श्रियै नमः
श्रीमते रामानुजाय नमः
श्रीमते श्री पराशर–भट्टारक–महादेशीकाय नमः
श्रीपराशरभट्टारक–विरचित–क्रियादीपः
श्री पराशर भट्टार्य श्री रङ्गेश पुरोहितः ।
श्रीवत्सांक-नुतश्श्रीमान् श्रेयसे मेऽस्तु भूयसे ।।
पुंसे परस्मै लक्ष्म्यै च नमस्ते भरितां स्तुतिम् ।
कुर्महेऽहं क्रियालब्ध-संसाराब्धि-तितीर्षया ।। (१)
पूर्वाचार्यान् नमस्तोमैरर्चयेद्भक्तिभावितैः ।
यत्पादभक्तिर्वैकुण्ठपदप्राप्त्यधिरोहिणी ।। (२)
विष्णोर्नित्यार्चनविधिं भुक्ति-मुक्ति-प्रदायकम् ।
सारतः संप्रवक्ष्यामि सर्वेषां सुग्रहाय च ।। (३)
काल्ये समुत्थाय हरिं चिन्तयेत् प्रणमेद्वदेत् ।
रूपं पदाब्जे नामानि मनसा शिरसा गिरा ।। (४)
प्रक्षाल्य पादावाचम्य सुगन्धैश्चार्चनं क्रमात् ।
यागभूमिं प्रविश्याद्भिस्सम्प्रोक्ष्यास्त्रं च विन्यसेत् ।। (५)
अष्टाविंशतिकृत्वस्तु मन्त्रमावर्त्य चेतसा ।
प्राणायामत्रयं कुर्यात्सन्निधावासने स्थितः ।। (६)
श्रीमत्पराङ्कुशादिभ्यो भक्तेभ्यश्च निवेदयेत् ।
विष्णोः निवेदितं सर्वं पश्चाद्भुञ्जीत च स्वयम् ।। (७)
कृतं भट्टारकाख्येन क्रियादीपं समुज्ज्वलम् ।
प्रेक्षध्वं पुण्डरीकाक्षपरिचर्यापरायणाः ।। (८)
अघमर्षणसूक्तेन स्नानं कुर्याद् यथाविधि ।
शुद्धिं कृत्वात्मानः पूर्वं सन्ध्यावन्दनकर्म च ।। (९)
प्रक्षाल्य पादावाचम्य शुक्लवस्त्रोर्ध्वपुण्ड्रधृक् ।
यागभूमिं प्रविश्याद्भिः सम्प्रोक्ष्यास्त्रं च विन्यसेत् ।। (१०)
अष्टाविंशतिकृत्वस्तु मन्त्रमावर्त्य चेतसा ।
प्राणायामत्रयं कुर्यात् सन्निधावासने स्थितः ।। (११)
स्वशेषभूतेन मया स्वीयैस्सर्वपरिच्छेदैः ।
विधातुं प्रीतमात्मानं देवः प्रक्रमते स्वयम् ।। (१२)
इति बुद्ध्याऽनुसन्धाय मन्त्रन्यासं समाचरेत् ।
पञ्चोशोपनिषदां न्यासाच् जायते शक्तिमान्नरः ।। (१३)
ॐ षां नमः परायेति परमेष्ठ्यात्मने नमः ।
ॐ यां नमः परायेति नमोऽन्तः पुरुषात्मने ।। (१४)
ॐ रां नमः परायेति ततो विश्वात्मने नमः ।
ॐ वां नमः परायेति स्यान्निवर्त्यात्मने नमः ।। (१५)
ॐ लां नमः परायेति ततस्सर्वात्मने नमः ।
शिरो-नासाग्र-हृदय-गुह्यपादेषु विन्यसेत् ।। (१६)
कुम्भं तु वामतस्स्वस्य शोधनादि-समन्वितम् ।
निदद्ध्यान्मूलमन्त्रास्त्र-मन्त्राभ्यामभिमन्त्रितम् ।। (१७)
निधाय पूजाद्रव्याणि दक्षिणेऽन्यानि देशिकः ।
तत्रार्घ्य-पाद्याचमन-स्नानपात्राणि कल्पयेत् ।।
सिद्धार्थमक्षतं चैव कुशाग्रं तिलमेवच ।। (१८)
यवं गन्धं फलं पुष्पमर्घ्ये द्रव्याणि निक्षिपेत् ।
पाद्ये दूर्वां विष्णुपर्णीं श्यामाकं पद्ममेव च ।। (१९)
एलाल-वङ्गत-क्कोल-जातीराचमनीयके ।
कोष्ठम्माञ्ची-हरिद्रे द्वे मुराशैलेय-चम्पकाः।। (२०)
वचाकचोरलामञ्चे स्नानीयस्यौषधीः निक्षिपेत् ।
गन्धाक्षते तु तुलसीं शुद्धो तु विनिक्षिपेत् ।। (२१)
सव्याप-सव्यौ च करौ बीजाभ्यां सोमसूर्ययोः ।
विशोध्याप्लाव्य च सुधादोग्ध्र्या सुरभिमुद्रया ।। (२२)
अमृते नैव पूर्णानि पात्राण्यनुविचिन्त्य च ।
पवित्र-मूलमन्त्राभ्याम् अभिमन्त्र्यार्घ्यपात्रकम् ।। (२३)
अन्यानि मूलमन्त्रेण दद्यात्स्र-गन्धपूर्वकम् ।
उद्धरण्यार्घ्य-सलिलमादाय प्रोक्षयेत् ततः ।। (२४)
आत्मानं यागभूमिं च पूजाद्रव्याणि देशिकः ।
अभ्यर्च्य हृदये विष्णुमर्घ्य-स्रग्गन्ध-धूप-पूर्वकैः ।। (२५)
पश्चादाधारशक्त्यादि कल्पयेदासनं बहिः ।
अर्चयेच्चाखिल-जगदाधारं कूर्मरूपिणम् ।। (२६)
नारायणं चतुर्थ्यन्तं नमसा योज्य देशिकः ।
अनन्तरम् अनन्ताय नमो भूम्यै नमस्तथा ।। (२७)
श्रीवैकुण्ठं दिव्यपूर्वं लोकं जनपदं तथा ।
नगरं च विमानानि चतुर्थ्यन्तं समर्पयेत् ।। (२८)
अनन्तरूपिणे रत्न-मण्टपाय नमो नमः।
अनन्ताय नमः इत्यास्तरणं परिकल्पयेत् ।। (२९)
नमो धर्माय ज्ञानाय वैराग्याय नमस्तथा ।
ऐश्वर्याय नमः कोणेष्वाग्नेयादिषु विन्यसेत् ।। (३०)
नमोऽधर्मायाऽज्ञानायाऽवैराग्याय नमस्तथा ।
अनैश्वर्याय च नमो दिक्क्षु प्राच्यादिषु न्यसेत् ।। (३१)
नमः पद्माय चेत्युक्त्वा पीठं पद्मासनं न्यसेत् ।
गृहीतचामरादिभ्यः शक्तिभ्योऽष्टदलेषु च ।। (३२)
विमल्कोत्कर्षिणीज्ञानाक्रियायोगा तथैव च ।
प्रह्वासत्यातथेशाना तासां नाम्ना समर्चयेत् ।। (३३)
अनुग्रहं कर्णिकायां पूर्वपार्श्वे समर्चयेत् ।
जगत्प्रकृतये योगपीठाय च नमोऽर्चयेत् ।। (३४)
तस्मिन् सहस्रशीर्षाय नागराजाय वै नमः ।
पादपीठपुरस्ताच्च तत्तन्नामभिरेवच ।। (३५)
आवाहनार्घ्यस्रग्गन्ध-धूप-दीपैश्च पञ्चभिः।
आधारादीनि तत्त्वानि पीठान्तं च समर्चयेत् ।। (३६)
गुरूनभ्यर्चयेद्योगपीठस्योत्तरपश्चिमे ।
अर्चां कुर्वीत देवस्य गुर्वनुज्ञापुरस्सरम् ।। (३७)
पुष्पांजलिः प्रदातव्यो भक्त्या प्रत्युपचारतः ।
प्रत्यासनं प्रकुर्वीत पादुकार्घ्यादि पञ्चकम् ।। (३८)
आवाहने धूपदीपे घण्टां भोज्ये निनादयेत् ।
क्षीराब्धेः दहराकाशात् वैकुण्ठद्वाऽर्कमण्डलात् ।। (३९)
अथवाऽसारसंसार-सारभूत-विभूतिकात् ।
श्रीरङ्गात् प्रणताधीन-परमात्म-परिष्कृतात् ।। (४०)
सविभूतिक-मावाह्य हरिं लक्ष्मींच दक्षिणे ।
वामे भूमिं च नीळां च सर्वाराधन-माचरेत् ।। (४१)
मन्त्रयोग-स्समाह्वानं करपुष्पोपदर्शनम् ।
बिम्बोपवेशनं चैव योगविग्रहचिन्तनम् ।। (४२)
प्रणामश्च समुत्थानं स्वागतं पुष्पमेव च ।
सान्निध्य-याचनं चैव तत्राह्वानस्य सत्क्रियाः ।। (४३)
किरीटं कुण्डलं चैव वनमालां तथैव च ।
कौस्तुभं हार-केयूरे चारु पीतांबरं तथा ।। (४४)
चक्रं गदां नन्दनकञ्च पाञ्चजन्यं तथा धनुः ।
पादसंवाहिनीः देवीराराध्याग्रे खगेश्वरम् ।। (४५)
प्रागुत्तरे च सेनेशं शेषं भागे परे स्थितम् ।
चण्डप्रचण्डौ प्राग्दावारे याम्ये भद्र-सुभद्रकौ ॥ (४६)
वारुण्यां जय-विजयौ सौम्ये धातृविधातृकौ ।
कुमुदः कुमुदाक्षश्च पुण्डरीकश्च वामनः ।। (४७)
शङ्कुकर्ण-स्सर्वनेत्र-स्सुमुख-स्सुप्रतिष्ठितः ।
प्राच्यादि-दिक्क्षु क्रमशः प्रत्येकं च समर्चयेत् ।। (४८)
अर्घ्यात् सलिलमादाय प्रदर्श्य प्रोक्षयद्धरिम् ।
पात्र-प्रक्षाळनं कृत्वा पादौ प्रक्षाळयेद्धरेः ।। (४९)
प्लोताञ्चलेन सम्मृज्य गन्ध-पुष्पाणि निक्षिपेत् ।
देवाया चमसं धूपं मधुपर्कं तथैव च ।। (५०)
पुनराचमनं चैव तांबूलमुखवासने ।
दत्वाऽधिरोप्य देवेशं स्नानासन-मनन्यधीः ।। (५१)
व्यपोह्य वस्त्रमाल्यानि स्नानशाटीं प्रदाय च ।
पादपीठं दन्तकाष्ठं जिह्वानिर्लेहनं तथा ।। (५२)
मुखशोधनं चाचमन मादर्शं हस्तशोधनम् ।
प्रदर्शयेत् ध्यानमात्रात् ताम्बूलमुखवासने ।। (५३)
देवस्य दर्शनान्मात्रां गुरवे तदनन्तरम् ।
अर्घ्याद्यैस्तं समभ्यर्च्य दातव्या तद्वदासने ।। (५४)
तैलमुद्वर्तयेच्चूर्णैः स्नानशाटीं प्रदापयेत् ।
आमलक्य-श्वेत-लोद्ध्रजनीकत-चन्दनैः ।। (५५)
ग्रन्थिपर्णि त्वगगरु-प्रियङ्गुनळदैः क्रमात् ।
सिद्धार्थनर्वौषधिभिः स्नापयेद्रत्न-वारिभिः ।। (५६)
एतद्द्रव्ययुतैः अद्भिः प्रत्येकमभिषेचयेत् ।
तेष्वन्तरान्तराशुद्ध-सलिलेनाभिषेचयेत् ।। (५७)
हरिद्रालेपनस्नानं प्लोतवस्त्रोत्तरीयकम् ।
ब्रह्मसूत्रं चाचमनं गन्धपुष्पाद्यलङ्कृतिम् ।। (५८)
धूपमाचमनं चैव दद्याद्देवाय देशिकः ।
सहस्रधारास्नपनं वेदवेद्यादिघोषणम् ।। (५९)
नीराजनं प्लोतवस्त्रमुपवीतोत्तरीयके ।
पुनराचमनं दद्यात् अलङ्कारासनं ततः ।। (६०)
स्नानपात्रादृतेऽर्घ्यादि कल्पयेद्वस्त्रभूषणे ।
गन्धमाल्योपवीतं च दद्यादाचमनं पुनः ।। (६१)
ऊर्ध्वपुण्ड्रमथादर्शमज्जनं धूपदीपकौ ।
पुनराचमनं दद्यात् सध्वजच्छत्रचामरम् ।। (६२)
गजाश्व-रथतार्क्ष्यं च शङ्ख-काहळशृङ्गकान् ।
नृत्तवादित्रगीतादि दर्शयेदर्चयेत्सुधीः ।। (६३)
प्रदक्षिणं प्रतिदिशं नत्वा पुष्पाणि निक्षिपेत् ।
सत्पूगफलतांबूलं सकर्पूरं निवेदयेत् ।। (६४)
समस्तैर्द्भगवन्मन्त्रैः दद्यात्पुष्पाञ्जलिं ततः ।
ततस्तत्परिवाराणां धूपान्तं वा समर्चयेत् ।। (६५)
भोज्यसने संनिवेश्य मधुपर्कं निवेदयेत् ।
आचम्य गोतिलाख्यां च मात्रां देवस्य दर्शयेत् ।। (६६)
पायसान्नं गुडान्नं च मुद्दान्नं दध्यमोदनम् ।
मधु-क्षीराज्यसंपन्नं सर्वापूपफलान्वितम् ।। (६७)
निवेदयेद्यथैश्वर्यं हविर्देवाय सादरम् ।
निवेदित-चतुर्भागं सेनेशाय निधाय च ।। (६८)
अनुपानं चाचमनम् अर्हणं हस्तशोधनम् ।
मुखवासं च तांबूलं देवायास्मै निवेदयेत् ।। (६९)
निवेदितान्नमुद्धृत्य गुरोर्दद्यात्सदक्षिणाम् ।
अर्घ्याद्यष्टोपचारैश्च देवं मन्त्रासनेऽर्चयेत् ।। (७०)
स्तोत्रैस्तुत्वा प्रणम्याधि पर्यङ्केस्वास्तृते हरिम् ।
अर्घ्यादिभिरथाभ्यार्च्य रक्षां मन्त्रेण कारयेत् ।। (७१)
विष्वक्सेनाय दातव्यं पश्चात् पूर्वोद्धृतं हविः ।
नागराजगरुत्मभ्यां हविरन्यन्निवेदयेत् ।। (७२)
एवं सपरिवाराय देवाय परमात्मने ।
निवेद्यात्मानमात्मीयं प्रणम्यार्चां समापयेत् ।। (७३)
चण्डादि द्वारपालादीन्युमुदादीन् गणानपि ।
अर्घ्यादिभिस्समभ्यर्च्य ह विशेषं बलिं क्षिपेत् ।। (७४)
विष्णोर्निवेदितं सर्वं गुरुभ्यश्च निवेदयेत् ।
श्रीशठारिपरकालयतीन्द्रेभ्यो निवेदयेत् ।। (७५)
विष्णोर्निवेदितं सर्वं पश्चाद्भुञ्जीत च स्वयम् ।
कृतं श्रीभट्टकार्येण क्रियादीपं समुज्वलम् ।
प्रेक्षध्वं पुण्डरीकाक्ष-परिचर्यापरायणाः ।। (७६)
इति श्री पराशरभट्टारक–विरचितः क्रियादीपः सम्पूर्णः
