலேயிறே मुमुक्षुவுக்கு पापங்களை விடச்சொல்லுகிறாப்போலே ‘‘त्रैवर्गिकांस्त्यजेद्धर्मान्’’(விஷ்ணுபுராணமென்று முன்னோர்கள்) என்று विधिக்கிறது. ’’இரு வல்வினைகளுஞ்சரித்’’(திருவாய்மொழி 1-5-10) தென்கிற
29.96 படியே सुकृतदुष्कृतங்களிரண்டும் मुमुक्षुவுக்கு निराकरणीयங்களாகவிறே श्रुतिस्मृतिகள் சொல்லுகிறது. இப்படி पुण्यपापरूपமான बन्धकारणத்தை पापशब्दத் தாலே சொல்லி बहुवचनத்தாலே पुण्यपापங்களினுடைய வாनन्त्यத்தை विवक्षिக்கிறது. இனி सर्वशब्दத்தாலே विशेषिக்கிறதென்னென்னில்; प्राप्तिविरोधिயான कर्मத்துக்குக் कारणமாயும் कार्यமாயும் வருகிற अविद्यैயையும் विपरीतवासனையையும் विपरीतरुचिயையும் स्थूलसूक्ष्मरूपप्रकृतिसंबन्धத்தையும் पापराशिயிலே சேர்க்கைக்காக. இப்படி ‘‘सर्वपापेभ्यः’’ என்கிற विरोधिवर्गத்தையெல்லாம் ‘‘मनोवाक्कायैः’’(ஶரணாகதிகத்யம்) என்று துடங்கி மூன்று चूर्णिकैயாலே शाब्दமாகவுமாर्थமாகவுமருளிச்செய்தார்.
29.97 ‘‘क्षपयित्वाधिकारान् स्वान् शश्वत् कालेन भूयसा । वेधसो यत्र मोदन्ते शङ्करास्सपुरन्दराः’’(லக்ஷ்மீதந்த்ரம் 17-18) என்றும், ‘‘यावदधिकारमवस्थिति-राधिकारिकाणां’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 3-3-31) என்றுஞ்சொல்லுகிறபடியே சிலர்க்கு अधिकारावसानத்திலே मोक्षமாயிருந்தது. अधिकारिகளல்லாதார்க்கும் 125‘‘अनारब्धकार्ये एव तु पूर्वे तदवधेः’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 4-1-15) என்கிறபடியே प्रारब्धकर्मभोगावसानத்திலேயாயிருந்தது. இப்படியிருக்க யிவ்விடத்தில் आरब्धकार्यத்தை क्षमिக்கையாவதென்னென்னில்; फलप्रदानप्रवृत्तமான कर्मத்திலும் जन्मान्तर दिवसान्तरस्थित्यादिகளுக்காरंभकமான अंशமும் இஸ் स्वतन्त्रप्रपत्तिनिष्ठனுக்கनिष्टமாய் அத்தையும் பற்றவிவன் शोकिக்கில் அவ் वंशத்தையும் ईश्वरன் क्षमिக்கும்; அப்போதே मोक्षம் பெற்றன்றி धरिக்க மாட்டாத வாर्त्यतिशयமுடையார்க்கு அक्षणத்திலே प्रारब्धकार्यமான कर्मத்தை
29.98 निश्शेषமாக क्षमिக்கும். ஆகையால் आरब्धकार्यத்தை क्षमिக்கவேணுமென்ற पेक्षिக்கக்குறையில்லை. இவ்விடத்தில் प्रपत्तिकालத்துக்கு முன்புள்ளவற்றை ‘‘कृतान्’’ என்றெடுத்துப் பின்புள்ளவற்றை ‘‘करिष्यमाणान्’’ என்று சொல்லாநின்றது. प्रपत्तिकालத்திலே பண்ணுவன சில पापங்கள் காண்கிறிலோம்; இப்படியிருக்க क्रियमाणங்களை क्षमिக்கையாவதென்னென்னில்; ‘‘प्रारब्धोपरि समाप्तश्च वर्तमानः’’() என்கிற प्रक्रिயையாலே प्रपत्तिக்கு முன்பே துடங்கிப் பின்பே தலைக்கட்டவேண்டும்படி चिरकालसाध्यமாயிருக்கு மவற்றையும் तत्क्षणத்தில் प्रामादिकங்களையும் இங்கு क्रियमाणங்களென்கிறது. करिष्यमाणங்களாவன பின்பு துடங்குமவை. இப்படி क्रियमाणैक देशங்களாயும் करिष्यमाणங்களாயுமுள்ள उत्तराघத்தில் बुद्धिपूर्वकமல்லாதவை ईश्वरன் क्षमिக்க श्लेषिயாதேபோம். बुद्धिपूर्वकங்களானவை प्रपन्नனுக்கு
29.99 ‘‘प्रायश्चित्तिरियं सात्र यत्पुनश्शरणं श्रयेत्’’(லக்ஷ்மீதந்த்ரம் 17-92) என்கையாலே पुनःप्रपत्तिயாலே शमिக்கும். सर्वेश्वरன்றான் मोक्षந்தர நினைக்கும்போது पातकங்களும் விலக் காகாதென்னும் वार्तैயும் बुद्धिपूर्वोत्तराघத்தில் निग्रहமும் வாராது प्रायश्चित्तமும் வேண்டாவென்றபடியன்று. प्रसादनத்தாலே அவன் प्रसन्नனானால் मोक्षமவश्यंभाविயென்றபடி. இதுக்கிப்படி ईश्वरன் पुनःप्रपत्तिயாகிற प्रायश्चित्तத்திலே மூட்டுகிறதுவும் क्षमाफलம், प्रियतमैயுடம்பிலழுக்கும் वत्सத்தினுடையவளு ம்பும் போலே प्रपन्नனுடைய दोषமென்கிற वार्तैயும் दुष्टரும் शरणागतரானால் ईश्वरன் கைவிடாதே திருத்துமென்றபடி. இங்ஙனன்றிக்கே बुद्धिपूर्वोत्तराघமும் ईश्वरனுக்கு भोग्यமென்று विवक्षितமாகில் प्रपन्नனுக்கிதுவே यथाशक्ति संपाद्यமாம். प्रकृति विशेषस्वभावத்தாலே अपराधங்கள் बुद्धिपूर्वकமாக வந்தாலும்
29.100 पुनःप्रपत्तिபண்ணாதார்பக்கலிலும் ‘‘देवं शार्ङ्गधरं विष्णुं ये प्रपन्नाः परायणम् । न तेषां यमसालोक्यं न च ते नरकौकसः’’(வாமனபுராணம் 94-43), ‘‘यस्मिन् कस्मिन् कुले जाता यत्रकुत्र निवासिनः । वासुदेवरता नित्यं यमलोकन्न यान्ति त’’() इत्यादिகளிற்படியே नरकादिகள் வாராதபடி பண்ணி राजपुत्राद्यपराधத்திற் போலே लघुप्रत्यवायத்தாலே கண்ணழிக்கிறதுவும் क्षमाविशेषம். पापங்களுக்கு दृष्ट प्रत्यवायங்களும் नरकादिप्रत्यवायங்களுமுண்டா யிருக்க नरकादिகளிவனுக்கில்லையென்று विशेषवचनங்கள் சொன்னால் दृष्टप्रत्यवायங்களுக்கு बाधकரில்லை. वचनविरोधத்தில் न्यायம் प्रवर्तिயாது.
29.101 सापराधருமாய் अनुतापமுமன்றிக்கே पुनःप्रपत्तिயும் பண்ணாதேயிருப்பார் சில प्रपन्नர்க்கு उपक्लेशங்களாகச் சொன்ன काणत्वादि दृष्टप्रत्यवायங்கள் காணாதிரா நின்றோமென்கை मन्दचोद्यம்; அவர்களுக்கும் अपराधादितारतम्यத்துக்கீடாக नानाप्रकारतापत्रयानुभवம், उपयुक्तज्ञानमान्द्यம், இங்குள்ள भगवदनुभवरस सङ्कोच विच्छेदங்கள், भगवद्भागवतकैङ्कर्यरसविच्छेदம், भगवदपचारभागवतापचारादिகள், शिष्टगर्हाबहिष्कारादिகள், सुकृतविशेषनाशம் सात्विकानादरம், मनोरथभङ्गक्लेशம் என்றிப்புடைகளில் ஏதேனுமொரு उपक्लेशरूपமான प्रत्यवायங் காணாலாம். अकृत्यकरणकृत्याकरणादिरूपங்களான नानाविधपापங்களுக்கிப்படி नानाविधदृष्टप्रत्यवायकरत्वமும் श्रुतिகளிலும் मन्वादि धर्मशास्त्रங்களிலும் इतिहासपुराण भगवच्छास्त्रादिகளிலும் प्रसिद्धம். ஆகையால் काणत्वाद्युपक्लेश विशेषोदाहरण முपलक्षणமென்னுமிடம் वाक्योपक्रमத்தில் समुदायनिर्देशादिகளாலே सिद्धம். वचनबलसिद्धமாய் बुद्धिपूर्वोत्तराघफलமான उपक्लेशवर्गத்தை
29.102 प्रारब्धकर्मविशेषफलமென்று निष्कर्षिக்க விரகில்லை. இவை यथासंभवம் उभयविधकर्मத்தாலும் வரும். ஆகையாலேயிறே बुद्धिपूर्वोत्तराघத்துக்கு सात्विकரஞ்சிப் போருகிறது. இங்ஙனல்லாதபோது पुनः प्रपत्तिविधायकशास्त्रமும் அப்படிக்கு शिष्टानुष्ठानமும் पूर्वसंप्रदायமும் विरोधिக்கும். अपचारानन्तरமनुतापம் பிறந்ததில்லை யாகில் ज्ञानம்பிறந்ததில்லையாகக்கடவதென்று நஞ்சீயர்வார்த்தைக்கும் अनुतापம் பிறவாதாருடைய ज्ञानमान्द्यத்திலே तात्पर्यம். सोपाधिकங்களான भगवदभिप्रायभेदங்களுக்கீடாக வரும் बुद्धिपूर्वापचारம் சிலர்க்குப்பிறவாது, சிலர்க்குப்பிறந்தவை अनुतापादिகளாலே கழியும். कठिनप्रकृतिகளுக்கு अनुतापமும் பிறவாது. ஆகையால் बुद्धिपूर्वोत्तराघம் பிறந்தால் अनुतप्तனாய் पुनः प्रपत्तिபண்ணாதபோது उपक्लेशஞ்சொல்லுகிறश्रुत्यादिகளின் கட்டளையிலே लघुप्रत्यवायத்தாலே தீரும்.
29.103 *विवेकिनां प्रपन्नानां धीपूर्वाघस्यनुद्यमः ।
मध्यानामनुतापादिश्शिक्षा कठिनचेतसाम् ॥ *

ஆனபின்பு ஒருபடியாலும் भगवन्निग्रहம் வாராமைக்காக बुद्धिपूर्वापराधம் परिहरणीयம்.
29.104 *प्रीतिमेव समुद्दिश्य स्वतंत्राज्ञानुपालने ।
निग्रहानुदयोप्यस्य नान्तरीयक एव वा ॥ *

இப்படி यथाशक्ति अपराधங்களைப் परिहरिத்துக்கொண்டு போராநின்றால் भागवतापचारமும் அதுடையாரோடு संसर्गமும் போரப் परिहरणीयம்.

*ब्रह्मवित्पापवर्गाणां अनन्तानां महीयसाम् ।
तद्वेषिसंक्रमं जानन् त्रस्येत्तदपराधतः ॥
सापराधेषु संसर्गेप्यपराधान् वहत्यसौ ।
वोढुमीश्वरकृत्यानि तद्विरोधादभीप्सति । *
29.105 தன்னினைவில்விலக்கின்றித் தன்னை நண்ணார் நினைவனைத்துந் தான்விளைத்தும் விலக்குநாதன்
என்னினைவை யிப்பவத்தி லின்று மாற்றி
யிணையடிக்கீ ழடைக்கலமென்றென்னைவைத்து
முன்னினைவால் யான் முயன்ற வினையால் வந்த முனிவயர்ந்து முத்திதர முன்னே தோன்றி
நன்னினைவானாமிசையுங்காலமின்றோ நாளையோவென்று நகை செய்கின்றானே. // 44 //
29.106 ‘‘मोक्षयिष्यामि’’ என்றது உனக்கிष्टமானபோது मुक्तனாக்குவன் என்றபடி. சில பாபங்களை ‘‘न क्षमामि’’ என்கையுமிங்கே ‘‘सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि’’ என்கையும் विरुद्धமன்றோ; ஆகையாலிது வுपच्छन्दनமாமத்தனையன்றோ வென்னில்; இவையிரண்டும் भिन्नविषयமாகையாலே विरोधமில்லை. ‘‘न क्षमामि’’ என்றது ‘‘पद्मपत्रशतेनापि न क्षमामि वसुन्धरे, उपचारशतेनापि न क्षमामि वसुन्धरे’’(வராஹபுராணம்) என்றாற்போலே சொல்லுகிறபோலியான प्रायश्चित्तान्तरங்களால் क्षमिயேன் என்றபடி. இங்கு सर्वपापप्रायश्चित्तமாக யிருப்பதொரு उपायविशेषத்தாலே யெல்லாத்தையும் क्षमिப்பேனென்கிறது. ‘‘यदि वा रावणः स्वयं’’(ராமாயணம் யுத்தகாண்டம் 18-34) என்றிறே शरण्याभिप्रायமிருப்பது. இப்படி व्यवस्थितவிஷயமாக वचनங்கள் தானே காட்டுகையாலே विरोधமில்லாமையாலிது उपच्छन्दनमात्रமன்று.
29.107 இங்ஙனல்லாதபோது भक्तिप्रपत्तिरूपमोक्षोपायங்களை विधिக்கிற शास्त्रங்களெல்லாம் अत्यन्तव्याकुलங்களாம். இங்கு पापங்களினின்றும் விடுவிக்கையாவது; अनादिயான विपरीतानुष्ठानத்தாலே பிறந்த निग्रहाभिप्रायத்தை ईश्वरன்தான் விடுகை. இந் निग्रहनिवृत्तिயாலே निग्रहकार्यங்களான अविद्यादिகளெல்லாம் निवृत्तங்களாம். ईश्वरனுடைய निग्रहनिवृत्तिயாவது, ‘‘मत्प्रसादात्’’ என்கிற अभिप्रायविशेषம். ஜீவனுக்கவிद्यादिகளுடைய निवृत्तिயாவது ज्ञानविकासादिகள். இவனுக்கிப்படி पुण्यपापरूपமான संसारकारणங்கழியும் क्रमமெதென்னில்; उपायविरोधिகள்
29.108 முன்பே स्वहेतुக்களாலே கழிந்தால் प्रारब्धेतरங்களாய் प्राप्तिविरोधिகளாக வல்ல पूर्वपुण्यपापங்கள் उपायारंभத்திலே निश्शेषமாகக் கழியும். उत्तरங்களான पापங்களில் बुद्धिपूर्वமல்லாதவையும், देशकालवैगुण्यादिகளால் வருமவையும் ஒன்றும் लेपिயாது. अनापத்தில் बुद्धिपूर्वोत्तराघங்கள் स्वाधिकारानुगुणप्रायश्चित्तविशेषத் தாலேயாதல், शिक्षार्थமான लघुफलविशेषத்தாலேயாதல் தீரும். प्रपन्नனுக்கு प्रारब्धத்திலிசைந்த कालத்துக்குள்ளே विपक्वமாம் कर्मांशம் अनुभवத்தாலு மवान्तरप्रायश्चित्तத்தாலும் नाश्यம். மேலுள்ளதுவும் उपायमाहात्म्यத்தாலே
29.109 கழியும். उभयभावनाक्रमத்தாலே வந்த बुद्धिपूर्वोत्तरपुण्यங்களில் प्रतिबन्धकமில்லா தவையும் उपासकனுக்கு विद्यानुगुणपूर्वोत्तरपुण्यங்களும் फलप्रदानத்தாலே கழியும். विद्यैக்கनुपयुक्तबुद्धिपूर्वोत्तरपुण्यங்களில் प्रतिबद्धफलங்களும் विद्योपयुक्तपूर्वोत्तरपुण्यங்களில் अनुकूलप्रतिकूलप्रबलकर्मान्तरफलங்களாலே निरुद्धावसरங்களாய் फलங் கொடுக்கப் பெறாதே மிகுதியாய் நின்றவையும் अन्तिमकालத்திலே கழியும். இவ்வर्थம் ‘‘इतरस्याप्येवमसंश्लेषः पाते तु’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 4-1-14) என்கிற सूत्रத்திலே अभिप्रेतம். भगवत्प्रीतिमात्रமே फलமாக अनुष्ठिத்த केवलकैङ्कर्यरूपसुकृतங்கள் அப்போதே दत्तफलங்களாகையாலேயவற்றுக்கு अश्लेषஞ்சொல்லவேண்டா. लोकसंग्रहार्थविधिயாலே अनुष्ठिக்குமவையும் தனக்கப்படியே भगवदाज्ञासिद्धங்களாகையாலே
29.110 யவையுமிவனுக்கு केवलकैङ्कर्यங்களாய் दत्तफलங்கள். இவற்றில் अनवधानத் தாலே सात्विकत्यागरहितமாக अनुष्ठितங்களுண்டாகில் அவையுமெல்லாம் ‘‘तान्येव भावोपहतानि कल्कः’’(பாரதம் ஆதிபர்வம் 1-301) என்கிறபடியே पापतुल्यங்களாய் मोक्षयिष्यामिக்கு விஷயமாம். फलान्तरार्थமாகப் பண்ணின प्रपत्त्यन्तरங்களும் दत्तफलங்களாய்ப் போம். पूर्वप्रपत्तिக்குக் கோலின फलத்தைப் பற்ற पुनःप्रपत्ति பண்ணுகை महा-विश्वासத்தோடே கூட अनुष्ठिத்த पूर्वप्रपत्तिप्रतिसन्धानத்தாலே கூடாது. अनेकप्रपत्तिகள் கூட एकफलसाधनமென்று நினைத்தनुष्ठिத்தாலுமுपायान्तरच्छाயையாம். विद्यामाहात्म्यத்தாலே இக் कर्मங்களுக்கு विनाशமாவது; ईश्वरனிவற்றுக்குப் प्राप्तமான फलप्रदानाभिसन्धिயை விடுகை. अश्लेषமாவது; இவ்வாश्रितர் திறத்தில் இக் कर्मफलप्रदानाभिसन्धि யுदिया தொழிகை.
29.111 இப்படி सर्वकर्मங்களுங்கழியாநிற்க सुहृத்துக்களும் द्विषத்துக்களுங் கூறிட்டுக்கொள்ளுமவையெவையென்னில்; अश्लेषविनाश विषयங்களும் बुद्धिपूर्वोत्तरपुण्यங்களில் कर्मान्तरप्रतिबद्धफलங்களும். இவற்றை ईश्वरனுपायारंभத்திலே सुहृத்துக்கள் பக்கலிலும் द्विषத்துக்கள் பக்கலிலும் संक्रमिப்பியாதே अन्तिमदशैயளவும் பார்த்திருக்க வேண்டுவானேனென்னில்; இவ்வாश्रितர் பக்கல் பண்ணின வாनुकूल्यத்துக்குமேல் विपरीतஞ் செய்யில் இஸ் सुकृतங் களை संक्रमिப்பியா தொழிகைக்காகவும், आश्रितர்பக்கலில் பண்ணின
29.112 प्रातिकूल्यத்துக்குமேல் க்ஷமைகொள்ள अवसरங்கொடுக்கைக்காகவுமிவ் வாश्रितருடையவन्तिमशरीरविश्लेषத்தளவுமிவர்களுடைய पुण्यपापங்களை யசல் பிளந்தேறிடா தொழிகிறான். स्वर्गाद्यर्थसुकृतம் मुमुक्षुவுக்கு पापமாகை யாலே யது मुमुक्षुவான सुहृத்தின் பக்கல் संक्रमिயாது. ஆரேனும் பண்ணின कर्मங்கள் வேறே சிலர் பக்கலிலே संक्रमिக்கையாவதென்னென்னில்; இக் कर्ताவைப் பற்ற ईश्वरனுக்கு வரும் निग्रहानुग्रहங்களோடு समानமாக விவனுடைய शत्रुमित्रர்கள் பக்கலிலே निग्रहानुग्रहங்களுदिக்கை. ஆரேனு மनुष्ठिத்த कर्मங்களுக்காரேனும் பக்கலிலே निग्रहानुग्रहங்கள் பிறந்தாலतिप्रसङ्गம் வாராதோவென்னில்; இதுவும் मुमुक्षुविषयத்தில் अनुकूलप्रतिकूलர்க்குपचारापचाररूपமான
29.113 कर्मமடியாக வருகிறதாகையாலே अतिप्रसङ्गமில்லை. ஆகையாலேயிறே उदासीनர் பக்கல் सुकृतदुष्कृतங்களிரண்டும் संक्रमिக்கு மென்னாதொழிகிறது. फलसारूप्यमात्रத்தாலே யிங்கு संक्रमणोपचारம். இஸ் सुकृतदुष्कृतसंक्रान्ति சொல்லுகிற श्रुतिயாலே ईश्वरனுக்கत्यर्थप्रियனான ज्ञानिविषयத் திற் பண்ணின उपचारापचारங்களால் வரும் प्रीति कोपங்களினுடைய तीव्रतमत्वம் सूचितமாயிற்று.
29.114 ‘‘सुदुष्करेण शोचेद्यः’’ என்கிற श्लोकத்திற்சொன்ன योजனையில் सर्वपापेभ्यः என்றது अधिकारिயுடையவपेक्षैக்கீடாக प्राप्तिविरोधिகளையுமுपायविरोधिகளையும் प्रतिकूलानुभवहेतुக்களையும் संग्रहिக்கிறது. இங்கு प्राप्तिविरोधिயாவது; सापराधனானவிவன் நம்மை अनुभविக்கக் கடவனல்லனென்கிற भगवत्सङ्कल्पம். उपायविरोधिயாவது; நம்மையிவன் தெளிந்து वशीकरिக்க்கடவனல்ல னென்கிற सङ्कल्पம். प्रतिकूलानुभव हेतुவாவது; அவ்வோ प्रतिकूल कर्मानुष्ठानங்களாலே வந்த அவ்வோ फलप्रदान सङ्कल्पம். मुमुक्षुவைப் பற்ற सर्वनिग्रहங்களும் निवृत्तங்களானால் निग्रहकार्यங்களான வचित्संबन्धादिகள் निग्रहनिवृत्तिरूपप्रसादத்தாலே निवृत्तங்களாம். பின்பு कारणाभावத்தாலே कार्यமான प्रतिकूलங் களொன்றும் வாராது. இது ‘‘अनावृत्तिश्शब्दात्’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 4-5-22) என்கிற सूत्रத்திலே
29.115 विवक्षितம். இந்த निष्कर्षங்களெல்லாம் भाष्यத்திலே सत्संप्रदायத்தோடே கூட चिरपरिचयம் பண்ணின महाप्राज्ञருக்கு நிலமாயிருக்கும். இப்படி ‘‘सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि’’ என்று कार्यकारणरूपसमस्तप्रतिबन्धप्रवाहनिवृत्तिயைச் சொல்ல स्वतः प्राप्तமான परिपूर्णभगवदनुभवाविर्भावஞ்சொல்லிற்றாயிற்று. ‘‘यथा न क्रियते ज्योत्स्ना मलप्रक्षाळनान्मणेः । दोषप्रहाणान्न ज्ञानमात्मनः क्रियते तथा ॥ यथोदपानकरणात्क्रियते न जलाम्बरम् । सदेव नीयते व्यक्तिमसतस्संभवः कुतः ॥ तथा हेयगुणध्वंसादवबोधादयो गुणाः । प्रकाश्यन्ते न जन्यन्ते नित्या एवात्मनो हि ते’’(விஷ்ணுதர்மம் 105-55-57) என்று श्री शौनकभगवाனருளிச்செய்தான். ज्ञानद्रव्यமும் இதினுடைய सर्वविषयविकासத்துக்கு स्वरूपयोग्यतारूपैயான शक्तिயும் नित्यங்களாகையாலே யவற்றிலாविर्भावशब्दம் मुख्यம். सर्वविषयविकासமும்
29.116 दुःखनिवृत्त्यादिகளும் सङ्कल्पादिகளும் कैङ्कर्यங்களும் आगन्तुकங்களாயிருக்க இவை निवृत्तप्रतिबन्धस्वरूपोपाधिकங்களாகையாலே மேல் முழுக்க நடக்கும்படி தோற்றுகைக்காக விவற்றில் 136‘‘आविस्स्युर्मम सहजकैङ्कर्यविधय’’(அஷ்டச்லோகீ 3) इत्यादिகளாலே आविर्भावशब्दம் प्रयुक्तமாகிறது. स्वरूपयोग्यत्वத்தாலே कर्मोपाधिकமாக बहुविधமான आनुकूल्य प्रातिकूल्यங்கள் நடந்த भगवद्विभूतिயான वस्तुக்களுக்கு மேலெல்லாம் मोक्षदशैயிலாनुकूल्यமே स्वरूपप्राप्तமாகையாலே அதிலுமாविर्भावशब्दத்துக்கு विरोधமில்லை. ஆகையால் ‘‘सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि’’ என்னவிவ்வनुकूलावस्थान्तरம் सिद्धமாயிற்று. एकशब्दத்துக்கு उपायफलैक्यம் பொருளானபோது இவ்विष्टप्राप्तिயுமிச்श्लोकத்திலே सुव्यक्तமாகச் சொல்லிற்றாம். ஆகையால் ‘‘मामेवैष्यसि’’ प्राप्तिविरोधिயைக் கழிக்கையாலும் एकशब्दத்தில் विवक्षा विशेषத்தாலுஞ் சொல்லிற்றாம். ஆனபின்பு இது सापेक्षமய்க்கொண்டு கீழில் श्लोकத்திற்கு शेषமாகிறதன்று.
29.117 ‘‘सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि’’என்ற இவ்வளவால் ‘‘मामेवैष्यसि’’ என்று சொன்ன भगवत्प्राप्ति सिद्धिக்குமோ; सर्वपाप निवृत्ति யுண்டாயே भगवत्प्राप्तिயன்றிக்கே स्वात्ममात्रानुभवरूपமான कैवल्यம் பெறுவாருமில்லையோ! भगवत्प्राप्तिயிற் காட்டில் வேறுபட்ட कैवल्यம் ‘‘ऐहलौकिकमैश्वर्यं स्वर्गाद्यं पारलौकिकम् । कैवल्यं भगवन्तञ्च मन्त्रोऽयं साधयिष्यति’’(நாரதீயகல்பம்) என்று नारदादिகளாலே சொல்லப்பட்டதிறே. ஆளவந்தாரும் ‘‘ऐश्वर्याक्षरयाथात्म्यभगवच्चरणार्थिनां’’(கீதார்த்த ஸங்க்ரஹம் 12) என்றும், ‘‘संसृत्यक्षरवैष्णवाध्वसु’’(சதுஸ்லோகீ 3) என்றுமருளிச்செய்தார். गद्यத்திலும் ‘‘सर्वकामांश्च साक्षरान्’’(சரணாகதி கத்யம்) என்கிற वाक्यமுपात्तமாயிற்று. श्रीगीताभाष्यादिகளிலுமிவ்வर्थம் प्रपञ्चितம்.
29.118 ஆகையால் ‘‘सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि’’ என்ற सर्वपापनिवृत्ति कैवल्यத்துக்கும் भगवत्प्राप्तिக்கும் பொதுவன்றோ வென்கை मन्दचोद्यம். எங்ஙனே யென்னில்; सर्वपापங்களுங்கழிந்தால் स्वतःप्राप्तமான भगवदनुभवத்தை யிழந்து கிடக்கைக்குக் कारणமில்லாமையாலே அப்போது भगवदनुभवरहितமான आत्ममात्रानुभवம் घटिயாது. ஆகையால் அவ்வवस्थैயில் ऐश्वर्यமும் जरामरणादि दुःखங்களும் வருகைக்கீடான कर्मங்கள் கழிந்து परिपूर्णभगवदनुभवத்துக்குப் प्रतिबन्धकமான कर्मங்கழியாதே கிடக்கிறவளவிலே ‘‘यं लब्ध्वा चापरं लाभं मन्यते नाधिकं ततः’’(கீதை 6-22) என்னும்படி யிருப்பதொரு स्वात्मानुभवानन्दविशेषம். ‘‘आत्मार्थी चेत्त्रयोऽप्येते तत्कैवल्यस्य साधकाः’’(கீதார்த்த ஸங்க்ரஹம் 27) என்று சொல்லுகிறபடியே தனக்கு शक्यமா யிருப்பதொரு उपायविशेषத்தாலே सिद्धिத்த இவ்வनुभवத்தை अचिदनुभवத்தோடும் भगवदनुभवத்தோடுந்துவக்கில்லாதபடியாலே कैवल्यமென்று
29.119 பேரிட்டார்கள். भगवत्प्राप्तिயில் कैवल्यशब्दம் सर्वोपाधि निवृत्तिயை நினைக்கிறது. आत्म मात्रानुभवविषयமாக ‘‘स्वात्मानुभूतिरिति या किल मुक्तिरुक्ते’’(வரதராஜஸ்தவம் 81) त्यादिகளில் प्रयुक्तமான मुक्तिशब्दமும் ‘‘विगतेच्छाभयक्रोधो यस्सदा मुक्त एव स’’(கீதை 5-28) इत्यादिகளிற்போலே निर्वाह्यம். ‘‘जरामरणमोक्षाय’’(கீதை 7-29) என்றதுவும் देवர்களுடைய अमरत्वव्यपदेशம்போலே आपेक्षिकம். क्रमेण मुक्तिपर्यन्तமாம் விஷயத்தைப் பற்றச் சொல்லுகிறதாகவுமாம். இப்படி विभवव्यूहसालोक्यादिमात्रத்தில் मुक्तिशब्दமும் निर्वाह्यம். ‘‘लोकेषु विष्णोर्निवसन्ति केचित्समीपमृच्छन्ति च केचिदन्ये । अन्ये तु रूपं सदृशं भजन्ते सायुज्यमन्ये स तु मोक्ष उक्तः’’(ஸ்ரீ பாகவதம்) என்று நியமிக்கப்பட்டதிறே. இதிற்சொன்ன
29.120 सायुज्यம் परमपदத்திற் சென்றவனுடைய भोगसाम्यம். केवलात्मानुभवம் नित्यமன் றென்னுமிடமும் साक्षान्मोक्षமன்றென்னுமிடமும் ‘‘चतुर्विधा मम जना भक्ता एव हि ते श्रुताः । तेषामेकान्तिनः श्रेष्ठास्ते चैवानन्यदेवताः ॥ अहमेव गतिस्तेषां निराशीः कर्मकारिणाम् । ये तु शिष्टास्त्रयोभक्ताः फलकामाहि ते मताः ॥ सर्वे च्यवनधर्माणः प्रतिबुद्धस्तु मोक्षभाक्’’(பாரதம் சாந்திபர்வம் 350-33-335) என்கிற वचनத்தாலே सिद्धம். ‘‘मुच्येतार्तस्तथारोगात् श्रुत्वेमामादितः कथाम् । जिज्ञासुर्लभते भक्तिं भक्तो भक्तगतिं लभेत्’’(பாரதம் சாந்திபர்வம் 348-81) என்கையாலே श्री गीதையில் ‘‘जिज्ञासुः’’ என்கிற
29.121 வாत्मनिष्ठனும் क्रमेण ज्ञानियाமென்றுक्तமாயிற்று. ’’மன்னுறி’’(திருவாய்மொழி 1-2-5)லென்று भगवदनुभवத்தை नित्यமென்கையாலும் இதுக்கு व्यवच्छेद्यமாகச் சொல்லுமாत्ममात्रानुभवம் नित्यமன்றென்னுமிடம் व्यञ्जितம். இதுக்கு ’’இறுதி கூடா’’(திருவாய்மொழி 6-9-10) விत्यादिகளில் नाशமில்லையென்கிற பாசுரமும் चातुर्मास्यादिकर्मफलविशेषங்களில் अक्षय्यत्वोक्तिபோலே ’’எனையூழி” யென்கிற வतिचिरकालस्थायित्वाभिप्रायம். ‘‘योगिनाममृतं स्थानं स्वात्मसन्तोषकारिणाम्’’(விஷ்ணுபுராணம் 1-6-28) என்று இவ்வாत्मानुभवस्थानविशेषமுஞ்சொல்லப்பட்டது. இஸ் स्थानविशेषம் परमपदமன்றென்னு மிடம் இப் प्रकरणந்தன்னிலே
29.122 ‘‘एकान्तिनस्सदा ब्रह्मध्यायिनो योगिनो हि ये । तेषां तत्परमं स्थानं यद्वै पश्यन्ति सूरयः’’(விஷ்ணுபுராணம் 1-6-39) என்று भगवत्प्राप्तिकामனான परमैकान्तिக்கு सूरिदृश्यமான स्थानान्तरஞ் சொல்லுகையாலே सिद्धம். पञ्चाग्निविद्यादिகளிற் சொன்ன ब्रह्मात्मकस्वात्मानुसन्धानம் பண்ணுவார்க்கு भाष्यादिகளிலே अर्चिरादिगतिயும் ब्रह्मप्राप्तिயுஞ்சொல்லப்பட்டது. ஆகையால் இப் पञ्चाग्निविद्यानिष्ठர்க்கு आत्ममात्रानुभवरूपமானவவாन्तरफलம் வந்தாலும் मधुविद्यान्यायத்தாலே ब्रह्मप्राप्तिपर्यन्तமாய் விடும். प्रकृतिसंसृष्टமாயாதல் प्रकृतिवियुक्तமாயாதலிருக்கு மாत्मवस्तुவை स्वरूपेण
29.123 வாதல் ब्रह्मदृष्टिயாலே யாதல் பண்ணு மनुसन्धानங்கள் நாலுக்கும் नामाद्युपासनங்களுக்குப்போலே अर्चिरादिगतिயும் ब्रह्मप्राप्तिயுமில்லையென்னுமிடத்தை ‘‘अप्रतीकालंबनान्नयतीति बादरायणः, उभयथा च दोषात्तत्क्रतुश्च’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 4-3-14) என்கிற सूत्रத்திலே யருளிச்செய்தார். ‘‘श्रुतोपनिषत्कगत्यभिधानाच्च’’(ப்ரஹ்மஸூத்ரம் 1-2-17) என்கிற सूत्रத்திலும் ஒரு विद्याविशेषத்திலுपास्यன் परमात्माவென்கைக்கு अर्चिरादिगति சொன்னதை हेतुவாகக்கொண்டு साधिக்கையாலே जीवमात्रोपासकனுக்கर्चिरादिगतिயில்லை யென்னுமிடம் सिद्धமாயிற்று. ஆகையால் ब्रह्मप्राप्तिயில்லாதார்க்கிச் श्लोकத்
29.124 श्लोकத்திற்சொல்லுகிற सर्वपापनिवृत्तिயில்லை. सर्वपापनिवृत्तिயுடையார்க்கு ब्रह्मानुभवसङ्कोचமில்லை. இப்படி யிங்கு सर्वपापनिवृत्तिயைச் சொல்லுகையாலே केवलात्मानुभवத்துக்குக் कारणமாய் परिपूर्णब्रह्मानुभवத்துக்குப் प्रतिबन्धकமான कर्मविशेषமுங் கழிகையாலே ‘‘मामेवैष्यसि’’ என்று கீழ்श्लोकத்திற்சொன்ன अर्थமிங்கும் सिद्धமாயிற்று ‘‘मामेवैष्यसि’’ என்கிற प्राप्तिயாவது परिपूर्णानुभवம். இப் परिपूर्णानुभवसिद्धिக்காக अर्चिरादिगतिயும் देशविशेषप्राप्तिயுமுண்டாகிறது. இக் क्रमத்திலே இவ்வनुभवங்கொடுப்பதாக स्वतन्त्रனनादिயாக नियமித்து வைத்தானென்னுமிடம் இக்गतिविशेषादिகளைப் प्रतिपादिக்கிற शास्त्रங்களாலே सिद्धம். இக்गतिविशेषத்துக்கு முன்பு शास्त्रத்தாலே ब्रह्मस्वरूपத்தை யறிகிற போதும் योगத்தாலே साक्षात्करिக்கிற போதும் विभवलोकादिகளில் प्रापिக்கும்
29.125 போதும் பிறக்கும் प्रकाशம் सुकृताधीनமாய் करणायत्तமாய் வருகிறதாகையாலே परिमितமுமாய் विच्छेदவத்துமாயிருக்கும். मुक्तदशैயிற் பிறக்கிற प्रकाशம் सङ्कोच विच्छेदங்களுக்குக் कारणமொன்றுமில்லாமையாலே परिपूर्णविषयமுமாய் पुनर्विच्छेदरहितமுமாயிருக்கும். இவ்வनुभवपरीवाहமாய் ‘‘क्रियतामिति मां वद’’(ராமாயணம் ஆரண்யகாண்டம் 15-7) என்கிறபடியே शेषिயுகந்த परिपूर्णकैङ्कर्यம் வருகிறது. ‘‘पारमार्थिक’’ என்கிற गद्यवाक्यத்திற்சொன்ன फलपर्वपरंपरैயெல்லாம் இங்கே यथाप्रमाणம் விவக்ஷிக்கப் படுகிறது.

இனிமேல் ‘‘मा शुचः’’ என்கிறவித்தாலே கீழருளிச்செய்தவर्थத்தில் தீர்வு प्रकाशितமாகிறது. சிலர் ‘‘मा शुचः’’ என்கிற विधिயாலே प्रपन्नனான பின்பு शोकिக்கை विद्यतिलङ्घनமாய் இவனை उपायभूतனான शरण्यன் நெகிழ்ந்து
29.126 தன் कार्यத்துக்குத் தானே கடவனாகையாகிற प्रत्यवायமுண்டாமென்று சொன்னவிடம் बुद्धिपूर्वोत्तराघத்தையும் ‘‘सर्वपापेभ्यः’’ என்கிறவிடத்திலே கூட்டித் தாங்களே பண்ணின व्याख्यानத்துக்கும், प्रपन्नனை शरण्यனொரு படியாலுங்கைவிடானென்கிற वाक्यங்களுக்கும் विरुद्धமாம். ஆகையால் இவ்வுपायத்திலிழியுமவனுக்கு शोकहेतुக்களெல்லாங் கழிகையாலே शोकिக்கவேண்டாவென்னுமிடத்தைச் சொல்லிக்கொண்டு विश्वासத்தை दृढीकरिக்கையிலே तात्पर्यம்.

*बन्धुनाशादयः पूर्वं बहवश्शोकहेतवः ।
तत्तत्समुचितैस्सम्यगुपदेशैरपोदिताः ॥
सुदुष्करत्वाद्धर्माणामपारत्वाद्विरोधिनाम् ।
सिद्धः फलविळंबाच्च शोकोऽद्य विनिवार्यते ॥ *
29.127 अभिमतफलத்துக்கு दुष्करसाधनமுமன்றிக்கே सर्वविरोधिनिवर्तनक्षमமுமாய் फलविळंबமுமன்றிக்கே யிருக்கிற இவ் उपाय विशेषமுपदिष्टமான பின்பு उपायदौष्कर्यादिகளடியாக வுனக்கு शोकिக்கப் प्राप्तिயில்லை. இவ்வுपायமनुष्ठिத்தால் உன் कार्यமெனக்கு भरமாய் நானே फलिயுமாய் உன்னை रक्षिயாதபோது எனக்கவद्यமாம்படியாயிருக்கும் दशैயிலும் धनादितुल्यனான வுனக்கு शोकिக்கப் प्राप्तिயுண்டோ வென்று திருவுள்ளம். இங்கு கழிக்கிற शोकம் यथावस्थितात्मोपदेशादिகளாலே கழிந்த बन्धुवधादिनिमित्तமான பழைய शोकமன்று; प्रकरणानुगुणமான शोकान्तरம். எங்ஙனேயென்னில்; ‘‘दैवी संपद्विमोक्षाय निबन्धायाऽऽसुरी मता’’ என்று பிரித்துச் சொன்னவாறே நாம் आसुरप्रकृतिகளாகிற்
29.128 செய்வதென்னென்று शोकिத்த अर्जुनனைப் பற்ற ‘‘मा शुचस्संपदन्दैवीमभिजातोऽसि पाण्डव’’(கீதை 16-5) என்றாற்போலே இங்கு சீரிய फलத்தில் तीव्रसङ्गம் நடவா நிற்க चिरकालसेव्यமாய் अन्तरायबहुळமாய் अत्यन्तावहितர்க்கும் कृच्छ्रसाध्यமான उपायத்தையும் தன்னளவையுங்கண்டு நமக்கிவ்வுपायந்தலைக்கட்டி எங்கே இப்फलसिद्धिயுண்டாகப்புகுகிறதென்று शोकिத்த अर्जुनனுக்கு क्षणकालसाध्यமாய் सर्वान्तरायरहितமாய் सुकरமான उपायத்தைக் காட்டிக்கொடுத்து அம் मुखத்தாலே फलसिद्धिயில் निर्भरனுமாய் निस्संशयனுமாம்படிபண்ணி ‘‘मा शुचः’’ என்று சொன்னால் இது उपायान्तरदौष्कर्यादिகளடியாகப் பிறந்த शोकத்தைக் கழிக்கிறதாமித்தனையிறே. இப் भगवद्गीதையில் முற்பட प्रकृत्यात्म विवेकத்தை யுண்டாக்கிப் பின்பு परंपरया मोक्षकारणங்களான कर्मयोगज्ञानयोगங்களையும் साक्षान्मोक्षसाधनமாக वेदान्तविहितமான भक्तियोगத்தையும் सपरिकरமாக उपदेशिத்து ‘‘इति ते ज्ञानमाख्यातं गुह्याद्गुह्यतरम्मया । विमृश्यैतदशेषेण यथेच्छसि तथा कुरु’’(கீதை 18-63) என்றருளிச்செய்தவாறே अर्जनனுடைய मुखத்திலுறாவுதலைக்கண்ட ருளியிருக்கச்செய்தே கடுக लघूपायத்தை யருளிச்செய்யாதே
29.129 ‘‘परीक्षाञ्च जगन्नाथः करोत्यदृढचेतसां’’(விஷ்ணுதர்மம் 74-89.) என்கிற கட்டளையைக் கண்டருளி நாம் இன்னதுனக்கு साक्षान्मोक्ष साधनமான परमहितம், இத்தை प्रधानமாகக் கணிசித்து இதுக்கनुरूपமாக वर्तिயென்று निगमिயாதே ‘‘एष पन्था विदर्भाणामेष यास्यति कोसलान्’’(பாரதம் ஆரண்யபர்வம் 50-48) என்னுமாப்போலே उपेक्षकत्वशங்கை பண்ணலாம்படி ‘‘यथेच्छसि तथा कुरु’’ என்று சொல்லித் தலைக்கட்டினோம் என்று இது व्याजமாக शोकिத்தானென்று भाविத்து இன்னமொரு நிலை प्रधानமான भक्तियोगத்தை निष्कर्षिத்துपदेशिத்துப் பார்ப்போமென்று இதொரு विनोदத்தை கணிசித்தருளிப் பண்டுपदेशिத்த भक्तियोगந்தன்னையே ‘‘सर्वगुह्यतमं भूयः’’ என்று துடங்கி இரண்டு श्लोकத்தாலே अत्यादरந்தோற்ற सप्रत्यभिज्ञமாம்படி निष्कर्षिத்து निगमिக்க அவ்வளவிலுமிவன் शोकமிரட்டித்துத் தோற்றினபடியைக் கண்டருளின सारथिरूपனான सर्वेश्वरன் இனியிவன் परमरहस्यமாயतिलघुவான मोक्षोपायத்தை उपदेशिக்கைக்கு पूर्णपात्रமானானென்று திருவுள்ளம்பற்றி அருளிச்செய்யப் புகுகிற சீரிய लघूपायத்துக்குப் प्रशंसारूपமாக வொரு कालक्षेपம் பண்ணாதே கடுக सकलफलसाधनமான स्वविषयशरणागतिயை उपदेशिத்து இவனுடைய मनोरथத்துக்கும் सारथिயாய் सर्वशोकத்தையுங் கழிக்கிறானாகையாலேயிங்கு निवारिக்கிற शोकம் பழைய शोकங்களில் வேறுபட்டதென்னுமிடம் प्रकरणपरामर्शத்தாலே सुव्यक्तம்.
29.130 उपायान्तररहितனானவனைக் குறித்து ‘‘मामेकं शरणं व्रज’’ என்று विधिத்த கட்டளையிலே अशक्तனானவன் शक्तன் கையிலே भरसमर्पणம் பண்ணுகையாலும் स्वतन्त्रकारुणिकனான शेषि भरस्वीकारம் பண்ணுகையாலும் இப் प्रपन्नனுக்கு இச் श्लोकத்தில் पूर्वार्धத்திலே निर्भरत्वமும், सर्वशक्तिயாய் स्वीकृतभरனாய் आश्रितविषयத்தில் सत्यवादिயான शेषि ‘‘अहं त्वा सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि’’ என்றருளிச் செய்கையாலே न्यस्तभरனானவிவனுக்கினி आगामिनरकादिप्रत्यवायशङ्काप्रसङ्गமில்லாமையாலே निर्भयत्वமும், இச் श्लोकம் செம்மையுடைய திருவரங்கர் தாம் பணித்த மெய்ம்மைப் பெருவார்த்தையாகையாலே निस्संशयत्वம் फलितம். ஆகையாலிங்கு उपाय विशेषश्रवणानुष्ठानங்கள் வந்தால் उपायानुबन्धिயாயும் வரும் शोकத்தில் प्राप्तिயில்லை யென்கிறது. இத்தாலே शोकविशेषाविष्टன் प्रपत्तिக்கधिकारि யென்று தோற்றாநிற்க ‘‘अहं भीतोऽस्मि’’(ஜிதந்தாஸ்தோத்ரம் 1-8) என்றும்,
29.131 ’’பாவீ தழுவென மொழிவதற்கஞ்சி நம்பனே வந்துன் திருவடிய டைந்தே’’(திருமொழி 1-6-4) னென்றும் भीतனானவன் प्रपत्तिக்கधिकारि யென்றுஞ் சொல்லுகிறபடி யென்னென்னில்; கீழभिमतம் सिद्धिயாதே நின்ற நிலையைப் பார்த்து शोकமும், மேல் अभिमतத்துக்குப் प्रतिबन्धकங்களான प्रबलविरोधिகளைப் பார்த்து भयமும் நடையாடுகிறதாகையாலே मुमुक्षुவுக்கनिष्टनिवृत्तिயிலு மிष्टप्राप्तिயிலும் ஒன்றைச் சொல்லவிரண்டும் வருமாப்போலே अधिकारத்திலும் भयशोकங்களிலொன்றைச் சொல்ல விரண்டும் सिद्धिக்கும். अत्यन्ताकिञ्चनனுக்கு இப் भयशोकங்களிரண்டும் விஞ்சியிருக்கும். ஆகையால் இங்கतिशयितशोकाविष्टனான अधिकारिविशेषத்துக் கनुगुणமான उपायविशेषத்தைக்
29.132 காட்டி இவனை निस्संशयனுமாய் निर्भरனுமாய் निर्भयனுமாய், हृष्टमनाவுமாக்கித் தலைக்கட்டுகிறது. இவ்வतिशयितभयத்தைப்பற்ற ’’அஞ்சின நீ யென்னை யடையென்றார் வந்தா’’(திருச்சின்னமாலை 8) ரென்றுஞ் சொன்னோம். இப்படி कृतकृत्यனான இவனுக்கு ‘‘तत्तु कर्म समाचरेत्’’(லக்ஷ்மீதந்த்ரம் 17) என்று विहितமான कर्तव्यान्तरம் कैङ्कर्यानुप्रविष्टसदाचारविशेषமென்னுமிடம் पूर्वापरग्रन्थங்களாலும், இச் श्लोकந்தன்னில் ‘‘अक्रियावदनर्थाय’’(லக்ஷ்மீதந்த்ரம் 17) என்கையாலும் सिद्धம். ஆகையால் மேல் फलसिद्धिயில் संशयமில்லாமையாலும், मोक्षोपायமாகவொரு कर्तव्यशेषமில்லாமையாலும், இவனுக்குள்ள कर्तव्यம் आज्ञानुपालनरूपமான स्वयंप्रयोजनமாகையாலும்,
29.133 अपराधம் प्रसक्तமானாலधिकारान्तरத்திற்சொன்ன கட்டளையிலே अनुतापादिகளாலே सुपरिहरமாகையாலுமிவன் हृष्टमनाவாகக் குறை யில்லை. இந்த हर्षம் विवेकिயுமாய் हेयமான शरीरादिகளோடே துவக்குண்டிருக்கிற விவனுக்கு निर्वेदमिश्रமாய் நடந்ததேயாலும் இந் निर्वेदமும் இச்शोकनिवृत्तिயும் भिन्नविषयங்களாகையாலே विरोधமில்லை. ‘‘मा शुचः’’ என்கிற விதுவே शोक निमित्तமானவையெல்லாம் मोचनीयமாகைக்கு नियामकமாகையாலே प्रारब्धकर्मத்தாலும் शोकनिमित्तांशமெல்லாங்கழிகையால் आर्त्यतिशयமுடையவனுக்கு அப்போதே मोक्षம் सिद्धिக்கும். ’’மரணமானால் வைகுந்தங் கொடுக்கும் பிரான்’’ इत्यादिகளிற்படியே प्रारब्धकर्मத்தில் மேலுள்ளதெல்லாங்கழிந்து இச் शरीरावसानத்திலே मोक्षமென்றிசைய வேண்டியதால் இச் शरीरந்தன்னிலும் आयुश्शेष மनिष्टமானபோது இதுவும் प्रपत्तिवशीकृतसर्वशक्तिसङ्कल्पத்தாலே கழியக் குறையில்லையிறே.
29.134 *प्रायश्चित्तविशेषेषु सर्वस्वारादिकेषु च ।
नात्महिंसनदोषोऽस्ति तथार्तशरणागतौ ॥
दृप्तस्य तु यथाशास्त्रं चिरं जीवितुमिच्छतः ।
प्राणरक्षणशास्त्रार्थलङ्घनं त्वपराधनम् ॥ *

योगिகள் योगविशेषத்தாலே देहन्यासம் பண்ணுமாப்போலே आर्त्यतिशयமுடை யவன் प्रपत्तिயாலே देहन्यासம் பண்ணுகைக்குத் तीर्थप्रवेशादिகளிற்போலே युगविशेषनियमமுமில்லை. இவ்வாर्तप्रपन्नனே எல்லாரிலுங்கடுக வாत्मरक्षणம்
29.135 பண்ணுகிறவன். இப்படி आर्तன் दृप्तன் என்கிற பிரிவும் இவனுக்குப் பிறந்த शोकத்தில் वैषम्यமடியாகச் சொல்லுகிறதத்தனை, ஒருவனுக்கு शोकமில்லாமையன்று. जन्मान्तरादिमात्रம் शोकनिमित्तமாய் ஏதேனுமொரு நாள் मोक्षம் பெறுவோமென்று தேறியிருக்குமவன் இங்கு दृप्तன்; அல்லது उत्कृष्टजनावमानादिहेतुவான गर्वरूपமானவनात्मगुणத்தை யுடையவனல்லன். இச் शरीरத்தில் चतुर्मुखैश्वर्यம் பெற்றாலும் இது परिपूर्णभगवदनुभवविरोधिயான படியாலே இவ்वर्तमानदेहसंबन्धமுங்கூட महाग्निபோலே दुस्सहமாய் ’’உடலு முயிரும் மங்கவொட்’’(திருவாய்மொழி 10-7-9) டென்னும்படி प्रपत्त्यनुष्ठानानन्तरம் क्षणमात्रविळंबक्षमனல்லாதவன் आर्तप्रपन्नன். அல்லது ‘‘आर्तो जिज्ञासुरर्थार्थी’’(கீதை 7-16) என்கிறவிடத் திற்சொல்லப்பட்டவனல்லன்.
29.136 ‘‘आर्तो वा यदि वा दृप्तः’’(ராமாயணம் யுத்தகாண்டம் 18-28) என்கிறவிடம் अतिवादமென்பார்க்கும் இங்கிவ் வर्थस्थितिயில் विवादம் பண்ணவொண்ணாது. उपायानुष्ठानத்துக்குப் பின்பு फलமாகையாலும் இது उपदेशவேளையாகையாலும் இவ்வாर्तன்றிறத்திலும் ‘‘मोक्षयिष्यामि’’ என்று भविष्यन्निर्देशத்திற்குக் குறையில்லை. இவ்வாर्तदृप्तादिविभागங்களெல்லாம் सुकृत तारतम्यमूलமான भगवदनुग्रहतारतम्यத்தாலே வரும். ‘‘प्रारब्धमात्रभुक्तत्र तत्त्ववित् सुखमाप्नुया’’() दित्यादि वचनங்கள் आर्तप्रपन्नविषयத்தில்
29.137 निरवकाशங்கள். दृप्तप्रपन्नன்றிறத்தில் उत्तरकृत्यांशத்தைப் பற்ற ‘‘मा शुचः’’ என்கிற वाक्यத்தின் கருத்தை ‘‘आध्यात्मिकाधिभौतिक’’ என்று துடங்க்கி ‘‘अतस्त्वं तव तत्त्वतो मद्ज्ञानदर्शनप्राप्तिषु निस्संशयस्सुखमास्व’’(ஶரணாகதிகத்யம்) என்றருளிச் செய்தார். இங்கு சொல்லுகிற शोकनिवृत्तिக்கு ஒருபடியாலும் सङ्कोचकரில்லாமையாலே இவ்வுपायविशेषज्ञानத்தாலும் अनुष्ठानத்தாலுமாக सर्वप्रकारशोकहेतुக்களெல்லாம் கழியும்படி சொல்லிற்றாகிறது. अनुष्ठानपर्यन्तமல்லாத ज्ञानमात्रம் இவ்வுपदेशத்தாலே பிறந்தாலும் ‘‘न गाथा गाथिनं शास्ति बहु चेदपि गायति । प्रकृतिं यान्ति भूतानि कुलिङ्गशकुनिर्यथा’’(பாரதம் ஸபாபர்வம் 42-21) என்கிற கணக்காய் निष्प्रयोजनமாகையாலே
29.138 ज्ञानानुष्ठानங்களிரண்டினுடையவும் फलமான शोकनिवृत्तिயையெல்லாம் இங்கு विवक्षिக்கிறது. ஆகையாலுपायानुष्ठानத்தில் पूर्वापरमध्यदशैகளைப்பற்ற संभावितமான शोकமெல்லாமிங்கே கழிக்கப்படுகிறது. எங்ஙனேயென்னில்; अधिकारविशेषத்தையும் उपायविशेषத்தையும் उत्तरकृत्यविशेषத்தையும் परिपूर्णकैङ्कर्यपर्यन्तफलसिद्ध्रिயையும் பற்றப் பலபடியாக शोकம் संभावितம். அதில் अनुष्ठिக்கப் புகுகிற शरणागतिधर्मம் ஒரு जाति वर्णाश्रमादिविशेषनियतமல்லாமையாலே प्राप्यरुचिயும் प्रापक विश्वासமும் आकिञ्चन्यज्ञानादिகளுமுண்டானபோதொருவர்க்கும் நாமிதுக்கு अधिकारिகளல்லோமென்று शोकिக்கவேண்டா. இவ்வுपाय विशेषம் सपरिकरமாக क्षणकालसाध्यமாய் सुकरமாய் आवृत्तिनिरपेक्षமாய் उपायान्तरव्यवधानமும் दुष्करपरिकरान्तरமுமன்றிக்கேயிருப்பதாய்க் கோலின காலத்திலே अपेक्षितफलங்களெல்லாத்தையுந் தருவதாயிருக்கையால் आकिञ्चन्यமும்
29.139 फलविळंबभयமுமுடைய நமக்கு सपरिकरமாக चिरकालानुवर्तनीयமாய் अत्यन्तावहितர்க்கும் कृच्छ्रसाध्यமாய் तथाविध परिकरान्तरसापेक्षமுமாய் फलविळंबமுடைத்தான उपायान्तरத்திலே அலையவேண்டுகிறதோவென்று शोकिக்கவேண்டா. இப்படி लघूपायमात्रத்தாலே वशीकार्यனாய் फलप्रदानம் பண்ணவிருக்கிற शरण्यன் सर्वसुलभனாய் विश्वसनीयतमனாய் परमकारुणिकனாய் निरङ्कुशस्वातन्त्र्यனாயிருக்கையால் सिद्धोपायத்தைப்பற்ற शोकिக்கவேண்டா. இவ்வுपायानुष्ठानத்துக்குப் பின்பு आज्ञानुज्ञैகளாலே பண்ணும் सत्कर्मங்களெல்லாம் இப் प्रपत्तिக்கङ्गமல்லாமையாலே அவற்றுக்கு देशकालादिवैगुण्यத்தாலே சில वैकल्यமுண்டானாலும் उपासनத்துக்குப்போல் இதுக்கு परिकर वैकल्यம் பிறக்கிறதோவென்று शोकिக்கவேண்டா. भगवत्कैङ्कर्यादिகளுக்கनर्हதையை யுண்டாக்கும் बुद्धिपूर्वमहाभागवतापचारादिகளை விளைவித்து दग्धपटம் போலே யாக்கவல்ல प्रारब्धफलமான पापविशेषத்துக்கஞ்சி प्रथमप्रपत्तिकालத்திலேயாதல் பின்பொருக்கால் அதுக்காக प्रपत्तिபண்ணியாதல் निरपराधமானவுत्तरकृत्यத்தை अपेक्षिத்தால் மேலपराधप्रसङ्गத்தையும் பற்ற शोकिக்க வேண்டா. இப்படி निरपराधமான उत्तरकृत्यத்தை अपेक्षिயாதார்க்கும் மேல் बुद्धिपूर्वापराधம் வந்தாலும்
29.140 ‘‘न त्यजेयं कथंचन’’(ராமாயணம் யுத்தகாண்டம் 18-3) என்றிருக்கக்கடவ अशरण्यशरण्यன் இவனுக்கनुतापத்தையுண்டாக்கி पुनःप्रपत्तिயாகிற प्रायश्चित्तविशेषத்திலே மூட்டியும், அதுவுங்கைதப்பும்படி யான कठिनप्रकृतिகளுக்கு शिक्षारूपங்களான उपक्लेशमात्रங்களைக் காட்டி மேலपराधம் பண்ணாதபடி விலக்கியும் फलங்கோலின कालத்துக்கு முன்பே கண்ணழிக்கையாலே प्रपन्नனுக்கு மின்னொளிப்போலே தோற்றி நிலை யில்லாதே போகிற बुद्धिपूर्वापराधलेशங்களாலே नरकादिमहाक्लेशங்கள்வரில் செய்வதென்னென்று शङ्किத்து शोकिக்கவேண்டா. आर्तप्रपन्नனுக்கப்போதே फलसिद्धिயுண்டாம்படியிருக்கையாலே ‘‘देहे चेत् प्रीतिमान् मूढो भविता नरकेऽपि सः’’(விஷ்ணுபுராணம் 1-17-62) என்னும்படி नरकतुल्यமான இச் शरीरமनुवर्तिக்கிறதோவென்று शोकिக்க வேண்டா. कर्मयोगம் முதலான निवृत्ति धर्मங்களெல்லாம் ‘‘नेहाभिक्रमनाशोऽस्ती’’(கீதை 2-40) त्यादिகளிற்படியே யிட்ட படை கற்படையாகையாலும் இச்शरणागतனைப் பற்ற विशेषिத்து ‘‘न त्यजेयं कथं च न’’ என்கையாலும் दृप्तप्रपन्नனுக்குங்கோலின காலத்தளவும் विळंबिத்தாலும் फलसिद्धिயில் संशयமில்லாமையாலே ‘‘यज्ञोऽनृतेन क्षरति तपः क्षरति विस्मयात् । आयुर्विप्रपरीवादाद्दानञ्च परिकीर्तना’’(மனுஸ்ம்ருதி 4-237) दित्यादिகளிற்படியே सुकृतनाशकங்களாயிருப்பன சில दुष्कृतங்களாலே இப் प्रपत्तिरूपமான सुकृतம் नशिத்து फलங் கிடையாதொழியில் செய்வதென் னென்று शोकिக்கவேண்டா. இச் शरीरानन्तरம் मोक्षம் பெறவேணுமென்று कालங்குறிக்கையாலே जन्मान्तरादिहेतुக்களான प्रारब्धकर्मविशेषங்களாலே நமக்கு
29.141 जन्मान्तरங்கள்வரில் செய்வதென்னென்று शोकिக்க வேண்டா. अनन्यप्रयोजनனாய் प्रपन्नனான இவனுக்கு प्रतिबन्धकங்களான सर्वपापங்களுங்கழிகையாலே केवलात्मानुभवादिகளான अन्तरायங்களாலே परमफलத்துக்கு विळंबம் வருகிறதோவென்று शोकिக்கவேண்டா. இப்படி सर्वप्रकारशोकहेतुக்களுங் கழியும் படி எனக்கनुग्रहविषयभूतனான நீ இனி शोकिக்கையாவது முன்பு निग्रहविषयभूतனாய் நின்ற दशैயில் शोकियाதாப்போலே अनिपुणकृत्यமாய் இவ் उपायविशेषवैलक्षण्यத்துக்கும் रक्षणभरமேறிட்டுக்கொள்ளுகிற सिद्धोपायभूतனான வென் प्रभावத்துக்கும் என் பக்கலிலே सर्वभरन्यासம் பண்ணி कृतकृत्यனாயிருக்கிற வுன்னிலைக்குந் தகுதியன்றென்று திருவுள்ளம். இப்படி चरमश्लोकத்தில் सारतमமான ‘‘मा शुचः’’ என்கிற चरमवाक्यத்தில் तात्पर्यத்தைத் தங்கள் चरमदशैயிலே आचार्यர்கள் सच्छिष्यர்களுக்குपदेशिப்பர்கள். இச் श्लोकத்தில் पदங்களிலடைவே अधिकारविशेषம், आकिञ्चन्यपुरस्कारம், दुष्करपरिकरान्तरनैरपेक्ष्यம், अशक्यप्रवृत्त्यनौचित्यம், दुष्कराभिनिवेशवैयर्थ्यம், उपायविशेषத்தின் சுணையுடைமை, मुमुक्षुவுக்கு शरण्यविशेषம், शरण्यனுடைய सुलभत्वसुशील
29.142 -वादिगुणपूर्णत्वம், हिततमोपदेशित्वம், प्राप्यனே प्रापकனானமை, निरपेक्षसर्वविषय-निष्प्रत्यूहकर्तत्वம், व्याजमात्रप्रतीक्षत्वம், उपायान्तरव्यवधाननिरपेक्षत्वம், परिकरान्तरनिरपेक्ष-प्रसाद्यत्वம், सर्वफलार्थिशरण्यत्वம், शरण्यान्तरपरिग्रहासहत्वம், शरण्यवैशिष्ट्यம், उपायान्तर-स्थाननिवेश्यत्वம், भरस्वीकर्तत्वம், भरन्यासरूपसाध्योपायविशेषம், அதின் परिकरங்கள்

29.143 सर्वाधिकारत्वம், सकृत्कर्तव्यत्वம், सुकरत्वம், अविळंबितफलप्रदत्वம், प्रारब्धनिवर्तनक्षमत्वம், अधिकारिயினுடைய पराधीनकर्तृत्वம், शास्त्रवश्यत्वம், रक्षकனுடைய परमकारुणिकत्वம், सुप्रसन्नत्वம், निरङ्कुशस्वातन्त्र्यம், दुर्निवारत्वம், परानपेक्षत्वம், अवसरप्रतीक्षत्वம், शरणागतனுடைய कृतकृत्यत्वம், परिगृहीतोपायतत्फलங்களைப்பற்ற कर्तव्यान्तरத்தில் प्राप्तिயில்லாமை, भगवदत्यर्थप्रियत्वம், त्रैकालिकविरोधिभूयस्त्वம், विरोधिवर्गवैचित्र्यம், அவற்றினுடைய ईश्वरसङ्कल्पमात्रनिवर्त्यत्वம், प्रपन्नेच्छानियतமான विरोधि-निवृत्तिकालம், विरोधिनिवृत्तिस्वरूपं, आत्मकैवल्यव्यावृत्तयथावस्थितस्वरूपाविर्भावं, परिपूर्ण-भगवदनुभवம், सर्वविधकैङ्कर्यம், अपुनरावृत्ति, முன்பு शोकहेतुप्राचुर्यம், பின்பு शोकिக்கப் प्राप्तिயில்லாமை, विमर्शकालமெல்லாம் निस्संशयत्वம், शोकनिवृत्ति निर्भयत्वம், हर्षविशेषம், शरीरपातकालप्रतीक्षत्वம், निरपराधकैङ्कर्यरसिकत्वம், என்றிவை प्रधानமாய் மற்றுமிவற்றுக்கपेक्षितங்களெல்லாம் शब्दशक्तिயாலுமर्थस्वभावத்தாலுமनुशिष्टங்கள். अल्पज्ञனாய், अल्पशक्तिயாய், परिमितकालवर्तिயாய் विळंबक्षमனுமன்றி க்கேயிருக்கிற வுன்னாலே யறியவுமनुष्ठिக்கவுமரிதாய் फलविळंबமுமுண்டா யிருக்கிற उपायान्तरங்களிலலையாதே सर्वसुलभனாய், सर्वलोकशरण्यனாய், शरण्यत्वोपयुक्तसर्वाकारविशिष्टனான வென்னை யொருவனையுமே उपायமாக अध्यवसिத்துக்கொண்டு अङ्गपञ्चकसंपन्नமான आत्मरक्षाभरसमर्पणத்தைப்பண்ணு. இப்படி अनुष्ठितोपायனாய், कृतकृत्यனாய், எனக்கடைக்கலமாய், अत्यर्थ प्रियனான வுன்னை परमकारुणिकனாய், सुप्रसन्नனாய், निरङ्कुशस्वान्तंत्र्यனாய், स्वार्थप्रवृत्तனான நானே யென் सङ्कल्पमात्रமே துணையாகக்கொண்டு बहुप्रकारமாய் अनन्तமாய், दुरत्ययமான सर्वविरोधिवर्गத்தோடும் பின்துடர்ச்சியில்லாதபடி துவக்கறுத்து என்னோடொக்க வென்னுடைய आत्मात्मीयங்களை யெல்லாமनुभविக்கையாலே तुल्यभोगனாக்கி परिपूर्णानुभवपरीवाहरूपமான सर्वदेशसर्वकाल सर्वावस्थोचित सर्वविधकैङ्कर्यத்தையுந்தந்துகப்பன். நீ யொன்றுக்கும்
शोकिக்கவேண்டாவென்று चरमश्लोकத்தின் திரண்டபொருள்.
29.144 *एकं सर्वप्रदं धर्मं श्रिया जुष्टं समाश्रितैः ।
अपेतशोकैराचार्यैरयं पन्थाः प्रदर्शितः ॥ *
குறிப்புடன் மேவுந் தருமங்களின்றி யக்கோவலனார் வெறித்துளவக்கழல் மெய்யரணென்று விரைந்தடைந்து
பிரித்த வினைத்திரள் பின்றுடராவகையப்பெரியோர்
மறிப்புடை மன்னருள் வாசகத்தான் மருளற்றனமே. ( 45 )
29.145 व्यासाम्नायपयोधिकौस्तुभनिभं हृद्यं हरेरुत्तमं श्लोकं
केचन लोकवेदपदवी विश्वासितार्थं विदुः ।
येषामुक्तिषु मुक्तिसौधविशिखा सोपानपङ्क्तिष्वमी
वैशंपायनशौनकप्रभृतयः श्रेष्ठाश्शिरःकम्पिनः ॥ ६८ ॥

इति श्रीकवितार्किकसिंहस्य सर्वतन्त्रस्वतन्त्रस्य श्रीमद्वेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु श्रीमद्रहस्यत्रयसारे चरमश्लोकाधिकार एकोनत्रिंशः ॥

इति कवितार्किकसिंहस्य सर्वतन्त्रस्वतन्त्रस्य श्रीमद्वेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु श्रीमद्रहस्यत्रयसारे पदवाक्ययोजनाभागस्तृतीयः ॥