मनुस्मृतिः

अथ तृतीयोऽध्यायः 

(गृहस्थधर्माः)

3.1 षट्त्रिम्शद् आब्दिकम् चर्यं गुरौ त्रैवेदिकं व्रतम् । तदर्धिकं पादिकं वा ग्रहणान्तिकम् एव वा ।।
3.1 षट्त्रिम्शद् आब्दिकम् चर्यं गुरौ त्रैवेदिकं व्रतम् । तदर्धिकं पादिकं वा ग्रहणान्तिकम् एव वा ।।
3.2 वेदान् अधीत्य वेदौ वा वेदं वापि यथाक्रमम् । अ विप्लुत ब्रह्मचर्यो गृहस्थाश्रमम् आवसेत् ।।
3.2 वेदान् अधीत्य वेदौ वा वेदं वापि यथाक्रमम् । अ विप्लुत ब्रह्मचर्यो गृहस्थाश्रमम् आवसेत् ।।
3.3 तं प्रतीतं स्वधर्मेण ब्रह्मदायहरं पितुः । स्रग्विणं तल्प आसीनम् अर्हयेत् प्रथमं गवा ।।
3.3 तं प्रतीतं स्वधर्मेण ब्रह्मदायहरं पितुः । स्रग्विणं तल्प आसीनम् अर्हयेत् प्रथमं गवा ।।
3.4 गुरुणानुमतः स्नात्वा समावृत्तो यथाविधि । उद्वहेत द्विजो भार्यां स वर्णाम् लक्षणान्विताम् ।।
3.4 गुरुणानुमतः स्नात्वा समावृत्तो यथाविधि । उद्वहेत द्विजो भार्यां स वर्णाम् लक्षणान्विताम् ।।
3.5 अ सपिण्डा च या मातुर् अ सगोत्रा च या पितुः । सा प्रशस्ता द्विजातीनां दारकर्मणि मैथुने ।। म् अ मैथिनी
3.5 अ सपिण्डा च या मातुर् अ सगोत्रा च या पितुः । सा प्रशस्ता द्विजातीनां दारकर्मणि मैथुने ।। म् अ मैथिनी
3.6 महान्त्य् अपि समृद्धानि गो ‘अजावि धन धान्यतः । स्त्रीसंबन्धे दशैतानि कुलानि परिवर्जयेत् ।।
3.6 महान्त्य् अपि समृद्धानि गो ‘अजावि धन धान्यतः । स्त्रीसंबन्धे दशैतानि कुलानि परिवर्जयेत् ।।
3.7 हीन क्रियम् निष् पुरुषम् निश् छन्दो रोमशार्शसम् । क्षयामयाव्य् अपस्मारि श्वित्रि कुष्ठि कुलानि च ।।
3.7 हीन क्रियम् निष् पुरुषम् निश् छन्दो रोमशार्शसम् । क्षयामयाव्य् अपस्मारि श्वित्रि कुष्ठि कुलानि च ।।
3.8 नोद्वहेत् कपिलां कन्यां नाधिकाङ्गीम् न रोगिणीम् । ना लोमिकाम् नाति लोमाम् न वाचाटां न पिङ्गलाम् ।। म्वाचालाम्
3.8 नोद्वहेत् कपिलां कन्यां नाधिकाङ्गीम् न रोगिणीम् । ना लोमिकाम् नाति लोमाम् न वाचाटां न पिङ्गलाम् ।। म्वाचालाम्
3.9 नेषे ऋक्ष वृक्ष नदी नाम्नीम् नान्त्य पर्वत नामिकाम् । न पक्ष्यहि प्रेष्य नाम्नीम् न च भीषन नामिकाम् ।।
3.9 नेषे ऋक्ष वृक्ष नदी नाम्नीम् नान्त्य पर्वत नामिकाम् । न पक्ष्यहि प्रेष्य नाम्नीम् न च भीषन नामिकाम् ।।
3.10 अ व्यङ्गाङ्गीम् सौम्य नाम्नीम् हंस वारण गामिनीम् । तनुलोम केश दशनाम् मृद्व् अङ्गीम् उद्वहेत् स्त्रियम् ।।
3.10 अ व्यङ्गाङ्गीम् सौम्य नाम्नीम् हंस वारण गामिनीम् । तनुलोम केश दशनाम् मृद्व् अङ्गीम् उद्वहेत् स्त्रियम् ।।
3.11 यस्यास् तु न भवेद् भ्राता न विज्ञायेत वा पिता । म्वै वा पिता नोपयच्छेत तां प्राज्ञः पुत्रिकाधर्मशङ्कया ।।
3.11 यस्यास् तु न भवेद् भ्राता न विज्ञायेत वा पिता । म्वै वा पिता नोपयच्छेत तां प्राज्ञः पुत्रिकाधर्मशङ्कया ।।
3.12 सवर्णाग्रे द्विजातीनां प्रशस्ता दारकर्मणि । कामतस् तु प्रवृत्तानाम् इमाः स्युः क्रमशो ‘अवराः ।।
3.12 सवर्णाग्रे द्विजातीनां प्रशस्ता दारकर्मणि । कामतस् तु प्रवृत्तानाम् इमाः स्युः क्रमशो ‘अवराः ।।
3.13 शूद्रैव भार्या शूद्रस्य सा च स्वा च विशः स्मृते । ते च स्वा चैव राज्ञश् च ताश् च स्वा चाग्र जन्मनः ।।
3.13 शूद्रैव भार्या शूद्रस्य सा च स्वा च विशः स्मृते । ते च स्वा चैव राज्ञश् च ताश् च स्वा चाग्र जन्मनः ।।
3.14 न ब्राह्मण क्षत्रिययोर् आपद्य् अपि हि तिष्ठतोः । कस्मिंश् चिद् अपि वृत्तान्ते शूद्रा भार्योपदिश्यते ।।
3.14 न ब्राह्मण क्षत्रिययोर् आपद्य् अपि हि तिष्ठतोः । कस्मिंश् चिद् अपि वृत्तान्ते शूद्रा भार्योपदिश्यते ।।
3.15 हीनजाति स्त्रियम् मोहाद् उद्वहन्तो द्विजातयः । कुलान्य् एव नयन्त्य् आशु स सन्तानानि शूद्रताम् ।।
3.15 हीनजाति स्त्रियम् मोहाद् उद्वहन्तो द्विजातयः । कुलान्य् एव नयन्त्य् आशु स सन्तानानि शूद्रताम् ।।
3.16 शूद्रावेदी पतत्य् अत्रेर् उतथ्यतनयस्य च । शौनकस्य सुतोत्पत्त्या तद् अपत्यतया भृगोः ।।
3.16 शूद्रावेदी पतत्य् अत्रेर् उतथ्यतनयस्य च । शौनकस्य सुतोत्पत्त्या तद् अपत्यतया भृगोः ।।
3.17 शूद्रां शयनम् आरोप्य ब्राह्मणो यात्य् अधोगतिम् । जनयित्वा सुतं तस्यां ब्राह्मण्याद् एव हीयते ।।
3.17 शूद्रां शयनम् आरोप्य ब्राह्मणो यात्य् अधोगतिम् । जनयित्वा सुतं तस्यां ब्राह्मण्याद् एव हीयते ।।
3.18 दैव पित्र्यातिथेयानि तत् प्रधानानि यस्य तु । नाश्नन्ति पितृ देवास् तन् न च स्वर्गं स गच्छति ।।
3.18 दैव पित्र्यातिथेयानि तत् प्रधानानि यस्य तु । नाश्नन्ति पितृ देवास् तन् न च स्वर्गं स गच्छति ।।
3.19 वृषलीफेन पीतस्य निःश्वासोपहतस्य च । तस्यां चैव प्रसूतस्य निष्कृतिर् न विधीयते ।।
3.19 वृषलीफेन पीतस्य निःश्वासोपहतस्य च । तस्यां चैव प्रसूतस्य निष्कृतिर् न विधीयते ।।
3.20 चतुर्णाम् अपि वर्णानं प्रेत्य चेह हिताहितान् । अष्टाव् इमान् समासेन स्त्रीविवाहान् निबोधत ।।
3.20 चतुर्णाम् अपि वर्णानं प्रेत्य चेह हिताहितान् । अष्टाव् इमान् समासेन स्त्रीविवाहान् निबोधत ।।
3.21 ब्राह्मो दैवस् तथैवार्षः प्राजापत्यस् तथासुरः । गान्धर्वो राक्षसश् चैव पैशाचश् चाष्टमो ‘अधमः ।।
3.21 ब्राह्मो दैवस् तथैवार्षः प्राजापत्यस् तथासुरः । गान्धर्वो राक्षसश् चैव पैशाचश् चाष्टमो ‘अधमः ।।
3.22 यो यस्य धर्म्यो वर्णस्य गुण दोषौ च यस्य यौ । तद् वः सर्वं प्रवक्ष्यामि प्रसवे च गुणागुणान् ।।
3.22 यो यस्य धर्म्यो वर्णस्य गुण दोषौ च यस्य यौ । तद् वः सर्वं प्रवक्ष्यामि प्रसवे च गुणागुणान् ।।
3.23 षड् आनुपूर्व्या विप्रस्य क्षत्रस्य चतुरो ‘अवरान् । विश् शूद्रयोस् तु तान् एव विद्याद् धर्म्यान् अ राक्षसान् ।। म्धर्म्यान् न राक्षसान्
3.23 षड् आनुपूर्व्या विप्रस्य क्षत्रस्य चतुरो ‘अवरान् । विश् शूद्रयोस् तु तान् एव विद्याद् धर्म्यान् अ राक्षसान् ।। म्धर्म्यान् न राक्षसान्
3.24 चतुरो ब्राह्मणस्याद्यान् प्रशस्तान् कवयो विदुः । राक्षसं क्षत्रियस्यैकम् आसुरं वैश्य शूद्रयोः ।।
3.24 चतुरो ब्राह्मणस्याद्यान् प्रशस्तान् कवयो विदुः । राक्षसं क्षत्रियस्यैकम् आसुरं वैश्य शूद्रयोः ।।
3.25 पञ्चानां तु त्रयो धर्म्या द्वाव् अधर्म्यौ स्मृताव् इह । पैशाचश् चासुरश् चैव न कर्तव्यौ कदा चन ।।
3.25 पञ्चानां तु त्रयो धर्म्या द्वाव् अधर्म्यौ स्मृताव् इह । पैशाचश् चासुरश् चैव न कर्तव्यौ कदा चन ।।
3.26 पृथक् पृथग् वा मिश्रौ वा विवाहौ पूर्वचोदितौ । गान्धर्वो राक्षसश् चैव धर्म्यौ क्षत्रस्य तौ स्मृतौ ।।
3.26 पृथक् पृथग् वा मिश्रौ वा विवाहौ पूर्वचोदितौ । गान्धर्वो राक्षसश् चैव धर्म्यौ क्षत्रस्य तौ स्मृतौ ।।
3.27 आच्छाद्य चार्चयित्वा च श्रुत शीलवते स्वयम् । आहूय दानं कन्याया ब्राह्मो धर्मः प्रकीर्तितः ।।
3.27 आच्छाद्य चार्चयित्वा च श्रुत शीलवते स्वयम् । आहूय दानं कन्याया ब्राह्मो धर्मः प्रकीर्तितः ।।
3.28 यज्ञे तु वितते सम्यग् ऋत्विजे कर्म कुर्वते । अलङ्कृत्य सुतादानं दैवं धर्मं प्रचक्षते ।।
3.28 यज्ञे तु वितते सम्यग् ऋत्विजे कर्म कुर्वते । अलङ्कृत्य सुतादानं दैवं धर्मं प्रचक्षते ।।
3.29 एकं गोमिथुनं द्वे वा वराद् आदाय धर्मतः । कन्याप्रदानं विधिवद् आर्षो धर्मः स उच्यते ।।
3.29 एकं गोमिथुनं द्वे वा वराद् आदाय धर्मतः । कन्याप्रदानं विधिवद् आर्षो धर्मः स उच्यते ।।
3.30 सहोभौ चरतां धर्मम् इति वाचानुभाष्य च । कन्याप्रदानम् अभ्यर्च्य प्राजापत्यो विधिः स्मृतः ।।
3.30 सहोभौ चरतां धर्मम् इति वाचानुभाष्य च । कन्याप्रदानम् अभ्यर्च्य प्राजापत्यो विधिः स्मृतः ।।
3.31 ज्ञातिभ्यो द्रविणं दत्त्वा कन्यायै चैव शक्तितः । कन्याप्रदानं स्वाच्छन्द्याद् आसुरो धर्म उच्यते ।।
3.31 ज्ञातिभ्यो द्रविणं दत्त्वा कन्यायै चैव शक्तितः । कन्याप्रदानं स्वाच्छन्द्याद् आसुरो धर्म उच्यते ।।
3.32 इच्छयान्योन्यसंयोगः कन्यायाश् च वरस्य च । गान्धर्वः स तु विज्ञेयो मैथुन्यः काम संभवः ।।
3.32 इच्छयान्योन्यसंयोगः कन्यायाश् च वरस्य च । गान्धर्वः स तु विज्ञेयो मैथुन्यः काम संभवः ।।
3.33 हत्वा छित्त्वा च भित्त्वा च क्रोशन्तीं रुदन्तीं गृहात् । प्रसह्य कन्याहरणं राक्षसो विधिर् उच्यते ।।
3.33 हत्वा छित्त्वा च भित्त्वा च क्रोशन्तीं रुदन्तीं गृहात् । प्रसह्य कन्याहरणं राक्षसो विधिर् उच्यते ।।
3.34 सुप्तां मत्तां प्रमत्तां वा रहो यत्रोपगच्छति । स पापिष्ठो विवाहानां पैशाचश् चाष्टमो ‘अधमः ।। म्पैशाचः प्रथितो ‘अधमः
3.34 सुप्तां मत्तां प्रमत्तां वा रहो यत्रोपगच्छति । स पापिष्ठो विवाहानां पैशाचश् चाष्टमो ‘अधमः ।। म्पैशाचः प्रथितो ‘अधमः
3.35 अद्भिर् एव द्विजाग्र्याणाम् कन्यादानं विशिष्यते । इतरेषां तु वर्णानाम् इतरेतरकाम्यया ।।
3.35 अद्भिर् एव द्विजाग्र्याणाम् कन्यादानं विशिष्यते । इतरेषां तु वर्णानाम् इतरेतरकाम्यया ।।
3.36 यो यस्यैषाम् विवाहानां मनुना कीर्तितो गुणः । सर्वं शृणुत तं विप्राः सर्वं कीर्तयतो मम ।। म्संयक् कीर्तयतो
3.36 यो यस्यैषाम् विवाहानां मनुना कीर्तितो गुणः । सर्वं शृणुत तं विप्राः सर्वं कीर्तयतो मम ।। म्संयक् कीर्तयतो
3.37 दश पूर्वान् परान् वंश्यान् आत्मानं चैकविम्शकम् । ब्राह्मीपुत्रः सुकृतकृत् मोचयत्य् एनसः पित्qन् ।।
3.37 दश पूर्वान् परान् वंश्यान् आत्मानं चैकविम्शकम् । ब्राह्मीपुत्रः सुकृतकृत् मोचयत्य् एनसः पित्qन् ।।
3.38 दैवोढाजः सुतश् चैव सप्त सप्त परावरान् । आर्षोढाजः सुतस् त्रींस् त्रीन् षट् षट् कायोढजः सुतः ।।
3.38 दैवोढाजः सुतश् चैव सप्त सप्त परावरान् । आर्षोढाजः सुतस् त्रींस् त्रीन् षट् षट् कायोढजः सुतः ।।
3.39 ब्राह्मादिषु विवाहेषु चतुर्ष्व् एवानुपूर्वशः । ब्रह्मवर्चस्विनः पुत्रा जायन्ते शिष्टसम्मताः ।। म्ब्रह्मवर्चसिनः
3.39 ब्राह्मादिषु विवाहेषु चतुर्ष्व् एवानुपूर्वशः । ब्रह्मवर्चस्विनः पुत्रा जायन्ते शिष्टसम्मताः ।। म्ब्रह्मवर्चसिनः
3.40 रूप सत्त्व गुणोपेता धनवन्तो यशस्विनः । पर्याप्त भोगा धर्मिष्ठा जीवन्ति च शतं समाः ।।
3.40 रूप सत्त्व गुणोपेता धनवन्तो यशस्विनः । पर्याप्त भोगा धर्मिष्ठा जीवन्ति च शतं समाः ।।
3.41 इतरेषु तु शिष्टेषु नृशंसानृतवादिनः । जायन्ते दुर्विवाहेषु ब्रह्म धर्म द्विषः सुताः ।।
3.41 इतरेषु तु शिष्टेषु नृशंसानृतवादिनः । जायन्ते दुर्विवाहेषु ब्रह्म धर्म द्विषः सुताः ।।
3.42 अनिन्दितैः स्त्रीविवाहैर् अनिन्द्या भवति प्रजा । निन्दितैर् निन्दिता न्qणां तस्मान् निन्द्यान् विवर्जयेत् ।।
3.42 अनिन्दितैः स्त्रीविवाहैर् अनिन्द्या भवति प्रजा । निन्दितैर् निन्दिता न्qणां तस्मान् निन्द्यान् विवर्जयेत् ।।
3.43 पाणिग्रहणसंस्कारः स वर्णासूपदिश्यते । अ सवर्णास्व् अयं ज्ञेयो विधिर् उद्वाहकर्मणि ।।
3.43 पाणिग्रहणसंस्कारः स वर्णासूपदिश्यते । अ सवर्णास्व् अयं ज्ञेयो विधिर् उद्वाहकर्मणि ।।
3.44 शरः क्षत्रियया ग्राह्यः प्रतोदो वैश्यकन्यया । वसनस्य दशा ग्राह्या शूद्रयोत्कृष्टवेदने ।।
3.44 शरः क्षत्रियया ग्राह्यः प्रतोदो वैश्यकन्यया । वसनस्य दशा ग्राह्या शूद्रयोत्कृष्टवेदने ।।
3.45 ऋतुकालाभिगामी स्यात् स्वदारनिरतः सदा । पर्ववर्जं व्रजेच् चैनाम् तद् व्रतो रतिकाम्यया ।।
3.45 ऋतुकालाभिगामी स्यात् स्वदारनिरतः सदा । पर्ववर्जं व्रजेच् चैनाम् तद् व्रतो रतिकाम्यया ।।
3.46 ऋतुः स्वाभाविकः स्त्रीणां रात्रयः षोडश स्मृताः । चतुर्भिर् इतरैः सार्धम् अहोभिः सद्विगर्हितैः ।।
3.46 ऋतुः स्वाभाविकः स्त्रीणां रात्रयः षोडश स्मृताः । चतुर्भिर् इतरैः सार्धम् अहोभिः सद्विगर्हितैः ।।
3.47 तासाम् आद्याश् चतस्रस् तु निन्दिता एकादशी च या । त्रयोदशी च शेषास् तु प्रशस्ता दशरात्रयः ।।
3.47 तासाम् आद्याश् चतस्रस् तु निन्दिता एकादशी च या । त्रयोदशी च शेषास् तु प्रशस्ता दशरात्रयः ।।
3.48 युग्मासु पुत्रा जायन्ते स्त्रियो ‘अयुग्मासु रात्रिषु । तस्माद् युग्मासु पुत्रार्थी संविशेद् आर्तवे स्त्रियम् ।।
3.48 युग्मासु पुत्रा जायन्ते स्त्रियो ‘अयुग्मासु रात्रिषु । तस्माद् युग्मासु पुत्रार्थी संविशेद् आर्तवे स्त्रियम् ।।
3.49 पुमान् पुंसो ‘अधिके शुक्रे स्त्री भवत्य् अधिके स्त्रियाः । समे ‘अपुमान् पुम्स्त्रियौ वा क्षीणे ‘अल्पे च विपर्ययः ।।
3.49 पुमान् पुंसो ‘अधिके शुक्रे स्त्री भवत्य् अधिके स्त्रियाः । समे ‘अपुमान् पुम्स्त्रियौ वा क्षीणे ‘अल्पे च विपर्ययः ।।
3.50 निन्द्यास्व् अष्टासु चान्यासु स्त्रियो रात्रिषु वर्जयन् । ब्रह्मचार्य् एव भवति यत्र तत्राश्रमे वसन् ।।
3.50 निन्द्यास्व् अष्टासु चान्यासु स्त्रियो रात्रिषु वर्जयन् । ब्रह्मचार्य् एव भवति यत्र तत्राश्रमे वसन् ।।
3.51 न कन्यायाः पिता विद्वान् गृह्णीयातेष शुल्कम् अण्वपि । गृह्णन् शुल्कम् हि लोभेन स्यान् नरो ‘अपत्यविक्रयी ।।
3.51 न कन्यायाः पिता विद्वान् गृह्णीयातेष शुल्कम् अण्वपि । गृह्णन् शुल्कम् हि लोभेन स्यान् नरो ‘अपत्यविक्रयी ।।
3.52 स्त्रीधनानि तु ये मोहाद् उपजीवन्ति बान्धवाः । नारी यानानि वस्त्रं वा ते पापा यान्त्य् अधोगतिम् ।।
3.52 स्त्रीधनानि तु ये मोहाद् उपजीवन्ति बान्धवाः । नारी यानानि वस्त्रं वा ते पापा यान्त्य् अधोगतिम् ।।
3.53 आर्षे गोमिथुनं शुल्कं के चिद् आहुर् मृषैव तत् । अल्पो ‘अप्य् एवं महान् वापि विक्रयस् तावद् एव सः ।। म्तावान् एव स विक्रयः
3.53 आर्षे गोमिथुनं शुल्कं के चिद् आहुर् मृषैव तत् । अल्पो ‘अप्य् एवं महान् वापि विक्रयस् तावद् एव सः ।। म्तावान् एव स विक्रयः
3.54 यासां नाददते शुल्कं ज्ञातयो न स विक्रयः । अर्हणं तत् कुमारीणाम् आनृशंस्यं च केवलम् ।। म्न केवलम्
3.54 यासां नाददते शुल्कं ज्ञातयो न स विक्रयः । अर्हणं तत् कुमारीणाम् आनृशंस्यं च केवलम् ।। म्न केवलम्
3.55 पितृभिर् भ्रातृभिश् चैताः पतिभिर् देवरैस् तथा । पूज्या भूषयितव्याश् च बहुकल्याणम् ईप्सुभिः ।।
3.55 पितृभिर् भ्रातृभिश् चैताः पतिभिर् देवरैस् तथा । पूज्या भूषयितव्याश् च बहुकल्याणम् ईप्सुभिः ।।
3.56 यत्र नार्यस् तु पूज्यन्ते रमन्ते तत्र देवताः । यत्रैतास् तु न पूज्यन्ते सर्वास् तत्रा फलाः क्रियाः ।। Fओल्लोwइन्ग् तेन् वेर्सेस् अरे मिस्सिन्ग् इन् म्
3.56 यत्र नार्यस् तु पूज्यन्ते रमन्ते तत्र देवताः । यत्रैतास् तु न पूज्यन्ते सर्वास् तत्रा फलाः क्रियाः ।। Fओल्लोwइन्ग् तेन् वेर्सेस् अरे मिस्सिन्ग् इन् म्
3.57 शोचन्ति जामयो यत्र विनश्यत्य् आशु तत् कुलम् । नोत् इन् ं न शोचन्ति तु यत्रैता वर्धते तद्द् हि सर्वदा ।। नोत् इन् ं
3.57 शोचन्ति जामयो यत्र विनश्यत्य् आशु तत् कुलम् । नोत् इन् ं न शोचन्ति तु यत्रैता वर्धते तद्द् हि सर्वदा ।। नोत् इन् ं
3.58 जामयो यानि गेहानि शपन्त्य् अ प्रतिपूजिताः ।। नोत् इन् ं तानि कृत्याहतानीव विनश्यन्ति समन्ततः ।। नोत् इन् ं
3.58 जामयो यानि गेहानि शपन्त्य् अ प्रतिपूजिताः ।। नोत् इन् ं तानि कृत्याहतानीव विनश्यन्ति समन्ततः ।। नोत् इन् ं
3.59 तस्माद् एताः सदा पूज्या भूषणाच्छादनाशनैः । नोत् इन् ं भूति कामैर् नरैर् नित्यं सत्करेषूत्सवेषु च । नोत् इन् ं ।
3.59 तस्माद् एताः सदा पूज्या भूषणाच्छादनाशनैः । नोत् इन् ं भूति कामैर् नरैर् नित्यं सत्करेषूत्सवेषु च । नोत् इन् ं ।
3.60 संतुष्टो भार्यया भर्ता भर्त्रा भार्या तथैव च । नोत् इन् ं यस्मिन्न् एव कुले नित्यं कल्याणं तत्र वै ध्रुवम् ।। नोत् इन् ं
3.60 संतुष्टो भार्यया भर्ता भर्त्रा भार्या तथैव च । नोत् इन् ं यस्मिन्न् एव कुले नित्यं कल्याणं तत्र वै ध्रुवम् ।। नोत् इन् ं
3.61 यदि हि स्त्री न रोचेत पुमांसं न प्रमोदयेत् । नोत् इन् ं अप्रमोदात् पुनः पुंसः प्रजनं न प्रवर्तते ।। नोत् इन् ं
3.61 यदि हि स्त्री न रोचेत पुमांसं न प्रमोदयेत् । नोत् इन् ं अप्रमोदात् पुनः पुंसः प्रजनं न प्रवर्तते ।। नोत् इन् ं
3.62 स्त्रियां तु रोचमानायां सर्वं तद् रोचते कुलं । नोत् इन् ं तस्यां त्व् अरोचमानायां सर्वम् एव न रोचते ।। नोत् इन् ं
3.62 स्त्रियां तु रोचमानायां सर्वं तद् रोचते कुलं । नोत् इन् ं तस्यां त्व् अरोचमानायां सर्वम् एव न रोचते ।। नोत् इन् ं
3.63 कु विवाहैः क्रिया लोपैर् वेदानध्ययनेन च । नोत् इन् ं कुलान्य् अकुलतां यान्ति ब्राह्मणातिक्रमेण च ।। नोत् इन् ं
3.63 कु विवाहैः क्रिया लोपैर् वेदानध्ययनेन च । नोत् इन् ं कुलान्य् अकुलतां यान्ति ब्राह्मणातिक्रमेण च ।। नोत् इन् ं
3.64 शिल्पेन व्यवहारेण शूद्रापत्यैश् च केवलैः । नोत् इन् ं गोभिर् अश्वैश् च यानैश् च कृष्या राजोपसेवया ।। नोत् इन् ं
3.64 शिल्पेन व्यवहारेण शूद्रापत्यैश् च केवलैः । नोत् इन् ं गोभिर् अश्वैश् च यानैश् च कृष्या राजोपसेवया ।। नोत् इन् ं
3.65 अयाज्ययाजनैश् चैव नास्तिक्येन च कर्मणाम् । नोत् इन् ं कुलान्य् आशु विनश्यन्ति यानि हीनानि मन्त्रतः ।। नोत् इन् ं
3.65 अयाज्ययाजनैश् चैव नास्तिक्येन च कर्मणाम् । नोत् इन् ं कुलान्य् आशु विनश्यन्ति यानि हीनानि मन्त्रतः ।। नोत् इन् ं
3.66 मन्त्रतस् तु समृद्धानि कुलान्य् अल्प धनान्य् अपि । नोत् इन् ं कुलसंख्यां च गच्छन्ति कर्षन्ति च महद् यशः ।। नोत् इन् ं ःएरेअfतेर् ं’स् नुम्बेर् इस् ” 10″
3.66 मन्त्रतस् तु समृद्धानि कुलान्य् अल्प धनान्य् अपि । नोत् इन् ं कुलसंख्यां च गच्छन्ति कर्षन्ति च महद् यशः ।। नोत् इन् ं ःएरेअfतेर् ं’स् नुम्बेर् इस् ” 10″
3.67 वैवाहिके ‘अग्नौ कुर्वीत गृह्यं कर्म यथाविधि । पञ्चयज्ञविधानं च पक्तिं चान्वाहिकीम् गृही ।।
3.67 वैवाहिके ‘अग्नौ कुर्वीत गृह्यं कर्म यथाविधि । पञ्चयज्ञविधानं च पक्तिं चान्वाहिकीम् गृही ।।
3.68 पञ्च सूना गृहस्थस्य चुल्ली पेषण्य् उपस्करः । कण्डनी चोदकुम्भश् च बध्यते यास् तु वाहयन् ।। म्वध्यते
3.68 पञ्च सूना गृहस्थस्य चुल्ली पेषण्य् उपस्करः । कण्डनी चोदकुम्भश् च बध्यते यास् तु वाहयन् ।। म्वध्यते
3.69 तासां क्रमेण सर्वासां निष्कृत्यर्थं महर्षिभिः । पञ्च कऌप्ता महायज्ञाः प्रत्यहं गृहमेधिनाम् ।।
3.69 तासां क्रमेण सर्वासां निष्कृत्यर्थं महर्षिभिः । पञ्च कऌप्ता महायज्ञाः प्रत्यहं गृहमेधिनाम् ।।
3.70 अध्यापनं ब्रह्मयज्ञः पितृयज्ञस् तु तर्पणम् । होमो दैवो बलिर् भौतो नृयज्ञो ‘अतिथिपूजनम् ।।
3.70 अध्यापनं ब्रह्मयज्ञः पितृयज्ञस् तु तर्पणम् । होमो दैवो बलिर् भौतो नृयज्ञो ‘अतिथिपूजनम् ।।
3.71 पञ्चैतान् यो महाअयज्ञान् न हापयति शक्तितः । स गृहे ‘अपि वसन् नित्यं सूनादोषैर् न लिप्यते
3.71 पञ्चैतान् यो महाअयज्ञान् न हापयति शक्तितः । स गृहे ‘अपि वसन् नित्यं सूनादोषैर् न लिप्यते
3.72 देवतातिथि भृत्यानाम् पित्qणाम् आत्मनश् च यः । न निर्वपति पञ्चानाम् उच्छ्वसन् न स जीवति ।।
3.72 देवतातिथि भृत्यानाम् पित्qणाम् आत्मनश् च यः । न निर्वपति पञ्चानाम् उच्छ्वसन् न स जीवति ।।
3.73 अ हुतम् च हुतं चैव तथा प्रहुतम् एव च ।
3.73 अ हुतम् च हुतं चैव तथा प्रहुतम् एव च ।
3.73 ब्राह्म्यं हुतं प्राशितं च पञ्चयज्ञान् प्रचक्षते ।।
3.73 ब्राह्म्यं हुतं प्राशितं च पञ्चयज्ञान् प्रचक्षते ।।
3.74 जपो ‘अहुतो हुतो होमः प्रहुतो भौतिको बलिः । ब्राह्म्यं हुतं द्विजाग्र्यार्चा प्राशितं पितृतर्पणम् ।।
3.74 जपो ‘अहुतो हुतो होमः प्रहुतो भौतिको बलिः । ब्राह्म्यं हुतं द्विजाग्र्यार्चा प्राशितं पितृतर्पणम् ।।
3.75 स्वाध्याये नित्ययुक्तः स्याद् दैवे चैवेह कर्मणि । दैवकर्मणि युक्तो हि बिभर्ति इदम् चराचरम् ।।
3.75 स्वाध्याये नित्ययुक्तः स्याद् दैवे चैवेह कर्मणि । दैवकर्मणि युक्तो हि बिभर्ति इदम् चराचरम् ।।
3.76 अग्नौ प्रास्ताहुतिः सम्यग् आदित्यम् उपतिष्ठते । आदित्याज् जायते वृष्तिर् वृष्तेर् अन्नं ततः प्रजाः ।।
3.76 अग्नौ प्रास्ताहुतिः सम्यग् आदित्यम् उपतिष्ठते । आदित्याज् जायते वृष्तिर् वृष्तेर् अन्नं ततः प्रजाः ।।
3.77 यथा वायुं समाश्रित्य वर्तन्ते सर्वजन्तवः । म्सर्वे जीवन्ति जन्तवः तथा गृहस्थम् आश्रित्य वर्तन्ते सर्व आश्रमाः ।। म्वर्तन्त इतराश्रमः
3.77 यथा वायुं समाश्रित्य वर्तन्ते सर्वजन्तवः । म्सर्वे जीवन्ति जन्तवः तथा गृहस्थम् आश्रित्य वर्तन्ते सर्व आश्रमाः ।। म्वर्तन्त इतराश्रमः
3.78 यस्मात् त्रयो ‘अप्य् आश्रमिणो ज्ञानेनान्नेन चान्वहम् । गृहस्थेनैव धार्यन्ते तस्माज् ज्येष्ठाश्रमो गृही ।। K:गृहम्
3.78 यस्मात् त्रयो ‘अप्य् आश्रमिणो ज्ञानेनान्नेन चान्वहम् । गृहस्थेनैव धार्यन्ते तस्माज् ज्येष्ठाश्रमो गृही ।। K:गृहम्
3.79 स संधार्यः प्रयत्नेन स्वर्गम् अक्षयम् इच्छता । सुखं चेहेच्छता अत्यन्तम् यो ‘अधार्यो दुर्बलेन्द्रियैः ।।
3.79 स संधार्यः प्रयत्नेन स्वर्गम् अक्षयम् इच्छता । सुखं चेहेच्छता अत्यन्तम् यो ‘अधार्यो दुर्बलेन्द्रियैः ।।
3.80 ऋषयः पितरो देवा भूतान्य् अतिथयस् तथा । आशासते कुटुम्बिभ्यस् तेभ्यः कार्यं विजानता ।।
3.80 ऋषयः पितरो देवा भूतान्य् अतिथयस् तथा । आशासते कुटुम्बिभ्यस् तेभ्यः कार्यं विजानता ।।
3.81 स्वाध्यायेनार्चयेत ऋषीन् होमैर् देवान् यथाविधि । पित्qञ् श्राद्धैश् च न्qन् अन्नैर् भूतानि बलिकर्मणा ।।
3.81 स्वाध्यायेनार्चयेत ऋषीन् होमैर् देवान् यथाविधि । पित्qञ् श्राद्धैश् च न्qन् अन्नैर् भूतानि बलिकर्मणा ।।
3.82 कुर्याद् अहर् अहः श्राद्धम् अन्नाद्येनोदकेन वा । म्दद्याद् अहर् अहः पयो मूल फलैर् वापि पितृभ्यः प्रीतिम् आवहन् ।।
3.82 कुर्याद् अहर् अहः श्राद्धम् अन्नाद्येनोदकेन वा । म्दद्याद् अहर् अहः पयो मूल फलैर् वापि पितृभ्यः प्रीतिम् आवहन् ।।
3.83 एकम् अप्य् आशयेद् विप्रं पित्रर्थे पाञ्चयज्ञिके । म्पित्रर्थम् न चैवात्राशयेत् किं चिद् वैश्वदेवं प्रति द्विजम् ।।
3.83 एकम् अप्य् आशयेद् विप्रं पित्रर्थे पाञ्चयज्ञिके । म्पित्रर्थम् न चैवात्राशयेत् किं चिद् वैश्वदेवं प्रति द्विजम् ।।
3.84 वैश्वदेवस्य सिद्धस्य गृह्ये ‘अग्नौ विधिपूर्वकम् । आभ्यः कुर्याद् देवताभ्यो ब्राह्मणो होमम् अन्वहम् ।।
3.84 वैश्वदेवस्य सिद्धस्य गृह्ये ‘अग्नौ विधिपूर्वकम् । आभ्यः कुर्याद् देवताभ्यो ब्राह्मणो होमम् अन्वहम् ।।
3.85 अग्नेः सोमस्य चैवादौ तयोश् चैव समस्तयोः । विश्वेभ्यश् चैव देवेभ्यो धन्वन्तरय एव च ।।
3.85 अग्नेः सोमस्य चैवादौ तयोश् चैव समस्तयोः । विश्वेभ्यश् चैव देवेभ्यो धन्वन्तरय एव च ।।
3.86 कुह्वै चैवानुमत्यै च प्रजापतय एव च । सह द्यावापृथिव्योश् च तथा स्विष्टकृते ‘अन्ततः ।।
3.86 कुह्वै चैवानुमत्यै च प्रजापतय एव च । सह द्यावापृथिव्योश् च तथा स्विष्टकृते ‘अन्ततः ।।
3.87 एवं सम्यग्ग् हविर् हुत्वा सर्वदिक्षु प्रदक्षिणम् । इन्द्रान्तकाप्पतीन्दुभ्यः सानुगेभ्यो बलिं हरेत् ।।
3.87 एवं सम्यग्ग् हविर् हुत्वा सर्वदिक्षु प्रदक्षिणम् । इन्द्रान्तकाप्पतीन्दुभ्यः सानुगेभ्यो बलिं हरेत् ।।
3.88 मरुद्भ्य इति तु द्वारि क्षिपेद् अप्स्व् अद्भ्य इत्य् अपि । वनस्पतिभ्य इत्य् एवं मुसलोलूखले हरेत् ।।
3.88 मरुद्भ्य इति तु द्वारि क्षिपेद् अप्स्व् अद्भ्य इत्य् अपि । वनस्पतिभ्य इत्य् एवं मुसलोलूखले हरेत् ।।
3.89 उच्छीर्षके श्रियै कुर्याद् भद्रकाल्यै च पादतः । ब्रह्म वास्तोष्पतिभ्याम् तु वास्तुमध्ये बलिं हरेत् ।।
3.89 उच्छीर्षके श्रियै कुर्याद् भद्रकाल्यै च पादतः । ब्रह्म वास्तोष्पतिभ्याम् तु वास्तुमध्ये बलिं हरेत् ।।
3.90 विश्वेभ्यश् चैव देवेभ्यो बलिम् आकाश उत्क्षिपेत् । दिवाचरेभ्यो भूतेभ्यो नक्तंचारिभ्य एव च ।।
3.90 विश्वेभ्यश् चैव देवेभ्यो बलिम् आकाश उत्क्षिपेत् । दिवाचरेभ्यो भूतेभ्यो नक्तंचारिभ्य एव च ।।
3.91 पृष्ठवास्तुनि कुर्वीत बलिं सर्वात्मभूतये । म्सर्वान्नभूतये पितृभ्यो बलिशेषं तु सर्वं दक्षिणतो हरेत् ।।
3.91 पृष्ठवास्तुनि कुर्वीत बलिं सर्वात्मभूतये । म्सर्वान्नभूतये पितृभ्यो बलिशेषं तु सर्वं दक्षिणतो हरेत् ।।
3.92 शूनां च पतितानां च श्वपचां पाप रोगिणाम् । वयसानां कृमीणां च शनकैर् निर्वपेद् भुवि ।। म्वयसाम् च
3.92 शूनां च पतितानां च श्वपचां पाप रोगिणाम् । वयसानां कृमीणां च शनकैर् निर्वपेद् भुवि ।। म्वयसाम् च
3.93 एवं यः सर्वभूतानि ब्राह्मणो नित्यम् अर्चति । स गच्छति परं स्थानं तेजोमूर्तिः पथर्जुना ।।
3.93 एवं यः सर्वभूतानि ब्राह्मणो नित्यम् अर्चति । स गच्छति परं स्थानं तेजोमूर्तिः पथर्जुना ।।
3.94 कृत्वा एतद् बलिकर्मैवम् अतिथिं पूर्वम् आशयेत् । भिक्षां च भिक्षवे दद्याद् विधिवद् ब्रह्मचारिणे ।।
3.94 कृत्वा एतद् बलिकर्मैवम् अतिथिं पूर्वम् आशयेत् । भिक्षां च भिक्षवे दद्याद् विधिवद् ब्रह्मचारिणे ।।
3.95 यत् पुण्यफलम् आप्नोति गां दत्त्वा विधिवद् गुरोः । तत् पुण्यफलम् आप्नोति भिक्षां दत्त्वा द्विजो गृही ।।
3.95 यत् पुण्यफलम् आप्नोति गां दत्त्वा विधिवद् गुरोः । तत् पुण्यफलम् आप्नोति भिक्षां दत्त्वा द्विजो गृही ।।
3.96 भिक्षाम् अप्य् उदपात्रं वा सत्कृत्य विधिपूर्वकम् । वेदतत्त्वार्थविदुषे ब्राह्मणायोपपादयेत् ।।
3.96 भिक्षाम् अप्य् उदपात्रं वा सत्कृत्य विधिपूर्वकम् । वेदतत्त्वार्थविदुषे ब्राह्मणायोपपादयेत् ।।
3.97 नश्यन्ति हव्य कव्यानि नराणाम् अ विजानताम् । भस्मीभूतेषु विप्रेषु मोहाद् दत्तानि दातृभिः ।। म्भस्मभूतेषु
3.97 नश्यन्ति हव्य कव्यानि नराणाम् अ विजानताम् । भस्मीभूतेषु विप्रेषु मोहाद् दत्तानि दातृभिः ।। म्भस्मभूतेषु
3.98 विद्या तपः समृद्धेषु हुतं विप्रमुखाग्निषु । निस्तारयति दुर्गाच् च महतश् चैव किल्बिषात् ।।
3.98 विद्या तपः समृद्धेषु हुतं विप्रमुखाग्निषु । निस्तारयति दुर्गाच् च महतश् चैव किल्बिषात् ।।
3.99 संप्राप्ताय त्व् अतिथये प्रदद्याद् आसनोदके । अन्नं चैव यथाशक्ति सत्कृत्य विधिपूर्वकम् ।। K:संस्कृत्य
3.99 संप्राप्ताय त्व् अतिथये प्रदद्याद् आसनोदके । अन्नं चैव यथाशक्ति सत्कृत्य विधिपूर्वकम् ।। K:संस्कृत्य
3.100 शिलान् अप्य् उञ्छतो नित्यं पञ्चाग्नीन् अपि जुह्वतः । सर्वं सुकृतम् आदत्ते ब्राह्मणो ‘अनर्चितो वसन् ।।
3.100 शिलान् अप्य् उञ्छतो नित्यं पञ्चाग्नीन् अपि जुह्वतः । सर्वं सुकृतम् आदत्ते ब्राह्मणो ‘अनर्चितो वसन् ।।
3.101 तृणानि भूमिर् उदकं वाक् चतुर्थी च सूनृता । एतान्य् अपि सतां गेहे नोच्छिद्यन्ते कदा चन ।।
3.101 तृणानि भूमिर् उदकं वाक् चतुर्थी च सूनृता । एतान्य् अपि सतां गेहे नोच्छिद्यन्ते कदा चन ।।
3.102 एकरात्रं तु निवसन्न् अतिथिर् ब्राह्मणः स्मृतः । अनित्यं हि स्थितो यस्मात् तस्माद् अतिथिर् उच्यते ।।
3.102 एकरात्रं तु निवसन्न् अतिथिर् ब्राह्मणः स्मृतः । अनित्यं हि स्थितो यस्मात् तस्माद् अतिथिर् उच्यते ।।
3.103 नैकग्रामीणम् अतिथिं विप्रं साङ्गतिकं तथा । उपस्थितं गृहे विद्याद् भार्या यत्राग्नयो ‘अपि वा ।।
3.103 नैकग्रामीणम् अतिथिं विप्रं साङ्गतिकं तथा । उपस्थितं गृहे विद्याद् भार्या यत्राग्नयो ‘अपि वा ।।
3.104 उपासते ये गृहस्थाः परपाकम् अ बुद्धयः । तेन ते प्रेत्य पशुतां व्रजन्त्य् अन्नादिदायिनः ।।
3.104 उपासते ये गृहस्थाः परपाकम् अ बुद्धयः । तेन ते प्रेत्य पशुतां व्रजन्त्य् अन्नादिदायिनः ।।
3.105 अ प्रणोद्यो ‘अतिथिः सायं सूर्योढो गृहमेधिना । काले प्राप्तस् त्व् अकाले वा नास्यान् अश्नन् गृहे वसेत् ।।
3.105 अ प्रणोद्यो ‘अतिथिः सायं सूर्योढो गृहमेधिना । काले प्राप्तस् त्व् अकाले वा नास्यान् अश्नन् गृहे वसेत् ।।
3.106 न वै स्वयं तद् अश्नीयाद् अतिथिं यन् न भोजयेत् । धन्यं यशस्यम् आयुष्यं स्वर्ग्यं वातिथिपूजनम् ।।
3.106 न वै स्वयं तद् अश्नीयाद् अतिथिं यन् न भोजयेत् । धन्यं यशस्यम् आयुष्यं स्वर्ग्यं वातिथिपूजनम् ।।
3.107 आसनावसथौ शय्याम् अनुव्रज्याम् उपासनाम् । उत्तमेषूत्तमम् कुर्याद्द् हीइने हीनं समे समम् ।।
3.107 आसनावसथौ शय्याम् अनुव्रज्याम् उपासनाम् । उत्तमेषूत्तमम् कुर्याद्द् हीइने हीनं समे समम् ।।
3.108 वैश्वदेवे तु निर्वृत्ते यद्य् अन्यो ‘अतिथिर् आव्रजेत् । तस्याप्य् अन्नं यथाशक्ति प्रदद्यान् न बलिं हरेत् ।।
3.108 वैश्वदेवे तु निर्वृत्ते यद्य् अन्यो ‘अतिथिर् आव्रजेत् । तस्याप्य् अन्नं यथाशक्ति प्रदद्यान् न बलिं हरेत् ।।
3.109 न भोजनार्थं स्वे विप्रः कुल गोत्रे निवेदयेत् । भोजनार्थं हि ते शंसन् वान्ताशीत्य् उच्यते बुधैः ।।
3.109 न भोजनार्थं स्वे विप्रः कुल गोत्रे निवेदयेत् । भोजनार्थं हि ते शंसन् वान्ताशीत्य् उच्यते बुधैः ।।
3.110 न ब्राह्मणस्य त्व् अतिथिर् गृहे राजन्य उच्यते । वैश्य शूद्रौ सखा चैव ज्ञातयो गुरुर् एव च ।।
3.110 न ब्राह्मणस्य त्व् अतिथिर् गृहे राजन्य उच्यते । वैश्य शूद्रौ सखा चैव ज्ञातयो गुरुर् एव च ।।
3.111 यदि त्व् अतिथिधर्मेण क्षत्रियो गृहम् आव्रजेत् । भुक्तवत्सु च विप्रेषु कामं तम् अपि भोजयेत् ।।
3.111 यदि त्व् अतिथिधर्मेण क्षत्रियो गृहम् आव्रजेत् । भुक्तवत्सु च विप्रेषु कामं तम् अपि भोजयेत् ।।
3.112 वैश्य शूद्राव् अपि प्राप्तौ कुटुम्बे ‘अतिथि धर्मिणौ । भोजयेत् सह भृत्यैस् ताव् आनृशंस्यं प्रयोजयन् ।।
3.112 वैश्य शूद्राव् अपि प्राप्तौ कुटुम्बे ‘अतिथि धर्मिणौ । भोजयेत् सह भृत्यैस् ताव् आनृशंस्यं प्रयोजयन् ।।
3.113 इतरान् अपि सख्यादीन् सम्प्रीत्या गृहम् आगतान् । प्रकृत्यान्नम् यथाशक्ति भोजयेत् सह भार्यया ।।
3.113 इतरान् अपि सख्यादीन् सम्प्रीत्या गृहम् आगतान् । प्रकृत्यान्नम् यथाशक्ति भोजयेत् सह भार्यया ।।
3.114 सुवासिनीः कुमारीश् च रोगिणो गर्भिणीः स्त्रियः । अतिथिभ्यो ‘अग्र एवैतान् भोजयेद् अविचारयन् ।। म् अतिथिभ्यो ‘अन्वग् एवैतान्
3.114 सुवासिनीः कुमारीश् च रोगिणो गर्भिणीः स्त्रियः । अतिथिभ्यो ‘अग्र एवैतान् भोजयेद् अविचारयन् ।। म् अतिथिभ्यो ‘अन्वग् एवैतान्
3.115 अ दत्त्वा तु य एतेभ्यः पूर्वं भुङ्क्ते ‘अ विचक्षणः । स भुञ्जानो न जानाति श्व गृध्रैर् जग्धिम् आत्मनः ।।
3.115 अ दत्त्वा तु य एतेभ्यः पूर्वं भुङ्क्ते ‘अ विचक्षणः । स भुञ्जानो न जानाति श्व गृध्रैर् जग्धिम् आत्मनः ।।
3.116 भुक्तवत्स्व् अथ विप्रेषु स्वेषु भृत्येषु चैव हि । भुञ्जीयातां ततः पश्चाद् अवशिष्टं तु दम्पती ।।
3.116 भुक्तवत्स्व् अथ विप्रेषु स्वेषु भृत्येषु चैव हि । भुञ्जीयातां ततः पश्चाद् अवशिष्टं तु दम्पती ।।
3.117 देवान् ऋषीन् मनुष्यांश् च पित्qन् गृह्याश् च देवताः । पूजयित्वा ततः पश्चाद् गृहस्थः शेषभुग् भवेत् ।।
3.117 देवान् ऋषीन् मनुष्यांश् च पित्qन् गृह्याश् च देवताः । पूजयित्वा ततः पश्चाद् गृहस्थः शेषभुग् भवेत् ।।
3.118 अघं स केवलं भुङ्क्ते यः पचत्य् आत्मकारणात् । यज्ञशिष्टाशनं ह्य् एतत् सताम् अन्नं विधीयते ।।
3.118 अघं स केवलं भुङ्क्ते यः पचत्य् आत्मकारणात् । यज्ञशिष्टाशनं ह्य् एतत् सताम् अन्नं विधीयते ।।
3.119 राजर्त्विज् श्नातक गुरून् प्रिय श्वशुर मातुलान् । अर्हयेन् मधुपर्केण परिसंवत्सरात् पुनः ।।
3.119 राजर्त्विज् श्नातक गुरून् प्रिय श्वशुर मातुलान् । अर्हयेन् मधुपर्केण परिसंवत्सरात् पुनः ।।
3.120 राजा च श्रोत्रियश् चैव यज्ञकर्मण्य् उपस्थितौ । म् उपस्थिते मधुपर्केण संपूज्यौ न त्व् अयज्ञ इति स्थितिः ।।
3.120 राजा च श्रोत्रियश् चैव यज्ञकर्मण्य् उपस्थितौ । म् उपस्थिते मधुपर्केण संपूज्यौ न त्व् अयज्ञ इति स्थितिः ।।
3.121 सायं त्व् अन्नस्य सिद्धस्य पत्न्य् अ मन्त्रम् बलिं हरेत् । वैश्वदेवं हि नामैतत् सायं प्रातर् विधीयते ।।
3.121 सायं त्व् अन्नस्य सिद्धस्य पत्न्य् अ मन्त्रम् बलिं हरेत् । वैश्वदेवं हि नामैतत् सायं प्रातर् विधीयते ।।
3.122 पितृयज्ञं तु निर्वर्त्य विप्रश् चन्द्रक्षये ‘अग्निमान् । K:चेन्दुक्षये पिण्डान्वाहार्यकं श्राद्धं कुर्यान् मासानुमासिकम् ।।
3.122 पितृयज्ञं तु निर्वर्त्य विप्रश् चन्द्रक्षये ‘अग्निमान् । K:चेन्दुक्षये पिण्डान्वाहार्यकं श्राद्धं कुर्यान् मासानुमासिकम् ।।
3.123 पित्qणां मासिकं श्राद्धम् अन्वाहार्यं विदुर् बुधाः । तच् चामिषेणा कर्तव्यं प्रशस्तेन प्रयत्नतः ।।
3.123 पित्qणां मासिकं श्राद्धम् अन्वाहार्यं विदुर् बुधाः । तच् चामिषेणा कर्तव्यं प्रशस्तेन प्रयत्नतः ।।
3.124 तत्र ये भोजनीयाः स्युर् ये च वर्ज्या द्विजोत्तमाः । यावन्तश् चैव यैश् चान्नैस् तान् प्रवक्ष्याम्य् अशेषतः ।।
3.124 तत्र ये भोजनीयाः स्युर् ये च वर्ज्या द्विजोत्तमाः । यावन्तश् चैव यैश् चान्नैस् तान् प्रवक्ष्याम्य् अशेषतः ।।
3.125 द्वौ दैवे पितृकार्ये त्रीन् एकैकम् उभयत्र वा । म्पितृकृत्ये भोजयेत् सु समृद्धो ‘अपि न प्रसज्जेत विस्तरे ।। म्न प्रवर्तेत
3.125 द्वौ दैवे पितृकार्ये त्रीन् एकैकम् उभयत्र वा । म्पितृकृत्ये भोजयेत् सु समृद्धो ‘अपि न प्रसज्जेत विस्तरे ।। म्न प्रवर्तेत
3.126 सत्क्रियां देश कालौ च शौचं ब्राह्मणसंपदः । पञ्चैतान् विस्तरो हन्ति तस्मान् नेहेत विस्तरम् ।।
3.126 सत्क्रियां देश कालौ च शौचं ब्राह्मणसंपदः । पञ्चैतान् विस्तरो हन्ति तस्मान् नेहेत विस्तरम् ।।
3.127 प्रथिता प्रेतकृत्यैषा पित्र्यं नाम विधुक्षये । तस्मिन् युक्तस्यैति नित्यं प्रेतकृत्यैव लौकिकी ।।
3.127 प्रथिता प्रेतकृत्यैषा पित्र्यं नाम विधुक्षये । तस्मिन् युक्तस्यैति नित्यं प्रेतकृत्यैव लौकिकी ।।
3.128 श्रोत्रियायैव देयानि हव्य कव्यानि दातृभिः । अर्हत्तमाय विप्राय तस्मै दत्तं महाफलम् ।।
3.128 श्रोत्रियायैव देयानि हव्य कव्यानि दातृभिः । अर्हत्तमाय विप्राय तस्मै दत्तं महाफलम् ।।
3.129 एकैकम् अपि विद्वांसं दैवे पित्र्ये च भोजयेत् । म्भोजयन् पुष्कलं फलम् आप्नोति नामन्त्रज्ञान् बहून् अपि ।।
3.129 एकैकम् अपि विद्वांसं दैवे पित्र्ये च भोजयेत् । म्भोजयन् पुष्कलं फलम् आप्नोति नामन्त्रज्ञान् बहून् अपि ।।
3.130 दूराद् एव परीक्षेत ब्राह्मणं वेदपारगम् । तीर्थं तद्द् हव्य कव्यानाम् प्रदाने सो ‘अतिथिः स्मृतः ।।
3.130 दूराद् एव परीक्षेत ब्राह्मणं वेदपारगम् । तीर्थं तद्द् हव्य कव्यानाम् प्रदाने सो ‘अतिथिः स्मृतः ।।
3.131 सहस्रं हि सहस्राणाम् अन् ऋचाम् यत्र भुञ्जते । एकस् तान् मन्त्रवित् प्रीतः सर्वान् अर्हति धर्मतः ।।
3.131 सहस्रं हि सहस्राणाम् अन् ऋचाम् यत्र भुञ्जते । एकस् तान् मन्त्रवित् प्रीतः सर्वान् अर्हति धर्मतः ।।
3.132 ज्ञानोत्कृष्टाय देयानि कव्यानि च हवींषि च । न हि हस्ताव् असृग्दिग्धौ रुधिरेणैव शुध्यतः ।।
3.132 ज्ञानोत्कृष्टाय देयानि कव्यानि च हवींषि च । न हि हस्ताव् असृग्दिग्धौ रुधिरेणैव शुध्यतः ।।
3.133 यावतो ग्रसते ग्रासान् हव्य कव्येष्व् अ मन्त्रवित् । तावतो ग्रसते प्रेतो दीप्तशूलर्ष्ट्ययोगुडान् ।।
3.133 यावतो ग्रसते ग्रासान् हव्य कव्येष्व् अ मन्त्रवित् । तावतो ग्रसते प्रेतो दीप्तशूलर्ष्ट्ययोगुडान् ।।
3.134 ज्ञाननिष्ठा द्विजाः के चित् तपोनिष्ठास् तथापरे । तपः स्वाध्यायनिष्ठाश् च कर्मनिष्ठास् तथापरे ।।
3.134 ज्ञाननिष्ठा द्विजाः के चित् तपोनिष्ठास् तथापरे । तपः स्वाध्यायनिष्ठाश् च कर्मनिष्ठास् तथापरे ।।
3.135 ज्ञाननिष्ठेषु कव्यानि प्रतिष्ठाप्यानि यत्नतः । हव्यानि तु यथान्यायं सर्वेष्व् एव चतुर्ष्व् अपि ।।
3.135 ज्ञाननिष्ठेषु कव्यानि प्रतिष्ठाप्यानि यत्नतः । हव्यानि तु यथान्यायं सर्वेष्व् एव चतुर्ष्व् अपि ।।
3.136 अश्रोत्रियः पिता यस्य पुत्रः स्याद् वेदपारगः । अश्रोत्रियो वा पुत्रः स्यात् पिता स्याद् वेदपारगः ।।
3.136 अश्रोत्रियः पिता यस्य पुत्रः स्याद् वेदपारगः । अश्रोत्रियो वा पुत्रः स्यात् पिता स्याद् वेदपारगः ।।
3.137 ज्यायांसम् अनयोर् विद्याद् यस्य स्यात् श्रोत्रियः पिता । मन्त्रसंपूजनार्थं तु सत्कारम् इतरो ‘अर्हति ।।
3.137 ज्यायांसम् अनयोर् विद्याद् यस्य स्यात् श्रोत्रियः पिता । मन्त्रसंपूजनार्थं तु सत्कारम् इतरो ‘अर्हति ।।
3.138 न श्राद्धे भोजयेन् मित्रं धनैः कार्यो ‘अस्य संग्रहः । नारिं न मित्रं यं विद्यात् तं श्राद्धे भोजयेद् द्विजम् ।।
3.138 न श्राद्धे भोजयेन् मित्रं धनैः कार्यो ‘अस्य संग्रहः । नारिं न मित्रं यं विद्यात् तं श्राद्धे भोजयेद् द्विजम् ।।
3.139 यस्य मित्र प्रधानानि श्राद्धानि च हवींषि च । तस्य प्रेत्य फलं नास्ति श्राद्धेषु च हविःषु च ।।
3.139 यस्य मित्र प्रधानानि श्राद्धानि च हवींषि च । तस्य प्रेत्य फलं नास्ति श्राद्धेषु च हविःषु च ।।
3.140 यः संगतानि कुरुते मोहाएष श्राद्धेन मानवः । स स्वर्गाच् च्यवते लोकाच् श्राद्ध मित्रो द्विजाधमः ।।
3.140 यः संगतानि कुरुते मोहाएष श्राद्धेन मानवः । स स्वर्गाच् च्यवते लोकाच् श्राद्ध मित्रो द्विजाधमः ।।
3.141 संभोजानि साभिहिता पैशाची दक्षिणा द्विजैः । इहैवास्ते तु सा लोके गौर् अन्धेवैकवेश्मनि ।।
3.141 संभोजानि साभिहिता पैशाची दक्षिणा द्विजैः । इहैवास्ते तु सा लोके गौर् अन्धेवैकवेश्मनि ।।
3.142 यथेरिणे बीजम् उप्त्वा न वप्ता लभते फलम् । तथान् ऋचे हविर् दत्त्वा न दाता लभते फलम् ।।
3.142 यथेरिणे बीजम् उप्त्वा न वप्ता लभते फलम् । तथान् ऋचे हविर् दत्त्वा न दाता लभते फलम् ।।
3.143 दात्qन् प्रतिग्रहीत्qंश् च कुरुते फलभागिनः । विदुषे दक्षिणां दत्त्वा विधिवत् प्रेत्य चेह च ।।
3.143 दात्qन् प्रतिग्रहीत्qंश् च कुरुते फलभागिनः । विदुषे दक्षिणां दत्त्वा विधिवत् प्रेत्य चेह च ।।
3.144 कामं श्राद्धे ‘अर्चयेन् मित्रं नाभिरूपम् अपि त्व् अरिम् । द्विषता हि हविर् भुक्तं भवति प्रेत्य निष् फलम् ।।
3.144 कामं श्राद्धे ‘अर्चयेन् मित्रं नाभिरूपम् अपि त्व् अरिम् । द्विषता हि हविर् भुक्तं भवति प्रेत्य निष् फलम् ।।
3.145 यत्नेन भोजयेतेष श्राद्धे बह्वृचं वेदपारगम् । शाखान्तगम् अथाध्वर्युम् छन्दोगं तु समाप्तिकम् ।।
3.145 यत्नेन भोजयेतेष श्राद्धे बह्वृचं वेदपारगम् । शाखान्तगम् अथाध्वर्युम् छन्दोगं तु समाप्तिकम् ।।
3.146 एषाम् अन्यतमो यस्य भुञ्जीत श्राद्धम् अर्चितः । पित्qणां तस्य तृप्तिः स्यात् शाश्वती साप्तपौरुषी ।।
3.146 एषाम् अन्यतमो यस्य भुञ्जीत श्राद्धम् अर्चितः । पित्qणां तस्य तृप्तिः स्यात् शाश्वती साप्तपौरुषी ।।
3.147 एष वै प्रथमः कल्पः प्रदाने हव्य कव्ययोः । अनुकल्पस् त्व् अयं ज्ञेयः सदा सद्भिर् अनुष्ठितः ।।
3.147 एष वै प्रथमः कल्पः प्रदाने हव्य कव्ययोः । अनुकल्पस् त्व् अयं ज्ञेयः सदा सद्भिर् अनुष्ठितः ।।
3.148 मातामहं मातुलं च स्वस्रीयं श्वशुरं गुरुम् । दौहित्रं विट्पतिं बन्धुम् ऋत्विग् याज्यौ च भोजयेत् ।।
3.148 मातामहं मातुलं च स्वस्रीयं श्वशुरं गुरुम् । दौहित्रं विट्पतिं बन्धुम् ऋत्विग् याज्यौ च भोजयेत् ।।
3.149 न ब्राह्मणं परीक्षेत दैवे कर्मणि धर्मवित् । पित्र्ये कर्मणि तु प्राप्ते परीक्षेत प्रयत्नतः ।।
3.149 न ब्राह्मणं परीक्षेत दैवे कर्मणि धर्मवित् । पित्र्ये कर्मणि तु प्राप्ते परीक्षेत प्रयत्नतः ।।
3.150 ये स्तेन पतित क्लीबा ये च नास्तिकवृत्तयः । तान् हव्य कव्ययोर् विप्रान् अनर्हान् मनुर् अब्रवीत् ।।
3.150 ये स्तेन पतित क्लीबा ये च नास्तिकवृत्तयः । तान् हव्य कव्ययोर् विप्रान् अनर्हान् मनुर् अब्रवीत् ।।
3.151 जटिलं चानधीयानम् दुर्बालं कितवं तथा । याजयन्ति च ये पूगांस् तांश् च श्राद्धे न भोजयेत् ।।
3.151 जटिलं चानधीयानम् दुर्बालं कितवं तथा । याजयन्ति च ये पूगांस् तांश् च श्राद्धे न भोजयेत् ।।
3.152 चिकित्सकान् देवलकान् मांसविक्रयिणस् तथा । म्चिकित्सकादेवलकामाम्सविक्रयिणस् तथा विपणेन च जीवन्तो वर्ज्याः स्युर् हव्य कव्ययोः ।।
3.152 चिकित्सकान् देवलकान् मांसविक्रयिणस् तथा । म्चिकित्सकादेवलकामाम्सविक्रयिणस् तथा विपणेन च जीवन्तो वर्ज्याः स्युर् हव्य कव्ययोः ।।
3.153 प्रेष्यो ग्रामस्य राज्ञश् च कुनखी श्यावदन्तकः । प्रतिरोद्धा गुरोश् चैव त्यक्ताग्निर् वार्धुषिस् तथा ।।
3.153 प्रेष्यो ग्रामस्य राज्ञश् च कुनखी श्यावदन्तकः । प्रतिरोद्धा गुरोश् चैव त्यक्ताग्निर् वार्धुषिस् तथा ।।
3.154 यक्ष्मी च पशुपालश् च परिवेत्ता निराकृतिः । ब्रह्मद्विएष परिवित्तिश् च गणाभ्यन्तर एव च ।।
3.154 यक्ष्मी च पशुपालश् च परिवेत्ता निराकृतिः । ब्रह्मद्विएष परिवित्तिश् च गणाभ्यन्तर एव च ।।
3.155 कुशीलवो ‘अवकीर्णी च वृषलीपतिर् एव च । पौनर्भवश् च काणश् च यस्य चोपपतिर् गृहे ।।
3.155 कुशीलवो ‘अवकीर्णी च वृषलीपतिर् एव च । पौनर्भवश् च काणश् च यस्य चोपपतिर् गृहे ।।
3.156 भृतकाध्यापको यश् च भृतकाध्यापितस् तथा । शूद्र शिष्यो गुरुश् चैव वाग्दुष्टः कुण्ड गोलकौ ।।
3.156 भृतकाध्यापको यश् च भृतकाध्यापितस् तथा । शूद्र शिष्यो गुरुश् चैव वाग्दुष्टः कुण्ड गोलकौ ।।
3.157 अकारणे परित्यक्ता माता पित्रोर् गुरोस् तथा । K:अकारणपरित्यक्ता ब्राह्मैर् यौनैश् च संबन्धैः संयोगं पतितैर् गतः ।।
3.157 अकारणे परित्यक्ता माता पित्रोर् गुरोस् तथा । K:अकारणपरित्यक्ता ब्राह्मैर् यौनैश् च संबन्धैः संयोगं पतितैर् गतः ।।
3.158 अगारदाही गरदः कुण्डाशी सोमविक्रयी । समुद्रयायी बन्दी च तैलिकः कूटकारकः ।।
3.158 अगारदाही गरदः कुण्डाशी सोमविक्रयी । समुद्रयायी बन्दी च तैलिकः कूटकारकः ।।
3.159 पित्रा विवदमानश् च कितवो मद्यपस् तथा । पापरोग्य् अभिशस्तश् च दाम्भिको रसविक्रयी ।।
3.159 पित्रा विवदमानश् च कितवो मद्यपस् तथा । पापरोग्य् अभिशस्तश् च दाम्भिको रसविक्रयी ।।
3.160 धनुःशराणाम् कर्ता च यश् चाग्रेदिधिषूपतिः । मित्रध्रुग् द्यूत वृत्तिश् च पुत्राचार्यस् तथैव च ।।
3.160 धनुःशराणाम् कर्ता च यश् चाग्रेदिधिषूपतिः । मित्रध्रुग् द्यूत वृत्तिश् च पुत्राचार्यस् तथैव च ।।
3.161 भ्रामरी गन्डमाली च श्वित्र्य् अथो पिशुनस् तथा । उन्मत्तो ‘अन्धश् च वर्ज्याः स्युर् वेदनिन्दक एव च ।।
3.161 भ्रामरी गन्डमाली च श्वित्र्य् अथो पिशुनस् तथा । उन्मत्तो ‘अन्धश् च वर्ज्याः स्युर् वेदनिन्दक एव च ।।
3.162 हस्ति गो ‘अश्वोष्ट्रदमको नक्षत्रैर् यश् च जीवति । पक्षिणां पोषको यश् च युद्धाचार्यस् तथैव च ।।
3.162 हस्ति गो ‘अश्वोष्ट्रदमको नक्षत्रैर् यश् च जीवति । पक्षिणां पोषको यश् च युद्धाचार्यस् तथैव च ।।
3.163 स्रोतसां भेदको यश् च तेषां चावरणे रतः । गृहसंवेशको दूतो वृक्षारोपक एव च ।।
3.163 स्रोतसां भेदको यश् च तेषां चावरणे रतः । गृहसंवेशको दूतो वृक्षारोपक एव च ।।
3.164 श्वक्रीडी श्येनजीवी च कन्यादूषक एव च । हिंस्रो वृषल वृत्तिश् च गणानां चैव याजकः ।।
3.164 श्वक्रीडी श्येनजीवी च कन्यादूषक एव च । हिंस्रो वृषल वृत्तिश् च गणानां चैव याजकः ।।
3.165 आचार हीनः क्लीबश् च नित्यं याचनकस् तथा । कृषिजीवी श्लीपदी च सद्भिर् निन्दित एव च ।।
3.165 आचार हीनः क्लीबश् च नित्यं याचनकस् तथा । कृषिजीवी श्लीपदी च सद्भिर् निन्दित एव च ।।
3.166 औरभ्रिको माहिषिकः परपूर्वापतिस् तथा । प्रेतनिर्यापकश् चैव वर्जनीयाः प्रयत्नतः ।।
3.166 औरभ्रिको माहिषिकः परपूर्वापतिस् तथा । प्रेतनिर्यापकश् चैव वर्जनीयाः प्रयत्नतः ।।
3.167 एतान् विगर्हिताचारान् अपाङ्क्तेयान् द्विजाधमान् । द्विजातिप्रवरो विद्वान् उभयत्र विवर्जयेत् ।।
3.167 एतान् विगर्हिताचारान् अपाङ्क्तेयान् द्विजाधमान् । द्विजातिप्रवरो विद्वान् उभयत्र विवर्जयेत् ।।
3.168 ब्राह्मणो त्व् अन् अधीयानस् तृणाग्निर् इव शाम्यति । म्ब्राह्मणस् ह्य् अन् अधीयानस् तस्मै हव्यं न दातव्यं न हि भस्मनि हूयते ।।
3.168 ब्राह्मणो त्व् अन् अधीयानस् तृणाग्निर् इव शाम्यति । म्ब्राह्मणस् ह्य् अन् अधीयानस् तस्मै हव्यं न दातव्यं न हि भस्मनि हूयते ।।
3.169 अपाङ्क्तदाने यो दातुर् भवत्य् ऊर्ध्वं फलोदयः । म् अपङ्क्त्यदाने दैवे हविषि पित्र्ये वा तं प्रवक्स्याम्य् अशेषतः ।। म्दैवे कर्मणि
3.169 अपाङ्क्तदाने यो दातुर् भवत्य् ऊर्ध्वं फलोदयः । म् अपङ्क्त्यदाने दैवे हविषि पित्र्ये वा तं प्रवक्स्याम्य् अशेषतः ।। म्दैवे कर्मणि
3.170 अ व्रतैर् यद् द्विजैर् भुक्तं परिवेत्रादिभिस् तथा । अपाङ्क्तेयैर् यद् अन्यैश् च तद् वै रक्षांसि भुञ्जते ।।
3.170 अ व्रतैर् यद् द्विजैर् भुक्तं परिवेत्रादिभिस् तथा । अपाङ्क्तेयैर् यद् अन्यैश् च तद् वै रक्षांसि भुञ्जते ।।
3.171 दाराग्निहोत्रसंयोगं कुरुते यो ‘अग्रजे स्थिते । परिवेत्ता स विज्ञेयः परिवित्तिस् तु पूर्वजः ।।
3.171 दाराग्निहोत्रसंयोगं कुरुते यो ‘अग्रजे स्थिते । परिवेत्ता स विज्ञेयः परिवित्तिस् तु पूर्वजः ।।
3.172 परिवित्तिः परिवेत्ता यया च परिविद्यते । सर्वे ते नरकं यान्ति दातृयाजक पञ्चमाः ।।
3.172 परिवित्तिः परिवेत्ता यया च परिविद्यते । सर्वे ते नरकं यान्ति दातृयाजक पञ्चमाः ।।
3.173 भ्रातुर् मृतस्य भार्यायां यो ‘अनुरज्येत कामतः । धर्मेणापि नियुक्तायां स ज्ञेयो दिधिषूपतिः ।।
3.173 भ्रातुर् मृतस्य भार्यायां यो ‘अनुरज्येत कामतः । धर्मेणापि नियुक्तायां स ज्ञेयो दिधिषूपतिः ।।
3.174 परदारेषु जायेते द्वौ सुतौ कुण्ड गोलकौ । पत्यौ जीवति कुण्डः स्यान् मृते भर्तरि गोलकः ।।
3.174 परदारेषु जायेते द्वौ सुतौ कुण्ड गोलकौ । पत्यौ जीवति कुण्डः स्यान् मृते भर्तरि गोलकः ।।
3.175 तौ तु जातौ परक्षेत्रे प्राणिनौ प्रेत्य चेह च । म्ते तु जाताः परक्षेत्रे प्राणिनः दत्तानि हव्य कव्यानि नाशयन्ति प्रदायिनाम् ।।
3.175 तौ तु जातौ परक्षेत्रे प्राणिनौ प्रेत्य चेह च । म्ते तु जाताः परक्षेत्रे प्राणिनः दत्तानि हव्य कव्यानि नाशयन्ति प्रदायिनाम् ।।
3.176 अपाङ्क्त्यो यावतः पङ्क्त्यान् भुञ्जानान् अनुपश्यति । म् अ पङ्क्त्यो यावतः तावतां न फलं तत्र दाता प्राप्नोति बालिशः ।।
3.176 अपाङ्क्त्यो यावतः पङ्क्त्यान् भुञ्जानान् अनुपश्यति । म् अ पङ्क्त्यो यावतः तावतां न फलं तत्र दाता प्राप्नोति बालिशः ।।
3.177 वीक्ष्य अन्धो नवतेः काणः षष्टेः श्वित्री शतस्य तु । म्शतस्य च पापरोगी सहस्रस्य दातुर् नाशयते फलम् ।।
3.177 वीक्ष्य अन्धो नवतेः काणः षष्टेः श्वित्री शतस्य तु । म्शतस्य च पापरोगी सहस्रस्य दातुर् नाशयते फलम् ।।
3.178 यावतः संस्पृशेद् अङ्गैर् ब्राह्मणाञ् शूद्रयाजकः । तावतां न भवेद् दातुः फलं दानस्य पौर्तिकम् ।।
3.178 यावतः संस्पृशेद् अङ्गैर् ब्राह्मणाञ् शूद्रयाजकः । तावतां न भवेद् दातुः फलं दानस्य पौर्तिकम् ।।
3.179 वेदविच् चापि विप्रो ‘अस्य लोभात् कृत्वा प्रतिग्रहम् । विनाशं व्रजति क्षिप्रम् आमपात्रम् इवाम्भसि ।।
3.179 वेदविच् चापि विप्रो ‘अस्य लोभात् कृत्वा प्रतिग्रहम् । विनाशं व्रजति क्षिप्रम् आमपात्रम् इवाम्भसि ।।
3.180 सोमविक्रयिणे विष्ठा भिषजे पूय शोणितम् । नष्टं देवलके दत्तम् अ प्रतिष्ठम् तु वार्धुषौ ।।
3.180 सोमविक्रयिणे विष्ठा भिषजे पूय शोणितम् । नष्टं देवलके दत्तम् अ प्रतिष्ठम् तु वार्धुषौ ।।
3.181 यत् तु वाणिजके दत्तं नेह नामुत्र तद् भवेत् । भस्मनीव हुतं द्रव्यं तथा पौनर्भवे द्विजे ।।
3.181 यत् तु वाणिजके दत्तं नेह नामुत्र तद् भवेत् । भस्मनीव हुतं द्रव्यं तथा पौनर्भवे द्विजे ।।
3.182 इतरेषु त्व् अपाङ्क्त्येषु यथोद्दिष्टेष्व् अ साधुषु । मेदो ‘असृङ् माम्स मज्जास्थि वदन्त्य् अन्नं मनीषिणः ।।
3.182 इतरेषु त्व् अपाङ्क्त्येषु यथोद्दिष्टेष्व् अ साधुषु । मेदो ‘असृङ् माम्स मज्जास्थि वदन्त्य् अन्नं मनीषिणः ।।
3.183 अपाङ्क्त्योपहता पङ्क्तिः पाव्यते यैर् द्विजोत्तमैः । म्:अ पंक्त्योपहता पंक्तिः तान् निबोधत कार्त्स्न्येन द्विजाग्र्यान् पङ्क्तिपावनान् ।।
3.183 अपाङ्क्त्योपहता पङ्क्तिः पाव्यते यैर् द्विजोत्तमैः । म्:अ पंक्त्योपहता पंक्तिः तान् निबोधत कार्त्स्न्येन द्विजाग्र्यान् पङ्क्तिपावनान् ।।
3.184 अग्र्याः सर्वेषु वेदेषु सर्वप्रवचनेषु च । श्रोत्रियान्वयजाश् चैव विज्ञेयाः पङ्क्तिपावनाः ।।
3.184 अग्र्याः सर्वेषु वेदेषु सर्वप्रवचनेषु च । श्रोत्रियान्वयजाश् चैव विज्ञेयाः पङ्क्तिपावनाः ।।
3.185 त्रिणाचिकेतः पञ्चाग्निस् त्रिसुपर्णः षडङ्गवित् । ब्रह्मदेयात्मसन्तानो ज्येष्ठसामग एव च ।। म्ब्रह्मदेयानुसन्तानो
3.185 त्रिणाचिकेतः पञ्चाग्निस् त्रिसुपर्णः षडङ्गवित् । ब्रह्मदेयात्मसन्तानो ज्येष्ठसामग एव च ।। म्ब्रह्मदेयानुसन्तानो
3.186 वेदार्थ वित् प्रवक्ता च ब्रह्मचारी सहस्रदः । शतायुश् चैव विज्ञेया ब्राह्मणाः पङ्क्तिपावनाः ।।
3.186 वेदार्थ वित् प्रवक्ता च ब्रह्मचारी सहस्रदः । शतायुश् चैव विज्ञेया ब्राह्मणाः पङ्क्तिपावनाः ।।
3.187 पूर्वेद्युर् अपरेद्युर् वा श्राद्धकर्मण्य् उपस्थिते । निमन्त्रयेत त्र्य् अवरान् सम्यग् विप्रान् यथोदितान् ।। म्निमन्त्रयीत
3.187 पूर्वेद्युर् अपरेद्युर् वा श्राद्धकर्मण्य् उपस्थिते । निमन्त्रयेत त्र्य् अवरान् सम्यग् विप्रान् यथोदितान् ।। म्निमन्त्रयीत
3.188 निमन्त्रितो द्विजः पित्र्ये नियतात्मा भवेत् सदा । न च छन्दांस्य् अधीयीत यस्य श्राद्धं च तद् भवेत् ।।
3.188 निमन्त्रितो द्विजः पित्र्ये नियतात्मा भवेत् सदा । न च छन्दांस्य् अधीयीत यस्य श्राद्धं च तद् भवेत् ।।
3.189 निमन्त्रितान् हि पितर उपतिष्ठन्ति तान् द्विजान् । वायुवच् चानुगच्छन्ति तथासीनान् उपासते ।।
3.189 निमन्त्रितान् हि पितर उपतिष्ठन्ति तान् द्विजान् । वायुवच् चानुगच्छन्ति तथासीनान् उपासते ।।
3.190 केतितस् तु यथान्यायं हव्ये कव्ये द्विजोत्तमः । कथं चिद् अप्य् अतिक्रामन् पापः सूकरतां व्रजेत् ।।
3.190 केतितस् तु यथान्यायं हव्ये कव्ये द्विजोत्तमः । कथं चिद् अप्य् अतिक्रामन् पापः सूकरतां व्रजेत् ।।
3.191 आमन्त्रितस् तु यः श्राद्धे वृशल्या सह मोदते । दातुर् यद् दुष्कृतं किं चित् तत् सर्वं प्रतिपद्यते ।।
3.191 आमन्त्रितस् तु यः श्राद्धे वृशल्या सह मोदते । दातुर् यद् दुष्कृतं किं चित् तत् सर्वं प्रतिपद्यते ।।
3.192 अ क्रोधनाः शौच पराः सततं ब्रह्मचारिणः । न्यस्त शस्त्रा महा भागाः पितरः पूर्वदेवताः ।।
3.192 अ क्रोधनाः शौच पराः सततं ब्रह्मचारिणः । न्यस्त शस्त्रा महा भागाः पितरः पूर्वदेवताः ।।
3.193 यस्माद् उत्पत्तिर् एतेषां सर्वेषाम् अप्य् अशेषतः । ये च यैर् उपचर्याः स्युर् नियमैस् तान् निबोधत ।।
3.193 यस्माद् उत्पत्तिर् एतेषां सर्वेषाम् अप्य् अशेषतः । ये च यैर् उपचर्याः स्युर् नियमैस् तान् निबोधत ।।
3.194 मनोर् हैरण्यगर्भस्य ये मरीच्यादयः सुताः । तेषाम् ऋषीणां सर्वेषां पुत्राः पितृगणाः स्मृताः ।।
3.194 मनोर् हैरण्यगर्भस्य ये मरीच्यादयः सुताः । तेषाम् ऋषीणां सर्वेषां पुत्राः पितृगणाः स्मृताः ।।
3.195 विराज् शुताः सोमसदः साध्यानां पितरः स्मृताः । अग्निष्वात्ताश् च देवानां मारीचा लोकविश्रुताः ।।
3.195 विराज् शुताः सोमसदः साध्यानां पितरः स्मृताः । अग्निष्वात्ताश् च देवानां मारीचा लोकविश्रुताः ।।
3.196 दैत्य दानव यक्षाणाम् गन्धर्वोरग रक्षसाम् । सुपर्ण किन्नराणाम् च स्मृता बर्हिषदो ‘अत्रिजाः ।।
3.196 दैत्य दानव यक्षाणाम् गन्धर्वोरग रक्षसाम् । सुपर्ण किन्नराणाम् च स्मृता बर्हिषदो ‘अत्रिजाः ।।
3.197 सोमपा नाम विप्राणां क्षत्रियाणां हविर्भुजः । वैश्यानाम् आज्यपा नाम शूद्राणां तु सुकालिनः ।।
3.197 सोमपा नाम विप्राणां क्षत्रियाणां हविर्भुजः । वैश्यानाम् आज्यपा नाम शूद्राणां तु सुकालिनः ।।
3.198 सोमपास् तु कवेः पुत्रा हविष्मन्तो ‘अङ्गिरःसुताः । पुलस्त्यस्याज्यपाः पुत्रा वसिष्ठस्य सुकालिनः ।।
3.198 सोमपास् तु कवेः पुत्रा हविष्मन्तो ‘अङ्गिरःसुताः । पुलस्त्यस्याज्यपाः पुत्रा वसिष्ठस्य सुकालिनः ।।
3.199 अग्निदग्धानग्निदग्धान् काव्यान् बर्हिषदस् तथा । म् अन् अग्निदग्धान् अग्निदग्धान् अग्निष्वात्तांश् च सौम्यांश् च विप्राणाम् एव निर्दिशेत् ।।
3.199 अग्निदग्धानग्निदग्धान् काव्यान् बर्हिषदस् तथा । म् अन् अग्निदग्धान् अग्निदग्धान् अग्निष्वात्तांश् च सौम्यांश् च विप्राणाम् एव निर्दिशेत् ।।
3.200 य एते तु गणा मुख्याः पित्qणां परिकीर्तिताः । तेषाम् अपीह विज्ञेयं पुत्र पौत्रम् अन् अन्तकम् ।।
3.200 य एते तु गणा मुख्याः पित्qणां परिकीर्तिताः । तेषाम् अपीह विज्ञेयं पुत्र पौत्रम् अन् अन्तकम् ।।
3.201 ऋषिभ्यः पितरो जाताः पितृभ्यो देव मानवाः । देवेभ्यस् तु जगत् सर्वं चरं स्थाण्व् अनुपूर्वशः ।।
3.201 ऋषिभ्यः पितरो जाताः पितृभ्यो देव मानवाः । देवेभ्यस् तु जगत् सर्वं चरं स्थाण्व् अनुपूर्वशः ।।
3.202 राजतैर् भाजनैर् एषाम् अथो वा रजतान्वितैः । वार्य् अपि श्रद्धया दत्तम् अक्षयायोपकल्पते ।।
3.202 राजतैर् भाजनैर् एषाम् अथो वा रजतान्वितैः । वार्य् अपि श्रद्धया दत्तम् अक्षयायोपकल्पते ।।
3.203 दैवकार्याद् द्विजातीनां पितृकार्यं विशिष्यते । दैवं हि पितृकार्यस्य पूर्वम् आप्यायनं स्मृतम् ।।
3.203 दैवकार्याद् द्विजातीनां पितृकार्यं विशिष्यते । दैवं हि पितृकार्यस्य पूर्वम् आप्यायनं स्मृतम् ।।
3.204 तेषाम् आरक्षभूतं तु पूर्वं दैवं नियोजयेत् । रक्सांसि विप्रलुम्पन्ति श्राद्धम् आरक्षवर्जितम् ।।
3.204 तेषाम् आरक्षभूतं तु पूर्वं दैवं नियोजयेत् । रक्सांसि विप्रलुम्पन्ति श्राद्धम् आरक्षवर्जितम् ।।
3.205 दैवाद्यन्तम् तद् ईहेत पित्राद्यन्तम् न तद् भवेत् । पित्राद्यन्तम् त्व् ईहमानः क्षिप्रं नश्यति सान्वयः ।।
3.205 दैवाद्यन्तम् तद् ईहेत पित्राद्यन्तम् न तद् भवेत् । पित्राद्यन्तम् त्व् ईहमानः क्षिप्रं नश्यति सान्वयः ।।
3.206 शुचिं देशं विविक्तं च गोमयेनोपलेपयेत् । दक्षिना प्रवणम् चैव प्रयत्नेनोपपादयेत् ।।
3.206 शुचिं देशं विविक्तं च गोमयेनोपलेपयेत् । दक्षिना प्रवणम् चैव प्रयत्नेनोपपादयेत् ।।
3.207 अवकाशेषु चोक्षेषु जलतीरेषु चैव हि । विविक्तेषु च तुष्यन्ति दत्तेन पितरः सदा ।।
3.207 अवकाशेषु चोक्षेषु जलतीरेषु चैव हि । विविक्तेषु च तुष्यन्ति दत्तेन पितरः सदा ।।
3.208 आसनेषूपकॢप्तेषु बर्हिष्मत्सु पृथक् पृथक््् उपस्पृष्टोदकान् सम्यग् विप्रांस् तान् उपवेशयेत् ।।
3.208 आसनेषूपकॢप्तेषु बर्हिष्मत्सु पृथक् पृथक््् उपस्पृष्टोदकान् सम्यग् विप्रांस् तान् उपवेशयेत् ।।
3.209 उपवेश्य तु तान् विप्रान् आसनेष्व् अजुगुप्सितान् । गन्ध माल्यैः सुरभिभिर् अर्चयेद् दैवपूर्वकम् ।।
3.209 उपवेश्य तु तान् विप्रान् आसनेष्व् अजुगुप्सितान् । गन्ध माल्यैः सुरभिभिर् अर्चयेद् दैवपूर्वकम् ।।
3.210 तेषाम् उदकम् आनीय स पवित्राम्स् तिलान् अपि । अग्नौ कुर्याद् अनुज्ञातो ब्राह्मणो ब्राह्मणैः सह ।।
3.210 तेषाम् उदकम् आनीय स पवित्राम्स् तिलान् अपि । अग्नौ कुर्याद् अनुज्ञातो ब्राह्मणो ब्राह्मणैः सह ।।
3.211 अग्नेः सोम यमाभ्याम् च कृत्वा आप्यायनम् आदितः । हविर्दानेन विधिवत् पश्चात् संतर्पयेत् पित्qन् ।।
3.211 अग्नेः सोम यमाभ्याम् च कृत्वा आप्यायनम् आदितः । हविर्दानेन विधिवत् पश्चात् संतर्पयेत् पित्qन् ।।
3.212 अग्न्यभावे तु विप्रस्य पाणाव् एवोपपादयेत् । यो ह्य् अग्निः स द्विजो विप्रैर् मन्त्रदर्शिभिर् उच्यते ।।
3.212 अग्न्यभावे तु विप्रस्य पाणाव् एवोपपादयेत् । यो ह्य् अग्निः स द्विजो विप्रैर् मन्त्रदर्शिभिर् उच्यते ।।
3.213 अ क्रोधनान् सु प्रसादान् वदन्त्य् एतान् पुरातनान् । लोकस्याप्यायने युक्तान् श्राद्ध देवान् द्विजोत्तमान् ।। म्श्राद्धे देवान् द्विजोत्तमान्
3.213 अ क्रोधनान् सु प्रसादान् वदन्त्य् एतान् पुरातनान् । लोकस्याप्यायने युक्तान् श्राद्ध देवान् द्विजोत्तमान् ।। म्श्राद्धे देवान् द्विजोत्तमान्
3.214 अपसव्यम् अग्नौ कृत्वा सर्वम् आवृत्य विक्रमम् । म् आवृत् परिक्रमम् अपसव्येन हस्तेन निर्वपेद् उदकं भुवि ।।
3.214 अपसव्यम् अग्नौ कृत्वा सर्वम् आवृत्य विक्रमम् । म् आवृत् परिक्रमम् अपसव्येन हस्तेन निर्वपेद् उदकं भुवि ।।
3.215 त्रींस् तु तस्माद्द् हविःशेषात् पिण्डान् कृत्वा समाहितः । औदकेनैव विधिना निर्वपेद् दक्षिणा मुखः ।।
3.215 त्रींस् तु तस्माद्द् हविःशेषात् पिण्डान् कृत्वा समाहितः । औदकेनैव विधिना निर्वपेद् दक्षिणा मुखः ।।
3.216 न्युप्य पिण्डांस् ततस् तांस् तु प्रयतो विधिपूर्वकम् । तेषु दर्भेषु तं हस्तं निर्मृज्यात् लेपभागिनाम् ।।
3.216 न्युप्य पिण्डांस् ततस् तांस् तु प्रयतो विधिपूर्वकम् । तेषु दर्भेषु तं हस्तं निर्मृज्यात् लेपभागिनाम् ।।
3.217 आचंय उदक्परावृत्य त्रिर् आयम्य शनैर् असून् । षड् ऋतूंश् च नमस्कुर्यात् पित्qन् एव च मन्त्रवत् ।।
3.217 आचंय उदक्परावृत्य त्रिर् आयम्य शनैर् असून् । षड् ऋतूंश् च नमस्कुर्यात् पित्qन् एव च मन्त्रवत् ।।
3.218 उदकं निनयेत् शेषम् शनैः पिण्डान्तिके पुनः । अवजिघ्रेच् च तान् पिण्डान् यथान्युप्तान् समाहितः ।।
3.218 उदकं निनयेत् शेषम् शनैः पिण्डान्तिके पुनः । अवजिघ्रेच् च तान् पिण्डान् यथान्युप्तान् समाहितः ।।
3.219 पिण्डेभ्यस् त्व् अल्पिकां मात्रां समादाय अनुपूर्वशः । म्पिण्डेभ्यः स्वल्पिकां तान् एव विप्रान् आसीनान् विधिवत् पूर्वम् आशयेत् ।।
3.219 पिण्डेभ्यस् त्व् अल्पिकां मात्रां समादाय अनुपूर्वशः । म्पिण्डेभ्यः स्वल्पिकां तान् एव विप्रान् आसीनान् विधिवत् पूर्वम् आशयेत् ।।
3.220 ध्रियमाणे तु पितरि पूर्वेषाम् एव निर्वपेत् । विप्रवद् वापि तं श्राद्धे स्वकं पितरम् आशयेत् ।। म्श्राद्धम्
3.220 ध्रियमाणे तु पितरि पूर्वेषाम् एव निर्वपेत् । विप्रवद् वापि तं श्राद्धे स्वकं पितरम् आशयेत् ।। म्श्राद्धम्
3.221 पिता यस्य निवृत्तः स्याज् जीवेच् चापि पितामहः । म्पिता यस्य तु वृत्तः स्याज् पितुः स नाम सङ्कीर्त्य कीर्तयेत् प्रपितामहम् ।।
3.221 पिता यस्य निवृत्तः स्याज् जीवेच् चापि पितामहः । म्पिता यस्य तु वृत्तः स्याज् पितुः स नाम सङ्कीर्त्य कीर्तयेत् प्रपितामहम् ।।
3.222 पितामहो वा तच् श्राद्धम् भुञ्जीत इत्य् अब्रवीन् मनुः । कामं वा समनुज्ञातः स्वयम् एव समाचरेत् ।।
3.222 पितामहो वा तच् श्राद्धम् भुञ्जीत इत्य् अब्रवीन् मनुः । कामं वा समनुज्ञातः स्वयम् एव समाचरेत् ।।
3.223 तेषां दत्त्वा तु हस्तेषु स पवित्रम् तिलोदकम् । तत्पिण्डाग्रं प्रयच्छेत स्वधैषाम् अस्त्व् इति ब्रुवन् ।। म्प्रयच्छेत् तु
3.223 तेषां दत्त्वा तु हस्तेषु स पवित्रम् तिलोदकम् । तत्पिण्डाग्रं प्रयच्छेत स्वधैषाम् अस्त्व् इति ब्रुवन् ।। म्प्रयच्छेत् तु
3.224 पाणिभ्यां तूपसंगृह्य स्वयम् अन्नस्य वर्धितम् । म्वर्द्धितम् विप्रान्तिके पित्qन् ध्यायन् शनकैर् उपनिक्षिपेत् ।।
3.224 पाणिभ्यां तूपसंगृह्य स्वयम् अन्नस्य वर्धितम् । म्वर्द्धितम् विप्रान्तिके पित्qन् ध्यायन् शनकैर् उपनिक्षिपेत् ।।
3.225 उभयोर् हस्तयोर् मुक्तं यद् अन्नम् उपनीयते । तद् विप्रलुम्पन्त्य् असुराः सहसा दुष्ट चेतसः ।।
3.225 उभयोर् हस्तयोर् मुक्तं यद् अन्नम् उपनीयते । तद् विप्रलुम्पन्त्य् असुराः सहसा दुष्ट चेतसः ।।
3.226 गुणांश् च सूप शाकाद्यान् पयो दधि घृतं मधु । विन्यसेत् प्रयतः पूर्वं भूमाव् एव समाहितः ।।
3.226 गुणांश् च सूप शाकाद्यान् पयो दधि घृतं मधु । विन्यसेत् प्रयतः पूर्वं भूमाव् एव समाहितः ।।
3.227 भक्ष्यं भोज्यं च विविधं मूलानि च फलानि च । हृद्यानि चैव मांसानि पानानि सु रभीणि च ।।
3.227 भक्ष्यं भोज्यं च विविधं मूलानि च फलानि च । हृद्यानि चैव मांसानि पानानि सु रभीणि च ।।
3.228 उपनीय तु तत् सर्वं शनकैः सुसमाहितः । परिवेषयेत प्रयतो गुणान् सर्वान् प्रचोदयन् ।।
3.228 उपनीय तु तत् सर्वं शनकैः सुसमाहितः । परिवेषयेत प्रयतो गुणान् सर्वान् प्रचोदयन् ।।
3.229 नास्रम् आपातयेज् जातु न कुप्येन् नानृतम् वदेत् । न पादेन स्पृशेद् अन्नं न चैतद् अवधूनयेत् ।।
3.229 नास्रम् आपातयेज् जातु न कुप्येन् नानृतम् वदेत् । न पादेन स्पृशेद् अन्नं न चैतद् अवधूनयेत् ।।
3.230 अस्रं गमयति प्रेतान् कोपो ‘अरीन् अनृतं शुनः । पादस्पर्शस् तु रक्षांसि दुष्कृतीन् अवधूननम् ।।
3.230 अस्रं गमयति प्रेतान् कोपो ‘अरीन् अनृतं शुनः । पादस्पर्शस् तु रक्षांसि दुष्कृतीन् अवधूननम् ।।
3.231 यद् यद् रोचेत विप्रेभ्यस् तत् तद् दद्याद् अ मत्सरः । ब्रह्मोद्याश् च कथाः कुर्यात् पित्qणाम् एतद् ईप्सितम् ।।
3.231 यद् यद् रोचेत विप्रेभ्यस् तत् तद् दद्याद् अ मत्सरः । ब्रह्मोद्याश् च कथाः कुर्यात् पित्qणाम् एतद् ईप्सितम् ।।
3.232 स्वाध्यायं श्रावयेत् पित्र्ये धर्मशास्त्राणि चैव हि । आख्यानानीतिहासाम्श् च पुराणानि खिलानि च ।।
3.232 स्वाध्यायं श्रावयेत् पित्र्ये धर्मशास्त्राणि चैव हि । आख्यानानीतिहासाम्श् च पुराणानि खिलानि च ।।
3.233 हर्षयेद् ब्राह्मणांस् तुष्टो भोजयेच् च शनैःशनैः । अन्नाद्येनासकृच् चैतान् गुणैश् च परिचोदयेत् ।।
3.233 हर्षयेद् ब्राह्मणांस् तुष्टो भोजयेच् च शनैःशनैः । अन्नाद्येनासकृच् चैतान् गुणैश् च परिचोदयेत् ।।
3.234 व्रतस्थम् अपि दौहित्रं श्राद्धे यत्नेन भोजयेत् । कुतपं चासनम् दद्यात् तिलैश् च विकिरेन् महीम् ।।
3.234 व्रतस्थम् अपि दौहित्रं श्राद्धे यत्नेन भोजयेत् । कुतपं चासनम् दद्यात् तिलैश् च विकिरेन् महीम् ।।
3.235 त्रीणि श्राद्धे पवित्राणि दौहित्रः कुतपस् तिलाः । त्रीणि चात्र प्रशंसन्ति शौचम् अ क्रोधम् अ त्वराम् ।।
3.235 त्रीणि श्राद्धे पवित्राणि दौहित्रः कुतपस् तिलाः । त्रीणि चात्र प्रशंसन्ति शौचम् अ क्रोधम् अ त्वराम् ।।
3.236 अत्युष्णं सर्वम् अन्नं स्याद् भुञ्जीरंस् ते च वाग्यताः । न च द्विजातयो ब्रूयुर् दात्रा पृष्टा हविर्गुणान् ।।
3.236 अत्युष्णं सर्वम् अन्नं स्याद् भुञ्जीरंस् ते च वाग्यताः । न च द्विजातयो ब्रूयुर् दात्रा पृष्टा हविर्गुणान् ।।
3.237 यावद् उष्मा भवत्य् अन्नं यावद् अश्नन्ति वाग्यताः । पितरस् तावद् अश्नन्ति यावत् नोक्ता हविर्गुणाः ।।
3.237 यावद् उष्मा भवत्य् अन्नं यावद् अश्नन्ति वाग्यताः । पितरस् तावद् अश्नन्ति यावत् नोक्ता हविर्गुणाः ।।
3.238 यद् वेष्टित शिरा भुङ्क्ते यद् भुङ्क्ते दक्षिणा मुखः । सोपानत्कश् च यद् भुङ्क्ते तद् वै रक्षांसि भुञ्जते ।।
3.238 यद् वेष्टित शिरा भुङ्क्ते यद् भुङ्क्ते दक्षिणा मुखः । सोपानत्कश् च यद् भुङ्क्ते तद् वै रक्षांसि भुञ्जते ।।
3.239 चाण्डालश् च वराहश् च कुक्कुटः श्वा तथैव च । रजस्वला च षण्ढश् च नेक्षेरन्न् अश्नतो द्विजान् ।।
3.239 चाण्डालश् च वराहश् च कुक्कुटः श्वा तथैव च । रजस्वला च षण्ढश् च नेक्षेरन्न् अश्नतो द्विजान् ।।
3.240 होमे प्रदाने भोज्ये च यद् एभिर् अभिवीक्ष्यते । दैवे हविषि पित्र्ये वा तद् गच्छत्य् अयथातथम् ।।
3.240 होमे प्रदाने भोज्ये च यद् एभिर् अभिवीक्ष्यते । दैवे हविषि पित्र्ये वा तद् गच्छत्य् अयथातथम् ।।
3.241 घ्राणेन सूकरो हन्ति पक्षवातेन कुक्कुटः । म्शूकरो श्वा तु दृष्टिनिपातेन स्पर्शेणावरवर्णजः ।।
3.241 घ्राणेन सूकरो हन्ति पक्षवातेन कुक्कुटः । म्शूकरो श्वा तु दृष्टिनिपातेन स्पर्शेणावरवर्णजः ।।
3.242 खञ्जो वा यदि वा काणो दातुः प्रेष्यो ‘अपि वा भवेत् । हीनातिरिक्त गात्रो वा तम् अप्य् अपनयेत् पुनः ।।
3.242 खञ्जो वा यदि वा काणो दातुः प्रेष्यो ‘अपि वा भवेत् । हीनातिरिक्त गात्रो वा तम् अप्य् अपनयेत् पुनः ।।
3.243 ब्राह्मणं भिक्षुकं वापि भोजनार्थम् उपस्थितम् । ब्राह्मणैर् अभ्यनुज्ञातः शक्तितः प्रतिपूजयेत् ।।
3.243 ब्राह्मणं भिक्षुकं वापि भोजनार्थम् उपस्थितम् । ब्राह्मणैर् अभ्यनुज्ञातः शक्तितः प्रतिपूजयेत् ।।
3.244 सार्ववर्णिकम् अन्नाद्यं संनीय आप्लाव्य वारिणा । समुत्सृजेद् भुक्तवताम् अग्रतो विकिरन् भुवि ।।
3.244 सार्ववर्णिकम् अन्नाद्यं संनीय आप्लाव्य वारिणा । समुत्सृजेद् भुक्तवताम् अग्रतो विकिरन् भुवि ।।
3.245 असंस्कृत प्रमीतानाम् त्यागिनां कुलयोषिताम् । उच्छिष्टं भागधेयं स्याद् दर्भेषु विकिरश् च यः ।।
3.245 असंस्कृत प्रमीतानाम् त्यागिनां कुलयोषिताम् । उच्छिष्टं भागधेयं स्याद् दर्भेषु विकिरश् च यः ।।
3.246 उच्छेषणां भूमिगतम् अ जिह्मस्या शठस्य च । दासवर्गस्य तत् पित्र्ये भागधेयं प्रचक्षते ।।
3.246 उच्छेषणां भूमिगतम् अ जिह्मस्या शठस्य च । दासवर्गस्य तत् पित्र्ये भागधेयं प्रचक्षते ।।
3.247 आ सपिण्डक्रियाकर्म द्विजातेः संस्थितस्य तु । अ दैवम् भोजयेत् श्राद्धम् पिण्डम् एकं च निर्वपेत् ।।
3.247 आ सपिण्डक्रियाकर्म द्विजातेः संस्थितस्य तु । अ दैवम् भोजयेत् श्राद्धम् पिण्डम् एकं च निर्वपेत् ।।
3.248 सहपिण्डक्रियायां तु कृतायाम् अस्य धर्मतः । अनयैवावृता कार्यं पिण्डनिर्वपनं सुतैः ।।
3.248 सहपिण्डक्रियायां तु कृतायाम् अस्य धर्मतः । अनयैवावृता कार्यं पिण्डनिर्वपनं सुतैः ।।
3.249 श्राद्धं भुक्त्वा य उच्छिष्टं वृषलाय प्रयच्छति । स मूढो नरकं याति कालसूत्रम् अ वाक्शिराः ।।
3.249 श्राद्धं भुक्त्वा य उच्छिष्टं वृषलाय प्रयच्छति । स मूढो नरकं याति कालसूत्रम् अ वाक्शिराः ।।
3.250 श्राद्धभुग् वृषलीतल्पं तद् अहर् यो ‘अधिगच्छति । तस्याः पुरीषे तं मासं पितरस् तस्य शेरते ।।
3.250 श्राद्धभुग् वृषलीतल्पं तद् अहर् यो ‘अधिगच्छति । तस्याः पुरीषे तं मासं पितरस् तस्य शेरते ।।
3.251 पृष्ट्वा स्वदितम् इत्य् एवं तृप्तान् आचामयेत् ततः । आचान्तांश् चानुजानीयाद् अभितो रम्यताम् इति ।।
3.251 पृष्ट्वा स्वदितम् इत्य् एवं तृप्तान् आचामयेत् ततः । आचान्तांश् चानुजानीयाद् अभितो रम्यताम् इति ।।
3.252 स्वधास्त्व् इत्य् एव तं ब्रूयुर् ब्राह्मणास् तदनन्तरम् । स्वधाकारः परा ह्य् आषीः सर्वेषु पितृकर्मसु ।।
3.252 स्वधास्त्व् इत्य् एव तं ब्रूयुर् ब्राह्मणास् तदनन्तरम् । स्वधाकारः परा ह्य् आषीः सर्वेषु पितृकर्मसु ।।
3.253 ततो भुक्तवतां तेषाम् अन्नशेषं निवेदयेत् । यथा ब्रूयुस् तथा कुर्याद् अनुज्ञातस् ततो द्विजैः ।।
3.253 ततो भुक्तवतां तेषाम् अन्नशेषं निवेदयेत् । यथा ब्रूयुस् तथा कुर्याद् अनुज्ञातस् ततो द्विजैः ।।
3.254 पित्र्ये स्वदितम् इत्य् एव वाच्यं गोष्ठे तु सुशृतम् । संपन्नम् इत्य् अभ्युदये दैवे रुचितम् इत्य् अपि ।। म्संपन्नम्
3.254 पित्र्ये स्वदितम् इत्य् एव वाच्यं गोष्ठे तु सुशृतम् । संपन्नम् इत्य् अभ्युदये दैवे रुचितम् इत्य् अपि ।। म्संपन्नम्
3.255 अपराह्णस् तथा दर्भा वास्तुसंपादनं तिलाः । म्संपादनम् सृष्टिर् मृष्टिर् द्विजाश् चाग्र्याः श्राद्धकर्मसु संपदः ।।
3.255 अपराह्णस् तथा दर्भा वास्तुसंपादनं तिलाः । म्संपादनम् सृष्टिर् मृष्टिर् द्विजाश् चाग्र्याः श्राद्धकर्मसु संपदः ।।
3.256 दर्भाः पवित्रं पूर्वाह्णो हविष्याणि च सर्वशः । पवित्रं यच् च पूर्वोक्तम् विज्ञेया हव्यसंपदः ।।
3.256 दर्भाः पवित्रं पूर्वाह्णो हविष्याणि च सर्वशः । पवित्रं यच् च पूर्वोक्तम् विज्ञेया हव्यसंपदः ।।
3.257 मुन्यन्नानि पयः सोमो मांसं यच् चान् उपस्कृतम् । अक्सार लवणम् चैव प्रकृत्या हविर् उच्यते ।।
3.257 मुन्यन्नानि पयः सोमो मांसं यच् चान् उपस्कृतम् । अक्सार लवणम् चैव प्रकृत्या हविर् उच्यते ।।
3.258 विसृज्य ब्राह्मणांस् तांस् तु नियतो वाग्यतः शुचिः । म्विसर्ज्य ब्राह्मनांस् तांस् तु प्रयतो विधिपूर्वकम् दक्षिणां दिशम् आकाङ्क्षन् याचेत इमान् वरान् पित्qन् ।।
3.258 विसृज्य ब्राह्मणांस् तांस् तु नियतो वाग्यतः शुचिः । म्विसर्ज्य ब्राह्मनांस् तांस् तु प्रयतो विधिपूर्वकम् दक्षिणां दिशम् आकाङ्क्षन् याचेत इमान् वरान् पित्qन् ।।
3.259 दातारो नो ‘अभिवर्धन्तां वेदाः संततिर् एव च । श्रद्धा च नो मा व्यगमद् बहुदेयं च नो ‘अस्त्व् इति ।।
3.259 दातारो नो ‘अभिवर्धन्तां वेदाः संततिर् एव च । श्रद्धा च नो मा व्यगमद् बहुदेयं च नो ‘अस्त्व् इति ।।
3.260 एवं निर्वपणं कृत्वा पिण्डांस् तांस् तदनन्तरम् । गां विप्रम् अजम् अग्निं वा प्राशयेद् अप्सु वा क्षिपेत् ।।
3.260 एवं निर्वपणं कृत्वा पिण्डांस् तांस् तदनन्तरम् । गां विप्रम् अजम् अग्निं वा प्राशयेद् अप्सु वा क्षिपेत् ।।
3.261 पिण्डनिर्वपणं के चित् परस्ताद् एव कुर्वते । वयोभिः खादयन्त्य् अन्ये प्रक्षिपन्त्य् अनले ‘अप्सु वा ।।
3.261 पिण्डनिर्वपणं के चित् परस्ताद् एव कुर्वते । वयोभिः खादयन्त्य् अन्ये प्रक्षिपन्त्य् अनले ‘अप्सु वा ।।
3.262 पति व्रता धर्मपत्नी पितृपूजन तत्परा । मध्यमं तु ततः पिण्डम् अद्यात् सम्यक् सुतार्थिनी ।।
3.262 पति व्रता धर्मपत्नी पितृपूजन तत्परा । मध्यमं तु ततः पिण्डम् अद्यात् सम्यक् सुतार्थिनी ।।
3.263 आयुष्मन्तं सुतं सूते यशो मेधासमन्वितम् । धनवन्तं प्रजावन्तं सात्त्विकं धार्मिकं तथा ।।
3.263 आयुष्मन्तं सुतं सूते यशो मेधासमन्वितम् । धनवन्तं प्रजावन्तं सात्त्विकं धार्मिकं तथा ।।
3.264 प्रक्साल्य हस्ताव् आचाम्य ज्ञातिप्रायं प्रकल्पयेत् । ज्ञातिभ्यः सत्कृतं दत्त्वा बान्धवान् अपि भोजयेत् ।। म्दत्वा
3.264 प्रक्साल्य हस्ताव् आचाम्य ज्ञातिप्रायं प्रकल्पयेत् । ज्ञातिभ्यः सत्कृतं दत्त्वा बान्धवान् अपि भोजयेत् ।। म्दत्वा
3.265 उच्छेषणं तु तत् तिष्ठेद् यावद् विप्रा विसर्जिताः । K:यत् तिष्ठेद् ततो गृहबलिं कुर्याद् इति धर्मो व्यवस्थितः ।।
3.265 उच्छेषणं तु तत् तिष्ठेद् यावद् विप्रा विसर्जिताः । K:यत् तिष्ठेद् ततो गृहबलिं कुर्याद् इति धर्मो व्यवस्थितः ।।
3.266 हविर् यच् चिररात्राय यच् चानन्त्याय कल्पते । पितृभ्यो विधिवद् दत्तं तत् प्रवक्ष्याम्य् अशेषतः ।।
3.266 हविर् यच् चिररात्राय यच् चानन्त्याय कल्पते । पितृभ्यो विधिवद् दत्तं तत् प्रवक्ष्याम्य् अशेषतः ।।
3.267 तिलैर् व्रीहि यवैर् माषैर् अद्भिर् मूल फलेन वा । दत्तेन मासं तृप्यन्ति विधिवत् पितरो नृनाम् ।।
3.267 तिलैर् व्रीहि यवैर् माषैर् अद्भिर् मूल फलेन वा । दत्तेन मासं तृप्यन्ति विधिवत् पितरो नृनाम् ।।
3.268 द्वौ मासौ मत्स्यमांसेन त्रीन् मासान् हारिणेन तु । औरभ्रेणाथ चतुरः शाकुनेनाथ पञ्च वै ।।
3.268 द्वौ मासौ मत्स्यमांसेन त्रीन् मासान् हारिणेन तु । औरभ्रेणाथ चतुरः शाकुनेनाथ पञ्च वै ।।
3.269 षण्मासांश् छागमांसेन पार्षतेन च सप्त वै । अष्टाव् एनस्य मांसेन रौरवेण नवैव तु ।। म् ऐणेयमाम्सेन
3.269 षण्मासांश् छागमांसेन पार्षतेन च सप्त वै । अष्टाव् एनस्य मांसेन रौरवेण नवैव तु ।। म् ऐणेयमाम्सेन
3.270 दशमासांस् तु तृप्यन्ति वराह महिषामिषैः । शश कूर्मयोस् तु मांसेन मासान् एकादशैव तु ।।
3.270 दशमासांस् तु तृप्यन्ति वराह महिषामिषैः । शश कूर्मयोस् तु मांसेन मासान् एकादशैव तु ।।
3.271 संवत्सरं तु गव्येन पयसा पायसेन च । म्संवत्सरे वार्ध्रीणसस्य मांसेन तृप्तिर् द्वादशवार्षिकी ।।
3.271 संवत्सरं तु गव्येन पयसा पायसेन च । म्संवत्सरे वार्ध्रीणसस्य मांसेन तृप्तिर् द्वादशवार्षिकी ।।
3.272 कालशाकं महाशल्काः खङ्ग लोहामिषम् मधु । आनन्त्यायैव कल्प्यन्ते मुन्यन्नानि च सर्वशः ।।
3.272 कालशाकं महाशल्काः खङ्ग लोहामिषम् मधु । आनन्त्यायैव कल्प्यन्ते मुन्यन्नानि च सर्वशः ।।
3.273 यत् किं चिन् मधुना मिश्रं प्रदद्यात् तु त्रयोदशीम् । तद् अप्य् अक्षयम् एव स्याद् वर्षासु च मघासु च ।।
3.273 यत् किं चिन् मधुना मिश्रं प्रदद्यात् तु त्रयोदशीम् । तद् अप्य् अक्षयम् एव स्याद् वर्षासु च मघासु च ।।
3.274 अपि नः स कुले भूयाद् यो नो दद्यात् त्रयोदशीम् । पायसं मधु सर्पिर्भ्याम् प्राक् छाये कुञ्जरस्य च ।।
3.274 अपि नः स कुले भूयाद् यो नो दद्यात् त्रयोदशीम् । पायसं मधु सर्पिर्भ्याम् प्राक् छाये कुञ्जरस्य च ।।
3.275 यद् यद् ददाति विधिवत् सम्यक् श्रद्धासमन्वितः । तत् तत् पित्qणां भवति परत्रानन्तम् अक्षयम् ।।
3.275 यद् यद् ददाति विधिवत् सम्यक् श्रद्धासमन्वितः । तत् तत् पित्qणां भवति परत्रानन्तम् अक्षयम् ।।
3.276 कृष्णपक्षे दशम्यादौ वर्जयित्वा चतुर्दशीम् । श्राद्धे प्रशस्तास् तिथयो यथैता न तथेतराः ।।
3.276 कृष्णपक्षे दशम्यादौ वर्जयित्वा चतुर्दशीम् । श्राद्धे प्रशस्तास् तिथयो यथैता न तथेतराः ।।
3.277 युक्षु कुर्वन् दिनर्क्षेषु सर्वान् कामान् समश्नुते । अयुक्षु तु पित्qन् सर्वान् प्रजां प्राप्नोति पुष्कलाम् ।।
3.277 युक्षु कुर्वन् दिनर्क्षेषु सर्वान् कामान् समश्नुते । अयुक्षु तु पित्qन् सर्वान् प्रजां प्राप्नोति पुष्कलाम् ।।
3.278 यथा चैवापरः पक्षः पूर्वपक्षाद् विशिष्यते । तथा श्राद्धस्य पूर्वाह्णाद् अपराह्णो विशिष्यते ।।
3.278 यथा चैवापरः पक्षः पूर्वपक्षाद् विशिष्यते । तथा श्राद्धस्य पूर्वाह्णाद् अपराह्णो विशिष्यते ।।
3.279 प्राचीनावीतिना सम्यग् अपसव्यम् अ तन्द्रिणा । पित्र्यम् आ निधनात् कार्यं विधिवद् दर्भ पाणिना ।।
3.279 प्राचीनावीतिना सम्यग् अपसव्यम् अ तन्द्रिणा । पित्र्यम् आ निधनात् कार्यं विधिवद् दर्भ पाणिना ।।
3.280 रात्रौ श्राद्धं न कुर्वीत राक्षसी कीर्तिता हि सा । संध्ययोर् उभयोश् चैव सूर्ये चैवाचिरोदिते ।।
3.280 रात्रौ श्राद्धं न कुर्वीत राक्षसी कीर्तिता हि सा । संध्ययोर् उभयोश् चैव सूर्ये चैवाचिरोदिते ।।
3.281 अनेन विधिना श्राद्धं त्रिर् अब्दस्येह निर्वपेत् । हेमन्त ग्रीष्म वर्षासु पाञ्चयज्ञिकम् अन्वहम् ।।
3.281 अनेन विधिना श्राद्धं त्रिर् अब्दस्येह निर्वपेत् । हेमन्त ग्रीष्म वर्षासु पाञ्चयज्ञिकम् अन्वहम् ।।
3.282 न पैतृयज्ञियो होमो लौकिके ‘अग्नौ विधीयते । न दर्शेन विना श्राद्धम् आहिताग्नेर् द्विजन्मनः ।।
3.282 न पैतृयज्ञियो होमो लौकिके ‘अग्नौ विधीयते । न दर्शेन विना श्राद्धम् आहिताग्नेर् द्विजन्मनः ।।
3.283 यद् एव तर्पयत्य् अद्भिः पित्qन् स्नात्वा द्विजोत्तमः । तेनैव कृत्स्नम् आप्नोति पितृयज्ञक्रियाफलम् ।।
3.283 यद् एव तर्पयत्य् अद्भिः पित्qन् स्नात्वा द्विजोत्तमः । तेनैव कृत्स्नम् आप्नोति पितृयज्ञक्रियाफलम् ।।
3.284 वसून् वदन्ति तु पित्qन् रुद्रांश् चैव पितामहान् । प्रपितामहांस् तथादित्यान् श्रुतिर् एषा सनातनी ।।
3.284 वसून् वदन्ति तु पित्qन् रुद्रांश् चैव पितामहान् । प्रपितामहांस् तथादित्यान् श्रुतिर् एषा सनातनी ।।
3.285 विघसाशी भवेन् नित्यं नित्यं वामृत भोजनः । विघसो भुक्तशेषं तु यज्ञशेषं तथामृतम् ।।
3.285 विघसाशी भवेन् नित्यं नित्यं वामृत भोजनः । विघसो भुक्तशेषं तु यज्ञशेषं तथामृतम् ।।
3.286 एतद् वो ‘अभिहितं सर्वं विधानं पाञ्चयज्ञिकम् । द्विजातिमुख्यवृत्तीनां विधानं श्रूयताम् इति ।।
3.286 एतद् वो ‘अभिहितं सर्वं विधानं पाञ्चयज्ञिकम् । द्विजातिमुख्यवृत्तीनां विधानं श्रूयताम् इति ।।

*********