ஶ்ரீ:

 

ஶ்ரீமதே ராமாநுஜாய நம:

 

ஈஶாவாஸ்யோபநிஷத்

ஶாந்திபாட:

ஓம் பூர்ணமத: பூர்ணமிதம் பூர்ணத்பூர்ணமுதச்யதே | பூர்ணஸ்ய பூர்ணமாதாய பூர்ணமேவாவஶிஷ்யதே ||

ஓ ஶாந்தி: ஶாந்தி: ஶாந்தி: ||

ஶுக்லயஜுர்வேதீயாநாம் ஏஷ ஶாந்திபாடமந்த்ர: | பரப்ரஹ்மண: ஸமக்ரஸ்வரூபஸ்யபாவப்ரதிபாதக இதி யதாஸித்தாந்த விபுலவிஶதம் விவரணம் அர்ஹதி। ததா ஹி-பூரீ-ஆப்யாயநே இத்யஸ்மாத் சௌராதிகத்வேநஸ்வார்தணிஜந்தாத் தாதோ: க்தப்ரத்யயே ஸதி “யா தாந்த-ஶாந்த-பூர்ண-தஸ்த-ஸ்பஷ்ட-சந்ந-ஜ்ஞப்தா:” இதி (7-2-27) பாணிநிஸூத்ரேண பூர்ணஶப்தோऽயம் நிபாத்யதே | இடாகமாபாவ:  நிபாதஸ்ய பலம் | ணிலோப:, ராத் பரத்வாத் ப்ரத்யயதகாரஸ்ய நத்வம், தஸ்ய ணத்வம் சேதி பூர்ணஶப்தஸித்தை ப்ரக்ரியா | க்தப்ரத்யயஶ்ச இஹ கர்தரி கர்மணி யேதி உபயதாபி பாவ்யம் | தத்ர கர்தரி • ப்ரஹம ஸ்வரூபேண பூரயதிவ்யாப்நோதி இத்யர்த:| கர்மணி து – ப்ரஹம கல்யாணகுணை: ஸம்ப்ருதமித்யர்த: | அஸம்குசிதவ்ருத்திநாநேந பூர்ணஶப்தேந ஸர்வத்ர ஸர்வதா ஸர்வதா ச பூர்ணத்வம் ப்ரஹ்மண: ப்ரதிபாத்யதே ||

(1) தத் யதா – ஸர்வத்ரேதி ஸர்வதேஶவ்யாப்திவிவக்ஷா । ஸர்வத்ர பூர்ணதா நாம-ஸர்வவ்யாப்தஸ்ய தத்தேஶாவச்சேதேநாபி பரிஸமாப்யவ்ருத்தித்வபர்யவஸாநம் | தத்வா கதம்? ந ஹி ஏகத்ர பூர்ணதயா ஸ்திதஸ்ய அந்யத்ர வ்ருத்திஸம்பவ: | இதி ஶம்கா நிரஸ்யதே ஸித்தாந்திபி:  விஶிஷ்டாத்வைதிபி வ்யக்திஷு பரிஸமாப்தாமபி வ்யாபிநீ தார்கிகாணாம் ஜாதிம் நிதர்ஶயதபிரிதி பாவ்யம் ||

(2) ஸர்வதா – இதி காலாநவச்சேதேந வ்யாப்திவிவக்ஷா |

(3) ஸர்வதா • இதி வ்யாப்திப்ரகாரவிவக்ஷா ச | தத்ர ஸ்வரூபத: குணதஶ்சேதி வ்யாப்திப்ரகாரத்வைவித்யம் | தேந தீபாதுத்பந்நப்ரதீபந்யாயேந பரஸ்வரூபவத் உத்தரேஷாம் வ்யூஹ-விபவ-அந்தர்யாமி-அர்சாவதாராணாமபி குணை: பூர்ணதாஸித்தி:| ஏததபிப்ராயேணைவ மந்த்ரபதாநி வ்யாக்யேயாநி ||- ததா ஹி – “பூர்ணமத: பூர்ணமிதம்” இதி “பூர்ணமிதம் பூர்ணமத:” இதி ச பாடபேதோ த்ருஶ்யதே | தத்ர விப்ரக்ருஷ்டவாசிநா அத: ஶப்தேந நித்யவிபூதிவர்திபரஸ்வரூபக்ரஹணம் | ஸந்நிஹிதவாசிநா இதம் | ஶப்தேந ச ஹ்ருதயகுஹாவர்தி-அந்தர்யாமிரூபம் விவக்ஷிதம் | பூர்ணஶப்த: குணபௌஷ்கல்யவசந: | ததாச • பரவாாஸுதேவமூர்திரிவ அந்தர்யாமிஸ்வரூபம் ச வாங்குண்யபுஷ்கலமிதி ப்ரதமவாக்யார்த:। அத, பூர்ணாத் – பூர்வோக்தபரவாஸதேவஸகாஶாத் ஆவிர்பூதம் பூர்ணம் • வ்யூஹஸ்வரூபம் உதச்யதே – பஹுப்ரகாரம் பவதி । ஸம்கர்ஷண-ப்ரத்யும்நாநிருத்தரூபேண த்வி-த்வி-குணாவிஷ்கரணஶாலி ஸத் த்ரிப்ரகாரம் பவதீதி பாவ:। தத்ர வ்யூஹத்ரயே ப்ரதிவ்யக்தி குணத்வயமாத்ராவிஷ்கரணேऽபி ஸ்வதோ குணஷட்கபூர்ணமேவேதி ந ந்யூநதா பாவயா । இதம் சோகதம் பாம்சராத்ராநுஸாரத: ஶ்ரீவத்ஸசிந்ஹகுருபி: வரதராஜஸ்தவே • குணைஷ்ஷட்பிஸ்த்யேதை: ப்ரதமதரமூர்திஸ்தவ பபௌ । தத: திஸ்ர: தேஷாம் த்ரியுக। யுகலைர்ஹி த்ரிபி: அபு:” இத்யாதிநா ||

பூர்ணஸ்ய பூர்ணம் – இஹ ஷஷ்டயந்தபூர்ணஶப்த: ஸர்வாவதாரகந்தபூதம் க்ஷீராப்திஶாயி வ்யூஹரூபம் வததி । தத்ஸம்பந்தி பூர்ணம் ராமக்ருஷ்ணாதிவிபவாவதாரஜாதம் । தத் (த்விதீயாந்தம் ) ஆதாய -ஸ்வஹேதுத்வேந ஸ்வீக்ருத்ய • பூர்ணம் ஏவ அவஶிஷ்யதே – அர்சாவதாரூபமேவ சரமதயா வர்ததே ஸர்வஸமாஶ்ரயணோபயோகி நித்யஸந்நிஹிதம் கல்யாணகுணபூர்ணம் ச । இதி மந்த்ரஸ்ய । பதார்தவிவரணம் । ஏதேந பரப்ரஹ்மண: ஸர்வவ்யாப்தி: ஸர்வத்ர குணபௌஷ்கல்யம் ச ப்ரதிபாதிதம் பவதி । அத்யயநாரம்பே ஏவம்விதபரிபூர்ணப்ரஹ்மஸ்வருபத்யாநம் ஶாந்திமந்த்ரேணாநேந விதித்ஸிதமிதி போத்யம் । ஶ்ரீவசநபூமணஸ்ய அரும்பதாக்யே  த்ரவிடபாஷாமயடிப்பணே ஸமம்ஜஸமிதம் விவரணம் த்ருஶ்யம் ||

யத்யபி ஶ்ரீரம்கராமாநுஜமுநீந்த்ரை: ப்ருஹதாரண்யகே (7-1) அயம்மந்த்ர ப்ரகரணாத்ப்ரணவஸ்துதிபரதயாவ்யாக்யாத:। ததேவம் “பூர்ணமத: பூர்ணமிதம்”  இத்யநேந பரோக்ஷப்ரத்யக்ஷஸர்வலோகாநாம் வேதஶப்தப்ரபவத்யாத்  தத்வ்யாப்தத்வம் ப்ரோச்ய, (காரணேந । கார்யஸ்ய வ்யாப்தத்வாத் • காரணீபூதவேதஶப்தவ்யாப்ததா லோகாநாம் – இதி । ஏவம் பூர்ணாத்  ( வ்யாப்தாத்  லோகாத்  । பூர்ணம் பூரணகர்த்ரு வ்யாஹ்ருதிரூபபூர்புவராதிஶப்தஜாதம் உதம்ச்யதே – உத்க்ருஷ்டம் பவதீதி ச வ்யாக்யாய, பூர்ணஸ்ய பூர்ணம் – வ்யாப்தலோகஸ்ய பூரகம் வ்யாஹ்ருதிருபஶப்தஜாதம் ஆதாய – உபஸம்ஹூத்ய, பூர்ணம் – தஸ்யாபி வ்யாபகம் ஔம்காம்ர ரூபம் வஸ்து அவஶிஷ்யதே – கார்யஸர்வஶப்தஜாதே நஷ்டேऽபி பரிஶிஷ்யதே” இதி, விவரணம் க்ருதம் । அத தைரேவ அந்தே । இதம் ச ருச்யுத்பாதநாய ப்ரணவஸ்துதிமாத்ரம்।அந்யயாநிமித்தகாரணஸ்யவ்யாஹ்ருத்யாதே:  கார்யவ்யாபகத்வாஸம்பவாத்। உபாதாநபூதஸ்ய பூதபம்சகஸ்யைவ  வ்யாபகத்வஸபவாத் அஸாமம்ஜஸ்ய ஸ்யாத்” இதி ஸமாபிதம் । ததாபி ஏவம் ஸ்வேநைவ ருச்யுத்பாதநாய ப்ரணவஸ்துதிபரத்வோக்தயா அவாஸ்தவமேவேதப்ரணவஸ்துதிபரத்வமிதி வ்யம்ஜநாத்,  யுக்தம் ப்ரணவப்ரதிபாத்யஸ்ய ப்ரஹ்மணஏவ பரத்வாதிபம்சகபரதயா வ்யாக்யாநமிதி ப்ரதீம: । வஸ்துத: இதம் ஶ்ரீரம்கராமாநுஜீயம் விவரணம் வாக்யாந்வயாதிகரணகத ஶ்ருதப்ரகாஶிகாவசநவிருத்தமபி। தத்ர ஹி வ்யாஸார்யை: யாதவப்ரகாஶபக்ஷநிராஸஸந்தர்ப பரமாத்மபரதயைவ மந்த்ரோऽயம் விவ்ருத:। தத்ரேயம் ததீயஸூக்தி: •”, பரமாத்மந: பூர்ணத்வம் ச அணுமாத்ரைऽபி வஸ்துநி ஸ்திதஸ்ய நிரவதிகஷாட்குண்ய விஶிஷ்டதயா  ப்ரதிபத்தியோக்யத்யம்” இதி ।।

இதி ஶாந்திபாடவிவரணம்

 

ஈஶாவாஸ்யப்ரகாஶிகா

 

(ஶ்ரீவத்ஸநாராயணமுநீந்த்ரவிரசிதா)

 

மம்கலம்।

விஶ்வ வ்யாப்யம் தார்யம் யேந, விசித்ராஶ்ச ஶக்தயோ யஸ்ய |

ஶ்ரீரம்கேஶம் தம்ருணிம் தநுவாக்சித்தைருபாஸ்மஹே புருஷம் ||1||

ஈஶாவாஸ்யஸார:

ஸர்வேஶாநஸ்ஸர்வபூதாந்தராத்மா தோஷாநர்ஹஸ்ஸர்வவித்யைகவேத்ய: |

கர்மாராத்ய:ஸாத்யபக்த்யேகலப்ய: ஶ்ரீமாந்வ்யக்தோ வாஜிநாம் ஸம்ஹிதாந்தே || 2||

ப்ரதிஜ்ஞா

யஸ்யாசார்யை: க்ருதம் பாஷ்யம் கம்பீரம் விதுஷாம் முதே |

பாலாமோதாய ததபாவ: யதாபாஷ்யம் ப்ரகாஶ்யதே || 3||

ஈஶாவாஸ்யாநுவாகோய வாஜிநாம் ஸம்ஹிதாந்தக: |

ஶிஷ்யாய குருணா யஸ்மிந் ப்ரஹ்மவித்யோபதிஶ்யதே || 4 ||

கர்மணாம்  ஸம்ஹிதோக்தாநாம்  விநியோகப்ருதக்த்வத: |

வித்யாம்கதாஸ்தி தத்வயக்த்யை நிபந்தோஸ்ய ததந்தத: || 5 ||

ஈஶாவாஸ்யமிதம் ஸர்வம் யத்கிம்ஞ்ச ஜகத்யாம் ஜகத்‌ ।

தேந த்யக்தேந புஞ்ஜீயா மா க்ருத: கஸ்யஸ்வித்தநம்‌ ।। 1 ।।

“ஈஶாவாஸ்யமிதம் ஸர்வம்” இத்யேஷோநுவாக:, அஷ்டாதஶமந்த்ராத்மக: | ஏதே ச மந்த்ரா: புருஷஸூக்தோதித- பரமபுருஷ- தத்ஸ்வரூப- தபாஸந- ப்ரபதந- தத்ப்ராப்திரூப-தத்வோபாயபுருஷாதாநாம் ஸம்க்ரஹேண ஸம்யக்ப்ரதிபாதகத்வாத் கர்மஸு கல்பஸூத்ரக்ருதா காத்யாயநேந விநியுக்தத்வாச்சம் உபநிஷத்ஸாரபூதா:। பகவத்கீதாதிபிஶ்ச ஏதேஷாம் மந்த்ராணாம் உபப்ருஹ்மணம் தத்ர தத்ர பரஸ்தாத் ப்ரதர்ஶயிஷ்யதே ||

ஏததுபநிஷத: ஸம்ஹிதாந்தபாடோபபத்தி:

நந்வேவம் ப்ருஹ்மகாண்டே ப்ருஹதாரண்யக ஏவைஷாம் பாட: ஸ்யாத் | ந ஸம்ஹிதாயாம், ப்ரயோஜநாபாவாத் இதி சேந்ந, ஏதேஷு ஸாரபூதாநாம் :பம்சமந்த்ராணாம் ப்ருஹதாரண்யகேऽபி பாடதர்ஶநாத் | “தமேதம் வேதாநுவசநேந ப்ராஹ்மணா விவிதிஷந்தி யஜ்ஞேந தாநேந தபஸாऽநாஶகேந” (ப்ரு.உ. 6-4-22) வித்யாம் சாவித்யாம் ச யஸ்தத்வேதோபயம் ஸஹ | அவித்யயா ம்ருத்யும் தீர்த்வா வித்யயாம்ருதமஶ்நுதே || (ஈ.உ.11) இதி அவித்யாக்யஸ்ய கர்மவிஶேஷஸ்ய ப்ரஹ்மவித்யாயாம் விநியுக்தத்வேந ஸம்ஹிதாயாமுதாஹ்ருதம் கர்மஜாதம் வித்யாயா அப்யம்கம் இதி விஶதீகரணார்தம் ஏஷாம் ஸம்ஹிதாந்தபாடோபபத்தேஶ்ச | அத: கர்மஸு “விநியுக்தத்வாத் “பூர்வோக்ததத்த்வோபாயப்ரயோஜநப்ரதிபாதநபரத்வாச்ச உபநிஷத ஏவைதே மந்த்ரா: இதி ஸித்தம்||

அவதாரிகா

தத்ர தாவதாசார்ய: ப்ரதமம் ரஜஸ்தம: ப்ரசுரதேஹேந்த்ரியாதிவிஶிஷ்டத்வாத்  ஈஶ்வரோஹऽமஹம்  போகீ (ப.கீ.) இத்யாதிஶ்ரீபகவதகீதோக்தப்ரக்ரியயா “ஸ்வதந்த்ரோஹம், தேவதாந்தரபரதந்த்ரோऽஹம்” இதி ச ப்ராம்யத: தத்த்வபுபுத்ஸயா ச உபஸந்நஸ்ய ஶிஷ்யஸ்ய  ஸ்வதந்த்ராத்ம ப்ரமாதிநிவ்ருத்யர்தம் சிதசிதாத்மகஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்ய ப்ரபம்சஸ்ய பரமபுருஷாயத்தஸ்வரூபஸ்திதிப்ரவ்ருத்தித்வம் உபதிஶதி – ஈஶாவாஸ்யமிதி ||

ஈஶ்வரபாரதந்த்ரய நிரூபணம்

இதம் – அசிந்த்யவிவிதவிசித்ரரசநதயா ப்ரஹமாதிஸ்தம்பபர்யந்தக்ஷேத்ரஜ்ஞமிஶ்ரதயா ச ப்ரத்யக்ஷாதிப்ரமாணஸித்தமித்யர்த: । ஸர்வம் – ஈஶ்வரவ்யதிரிக்தம் போக்யபோக்த்ருரூபம் ஸர்வம் । “ஈஶா” இதி த்ருதீயைகவசநாந்தம், ஸர்வநியந்த்ரா இத்யர்த: ; ஸம்கோசே மாநாபாவாத் । மஹாபுருஷேணேதி யாவத், “யோऽஸாவஸௌ புருஷ:” இதி அநுவதிஷ்யமாணத்வாத் । ஸ ஏவ ஹி ஸர்வஸ்யேஷ்டே । ததா ச ஶ்ருத்யந்தரம் “பதிம் விஶ்வஸ்யாத்மேஶ்வரம்” இதி । தேந வாஸ்யம் – நிவாஸநீயம் வ்யாப்யமிதி பாவ:, அநந்யாதாரத்வாத் பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: । யத்வா ஸர்வாதாரே ஸ்யஸ்மிந்நேவ ஸ்வேந வஸநீயம், ப்ரதிஷ்டாபநீயமித்யர்த: । ஸ்மர்யதே ஹி

“ஸர்வத்ராஸௌ ஸமஸ்தம் ச வஸத்யத்ரேதி வை யத: |

ததஸ்ஸ வாஸுதேவேதி வித்வத்பி: பரிபட்யதே” இதி || (வி.பு.1.2)

ஜகத்யாம் – உர்வ்யாம், இதம் லோகாந்தராணாமப்யுபலக்ஷணம் । ஜகத் – அந்யதாத்வம் கச்சத் । தத்ர அசிதம்ஶஸ்ய போக்யத்வாய ஸ்வரூபவிகாரரூபமந்யதாத்யம், சிதம்ஶஸ்ய போக்த்ருத்வாய ஜ்ஞாநஸம்கோசவிகாஸாதிலக்ஷணஸ்வபாவவிகாரேண அந்யதாத்யமிதி பேதோऽநுஸந்தேய: । ஈஶேநாவ்யாப்தம் கிம்சிதபி நாஸ்தீதி தர்ஶயிதும் யத்கிம்சேதி ஜகத் விஶேஷ்யதே। ஜகத்யாதிஷு லோகேஷு யத்கிம்ச போக்த்ருபோக்யரூபம் ஜகத்வர்ததே , ததிதம் ஸர்வ ஈஶா வாஸுதேவேந, வாஸ்யம்-வ்யாப்யம் தார்யம் சேத்யர்த:||

“இந்த்ரியாணி மநோ புத்திஸ்ஸத்வம் தேஜோ பலம் த்ருதி: । வாஸுதேவாத்மகாந்யாஹு: க்ஷேத்ரம் க்ஷேத்ரஜ்ஞமேவ ச” || (வி.ஸ.பலஶ்ருதி:) இத்யாத்யுபப்ருஹ்மணஸஹஸ்ரமிஹாநுஸந்தேயம்। ‘ப்ருதகாத்மாநம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்யா (ஶ்வே.உ.1.6) “ஜ்ஞாஜ்ஞௌ த்வாயஜாயீஶநீஶௌ” (ஶ்வே.உ.1.9) ஈஶாநீஶாயித்யர்த: । “நித்யோ நித்யாநாம் சேதநஶ்சேதாநாமேகோ பஹூநாம் யோ விததாதி காமாந்” (க.உ.5-13) இத்யாதிஷு ப்ரஸித்த: ஜீவேஶ்வரயோ: ஈஶேஶிதவ்யாதி-லக்ஷணயோ: அத்யந்தபேதோऽப்யத்ர ஸித்த:। நநு “ரூடிர்யோகமபஹரதி” இதி ந்யாயாதீஶோऽத்ர ருத்ஸ்ஸ்யாத் | மைவம், “ஏகோ ஹவை நாராயண ஆஸீந்ந ப்ரஹ்மா நேஶாநோ நேமே த்யாவாப்ருதிவீ ந நக்ஷத்ராணி நாக்நிர்ந ஸூர்யோ ந சந்த்ரமா: ஸ ஏகாகீ ந ரமேத” (மஹோ.1.1) இத்யாதிஷு “அநபஹத-பாப்மாஹமஸ்மி நாமாநி மே தேஹி” (ஶதபத.) இத்யாதிஷு ச பகவத்கார்யத்வேந கர்மவஶ்யத்வேந ச ஸம்ப்ரதிபந்நே ருத்ரே, ஸர்வவ்யாசபித்வஸர்வாதாரத்வாதே: அந்வயாஸம்பவேந விருத்தார்தவிஷயதயைவ இஹ ரூடே: பக்நத்யாத் । ஏவம் ச ஜகத்காரணவாதிவாக்யகதாகாஶப்ராணாதிஶப்தந்யாயேந “அஜஸ்ஸர்வேஶ்வரஸ்ஸித்த:” (வி.ஸ.11) இத்யநவச்சிந்நைஶ்வர்யதயாப்ரஸிததேஸர்வேஶ்வரேயௌகிகஏவாயம் “ஈட்” ஶப்த: ப்ரத்யேதவ்ய இதி ஸித்தம் |

வைராக்யவ்ருத்தே: உபதேஶ:

ஏவம் முமுக்ஷோ: ஈஶ்வரபாரதத்ர்யபோதமுத்பாத்ய வைராக்யபூஷிதாம் வ்ருத்திமுபதிஶதி । தேந த்யக்தேந பும்ஜீதா: இதி – தேந ஜகதா போக்யதாப்ரமவிஷயேணேதி பாவ: । த்யக்தேந அல்பாஸ்திரத்ய-து:கமூலத்வ-து:கமிஶ்ரத்வ-து:கோதர்கத்ய-தேஹாத்மாபிமாநமூலத்வ-ஸ்வாபாவிக ப்ரஹ்மாநுபவவிருத்தத்வரூபா யே விஷயதோஷாஸ்ஸப்த, தந்நிரூபணபூர்வகம் பரித்யக்தேந உபலக்ஷிதஸ்ஸந்பும்ஜீதா:-பகவதுபாஸநோபயுக்ததேஹஸ்ய தாரணமாத்ரௌபயிகமந்நபாநாதிக யாக-தாந-ஹோமார்சநாத்யுபயோகிபரிஜநபரிச்சதாதிகம் ச போக்யவர்கம் பும்ஜீதா இத்யர்த: ।

யத்வா தோஷஸப்தகநிரூபணாத் த்யக்தேந போக்யாபாஸேநோபலக்ஷிதஸ்ஸந்  பும்ஜீதா ஸர்வாவாஸத்வேந ப்ரகரணே ப்ராப்தம் உக்ததோஷப்ரதிபடம் நிரதிஶயபோக்யம் வக்ஷ்யமாணோபாய முகேந பும்ஜீதா: “இதி யோஜ்யம்” |

அத்ர ச ‘போக்தா போக்யம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா (ஶ்வே.உ.1.12) “த்வா ஸுபர்ணா ஸயுஜா ஸகாயா ஸமாநம் வ்ருக்ஷம் பரிஷஸ்வஜாதே தயோரந்ய: பிப்பலம் ஸ்வாத்வத்த்யநஶ்நந்நந்யோ அபிசாகஶீதி (ஶ்வே.உ.4.6) “ஸமாநே வ்ருக்ஷே புருஷோ நிமக்ந: அநீஶயா ஶோசதி முஹ்யமாந: । ஜுஷ்டம் யதா பஶ்யத்யந்யமீஶமஸ்ய மஹிமாநமிதி “வீதஶோக:” (ஶ்வே.உ.4.7) । மஹிமாநம் இதி – ப்ராப்நோதீத்யர்த: । சாந்தஸா குணாபாவ: । ததேதி ப்ரதிநிர்தேஶோऽத்யாஹார்ய: । யதாऽந்யமீஶநம்  அஸ்ய மஹிமாநம் ச பஶ்யதி, ததா வீதஶோகோ பவதி இத்யந்யயோ வா।।

மாக்ருத: கஸ்யஸ்வித்தநம் – கஸ்யஸ்வித் கஸ்யாபி பந்தோரபந்தோர்யா தநம் மா க்ருத: । மாऽபிகாம்க்ஷீ: । “க்ருது அபிகாம்க்ஷாயாம் (பா.தா. பா.1247) இதி தாது: |

ஆஹ ச யம: கிம்கரம் ப்ரதி ।

“ஹரதி பரதநம் நிஹந்தி ஜந்தூந்வததி ததாऽந்ருதநிஷ்டுராணி யஶ்ச ।

ந ஸஹதி பரஸம்பதம் விநிந்தாம் கலுஷமதி: குருதே ஸதாமஸாது:।।

பரமஸுஹ்ருதி பாந்தவே கலத்ரே ஸுததநயாபித்ருமாத்ருப்ருத்யவர்கே ।

ஶடமதிருபயாதி யோऽர்தத்ருஷ்ணாம் புருஷபஶுர்ந ஸ வாஸுதேவபக்த:’ (வி.பு.3.7.2-3) இதி ।

பகவத்கீதாஸு ச “ந காம்க்ஷே விஜயம் க்ருஷ்ண” (ப.கீ.1.32) இத்யாதி । இதம்ச தநாஶாப்ரஹாணம் பரமாத்மவ்யதிரிக்தக்ருத்ஸ்நவிஷயவைராக்யோபலக்ஷணம் । ஸ்மரந்தி ஹி -பரமாத்மநி யோ ரக்தோ விரக்தோऽபரமாத்மநி (நா. ப. உ. 3-18) இதி|

குர்வந்நேவேஹ கர்மாணி   ஜிஜீவிஷேச்சதம் ஸமா: ।

ஏவம் த்வயி நாந்யதேதோऽஸ்தி ந கர்ம லிப்யதே நரே ।।2 ।।

அவதாரிகா

ஏவம் விரக்தஸ்ய விதுஷ: பலஸம்ககர்த்ருத்வாதித்யாகயுக்தோ ப்ரஹ்மவித்யாம்கபூத: கர்ம யோகோ யாவஜ்ஜீவம் அநுஷ்டேய இத்யாஹ – குர்வந்நேவேதி |

ஶதம்  ஸமா: – ஶதஸம்வத்ஸராந், ப்ராயிகவாதோऽயம் । கர்மாணி – நித்யநைமித்திகாநி குர்வந்நேவ, இஹ லோகே, ஜிஜீவிஷேத் – ஜீவிதுமிச்சேத் । ப்ரஹ்மவிதோऽபி யாவத்வித்யாபூர்தி ஜீவிதுமிச்சா பவதீதி ப்ராப்தத்வாத் ஶதஸம்க்யாகாந் வத்ஸராந் ஜீவந்நித்யநூத்ய கர்மாணி குர்வீதைவேதி விதிஸ்ஸம்காமயிதவ்ய: ।+யாவஜ்ஜ்ஞாநயோகாதிகாரம் கர்மயோக: கர்தவ்ய இதி பாவ: ।

கர்மயோகஶப்தார்த:

கர்மயோகோ நாம ‘தைவமேவாபரே யஜ்ஞம் (ப.கீ.4-25) இத்யாதிநா விகல்பவிஹிதேஷு கர்மயோகாவாந்தரபேதேஷ்யேகம் யதாருசி அம்கிதயா ஸ்வீக்ருத்ய அந்யாநி நித்யநைமித்திகாநி ததம்கதயோபஸம்ஹ்ருத்ய அஸம்ககர்மாநுஷ்டாநவிஶேஷ: । ந கதாசிதபி வித்யாம்ககர்ம பரித்யஜேத் இதி ஏவகாராபிப்ராய:। வ்ருத்வயி – ஈஶ்வரபரதந்த்ராத்மஸ்வரூபதயா ததாஜ்ஞாபரிபாலநரூபகர்மாநுஷ்டாநே அதிகாரபூர்திமதீதி பாவ: । ஏவம் – ஏவமேவ அநுஷ்டேயாநி கர்மாணி இத்யர்த: ।।

உக்தமர்தம் வ்யதிரேகேண ஸ்திரீகரோதி – நாந்யதேதோऽஸ்தி இதி । இத: – அநுஷ்டாநாத், அந்யதா – ப்ரகாராந்தரம், அ(ந)நுஷ்டாநம் நாஸ்தி இத்யர்த: ।

நநு ப்ரஹ்மவிதோऽபி கர்மாநுஷ்டாநாவஶ்யம்பாவே பந்தஸ்ஸ்யாத் இத்யத்ராஹ – ந கர்ம லிப்யதே நரே – இதி । வித்யாவிருத்தேஷு கர்மபலேஷு, ந ரமத இதி – நர: । ப்ரஸ்துதே ப்ரஹ்மவிதி நரே வித்யாம்கதயா க்ரியமாண: கர்மயோக:, ந லிப்யதே – ந ஸ்வர்காதிஹேதுர்பவதி, அபி து ஜ்ஞாநயோகத்வாரா வா, ஸாக்ஷாத்வா, ப்ரதமம் பரிஶுத்தஜீவாத்மவிஷயகயோகமுத்பாத்ய, பஶ்சாத் | பக்தியோகாம்கபூதம் ப்ரத்யகாத்மஸாக்ஷாத்காரமேவ உத்பாதயதி இதி பாவ: ।।

குர்வந்நேவேதி விதே: அவித்வந்மாத்ரவிஷயகத்வநிராஸ:

யத்து – “குர்வந்நேவேஹ கர்மாணி” இத்யர்தம்  விதி: அவித்வத்விஷய ஏவ – ந ப்ரஹ்மவித்விஷய இதி, தஸ்ய விதிநிஷேதஶாஸ்த்ரவஶ்யத்வாபாவாத் ப்ரஹ்மஜ்ஞாநாக்நிநா கர்மாதிகார: ப்ரணஷ்ட இதி ஶாம்கரம் வ்யாக்யாநம் – தத்ப்ரகரணவிருத்தம்,

“வித்யாம் சாவித்யாம் ச யஸ்தத்வேதோபயம் ஸஹ । அவித்யயா ம்ருத்யும் தீர்த்வா வித்யயாऽம்ருதமஶ்நுதே”| ( ஈ. உ. 11) இத்யுபரிதநவித்யந்தரவிருத்தம் ச இதி, ந வேதவிதோ பஹுமந்யந்தே ||

அஸுர்யா நாம தே லோகா அந்தேந தமஸாऽऽவ்ருதா: ।

தா்ம்ஸ்தே ப்ரேத்யாபிகச்சந்தி யே கே சாத்மஹநோ ஜநா: ।। 3 ।।

ஏவம் மந்த்ரத்வயேந தத்த்வத்ரயஸ்யரூபம் வித்யாம்ககர்மாநுஷ்டாநஸ்யரூபம் ச யதாவத் உபதிஷ்டம் । இதாநீம் யே கேசந ஆஸுரப்ரக்ருதய: யதோபதேஶம் தத்த்வத்ரயம் அவிதித்வா அந்யதா ஜாநந்தி, காமக்ரோதலோபாத்யந்விதா: ஸந்த: ஶாஸ்த்ரவிதிம் உத்ஸ்ருஜ்ய யஜ்ஞாதிகர்ம குர்வந்தி, நிஷித்தாநி ச ஆசரந்தி, தே ஸர்வே ஸ்யாத்மகாதிந: । தேஷாம் நிரயபாத: அவஶ்யம்பாவீத்யுபதிஶதி ஆசார்ய: – அஸுர்யா: இதி ।

அஸுராணாம் ஸ்யபூதா அஸுர்யா:, அஸுரஸ்யபாவபூதா வா, ஆஸுரப்ரக்ருதீநாமேவ அநுபாவ்யா:, அந்யேஷாம் தைவப்ரக்ருதீநாம் அநுபவிதும் அஶக்யா: இத்யர்த: । அதிபீஷணா இதி யாவத் । நாம இதி ப்ரஸித்தௌ । அதிபீஷணா: நரகஸம்ஜ்ஞிதா: தே லோகா: ஸந்தீதி ஸர்வஶாஸ்த்ரப்ரஸித்தம் இதி பாவ: । புநஸ்தாந் விஶிநஷ்டி அந்தேந தமஸாऽऽவ்ருதா இதி அந்தேந – அதிகாடேந, தமஸா – அந்தகாரேண ஆவ்ருதா: – வ்யாப்தா: தாந்- அதிபீஷணாந்  ஆலோகப்ரஸம்கரஹிதாம்ஶ்ச லோகாந் இதி பாவ: । யே கே ச – தேவஜாதீயா: மநுஷ்யஜாதீய வா, தத்ராபி ப்ராஹ்மணா யா க்ஷத்ரியாதயோ வா, ஆத்மஹந: – “அஸந்நேவ ஸ பவதி அஸத்ப்ரஹ்மேதி வேத சேத்” (தை.ஆ.30) இத்யாம்நாதாம் அஸத்கல்பதாம் ஸ்வாத்மாநம் நயந்த: ப்ரஹ்மஜ்ஞாநஹீநா: காம்யகர்மாதிநிஷ்டா: இத்யர்த:। ததா ச ப்ருஹதாரண்யகே –

“அநந்தா நாம தே லோகா அந்தேந தமஸாऽऽவ்ருதா: ।।

தாம்ஸ்தே  ப்ரேத்யாபிகச்சந்தி அவித்வாம்ஸோऽபுதோ ஜநா:”|| இதி ।।(ப்ரு.உ.6-4-11)

தேஹபாதமுகேந பாதகவர்கஸ்ய ச உபலக்ஷணமிதம் । பாதகிநஶ்ச யே ஜநா: – ஜநிமந்த: – ஸம்ஸரந்த இத்யர்த: । ஸ்யாத்மகாதிநஸ்தே ஸர்வே ப்ரேத்ய ததாதநதேஹாதுத்க்ரம்ய அபிகச்சந்தி அபிதோ கச்சந்தி, ஸர்வாந் ப்ருதிவ்யந்தரிக்ஷஸ்வர்கரௌரவாதிஸம்ஜ்ஞிதாநபி நாரகலோகாந்நிரந்தரம் கச்சந்தி இத்யர்த:।।

அநேஜதேகம் மநஸோ ஜவீயோ நைநத்தேவா ஆப்நுவந்பூர்வமர்ஷத் ।

தத்தாவதோऽந்யாநத்யேதி திஷ்டத்தஸ்மிந்நபோ மாதரிஶ்வா ததாதி ।। 4 ।।

பகவதோ விசித்ரஶக்தியோக:

ஏவம் த்ருதீயேந மந்த்ரேண வித்யாயாம் ஶீக்ரப்ரவ்ருத்திஸித்த்யர்தம் அவிதுஷாமநர்த உக்த: அத ஆசார்ய: ஸர்வாவாஸத்வேந ப்ரஸ்துதஸ்ய பரஸ்ய ப்ரஹ்மண: அநந்தவிசித்ரஶக்தியோகம் விருத்தயதபிலாபேந வ்யம்ஜயந் உபதிஶதி – அநேஜதேகம் இதி।

அநேஜத் – “ஏஜ़்ரு கம்பநே” (பா.தா.234) அகம்பமாநம், ஏகம் – ப்ரதாநதமம், ஶாஸ்த்ர, விதுஷாம் ஸ்வாநதீநஸ்வஸமாநாதிகத்விதீயரஹிதமிதி வா, “ந தத்ஸமஶ்சாப்யதிகரஶ்ச த்ருஶ்யதே” (ஶ்வே.உ.6-8) இதி ஶ்ருதே: । பரமஸாம்யமாபந்நா அபி முக்தா: ப்ரஹ்மாதீநா ஏவேதி பாவ: । மநஸோ ஜவீய: – வேகவதோ மநஸோऽபி ஜவீய: வைகவத்தரம், ப்ரக்ருத்த்யதிகாந்தமபி । தேஶம் க்ஷணமாத்ராத் மநஸ்ஸம்கல்பேந கச்சதி சேத் தத: பூர்வமேவ தத்ர கச்சதீதி பாவ: ।। நிஷ்கம்பம் யேகவத்தரம் சேதி விரோதப்ரதீதி:, பரிஹாரஸ்த.- விபுத்வாத் வஸ்துதோऽநேஜத், தத । ஏவ மநஸோऽப்யகோசரதேஶே ஸர்வதைவ வ்ருத்தே: மநஸோ ஜவீய இத்யுபசர்யத இதி ।

கிம்ச – தேவா: – ப்ரஹ்மருத்ராதயோऽபி, பூர்வமர்ஷத் – ப்ராகேவ ஸர்வாந் தேவாந்ப்ராப்நுயதித்யர்த: । ஏநத் – ப்ரஸ்துதம் ஸர்வாவாஸ்யம் பரம் ப்ரஹ்ம, நாப்நுவந் – ஏதாவந்தம் காலம் ந லேபிரே இதி பாவ: ।। பூர்வமேவ ப்ராப்தம் ந லேபிரே இதி விரோதபாநம், விபுதயா ப்ராப்தமபி கர்மஸம்குசிதஜ்ஞாநா: சைத்ரஜ்ஞா:। ஆசார்யோபதேஶாத்விநா ஸ்யபுதயா நாப்நுவந் இதி பரிஹார: । யதோக்தம் சாந்தோக்யே – தத்யதா।

ஹிரண்யநிதிம் நிஹிதமக்ஷேத்ரஜ்ஞா: உபர்யுபரி ஸம்சரந்தோ ந விந்தேயு: ஏவமேவேமா: ஸர்வா: ப்ரஜா: அஹரஹர்கச்சந்த்ய: ஏதம் ப்ரஹ்மலோகம் ந விந்தந்த்யந்ருதேந ஹி ப்ரத்யூடா:’ (சாம்.உ.8-3-2) | இதி । அபி ச – தத்தாவதோऽந்யாநத்யேதி திஷ்டத் – “ய: ப்ருதிவ்யாம் திஷ்டந்” (ப்ரு.உ.5-7-7) “ய ஆத்மநி திஷ்டந்” (ப்ரு.உ.மா.பா.3-7-30) “யஸ்ஸர்வேஷு பூதேஷு திஷ்டந்” (ப்ரு.உ.5-7-19) இத்யாதிக்ரமேண ஸர்வத்ர திஷ்டதேவ, தத் – ப்ரஹ்ம, தாவதோऽந்யாந் “கருடாதீநபி” அத்யேதி । திஷ்டத: புருஷஸ்ய தாவததிக்ரமணம் ந கடதே இதி । விரோதப்ரதிபாநம், ஜவிநோ யாவத்யாவத்பாவந்தி தாவதஸ்தாவத: பரஸ்தாதபி வர்ததே இதி । தாத்பர்யாத் அவிரோத: । யதோச்யதே –

“வர்ஷாயுதஶதைர்வாபி பக்ஷிராடிவ ஸம்பதந் ।

நைவாந்தம் காரணஸ்யேயாத்யத்யபி ஸ்யாந்மநோஜவ:||” (அஹிர்பு.ஸே.2-43) இதி ।

அந்யதபி கிம்சிதாஶ்சர்யமித்யாஹ – தஸ்மிந்நபோ மாதரிஶ்வா ததாதி – தஸ்மிந் । வாஸுதேவே அவஸ்திதோ மாதரிஶ்வா। அபஇத்யுபலக்ஷணம்। பாத:பயோதரக்ரஹநக்ஷத்ரதாரகாதிகம் । பிபர்தீத்யர்த: । தாரணாநுகுணகாடிந்யரஹிதோऽபி வாயு: பாத:ப்ரப்ருதிகம்  பிபர்தீத்யத்புதம் । ஸர்வாதாரபூதேந ஸர்வேஶ்வரேண வித்ருதோ வாயு: தச்சக்த்யா ஏவம் பிபர்தீத்யபிப்ராய: । “ஏஷ ஸேதுர்விதரண ஏஷாம் லோகாநாமஸம்பேதாய” (ப்ரு.உ.6-4-22) “ஏதஸ்ய வா அக்ஷரஸ்ய ப்ரஶாஸநே கார்கி ஸூர்யாசந்த்ரமஸௌ வித்ருதௌ திஷ்டத:” (ப்ரு.உ.5-8-8) |

‘த்யௌஸ்ஸசந்த்ரார்கநக்ஷத்ரம் கம் திஶோ பூர்மஹோததி: ।

வாஸுதேவஸ்ய வீர்யேண வித்ருதாநி மஹாத்மந:’ ।। (ம.பா.அநு.156)

இத்யாதிஷு ப்ரஸித்வமேதத் ।।

ததேஜதி தந்நைஜதி தத்தூரே தத்வந்திகே ।

ததந்தரஸ்ய ஸர்வஸ்ய தது ஸர்வஸ்யாஸ்ய பாஹ்யத: ।। 5 ।।

அத இதாநீமாசார்ய: ஸ்வோபதிஷ்டம் விசித்ரஶக்திமத்வமேவ ஆதரார்தம் முகாந்தரேண புநரநுஶாஸ்தி – ததேஜதி இதி ।

தத்த்வநிர்தாரணாய புந: புந: உபதேஶ:

பூயோபூய: ப்ரவசநம் ஶ்ரவணம் ச கர்தவ்யமிதி ச புநரநுஶாஸநஸ்யாபிப்ராய: । ததா ச ஶாஸ்த்ரம் —

“பரீக்ஷ்ய லோகாந் கர்மசிதாந்ப்ராஹ்மணோ நிர்வேதமாயாந்நாஸ்த்யக்ருத: க்ருதேந ।

தத்விஜ்ஞாநார்தம் ஸ குருமேவாபிகச்சேத்ஸமித்பாணிஶ்ஶ்ரோத்ரியம் ப்ரஹ்மநிஷ்டம் ।।

தஸ்மை ஸ வித்வாநுபஸந்நாய ஸம்யக்ப்ரஶாந்தசித்தாய ஶமாந்விதாய ।

யேநாக்ஷரம் புருஷம் வேத ஸத்யம் ப்ரோவாச தாம் தத்த்வதோ ப்ரஹ்மவித்யாம் ।। (மு.உ.1-2-13)

இதி । தத்த்வத: – அஜ்ஞாநஸம்ஶயவிபர்யயநிராஸோ யதா பவதி ததா, ப்ரோவாச – ப்ரகர்ஷேண ப்ரூயாத் – புந: புந: உபதிஶேத் இத்யர்த: । அத ஏவ “தத்வித்தி ப்ரணிபாதேந பரிப்ரஶ்நேந ஸேவயா” (ப.கீ.4-34) இத்யாதி பகவதோபதிஷ்டஸ்யாப்யர்தஸ்ய வைஶத்யாய தத்த்வதர்ஶிஸகாஶாத் ப்ரணிபாதாதிபுரஸ்ஸரம் புந: புந: ஶ்ரவணம் விஹிதம் । உபதிஷ்டா ச புநரநுகீதேதி ஆஹுராசார்யா: ।

ததேஜதி தத் – ஸர்வவ்யாப்தம் பரம்ப்ரஹ்ம । ஏஜதீவ – கம்பத இவ, ஜவீய ஏவேதி யாவத் । தது – ததேவ நைஜதி – வஸ்துதஸ்து ந கம்பதே । தத்தூரே ச ததேவ அந்திகே ச வர்ததே । அஸுரதைவப்ரக்ருதிகபுருஷபேதாபேக்ஷயா விபோரேவ தூராந்திகவர்தித்வவ்யபதேஶ: ஆஹ ச । பகவாந் ஶௌநக:

“பராங்முகாநாம் கோவிந்தே விஷயாஸக்தசேதஸாம் ।

தேஷாம் தத்பரமம் ப்ரஹ்ம தூராத்தூதரே ஸ்திதம் ।।

தந்மயத்வேந கோவிந்தே யே நரா ந்யஸ்தசேதஸ: ।

விஷயத்யாகிநஸ்தேஷாம் விஜ்ஞேயம் ச ததந்திகே’ ।। (வி.த.99-13,14) இதி ।

இதமப்யேகம் வைசித்ர்யமித்யாஹ – தத் – ஸர்வவ்யாப்தம் பரம் ப்ரஹ்ம அஸ்ய ஸர்வஸ்ய விவிதவிசித்ரரூபதயா ப்ரமாணப்ரஸித்தஸ்ய ஸர்வஸ்ய வஸ்துநோऽந்தர்பவதி, ததேவ புநஸ்ததாநீமேவ ஸர்வஸ்ய பஹிரபி பவதீத்யர்த: । அந்யேஷாம் து க்ருஹாந்தர்வர்திபுருஷாணாம் ததாநீமேவ ந பஹிஷ்டத்வம் ஸம்பவதி; பஹிர்வஸதாம் ச ந அந்தர்வர்தித்வமிதீஹ வைசித்ர்யமிதி பாவ: ।

அந்தர்பஹிஶ்ச பரமாத்மநோ வயாப்திப்ரகார:

யத்யப்யணுஷு நாந்தர்வர்திதா ஸம்பவதி, ததாப்யப்ரதிகாதாதவிபக்ததேஶதயா வர்தித்வமாத்ரேண அணுஷு அந்தர்வர்தித்வோக்தி: । ஏவம் பஹிர்யாப்திரபி அவிபுத்ரவ்யாபேக்ஷயைவ, ந து விபுத்ரவ்யாபேக்ஷயாபீதி த்ருஷ்டவ்யம் । ததிதம் வைசித்ர்யம் தைத்திரீயகேऽப்யுக்தம் ‘அந்தர்பஹிஶ்ச தத்ஸர்வம் வ்யாப்ய நாராயண: ஸ்தித:’ (தை.நா.94) இதி ।।

யஸ்து ஸர்வாணி பூதாந்யாத்மந்யேவாநுபஶ்யதி ।

ஸர்வபூதேஷு சாத்மாநம் ததோ ந விஜுகுப்ஸதே ।। 6 ।।

ஏவம் ஸர்வஸ்ய ப்ரஹ்மாத்மகத்யமுக்தம் । அத “ஸர்வம் ஜகத் ப்ரஹ்மாத்மகம்” । ‘ஸந்ததாநஸ்ய ப்ரயோஜநம் ஆஹ – யஸ்து ஸர்வாணி இதி ।

ய: – தத்த்வஜ்ஞாநீ, அதிகாரிணோ மாஹாத்ம்யஜ்ஞாபநாய “து” ஶப்த: । ஸர்வாணி பூதாநி ப்ரஹமாதிஸ்தாவராந்தாநி, ஆத்மந்யேவ – பரமாத்மந்யேவ, அநுஸ்யூதம் பஶ்யதி – நிதித்யாஸதி இத்யர்த:। ப்ருதிவ்யாதிபி: த்ரியமாணமபி தந்முகேந பரமாத்மந்யேவ ஸ்திதம் இத்யேவ காராபிப்ராய: । கிம்ச, ஸர்வபூதேஷு சாத்மாநம் – பரமாத்மாநம் ய: பஶ்யதி ; இதம் வ்யாப்தி மாத்ரபரம் ; பரமபுருஷஸ்ய அநந்யாதாரயாத் இதி பாவ: । யச்சப்தஸ்ய ஸ இநி ப்ரதிநிர்தேஶோऽத்யாஹார்ய: । ஸ: – உக்ததத்த்வஜ்ஞாநீ, தத: – தேஷு ; ஸப்தம்யர்தே தஸி: । ப்ரஹ்மாத்மகதயா த்ருஷ்டேஷு ஸர்வேஷு பூதேஷு இத்யர்த: । ந விஜுகுப்ஸதே – குதஶ்சிதபி ந பீபத்ஸதே “ஸ்வாத்மவிபூதிந்யாயாத்’ க்வசிதபி நிந்தாம் ந கரோதீதி பாவ: ।।

யஸ்மிந்ஸர்வாணி பூதாந்யாத்மைவாபூத்விஜாநத: ।

தத்ர கோ மோஹ: க: ஶோக: ஏகத்வமநுபஶ்யத: ।। 7 ।।

அப்ருதக்ஸித்பவிஶேஷணதயாநுஸந்தாநபலம்

ஏவம் வையதிகரண்யேநோக்தம் ஸர்வஸ்ய ப்ரஹ்மாத்மகத்வம் ஸாமாநாதிகரண்யேநாபி த்ரடயந் ததாநுத்யாநஸ்ய ஸத்யஶ்ஶோகமோஹநிவர்தகத்யம் ஆஹ — யஸ்மிந் ஸர்வாணி இதி ।

யஸ்மிந் – ப்ரணிதாநஸமயே, விஜாநத: – ‘ஈஶாவாஸ்யம்’ (ஈ.உ.1) இத்யாரப்ய ததோ ந விஜுகுப்ஸதே’ (ஈ.உ.6) இத்யேவமந்தேந உபதிஷ்டம் ஸ்வதந்த்ரபரதந்த்ரவஸ்துபேதம் யதோபதேஶம் விவிச்ய ஜாநத: இத்யர்த: । நந்வேவம் அத்யந்தபேதாப்யுபகமே ‘ஸர்வபூதாந்யாத்மைவாபூத்’ இதி ஸாமாநாதிகரண்யம் பஜ்யேத இத்யாஶம்க்ய தந்நிர்வாஹாய ‘யஸ்ய ப்ருதிவீ ஶரீரம்— (ப்ரு.உ.5-7-7)  யஸ்யாத்மா ஶரீரம் (ப்ரு.உ.மா.பா.3-7-30) இத்யாதி கடகஶ்ருதிஸித்த ஸம்பந்தவிஶேஷமாஹ — ஏகத்வமநுபஶ்யத இதி । ஆக்ருதிவ்யக்த்யோரிவ குணகுணிநோரிவ ச அத்யந்தபிந்நயோரேவ ஜகத்ப்ரஹ்மணோ: ஏகத்வம் விபாகாநர்ஹஸம்பந்தவிஶேஷம் பஶ்யத: விஶததமமநுத்யாயத இத்யர்த: । ‘ராமஸுக்ரீவயோரைக்யம் தேவ்யேவம் ஸமஜாயத (ரா.ஸு.35-52) இத்யாதிஷ்விவ இஹாபி ஏகஶப்தஸ்ய ஸம்பந்தவிஶேஷ ஏவார்தோ விவக்ஷிதும் யுக்த இதி பாவ: । ஏவம் ச ஸத்யாஹ — ஸர்வாணி பூதாந்யாத்மைவாபூத் இதி । பரமாத்மைவ ஸர்வபூதஶரீரக: ப்ரதீதோऽபூத் இத்யர்த: । தத்ர ததா ப்ரணிதாநஸமயே, கோ மோஹ: – ஸ்வதந்த்ராத்மப்ரமாதிலக்ஷணோ மோஹோ ந ஸம்பவதி । கஶ்ஶோக: – பரமாத்மவிபூதிதயாவகதே ஸர்வஸ்மிந்நிர்மமத்யஸித்தயா புத்ரமரணராஜ்யஹரணாதேரபி ந கஶ்சிச்சோகஸ்ஸ்யாத் இத்யர்த:।

யதாஹ — ‘அநந்த பத மேம் வித்தம் யஸ்ய மே நாஸ்தி கிம்சந। । | மிதிலாயா ப்ரதீப்தாயோ ந மே கிம்சித்ப்ரதஹ்யதே।। (ம.பா.ஶாம்.17-223) இதி ।

ஸாமாநாதிகரண்யநிர்வாஹவைவித்யம்

அத்ர கேசித் “ஸர்வாணி பூதாந்யாத்மைவாபூத்” இதி பாதார்த ஸாமாநாதிகரண்யம், ததா ச ஆத்மைவ ஸர்வாணி பூதாநி, ஆத்மவ்யதிரிக்தாநி ஸர்வாணி ந ஸந்தீத்யர்த:, யதா சோர: ஸ்தாணு:’ இதி ; ‘ஸ்தாணுரேயாயம், ந சோர:’ இதி ஹி தஸ்யார்த:; ததா இஹாபீத்யாஹு: ।।

அந்யே து ‘நரபதிரேவ ஸர்வே லோகா: “இதிவத் ஔபசாரிகமிதம் ஸாமாநாதிகரண்யம் நரபத்த்யதீநாஸ்ஸர்வே ஜநா:” இதி ஹி தத்ர நிர்வாஹ:, தத்வதிஹாபி பரமாத்மாதீநாநி ஸர்வாணி பூதாநி இதி பாவம் வர்ணயந்தி । |

அபரே து ‘கடஶராவாதய: ஸர்வே ம்ருத்பிண்ட ஏவ’ இதிவத் ஜகத்ப்ரஹமணோ: ஏகதவ்யத் பரிகல்ப்யைவ இதம் ஸாமாநாதிகரண்யம் நிர்வாஹ்யம் இத்யாசக்ஷதே ।

ஸித்தாந்தஸ்து – ‘தேவோऽஹம், மநுஷ்யோऽஹம்’ இத்யாதிவத் ஶரீராத்மபாவஸம்பந்தேநைவ ஜகத்ப்ரஹ்மஸாமாநாதிகரண்யநிர்வாஹே ஸம்பவதி ஸதி பாதோபசாரஸ்வரூபைக்யபக்ஷ வைதிகைர்பஹிஷ்கார்யா: இதி ।।

ஸ பர்யகாச்சுக்ரமகாயமவ்ரணமஸ்நாவிரம் ஶுத்தமபாபவித்தம் ।

கவிர்மநீஷீ பரிபூ: ஸ்வயம்பூர்யாதாதத்யதோऽர்தாந்வ்யததாச்சாஶ்வதீப்ய: ஸமாப்ய: ।। 8 ।।

புநரப்யேநம் ஈஶேஶிதவ்யதத்த்வவேதிநம் சேதிதவ்யேஶ்வரஸ்வரூபஶோதநேந ச விஶிம்ஷந் । த்யாநயோகாதிகமபி உபதிஶதி – ஸ பர்யகாத் இதி ।

ஸ: – ஸர்வபூதாந்தராத்மபூதப்ரஹ்மதர்ஶீ, பர்யகாத் – பர்யகச்சத் , ப்ராப்நுயாதித்யர்த: ப்ரஹ்மவிதாப்நோதி பரம்’ (தை.ஆந.1-2) இதி ந்யாயாத் । யத்வா, ஸமாதிலப்தேந அநுபவேந ‘உபலப்தவாந் இதி ஸித்தாநுவாத:। ‘அத்ர ப்ரஹ்ம ஸமஶ்நுதே (க.உ.6-14) இதிவத் । ஶுகும் – அவதாதம், ஸ்வப்ரகாஶரூபமித்யர்த:। அகாயம் – ஸர்வஶரீரகமபி கர்மக்ருதஹேயஶரீரரஹிதமித்யர்த: । “ ந தஸ்ய ப்ராக்ருதா மூர்திர்மாஸமேதோऽஸ்திஸம்பவா” (வரா.பு.75-41) இதி ஹேயஶரீரஸ்யைவாந்யத்ர ப்ரதிஷேததர்ஶநாத், ந து திவ்யமம்கலவிக்ரஹரஹிதமித்யர்த: । “யத்தே ரூபம் கல்யாணதரமம் தத்தே பஶ்யாமி” (ஈ.உ.16) ய ஏஷோऽந்தராதித்யே ஹிரண்மய: புருஷோ த்ருஶ்யதே” (சா.உ.1-6-6) ‘ஆதித்யவர்ணம் தமஸ: । பரஸ்தாத்” (ஶ்வே.உ.3-8) இத்யாதிநா உபநிஷத்ப்ரஸித்தஸ்ய அப்ராக்ருததிவ்யவிக்ரஹஸ்ய இஹ நிஷேதாயோகாத் இதி பாவ: । அவ்ரணம் – கர்மாயத்தஶரீராபாவாதேய அக்ஷதம்  அஸ்நாவிரம் – ஸ்நாயு: ஸிரா யஸ்மிந் வித்யதே தத் ஸ்நாவிரம், ஸ்நாவிரம்  ந பவதி । இதி அஸ்நாவிரம், ஶுத்தம் – அநாகாதாஜ்ஞாநாதிதோஷகந்தம் அஶநாயாதிஷடூர்மிரஹிதம் । ச, அபாபவித்தம் – அஜ்ஞாநாதே: கார்யபூதை: காரணபூதைஶ்ச புண்யபாபரூபகர்மபி:। அநாலீடமித்யர்த: । ந ஶோகோ ந ஸுக்ருதம் ந துஷ்க்ருதம்’ இத்யாரப்ய “ஸர்வே பாப்மாநாऽதோ । நிவர்தந்தே’ (ச.உ.8-4-1) இதி பாபஶப்தேந உபஸம்ஹாரதர்ஶநாத் ஸ்வர்காதிஹேதுபூத புண்யவிஶேஷஸ்யாபி இஹ பாபஶப்தேந ஸம்க்ரஹணம் இதி பாவ: । ஏவம் அஶேஷணஹேயப்ரத்யநீக பரமாத்மாநம் ஸ வித்வாந்பர்யகாதிதி பூர்வேண ஸம்பந்த: ।|

ஏவம் ரூப: பரமாத்மா ப்ராப்ய: ப்ராபகம் உபாஸ்யஶ்ச யஸ்ய தே ப்ரஹ்மவிதம் விஶிநஷ்டி கவி: – வ்யாஸாதிவத்பரமபுருஷதத்ஸ்யரூபதத்விபூதிதத்கல்யாணகுணாதிப்ரகாஶகப்ரந்த  ரூபாணீ நிர்மாதா இத்யர்த: । அதவா கவி: – காந்ததர்ஶீ, யோகாப்யாஸ விதுரமநஸா துர்தஶே பரிஶுத்தஜீவாத்மஸ்வரூபே அதிவிஶதாவிச்சிந்நதாராஸ்ம்ருதிரூபஜ்ஞாநயோகநிஷ்ட இத்யர்த: । கர்மயோகஸ்து “குர்யந்நேவேஹ கர்மாணி” (ஈ.உ.2) இதி ஶ்லோகேந புரஸ்தாதேயோக்த: । அத ஜ்ஞாநயோகஸாத்யம் ப்ரத்யகாத்மஸாக்ஷாத்காரஹேதுபூதம் ஜீவாத்மயோகமாஹ – மநீஷீ இதி । மநஸ ஈஶித்ரீ புத்திர்மநீஷா, தத்வாந் மநீஷீ, ஸௌந்தர்யஸௌஶீல்யாதிபகவத்குணாம்நாம் ஸ்ம்ருத்யப்யாஸேந அந்யவிஷயவைராக்யேண ச நிக்ருஹீதாந்த:கரண இத்யர்த: । ததா ச கீயதே –

‘அஸம்ஶயம் மஹாபாஹோ மநோ துர்நிக்ரஹம் சலம் ।

அப்யாஸேந ச கௌந்தேய வைராக்யேண ச க்ருஹ்யதே ।। (ப.கீ.6-35)

இதி । நிரதிஶயஸுகரூபஸ்வாத்மஸாக்ஷாத்காராய ஸ்வாத்மநி மந: ப்ரணிதாநக்ரியாரூபயோகாப்யாஸபர: இதி பாவ: । பரிபூ: – காமக்ரோதாதீந் துர்ஜயாந் அராதீந் பரிபவதீதி பரிபூ: । அநேந விரோதிநிவ்ருத்திரூபயோகாம்கஸேயநமுக்தம் । யோகாப்யாஸபலமாஹ – ஸ்வயம்பூ: – அந்யநிரபேக்ஷஸத்தாக:, நித்யநிரதிஶயஸுகரூபதயா ஸ்யாத்மதர்ஶீதி யாவத் । யாதாதத்யதோऽர்தாந்யததாத் – யதாவத்விவிச்ய அர்தாந் – ப்ரணவார்தாந் “தஸ்ய யாசக: ப்ரணய:” (பா.யோ.ஸூ.1-27) “தஜ்ஜபஸ்ததர்தபாவநம்” (பா.யோ.ஸூ.28) இதி ஸூத்ரோக்தாந, வ்யததாத் – ஹ்ருதயேந த்ருதவாந் இத்யர்த: । அர்தாந் – மோக்ஷததுபாயதத்விரோதிப்ரப்ருதீந்ஸர்வாந்பதார்தாந், ஶாஶ்வதீப்யஸ்ஸமாப்ய: – யாவத்ப்ரஹ்மப்ராப்தீத்யர்த: । யாதாதத்யத:யதாவத், வ்யததாத் – விவிச்ய ஹ்ருதயேந த்ருதவாந், ஸர்வப்ரத்யூஹஶமநார்தமிதி பாவ: ।।

அதவா – ‘ஶுகும்’ இத்யாதி த்விதீயாந்தபதஜாதம் பரிஶுத்தஜீவபரம் । தமபி ஸ பரமாத்மா பர்யகாத் பரிதோ வ்யாப்ய ஸ்தித இதி ப்ரதமாந்தபதஜாதம் பரமாத்மபரம் யோஜநீயம் । ததா ஹி கவி: -ஸ்யதஸ்ஸர்யதர்ஶீ ஶ்ரீபாசம்ராத்ராதிப்ரணேதா வா, மநீஷீ – மந:ப்ரப்ருதீநாம் ஜீவகரணாநாம் நியந்தா, பரிதோ பவதீதி பரிபூ: – ஸர்வவ்யாபீ, ஸ்வயமேவ பவதி உத்பவதீதி ஸ்வயம்பூ: – “பஹுதா விஜாயதே” (பு.ஸூ.) இத்யாதி ப்ரஸித்பாவதாரஶாலீத்யர்த: । அத்ர ‘கவி:’ இத்யாதிநா கல்யாணகுணவிதாநாத் சாந்தோக்யே “ஏஷ ஆத்மாऽபஹதபாப்மா விஜரோ விம்ருத்யுர்விஶோகோ விஜிகத்ஸோऽபிபாஸ:” (சா.உ.8-1-5) இதி கல்யாணகுணவிதாநாச்ச, “நிர்குணம்” (ஆத்மோபநிஷத் ) “நிரம்ஜநம்” (ஶ்வே.உ.6-19) இத்யாதி ஸாமாந்யநிஷேதஸ்ய ஹேயகுணநிஷேதபரத்வம் ஸுகமம் । யாதாதத்யத இத்யாதி । அர்தாந் – கார்யபதார்தாந்  ஶாஶ்வதீப்யஸ்ஸமாப்ய: – யாவத்விலயமவஸ்தாதும் யாதாதத்யத: – யதாவத் வ்யததாத்ருவிவிச்ய உத்பாதிதவாந், ந புநரைந்த்ரஜாலிகவத் கேவலம் ப்ரகாஶிதவாந் இதி  பாவ:।

அந்தம் தம: ப்ரவிஶந்தி யே़ऽவித்யாமுபாஸதே ।

ததோ பூய இவ தே தமோ ய உ வித்யாயா்ம்ரதா: ।। 9 ।।

ஏவம் விசித்ரஶக்திகபரமாத்மவிஷயாம் கர்மயோகாத்யம்சம்கிகாம் வித்யாமுபதிஶ்ய அநந்தரம் த்ரிபிஶ்ஶ்லோகை: கேவலகர்மாவலம்பிந: கேவளவித்யாயலம்பிநஶ்ச புருஷாந்விநிந்தந வர்ணாஶ்ரமதர்மாநுக்ருஹீதயா வித்யயைவ நிஶ்ஶ்ரேயஸாவாப்திமாஹ – அந்தம் தம: ப்ரவிஶந்தி இத்யாதிநா ।

ப்ருஹதாரண்யகே சாயம் மந்த்ர: படித: । யே – போகைஶ்வர்யப்ரஸக்தா:, அவித்யாம் – வித்யாந்யாம் । கியாம் கேவலகர்ம இத்யர்த: । வித்யாவிதுரம் கர்மேதி யாவத் । “அவித்யா கர்மஸம்ஜ்ஞாந்யா த்ருதீயா । ஶக்திரிஷ்யதே” (வி.பு.6-7-61) இதி ஸ்ம்ருதே: । உபாம்ஸதே – ஏகாந்தமநஸோऽநுதிஷ்டந்தி; தே அந்தம் தம: – அதிகாடம் தம: அஜ்ஞாநமித்யர்த: । த்ரிவர்காபிஷட்காந்நாந்தரீயம் நாரகம் தமோ வா। அதீயதே ச ஆதர்வணிகா: –

‘ப்லவா ஹ்யேதே அத்ருடா யஜ்ஞரூபா அஷ்டாதஶோக்தமவரம் யேஷு கர்ம ।

ஏதச்சேயோ யேபிநந்தந்தி மூடா ஜராம்ருத்யூ தே புநரேவாபி யந்தி।। (மு.உ 1-2-7) இதி ।

ய உ வித்யாயாம் ரதா: – உகார உத்தரபதேநாந்வேதவ்ய: । யே – ஸ்யாதிகாரோசித கர்மபரித்யாகேந வித்யாயாமேவ ரதா: – தே தத: – கர்மமாத்ரநிஷ்டப்ராப்ய அந்த: தமஸாத்  பூய இவ தம: – அதிகம் அஜ்ஞாநம் விஶந்தி । ‘இவ’ ஶப்த தமஸ: இயத்தாயா துர்க்ரஹத்வம்  த்யோதயதி ।

அந்யதேவாஹுர்வித்யயாऽந்யதாஹுரவித்யயா ।

இதி ஶுஶ்ரும தீராணாம் யே நஸ்தத்விசசக்ஷிரே ।। 10 ।।

கிம் தர்ஹிமோக்ஷஸாதநமித்யத்ராஹ – அந்யதேவாஹு: இதி । வித்யயா இதி பம்சம்யர்தே த்ருதீய யதாஶ்ருதத்வே அந்யஶப்தாநந்வயாத், ‘அந்யதேவாஹுஸ்ஸம்பவாத் (ஈ.உ.13) இதி வக்ஷ்யமாணாநுஸாராச்ச । ததா வித்யாயா: – கர்மரஹிதவித்யாத:, அந்யத் – மோக்ஷஸாதநம்  இத்யாஹு: । உபநிஷத இதி ஶேஷ: । அவித்யயா – இதி பூர்வவத் பம்சம்யர்தே த்ருதீயா । அவித்யாத: ப்ரஹ்மஜ்ஞாநவிதுரகர்மணஶ்ச அந்யதேவ மோக்ஷஸாதநம் இத்யாஹு: । உபநிஷத இதி பாவ:।।

பூர்வபூர்வஸம்ப்ரதாயஸித்தோऽர்தோऽயமஸ்மாகம் இத்யாஹ – இதி ஶுஶ்ரும இதி । யேபூர்வாசார்யா: ந: – ப்ரணிபாதாதிபி: ஸம்யகுபஸந்நாநாம் அஸ்மாகம், தத் – மோக்ஷஸாதநம், விசசக்ஷிரே – விவிச்ய உபாதிஶந், தேஷாம் தீராணாம் – தீமதாம் । பம்சம்யர்தே ஷஷ்டீ। தேப்யோ தீரேப்ய இதி யோஜநீயம், நடஸ்ய ஶ்ர்ருணோதி’ இதிவத் । நடாச்ச்ருணோதி இத்யர்த: । இதி ஶுஶ்ரும ஏவம் ப்ரகாரம் அஶ்ரௌஷ்ம।

நநு – பரோக்ஷ ஏவார்தே லிட்விதாநாத் ‘ஶுஶ்ரும’ இதி லிடுத்தமபுருஷோ ந கடத இதி சேத் – மைவம் ; ப்ரஹ்மவித்யாயா துரவகாஹத்வேந நிஶ்ஶேஷக்ரஹணம் அஸ்மாபி: ந க்ருதம் இத்யபிப்ராயம் க்ருத்வா லிடுத்தமஸ்யோபபத்தே: இத்யாஹு: ।।

வித்யாம் சாவித்யாம் ச யஸ்தத்வேதோபயம் ஸஹ ।

அவித்யயா ம்ருத்யும் தீர்த்வா வித்யயாऽம்ருதமஶ்நுதே ।। 11 ।।

“அந்யத்” இதி ஸாமாந்யேநோக்தம் மோக்ஷஸாதநம் விவ்ருணோதி வித்யாம்சாவித்யாம் ச இதி ।

“குர்வந்நேவேஹ கர்மாணி” இதி ஶ்லோகே கர்மயோகஸ்ய ப்ரத்யகாத்மதர்ஶநத்வாரா பரபக்த்யுத்பாதகத்வம் உக்தம், இஹ து உத்பந்நபக்தியோகேந விதுஷா பூர்வோக்தகர்மயோகவேஷம் பரித்யஜ்ய அஹரஹரநுஷ்டீயமாநாநாம் நித்யநைமித்திககர்மணாம் கல்மஷநிபர்ஹணத்வாரா பக்தியோகோபசாயகத்வம் உச்யதே, ஸஹஶப்தஸ்வாரஸ்யாத் । அதோ ந புநருக்ததா।

ய:- யதாயஸ்திதவித்யோபதேஶவாந் । வித்யாம் – ப்ரஹ்மோபாஸநரூபாம் । அவித்யாம் ததம்க பூதகர்மாத்மிகாம் ச ஏததுபயம் । ஸஹவேத – அம்காம்கிபாவேந ஸஹ அநுஷ்டேயம் வேத இத்யர்த:। அத்ர அவித்யாஶப்த: க்ஷத்ரியவிஷயகாப்ராஹ்மணஶப்தவத் ததந்யவ்ருத்த்யா வித்யாம்ககர்மவிஷய இதி பாவ: । அவித்யயா – ‘வித்யாம்கரூபதயா சோதிதேந கர்மணா, ம்ருத்யும்  – வித்யோத்பத்திப்ரதிபந்தகபூதம் புண்யபாபரூபம் ப்ராக்தநம் கர்ம । தீர்த்வாநிரவஶிஷமுல்லம்த்ய வித்யயா – பரமாத்மோபாஸநரூபயா। அம்ருதமஶ்நுதே – மோக்ஷம் ப்ராப்நோதி இத்யர்த: । தீர்த்வா இத்யத்ர உபாயவிரோதிதரணம் உச்யதே । ‘அம்ருதமஶ்நுதே’ இதி து உபேயப்ரமப்ராப்திவிரோதிபூதேப்ய: ஸர்வபாபேப்யோ மோக்ஷ இதி பேத: ।।

உபவ்ரும்ஹணயியரணம்

ஏவம் ச ஸதி –

இயாஜ ஸோऽபி ஸுபஹூந்யஜ்ஞாந ஜ்ஞாநவ்யபாஶ்ரய: ।

ப்ரஹ்மவித்யாமதிஷ்டாய தர்தும் ம்ருத்யுமவித்யயா ।। (வி.பு.6-6-12)

ஜ்ஞாநவ்யபாஶ்ரய: – ஶாஸ்த்ரஶ்ரவணஜந்யப்ரஹ்மஜ்ஞாநவாந் । ‘ஸ: – ஜநகோऽபி ப்ரஹ்மவித்யாம் – நிதித்யாஸநரூபாம் । அதிஷ்டாய — பலத்யேந ஆஶ்ரித்யேத்யர்த: : பக்தியோகோத்பத்திம் காமயமாந இதி யாவத் । ம்ருத்யும் – பக்த்யுத்பத்திவிரோதி ப்ராசீநம் கர்மஜாதம, அவித்யயா – அநபிஸம்ஹிதபலேந யித்யாம்ககர்மணா, தர்தும் – வ்யபோஹிதம், ஸுபஹூந் யஜ்ஞாந் – ஜ்யோதிஷ்டோமாதிகாந் இயாஜ – அகரோத இத்யர்த: । “பாகம் பபாச” இதிவத்  । யதா – “கஷாயபக்தி: கர்மாணி ஜ்ஞாநம் து பரமா கதி:” (ம.பா.ஶாம்.276) பரமபகவதாராதநரூபாணி இதி அநபிஸம்ஹிதஸ்வர்காதிபலாநி கர்மாணி கஷாயஸ்ய உபயவிதபாபஸ்ய தஜ்ஜந்யராகத்வேஷாதேர்வா பக்தி: விநாஶகாரணாநி । ஜ்ஞாநம் து பரமாகதி: பரமகதிஸாதநமித்யர்த: । உபயத்ராபி காரணே கார்யோபசார: ।

“கஷாயே கர்மபி: பக்வே ததோ ஜ்ஞாநம் ப்ரவர்ததே” । (ம.பா.ஶாம்.276) ।

“தபோ வித்யா ச விப்ரஸ்ய நிஶ்ரேயஸகராவுபௌ।

தபஸா கல்மஷம் ஹந்தி வித்யயாऽம்ருதமஶ்நுதே” ।। (ம.ஸ்ம்ரு.12-104)

இத்யாதீந்யுபப்ரும்ஹணஶதாநி ஸுஸம்கதாநி பவேயு:।

அந்தம் தம: ப்ரவிஶந்தி யேऽஸம்பூதிமுபாஸதே ।

ததோ பூய இவ தே தமோ ய உ ஸம்பூத்யாம் ரதா: ।। 12 ।।

ஏவம் ஸமாதிநிஷ்பத்தே: । அநபிஸம்ஹிதபலநித்யநைமித்திககர்மஸாத்யத்வமுபதிஶ்ய அநந்தரம் த்ரிபிஶ்ஶ்லோகை: நிஷித்தநிவ்ருத்திரூபயோகாம்கஸாத்யத்வமாஹ । தத்ர ப்ரதமம் பூர்வவதேகைகமாத்ரநிஷ்டாந்விநிந்ததி – அந்தம் தம: ப்ரவிஶந்தி இதி ।

ஸம்பூதிவிநாஶயோரேகைகஸ்யோபாஸநஸ்ய த்யாஜ்யதா

“ஏதமித: ப்ரேத்யாபிஸம்பவிதாஸ்மி” (சாம்.உ.3-14-4) “ப்ரஹ்மலோகம் அபிஸம்பவாமி” (சாம்.உ.8-13-1) இத்யாதிஷு ப்ராப்திரூபா அநுபூதி: ஸம்பூதிஶப்தேந உக்தா । இஹ து ஸமாதிரூபா ஸா ஸம்பூதிஶப்தேந உச்யதே । அஸம்பூதிஶப்தஸ்து ஸமாதிரூபாம் ஸம்பூத்யந்யாம் ஸமாத்யம்கபூதாம் நிஷித்தநிவ்ருத்திமாஹ । “ஸம்பூதிம் ச விநாஶம் ச” இத்யுத்தரத்ர விநாஶஶப்தேநாஸம்பூதைரநுயாதாத் । ததா ச யே – வித்யாதிகாரிண: அஸம்பூதிமேவ மாநதம்பஹிம்ஸாஸ்தேயாதீநாம் யோகவிருத்வாநாம் நிவ்ருத்திமேவோபாஸதே – நிவ்ருத்திமாத்ரநிஷ்டா: இத்யர்த:; “தே ‘அந்தம் தம: ப்ரவிஶந்தி” இதி பூர்வவதர்த: । யே புநஸ்ஸமாதிரூபஸம்பூத்யாமேய ரதா:, தே ததோ பூய இவ – பஹுதரமிய தம: ப்ரவிஶந்தீத்யர்த: ।

அந்யதேவாஹு: ஸம்பவாதந்யதாஹுரஸம்பவாத் ।

இதி ஶுஶ்ரும தீராணாம் யே நஸ்தத்விசசக்ஷிரே ।। 13 ।।

கிம் தர்ஹி மோக்ஷஸாதநமித்யத்ராஹ – அந்யதேவாஹு: இதி । ஸம்பயாத் – ஸம்பூதே:, அஸம்பவாத், அஸம்பூவேரித்யர்த: । கேவலாத்ஸம்பவாதஸம்பவாச்ச அந்யதேவ மோக்ஷஸாதநம் இத்யுபநிஷத ஆஹு: । லிடுத்தம: பூர்வவத் । ஸ்பஷ்டமயஶிஷ்டம்।।

ஸம்பூதிம் ச விநாஶம் ச யஸ்தத்வேதோபயம் ஸஹ ।

விநாஶேந ம்ருத்யும் தீர்த்வா ஸம்பூத்யாऽம்ருதமஶ்நுதே ।।14 ।।

மாநதம்பாதிநிவ்ருத்யம்ககப்ரஹ்மாநுபூதே: முக்திஸாதகத்யம்

“அந்யத்” இத்யுக்தம் விவ்ருணோதி — ஸம்பூதிம் ச இதி । ஸம்பூதிம் ச – ஸமாதிரூப ப்ரஹ்மாநுபூதிம் ச, விநாஶம் ச – மாநதம்பஹிம்ஸாஸ்தேயபஹிர்முகேந்த்ரியவ்ருத்திவிஶேஷரூபா: யே। யோகவிரோதிந:, தேஷாம் விநாஶம் வர்ஜநம் சேத்யேததுபயம் யோ வித்வாந் அம்காம்கிபாவேந ஸஹ வேத, விநாஶேந – நிஷேவ்யமாணேநேதி ஶேஷ: । விரோதிநிவ்ருத்திரூபயோககிஸேவநேந இத்யர்த: ।। ம்ருத்யும் – ஸமாதிவிரோதிபாபம் । தீத்வா – அபாக்ருத்ய, நிஷ்பந்நயா ஸம்பூத்யா அம்ருதம் அஶ்நுதே – ப்ராப்திரூபாம் ஸம்பூதிமேவ அஶ்நுத இதி பாவ: ।।

பூர்வோக்தாநுஸந்தாநே ஶ்ருதிப்ராமாண்யம்

அயமேவ தம்பாதிவிநாஶோ ப்ருஹதாரண்யகே ‘தஸ்மாதப்ராஹ்மண: பாண்டித்யம் நிர்வித்ய பால்யேந திஷ்டாஸேத் (ப்ரு.உ.5-5-1) இதி பால்யஶப்தேந வித்யாம்கதயா விஹித: । அத்ர ஸம்பூதிவிநாஶஶப்தாப்யாம் ஸ்ருஷ்டிப்ரலயவிவக்ஷயா கார்யஹிரண்யகர்பஸ்ய அவ்யாக்ருதப்ரதாநஸ்ய ச உபாஸநம் விதீயத இதி ஶாம்கரவ்யாக்யாநமநுபபந்நம், ததா ஸதி ம்ருத்யுதரணாம்ருதத்வப்ராப்திரூபபலவசநாநௌசித்யாத் இதி ।।

ஹிரண்மயேந பாத்ரேண ஸத்யஸ்யாபிஹிதம் முகம் ।

தத்த்வம் பூஷந்நபாவ்ருணு ஸத்யதர்மாய த்ருஷ்டயே ।।15 ।।

ஏவமாசார்ய: ஸாம்கிபக்தியோகமுபதிஶ்ய அத தந்நிஷ்டஸ்ய அநுஸந்தேயம் மந்த்ரத்வயம்  உபதிஶதி । தத்ர ப்ரதமேந மந்த்ரேண பூஷஶப்தவிவக்ஷிதம் பகவந்தம் ப்ரதி ப்ரஸ்ததாம் ஸமாதிப்ரதிபந்தகநிவ்ருத்திம் ப்ரார்தயதே ஹிரண்மயேந இதி ।

ஹே பூஷந் – ஆதித்யாந்தர்யாமிந் “ய ஆதித்யே திஷ்டந்” (ப்ரு.உ.5-7-13) இத்யாரப்ய “ய ஆதித்யமந்தரோ யமயதி” (ப்ரு.உ.5-7-13) இதி ஶ்ருதே: ; ஶாஸ்த்ரத்ருஷ்ட்யா தூபதேஶோ வாமதேவவத் (ப்ர.ஸூ. 1-1-31) இதி ந்யாயாச்ச।।

யத்வா, பூஷந் ! ஆஶ்ரிதபோஷணஸ்வபாவ ! இத்யர்த: । “ஸாக்ஷாதப்யவிரோதம் ஜைமிநி:” (ப்ர.ஸூ.1-2-29) இதி ஸூத்ரிதத்வாத் । ஸத்யஸ்ய – ஸத்யஶப்தேந அத்ர ப்ரக்ருத்யாதிவத்। ஸ்வரூபவிகாரரஹிதோ ஜீவாத்மோச்யதே । “ஸத்யம் சாந்ருதம் ச ஸத்யமபவத்” ( தை.ஆந, 6-3) இத்யாதிஷுஜீவேऽபி ஸத்யஶப்தப்ரயோகாத் । தஸ்ய முகம்-முகவத் அநேகேந்த்ரியாவஷ்டம்பதயா முகஸத்ருஶம் மந இத்யர்த: । ஹிரண்மயேந – ஹிரண்மயஸத்ருஶேந, கர்மாதீநபோக்யவர்கேணேதி யாவத் । பாத்ரேண – பரமாத்மவிஷயகவ்ருத்திப்ரதிரோதகேந அபிஹிதம் – சாதிதம், ஹ்ருதிநிஹதே பரமாத்மவிஷயே நிருத்தவ்ருத்திகம் ஜாதமித்யர்த: । தத் – ஜீவஸ்ய முகஸ்தாநீயம் மந: த்வம் ।। ஹ்ருஷீகாணாமீஶ: த்வம் அபாவ்ருணு – நிரஸ்ததிரோதாநம் குரு இத்யர்த: । தத்கஸ்ய ஹேதோ: ? தத்ராஹ – ஸத்யதர்மாய – ஸத்யஸ்ய ஜீவஸ்ய தர்மபூதாயை த்ருஷ்டயே । த்ருஷ்டி: – தர்ஶநம், த்யத்தர்ஶநாயேதி பாவ: ।।

பூஷந்நேகர்ஷே யம ஸூர்ய   ப்ராஜாபத்ய வ்யூஹ ரஶ்மீந் ஸமூஹ   தேஜ: ।

யத்தே ரூபம் கல்யாணதமம் தத்தே பஶ்யாமி யோऽஸாவஸௌ புரூஷ: ஸோऽஹமஸ்மி ।। 16 ।।

புநரபி தயா த்ருஷ்ட்யா த்ருஷ்டவ்யம் விஶிஷந் தர்ஶநம் தத்ஸாதநம் சாப்யர்தயதே – பூஷந் இதி|

பூஷந் – ஆஶ்ரிதபோஷக । ஏகஶ்சாஸாவ்ருஷிஶ்ச ஏகர்ஷி: – அத்விதீயோऽதீந்த்ரியார்தத்ருஷ்டா। “நாந்யோऽதோऽஸ்தி த்ருஷ்டா” (ப்ரு.உ.5-7-23) இதி ஶ்ருதே: । யம-யமயதி ஸர்வாந் இதி யம:, ஸர்வாந்தர்யாமிந் । “ய:” ப்ருதிவீமந்தரோ யமயதி – – – – – – ய ஆத்மாநமந்தரோ யமயதி’ (ஶத,ப்ரா.14-5-7, 30) இத்யாதிஶ்ருதே:। ஸூர்ய – ஸ்யபக்தபுத்தீநாம் ஸுஷ்டு ப்ரேரக । ப்ராஜாபத்ய – ப்ரஜாபதி: சதுர்முக:, தஸ்ய ஸுதா: ப்ராஜாபத்யா:, தேஷாமந்தர்யாமிந் । யத்வா – ப்ரஜாபதிரேவ ப்ராஜாபத்ய:, வைஶ்வாநர இதிவத், விஶ்வாநர ஏவ ஹி வைஶ்வாநர: ; ததா ச ப்ரஜாநாம் பதிரிதி வ்யுத்பத்த்யா ப்ரஜாபதி: விஷ்ணு: ‘ப்ரஜாபதிஶ்சரதி கர்பே அந்த:’ (தை.நா.1-1) இதி ஶ்ருதே: । ச்யூஹ ரஶ்மீந் – பவதீயதிவ்யரூபதர்ஶநாநுபயுக்தாந்  ஸ்வோக்ரரஶ்மீந, வ்யூஹ – வ்யபோஹ விகமயேத்யர்த: । யத்து தர்ஶநௌபயிகம் ப்ரபாத்மகம் ஸௌம்யம் தேஜ: – தத் ஸமூஹ – ஸமூஹீகுரு । தத்கிமர்தமித்யாஶம்க்ய அர்ஜுநாதிவத்ருஷ்டுமிச்சாமி தே ரூபமித்யாஹ – யத் இதி । “ஆதித்யவணம் தமஸ: பரஸ்தாத்” (பு.ஸூ) இத்யாதிஷு ப்ரஸித்தமித்யர்த: । தே – “ஆநந்தோ ப்ரஹ்ம” (தை.பூ.2-1) இதி நிரதிஶயபோக்யஸ்ய தவ அதிகல்யாணதமம் ஸௌந்தர்யாதிகுணாதிஶயேந ப்ரியதமம் ஸர்வேப்ய: கல்யாணகுணேப்யோऽதிஶயிதம் கல்யாணம் ச ஶுபாஶ்ரயபூதமித்யர்த: । தே – யத்திவ்யம் ரூபம் தத் பஶ்யாமி – பஶ்யேயமிதி லிடர்தோ க்ராஹ்ய: ।। லகாரவ்யத்யயஶ்சந்தஸ: । த்ருஷ்டுமிச்சாமி இதி பாவ: ।।

பகவத்விக்ரஹஸ்ய திவ்யத்வம்

“அகாயமவ்ரணம்” (ஈ.உ.8) “அஶரீரம் ஶரீரேஷு” (க.உ.2-22) “அபாணிபாதோ ஜவநோ க்ரஹீதா” (ஶ்வே.உ.3-19) இத்யாதி ஸாமாந்யவசநாநி, “அஜாயமாந:” (பு.) “அஜோऽபி ஸந்நதவ்யயாத்மா” (ப.கீ.4-6) ந சாஸ்ய ப்ராக்ருதா மூர்தி:” (வரா.பு.75-42) இத்யாதி விஶேஷவசநஸித்தஹேயஶரீரப்ரதிஷேதபராணி ।

நநு “யத்தே ரூபம் கல்யாணதமம்”, “ய ஏஷோऽந்தராதித்யே ஹிரண்மய: புருஷ:” (சாம்.உ.1-6-6) “ஈஶாவாஸ்யமிதம் ஸர்வம்” (ஈ.உ.1) “பதிம் விஶ்வஸ்யாத்மேஶ்வரம்” (தை.நா. ) “ஸர்வகர்மா ஸர்வகந்த:” (சாம்.உ.3-14-2) ஸ்வாபாவிகீ ஜ்ஞாநபலக்ருியா ச (ஶ்வே.உ.6-8) “தஸ்ய ஹ யா ஏதஸ்ய ப்ரஹ்மணோ நாம ஸத்யமிதி” (சா.உ.8-3-4) “தஸ்யோதிதி நாம” (சாம்.உ.1-6-7) இத்யாதிபி: ஶாஸ்த்ரைர்குணவிக்ரஹாதயோ ப்ரஹ்மணோऽபி விதீயந்தே ; “நிகுர்ணம்” (ஆத்மோபநிஷத் ) “நிரம்ஜநம்” (ஶ்வே,உ.6-19) “அவிகாராய” (வி.பு.1-2-1) “அகாயமவ்ரணம்” (ஈ.உ.8) “நேஹ நாநாஸ்தி கிம்சந” (க.உ.4-11) “நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம்” (ஶ்வே.உ.6-19) “அகோத்ரமவர்ணம்” (மு.உ.1-1-6) அகோத்ரமிதி – அநாமகமித்யர்த: । ஏவமாதிபிஶ்ஶாஸ்த்ரை: குணாதய: ப்ரதிஷித்யந்தே । ததா ச விதிப்ரதிஷேதயோ: விரோதாதந்யதரபாதோऽக்வஶ்யபாயீ. தத்ர நிஷேதஸ்ய ப்ரஸக்திபூர்வகதயா பஶ்சாத்ப்ரவ்ருத்த ப்ரதிஷேதஶாஸ்த்ரமபச்சேதாதிகரணந்யாயேந ப்ரபலம் । அத: ப்ரதிஷேதபலேந குணாதிவிதய: ஸர்வே பாதிதா: । ததஶ்ச அவித்யாக்யதோஷபரிகல்பிதா குணவிக்ரஹாதயோ மித்யாபூதா இதி ।

ததிதமநாதரணீயம் பஶுச்சாகநயேந, உத்ஸர்காபவாதநயேந ச விதிநிஷேதயோ: பிந்நவிஷயத்வோபபாதநேந தயோர்விரோதகந்தாபாவாத் । விதீநாம் ப்ரதிஷேதபாத்யத்வாநுபபத்தே: । ததுக்தம் யதாசார்யைஸ்தத்த்வஸாரே –

யத்ப்ரஹ்மணோ குணவிகாரஶரீரபேதகர்மாதிகோசரவிதிப்ரதிஷேதவாச: ।

அந்யோந்யபிந்நவிஷயா ந விரோதகந்தமர்ஹந்தி தந்நவிதய: ப்ரதிஷேதபாத்யா:’ ।। (த.ஸா.69) இதி ।।

அத அந்தர்யாமிணம் அஹம்க்ரஹேணாநுஸந்தத்தே – யோऽஸாவஸௌ புருஷஸ்ஸோஹமஸ்மி இதி । அஸாவஸாவிதி வீப்ஸா ஆதரார்தா । யத்வா – அதஶ்ஶப்தௌ விபஜ்ய யத்தச்சப்தாப்யாம் । அந்யேதவ்யௌ । கதமிதி சேத் – இத்தம் – யோऽஸௌ புருஷ:, அஹம் ஸோऽஸாவஸ்மீதி ।

புருஷஶப்தஸ்ய பரமாத்மார்தகத்வஸ்தாபநம்

யத்யபி புருஷஶப்த: “ப்ரக்ருதிம் புருஷம் சைவ வித்யநாதீ உபாவபி” (ப.கீ. 13-19) ‘யோகோ யோகவிதோம் நேதா ப்ரதாநபுருஷேஶ்வர:’ (வி.ஸ.3) இத்யாதிஷு ஜீவவாசிதயா ப்ரஸித்த:; ததாபி “தேநேதம் பூர்ணம் புருஷேண ஸர்வம்” (ஶ்வே.உ.39, மு.உ.1-1-7) “பூர்வமேவாஹமிஹாஸமிதி தத்புருஷஸ்ய புருஷத்வம்” (தை.ஆர.1-23) “மஹாந் ப்ரபுர்வை புருஷஸ்ஸத்த்வஸ்யைஷ ப்ரவர்தக:” (ஶ்வே.உ.3-12) இத்யாதிஶ்ருத்யா பூர்ணத்வபூர்வஸத்த்யாதிகுணகஸர்வவேதபடிதபுருஷஸூக்தாதிப்ரஸித்தோ மஹாபுருஷ ஏவ இஹ புருஷஶப்தேந விவக்ஷித:।

ஜீவப்ஹ்மணோரஸாமாநாதிகரண்யம்

நநு “யோऽஸௌ புருஷஸ்ஸோऽஸாவஹமஸ்மி” (ம.ஸ்ம்ரு.1-7) இதி கதம் ஸாமாநாதிகரண்யம்  அஹம்பதார்தஸ்ய ஜீவாத்மந: பரமபுருஷாதபிந்நத்வாத் இதி சேத் ந – அஹம்ஶப்தேநாபி அஸ்மதர்தாந்தர்யாமிண ஏவாபிதாநேந அஹம் ஸ இதி நிர்தேஶஸ்ய ஸுஸம்கதத்வாத் । நநு ச  அஹம்ஶப்தஸ்ய ப்ரத்யகர்தாந்தர்யாமிபரத்வே ஸோऽஸ்மீத்யுத்தமபுருஷோ ந கடதே, நஹி மதந்தர்யாமி பரமபுருஷோऽஸ்மீதி அந்யயோ யுஜ்யதே -இதி சேத் உச்யதே । மதந்தர்யாமீத்யாதிஶப்தாந்தரேணோ பஸ்தாபிதே ப்ரத்யகர்தாந்தர்யாமிணி உத்தமபுருணாந்யயாஸம்பவேऽபி அஹமித்யஸ்மத்பதோப  ஸ்தாபிதே தஸ்மிந்நுத்தமபுருஷாந்வயோ யுஜ்யத ஏவ । ததா ஹி பாணிநிஸூத்ரம் “அஸ்மத்யுத்தம:” (பா.ஸூ.1-4-107) இதி । ப்ரத்யகர்தபோதகாஸ்மச்சப்தோபபதே உத்தமபுருஷோ பவதீத்யர்த: । ந புநரஸ்ம-ச்சப்தஸ்யப்ரத்யகர்தத்வாராபரமாத்மபர்யந்ததாயாமுத்தமநிவ்ருத்திரிதி,”அதிகம்துப்ரவிஷ்டம் ந து தத்தாநிகரம்” இதி ந்யாயாத் ।।

ஏவம் “தத்த்வமஸி” (சாம்.உ.6-8-7) இத்யாதிஷ்வபி அஸீதி மத்யமபுருஷோ நிர்வாஹ்ய: ।। த்வம்பதேநாபிமுகசேதநத்வாரேவ ததந்தர்யாமிணோऽபிதாநாப்யுபகமாத் । தத்ராபி “யுஷ்மத்யுபபதே ஸமாநாதிகரணே ஸ்தாநிந்யபி மத்யம:” (பா.ஸூ.1-4-105) இத்யேதாவதேவ ஹி ஸ்மர்யதே । ந து யுஷ்மச்சப்தஸ்ய ஸ்யாபிமுகசேதநத்வாரா ததந்தர்யாமிபர்யந்தத்வே மத்யமநிவ்ருத்திரபி ।।

அத்வைதிநாம் மதே மத்யமோத்தமபுருஷாநுபபத்தி:

யே து “தத்த்வமஸி” (சாம்.உ.6-8-7) “ஸோऽஹமஸ்மி” (சாம்.உ.4-11-1) இத்யாதாவஹம்த்வமாதிஶப்தே யுஷ்மதஸ்மதர்தபரித்யாகேந நிர்விஶேஷசிந்மாத்ரஸ்வரூபைக்யமேவ வாக்யவேத்யமாஹு:, தாநேவ “தத்த்வமஸி” (சாம்.உ.6-8-7) இத்யாதிவாக்யேஷு அஸிரிவ “ஸோऽஹமஸ்மி” இதி । வாக்யஸ்தாஸ்மிரபி கண்டயதி। ஶ்ரோதர்யநுஸந்தாதரிசயுஷ்மதஸ்மதீ ஹிதை: பரித்யக்தே । நஹி। தேஷாமஸிநா கஶ்சித்ப்ரதிபோதநீயோऽஸ்தி, ந ச கஶ்சிதஸ்மிநா விஶிஷ்யாநுஸந்தேய:।

நநு ப்ரக்ருதே யுஷ்மதஸ்மதர்தயோ: அவிவக்ஷாயாமபி தயோ: வ்யுத்பந்நயுஷ்மதஸ்மச்சப்தோ பபதமாத்ரோபஜீவநேந அஸ்மத்பக்ஷேऽபி க்வசிந்மத்யமோத்தமயோரூபபத்திரிதி சேந்ந, ததோऽப்ய। பரித்யக்தப்ரவ்ருத்திநிமித்தகஸ்ய அஸ்மாகம் நிர்வஹணஸ்யைவாநுஸர்துமுசிதத்வாத் ।

பக்ஷாந்தரே மத்யமோத்தமபுருஷோபபத்தி:

அபரேத்வாஹ: “யோऽஸாவஸௌ புருஷஸ்ஸோऽஹமஸ்மி” இத்யத்ர புருஷஶப்தேந பரமபுருஷோ ந விபக்ஷணீய:, ததா ஸதி அஸ்மீத்யுத்தமஸ்ய புருஷ:’ இத்யாக்யாயா: “ஸோऽஹம்” இதி ச ஸாமாநாதிகரண்யஸ்ய க்லேஶேந நிர்வாஹ்யத்வாத் । ததோ வரமத்ர புருஷஶப்தஸ்ய பரிஶுத்தஜீவாத்மபரத்வம் ஆஶ்ரயிதும் । ஏவம் ச ஸதி ய: புருஷ: முக்ததஶாபாவ்யாகார: பரிஶத்தஜீவாத்மா ஸோஹமஸ்மீத்யந்வயாத் உத்தமஸ்ய ‘புருண:’ இத்யாக்யாயா: ஸாமாநாதிகரண்யஸ்ய ச அதிஸ்வரஸோ நிர்வாஹ இதி ।

நாயம் பக்ஷஸ்ஸாது: – ததா பவத்வேவமிஹ நிர்வஹணம், ததாபி “தத்த்வமஸி” (சாம்.உ.6-8-7) இத்யத்ரதத்பதஸ்யத்வம் வா அஹமஸ்மி பகவோதேவதே “அஹம் வை த்வமஸி” (வரா.உ.2-34) இத்யாதிஷு த்வம்பதஸ்ய ச பரதேவதாவாசகத்யேந த்வதுக்தநிர்வாஹஸ்ய தத்ராபாவாத் அகாமேநாபி தத்ர அஸ்மதுக்தநிர்வாஹஸ்ய ஸமாஶ்ரயணே தத்ஸமாநந்யாயதயா அத்ராபி தஸ்யைவ அநுஸர்தும் । உசிதத்வாத் இதி ।

மத்யமோத்தமபுருஷவ்யவஸ்தாஸமர்தநம்

ஸ்யாதேதத் । “த்வம் வா அஹமஸ்மி பகவோ தேவதே அஹம் வை த்வமஸி” (வரா.உ. 2-34) இத்யத்ர கதம் புருஷவ்யவஸ்தா ? த்வமஹம் பதயோருபயோரபி ஶ்ரவணாத் ।

உத்தேஶ்யவிஷயகமேவ யுஷ்மதாதிபதம் உபபதத்வேந பாணிநிஸூத்ராபிமதம், ததா ச உத்தேஶ்யஸமர்பகோபபதவஶாதேவ அத்ர மத்யமோத்தமயோர்வ்யவஸ்தா ஸித்தயதீதி சேத் – அஸ்த்வேவமிஹ ஸமாதாநம் ; ததாபி “தத்த்வமஸி” (சாம்.உ.6-8-7) இத்யத்ர புருஷவ்யவஸ்தா ந கடதே, தத்ர த்வம்பதயோகவத் தத்பதயோகஸ்யாபி ஸத்த்வாத் । ததா ச அஸீதிவத் அஸ்தீதி ப்ரதமபுருஷஸ்யாபி ப்ரஸம்க:, ந ஹ்யத்ராபி த்வம்பதம் உத்தேஶ்யஸமர்பகம், யேந த்வம்பதமேவ புருணநிமித்த ந தத்பதமபீதி வ்யவஸ்தா ஸ்யாத் ।

ததா ச தத்த்வமஸிநிரூபணாவஸரே பாஷ்யம் “நாத்ர கிம்சிதுத்திஶ்ய கிமபி விதீயதே” (ஶ்ரீ.பா. 1-1-1) இதி । தஸ்மாத் தத்த்வமஸி (சாம்.உ.6-8-7) இதிவத் தத்த்வமஸ்தீதி ப்ரயோகோऽபி துர்நிவார இதி ।

அத்ரோச்யதே – ‘தத்த்வமஸி (சாம்.உ 6-8-7) இத்யத்ராபி த்வம்பதார்த உத்தேஶ்ய ஏவ । ததஶ்ச உத்தேஶ்யவிஷயகயுஷ்மத்பதவஶாத் தத்ர மத்யம ஏவேதி ந ப்ரதமபுருஷப்ரஸம்க: ।

நந்யேவம் பாஷ்யவிரோத இதி சேந்ந – பாஷ்யஸ்ய விதேயாம்ஶமாத்ரநிஷேதபரதயா உத்தேஶ்யாம்ஶநிஷேதகத்வாபாவாத் । ததா ஹி ந ஹ்யேவம் பாஷ்யாபிப்ராய:, நாத்ர கிம்சிதுத்திஶ்யதே,ந ச கிம்சித்விதீயதே இத்யபி ।।

தர்ஹ்யேவம் பாஷ்யாபிப்ராயே த்வம்பதேந கிம்சிதுத்திஶ்யத ஏவ, கிந்தூத்திஷ்டேந கிம்சித்விதீயத இதி கதமிதமவகம்யத இதி சேந்ந, ப்ராப்தஸ்யைவ உபஸம்ஹாரகத்வோபபாதகபாஷ்யேணைவ விதேயாம்ஶ ஏய நிஷித்யதே இத்யபிப்ராயஸ்ய வ்யக்தத்வாத் ।।

உபசாரபக்ஷநிராகரணம்

அந்யோऽப்யாஹ – ‘த்வம் ராஜாஸி’ ‘அஹம் ராஜாஸ்மி’ இத்யாதிவத் தாததீந்யாத்யுபசாரவிவக்ஷயா ‘தத்த்வமஸி’ ‘ஸோऽஹமஸ்மி (சா.உ.4-11-1) இத்யாதிஷு மத்யமோத்தமஸாமாநாதிகரண்யாநாம் ஸாமம்ஜஸ்யமிதி, ததப்யுபேக்ஷணீயமேவ । லோகவேதயோஶ்சேதநபர்யந்ததேவமநுஷ்யாதிவ்யவஹாரபலேந ஜாதிகுணஶப்தவத் முக்யவ்ருத்த்யைவ நிர்வாஹஸம்பவே உபசாரகல்பநஸ்ய அந்யாய்யத்வாத் இத்யலம் விஸ்தரேண ।।

வாயுரநிலமம்ருதமதேதம்   பஸ்மாந்த்ம்ஶரீரம் ।

ஓம் க்ரதோ ஸ்மர க்ருதம் ஸ்மர க்ரதோ ஸ்மர க்ருதம் ஸ்மர ।। 17 ।।

ஏவம் பராவரதத்த்வவிவேகபரமநிஶ்ஶ்ரேயஸஸாதநபூதஸாம்கபக்தியோகம் தந்நிஷ்டஸ்ய அநுஸந்தேயமந்த்ரத்வய ச உபதிஶ்ய இதாநீம் பக்தியோகே ஜ்ஞாநஶக்த்யாதிஶூந்யதயா ஶரணாகதிமவலம்பமாநாநாம் ததநுஷ்டாநமந்த்ரௌ உபதிஶதி ।।

ஶரணாகதிபரதயா மந்த்ரவிவரணம்

யத்யப்யாகமே ஆசார்யை: இமௌ ஶரணாகதிமந்த்ராவிதி ரஹஸ்யத்வாத் கண்டரவேண நாऽபிஹிதௌ ; ததாபி ப்ராஜ்ஞாநாம் அர்தஸாமத்ர்யாத் யதா தத்பரத்வாவகம: ஸுஶக: ; ததா தயோ: ஶ்லோகயோ: அர்தவர்ணநம் க்ருதம் । அபாஷி ச இத்தமந்தே –

“வ்யக்தாவ்யக்தே வாஜிநாம் ஸம்ஹிதாந்தே வ்யாக்யாமித்தம் வாஜிவக்த்ரப்ரஸாதாத் ।

வைஶ்வாமித்ரோ விஶ்வமித்ரம் வ்யதாநீத்வித்வச்சாத்ரப்ரீதயே வேம்கடேஶ:।। ( ஈ.உ.வே.பா.18) இதி । அத்ர “

“விச்சாத்ரப்ரீதயே” இத்யநேந ஸ்வப்ரபந்தஸ்ய நிகூடாபிப்ராயத்வம் வ்யம்ஜிதம் ।

ஏவமாசார்யாபிப்ராயவிஷயத்வாத் ஶரணாகதிபரதயா மந்த்ரத்வயம் வ்யாக்யாஸ்யதே । தத்ர “வாயுரநிலம்” இதி ப்ரதமஶ்லோக: பூர்வகண்டஸமாநார்தக: । “அக்நே நய” (ஈ.உ.18) இத்யாதிஶ்ச அபரஶ்லோக உத்தரகண்டஸமாநார்தக: । ததா ச –

“ப்ராப்யஸ்ய ப்ரஹமணோ ரூப ப்ராப்துஶ்ச ப்ரத்யகாத்மந: ।।

ப்ராப்த்யுபாயம் பல ப்ராப்தேஸ்ததா ப்ராப்திவிரோதி ச” ।। (ஹா.ஸம்.)

இத்யேவமாத்யா: பூர்வோத்தரகண்ட்யோர்விஶோதிதா யே பதார்தா:, யே ச வாக்யார்தபேதா:, தே ஸர்வேऽபி இஹ பூர்வோத்தரயோ: ஶ்லோகயோ: அநுஸந்தேயா: ।

ப்ரஹ்மணி ஆத்மஸமர்பணம்

“’ஸர்வோபாயவிநிர்முக்தம் க்ஷேத்ரஜ்ஞம் ப்ரஹ்மணி ந்யஸேத் ।

ஏதஜ்ஜ்ஞாநம் ச யோகஶ்ச ஶேஷோऽந்யோ க்ரந்தவிஸ்தர:” ।। (த.ஸ்ம்ரு.)

இத்யாதிஶாஸ்த்ரை: ப்ரோக்ஷணாதிபி: ஸமிதாதிகமிவபரிஶுத்தஸ்வரூபயாதாத்ம்யஜ்ஞாநேநஸம்ஸ்க்ருத்யைவ ஆத்மஹவிஸ்ஸமர்பணீயமித்யுக்தத்வாத் இஹாபி ஶரீரேந்த்ரியாதிப்யோ விவிக்தம் ஸ்வாத்மாநம் ப்ரதமம் யிஶோத்ய ப்ரஹ்மணி ஸமர்த்ய ஸ்வாதிகாராநுகுணமர்தயதே-வாயு: இதி। “போக்தா போக்யம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா” (ஶ்வே.உ.1-12) இத்யாதிஶ்ருத்யந்தரப்ரஸித்த: சிதசிதீஶ்வரதத்வக்ரம: இஹாபி த்ருஷ்டவ்ய: । வாயு: – வித்யாகர்மாநுகுணபகவத்ஸம்கல்பவஶேந தத்ர தத்ர கந்த்ருத்வாத்வாயு: அநேந ஜீவஸ்ய அணுபரிமாணத்வம் பரமாத்மாதீநத்வம் ச ஸித்தயதி । “யா கதி-கந்தநயோ:” (பா.தா.1050) இதி தாது: । நிலயநரஹிதத்வாத்க்வசிதபி வ்யவஸ்திதத்வாபாவாச்சஅநிலம் । அம்ருதம் – ப்ரியமாணேபி தேஹஸந்தாநே ஸ்வயமம்ருதம் ஸ்வரூபதோ தர்மதஶ்ச அவிநாஶீத்யர்த:। “அவிநாஶீ யா அரேऽயமாத்மா அநுச்சித்திதர்மா”  ( ப்ரு.உ.6-5-14) “ந விஜ்ஞாதுர்விஜ்ஞாதேர்விபரிலோபோ வித்யதே” (ப்ரு.உ.6-3-30) ந வித்யதே உச்சித்தி: விநாஶோ யஸ்ய ஸ: அநுச்சித்தி: நித்ய இத்யர்த: । அநுச்சித்தி: ‘தர்மோ யஸ்யாஸாவநுச்சித்திதர்மேதி புநர்பஹுவ்ரீஹி: । நித்யஜ்ஞாநவாந் இதி பாவ: । ஆஹுஶ்ச யாமுநாசார்யா: –

“ததேவம் சித்ஸ்வபாவஸ்ய பும்ஸ: ஸ்வாபாவிகீ சிதி: ।

தத்தத்பதார்தஸம்ஸர்காத்தத்தத்வித்தித்வமஶ்நுதே” ।। (ஆ.ஸி.23)

இதி। இதமம்ருதத்வம் அபஹதபாப்மத்வாதீநாமப்யுபலக்ஷணம், பரிஶுத்தஜீவவிஷயே ப்ரஜாபதிவாக்யே, “ய ஆத்மாபஹதபாப்மாவிஜரோ விம்ருத்யுர்விஶோகோ விஜிகத்ஸோऽபிபாஸ காமஸ்ஸத்யஸம்கல்ப:’ (சாம்.உ.8-7-1) இதி பாடாத் । “அநிலமம்ருதம்’ இதி பதத்வயமபி புல்லிம்கத்வேந விபரிணேயம், வாயுரிதி புல்லிம்கத்வேநோபக்ருமாத் । ।

அத்ர “வாயுஶ்சாந்தரிக்ஷம் ச ஏததம்ருதம்” (ப்ரு.உ.4-3-3) இத்யாதிகம் பராம்ருஶ்ய வாய்வாதிஶப்தாநாம் பூதத்விதீயவிஷயகத்வம் நாஶம்கநீயம்; பூர்வாபராப்யாம் அஸம்கதே, நாபி விஶிஷ்டவ்ருத்த்யா வாயுகதபரமாத்மவிஷயத்வம் ஆஶம்கிநீயம் ; நஶ்வரஸ்ய தேஹஸ்ய அநந்தரவசநேந தத்யாவ்ருத்தப்ரத்யகாத்மபரத்வஸ்யைவ ந்யாய்யத்வாத்। “க்ஷரம் ப்ரதாநமம்ருதாக்ஷரம் ஹர: க்ஷராத்மாநாவிஶதே தேவ ஏக:” (ஶ்வே.உ.1-10) । ஸ்யபோக்யதயா ப்ரதாநம் ஹரதீதி ஹர: ஜீவ இத்யர்த: । “க்ஷரம் த்வவித்யா ஹ்யம்ருதம் து வித்யா வித்யாவித்யே ஈஶதே யஸ்து ஸோऽந்ய:” (ஶ்வே.உ.5-1) இதி “ஶ்வேதாஶ்வதரீயே போக்யபோக்த்ருநியந்த்ரு்ருணாம் விவேசநே அம்ருதஶப்தேந ப்ரத்யகாத்மநோऽபிஸந்தாநதர்ஶநாச்ச அத்ராபி அம்ருதஶப்தோ ஜீவாத்மபர இத்யேவ யுக்தம் ।।

ஏவம் ப்ரத்யகாத்மஸ்வரூபஸ்ய “ந ஜாயதே ம்ரியதே வா விபஶ்சித்” (க.உ.2-18) இத்யாதிப்ரஸித்தம் அம்ருதத்வமபிதாய க்ஷேத்ரஸ்ய ஶரீரஸ்ய ம்ருதத்வம் அவஶ்யம்பாவீத்யாஹ – அதேதம் பஸ்மாந்தம் ஶரீரம் இதி । ப்ரக்ருதாதர்தாதர்தாந்தரவிவக்ஷயாத்ராதஶப்த:, ஜீயாத்மோத்குமணாநந்தர்யார்தகோ வா; யத்வா காத்ஸ்ந்யபர: । ஸ்மர்யதே ச –

“ப்ரஹ்மாதிஷு ப்ரலீநேஷு நஷ்டே ஸ்தாவரஜம்கமே ।

ஏகஸ்திஷ்டதி விஶ்வாத்மா ஸ து நாராயணோऽவ்யய:”।। ( ம.பா.ஸபா.)

இதி । பஸ்மஶப்தோ தாஹாக்யஸம்ஸ்காரபர: । ஸ கநநாதேரபி உபலக்ஷக: । அதவா “கலேபரம் விட்கிமிபஸ்மஸம்ஜ்ஞிதம்” இத்யந்யத்ர ப்ரஸித்பக்ரிம்யந்தத்வாதேரூபலக்ஷகோ பஸ்மாந்தஶப்த:। த்யாகே க்ருதே குவ்யாதபக்ஷிதம் ஶரீரம் விட்ஸம்ஜ்ஞிதம் பவதி  கநநே கிமிஸம்ஜ்ஞிதம், தாஹே பஸ்மஸம்ஜ்ஞிதமிதி பாவ: ।

ஶரீரஸ்ய பஸ்மாந்தோபதேஶே ப்ரயோஜநம்

நநு கேஷுசிச்சரீரேண, ப்ரத்யக்ஷ ஏவ விநாஶோ த்ருஷ்ட: : அவிநஷ்டேஷ்வபி அந்யேஷு । அநுமாநாத் விநாஶித்வம் ஸுநிஶ்சிதம் । அந்யதா ஶத்ரந்ப்ரதி ஶஸ்த்ராதிகம் ந ப்ரயுஜ்யேத ।। ஸ்வயமபி ஶத்ருப்ரயுக்தஶஸ்த்ரஶராதிகம் ந நிவாரயேத । ஏவம் ஸம்ப்ரதிபந்நஸ்ய பஸ்மாந்ததார்த: இஹுபதேஶே கிம் ப்ரயோஜநம் இதி சேத் – உச்யதே, ஆத்மஶரீரயோ: அம்ருதத்வ ம்ருதத்வரூபவிருத்ததர்மப்ரதர்ஶநேந பேதஸமர்தநம் தாவத் ஏகம் ப்ரயோஜநம்; அபத்ய பத்யபரிஹாரரஸாயநஸேயாதிபி: கிம் நித்யத்வம் ஸம்பவேதிதி ஸந்தேஹாபாகரணம் த்விதீயம் । ஸ்வஜதேஹேऽபி வைராக்யஜநநம் த்ருதீயம் ; விநாஶஹேதோ ஸதி அவஶ்யம் நஶ்யதீதிவத்। பகவதுபாஸநாதிபிரந்தவிநாஶஸ்யாபி ஸம்பாவநாத்யோதநம் சதுர்தம், ஶீக்ரம் மோக்ஷோபாயே ப்ரவர்திதவ்யம் இதி த்வராஸம்ஜநநம் பம்சமம் । ஏவம் உக்தாந்யநுக்தாநி ச ப்ரயோஜநாந்தராணி கீதாத்விதீயாத்யாயதாத்பர்யசந்த்ரிகாயாம் த்ருஷ்டவ்யாநி ।।

பரமாத்மவாசக ப்ரணவ:

ஏவம் “போக்தா போக்யம் ப்ரேரிதாரம் ச மத்வா” (ஶ்வே.உ.1-12) இதி க்ரமேண சிதசித்விவேகமுக்த்வா ப்ரேரிதாரம் ப்ராக்ருதம் மஹாபுருஷம் ப்ரணவேந உபாதத்தே – ஓம் இதி । யதா ஆமநந்த்யாதர்வணா: “ய: புநரேதம் த்ரிமாத்ரேணோமித்யநேநைவாக்ஷரேண பரமபுருஷமபித்யாயீத” (ப்ர.உ.5-5) இதி । உக்தம் ச யோகாநுஶாஸநே “க்லேஶகர்மவிபாகாஶயைரபராம்ருஷ்ட: புருஷவிஶேஷ ஈஶ்வர: ஸர்வேஷாமபி குரு: காலே நாநவச்சேதாத்” (பா.யோ.ஸூ.1-24) “தஸ்ய வாசக: ப்ரணவ:” ( பா.யோ.ஸூ.1-27) இதி । ஆஹ ச ஸர்வஜ்ஞ: “ஓமித்யேவ ஸதா விப்ரா: । படத்வம் த்யாத கேஶவம்” (ஹரிவம்.வி.133-10) இதி ।ஸ்வயம்சாகாயத் “ஓமித்யேகாக்ஷரம் ப்ரஹ்ம வ்யாஹரந்மாமநுஸ்மரந்” (ப.கீ.8-13) இதி । ஏவம் ஸர்வத்ர த்ருஷ்டவ்யம் ।।

அதவா ஶரீரமாத்மாநம் ச விவிச்ய விவிக்தமாத்மாநம் அகாரவாச்யே பரமபுருஷே ஸமர்பயதி – ஓம் இதி । ப்ரணவஸ்ய ஆத்மஸமர்பணபரத்வம் “ஓமித்யாத்மாநம் யும்ஜீத” (தை.நா.78)

“ப்ரணவோ தநுஶ்ஶரோ ஹ்யாத்மா ப்ரஹ்ம தல்லக்ஷ்யமுச்யதே।

அப்ரமத்தேந வேத்தவ்யம்  ஶரபத்தந்மயோ பவேத்” ।। ( மு.உ.2-2-4)

இத்யாதிஷு ப்ரஸித்தம் ।।

பகவதநுக்ரஹப்ரார்தநா

அத க்ரதுரூபிணம் பகவந்தம் ஜ்ஞாநயஜ்ஞகோசரம் அபிமுகீகுர்வஸ்ததநுக்ரஹம் யாசதே-குதோ  ஸ்மர। க்ரதோ – ஜ்யோதிஷ்டோமாதிக்ரியாத்மக, யதாஹ “அஹம் க்ரதுரஹம் யஜ்ஞ:” (ப.கீ.9-18 இதி । யஜ்ஞ: பம்சமஹாயஜ்ஞா இத்யர்த: । அதவா க்ரதோ – பக்திஸ்வரூப, “யதாகுதுரஸ்மில்லோகே புருஷோபவதி ததேத: ப்ரேத்யபவதி” (சாம்.உ.3-14-1) “ஸ க்ரதும் குர்வீத” (சா.உ.3-14-1) “ஏவகுதுஹம்” (அக்நி.ர,10-6-1) இத்யாதிஷு க்ரதுஶப்தஸ்ய பக்தியோகேऽபி ப்ரயோகதர்ஶநாத் பக்தியோககோசரே பகவதி தச்சப்த உபசாராத் இத்யாசார்யா: । ரக்ஷகஸ்ய பக்தியோகஸ்தாநே நிவேஶநே கதோ। இதி ஸம்போதநேந விவக்ஷிதமிதி பாவ: । ஸ்மர – ஸாநுக்ரஹயா பத்தய விஷயீகுரு, “ஸ்நேஹபூர்ணேந மநஸா யத் ந: ஸ்மரஸி கேஶவ” (வரா.ச.ஶ்லோ) இதிவத் । உக்தம் ச பகவதா ‘ஸ்திதே மநஸி’ இத்யாரப்ய –

“ததஸ்தம் ப்ரியமாணம் து காஷ்டபாஷாணஸந்நிபம் ।

அஹம் ஸ்மராமி மத்பக்தம் நயாமி பரம கதிம்” ।। (வரா.ச.ஶ்லோ) இதி ।

அத்ர ‘ஸ்மராமி’ ‘நயாமி’ இதி பதத்வயஸ்ய “க்ரதோ ஸ்மர” “அக்நே நய” இதி ।। ப்ரார்தநாத்வயாபேக்ஷயா ப்ரதிவசநத்வாவகமத்வாரா வராஹசரமஶ்லோகத்வயம் “வாயுரநிலமம்ருதம்” இத்யாதிமந்த்ரத்வயோபப்ருஹமணமிதி பாவ: । க்ருதம் ஸ்மர – மத்க்ருதம் யத்கிம்சிதாநுகூல்யமநுஸந்தாய க்ருதஜ்ஞஸ்த்வம் மாம் ரக்ஷேதி வா, ஏதாவதந்தம் த்வத்க்ருதமாநுகூல்யம் ப்ரதிஸந்தாய த்வமேவ ஶேஷபூரணம் குரு இதி வா பாவ: । ஸ்மரந்தி ஹி “ஜாயமாநம் ஹி புருஷம்” (ம.பா.ஶா.358) இத்யாதி । த்யராதிஶயாத் “க்ரதோ ஸ்மர க்ருதம் ஸ்மர” இத்யாவ்ருத்தி: ।।

அக்நே நய ஸுபதா ராயே அஸ்மாந்விஶ்வாநி தேவ வயுநாநி வித்வாந் ।

யுயோத்யஸ்மஜ்ஜுஹுராணமேநோ பூயிஷ்டாம் தே நம உக்திம் விதேம ।। 18 ।।

புநரபி அக்நிஶப்தவாச்யம் பகவந்தம் ப்ரதி இஷ்டப்ராப்திம் அநிஷ்டநிவ்ருத்திம் ச ப்ரார்தயதே – அக்நே நய இதி ।

ப்ருஹதாரண்யகே ச ஸப்தமாத்யாயே “யதா யை புருஷோऽஸ்மால்லோகாத்ப்ரேதி ஸ வாயும்”(ப்ரு.உ.7-10-1)  இத்யாதிநா அர்சிராதிகம் பந்தாநம் உபதிஶ்ய பஶ்சாத் அத்யாயாவஸாநே ஹிரண்மயேந பாத்ரேண” (ப்ரு.உ.7-15-1) இத்யாத்யா ஏதே சத்வாரோ மந்த்ரா: க்ரமேண படிதா: ।

பரமாத்மநி அநிஷ்டநிவ்ருத்திபூர்வகேஷ்டப்ராப்திப்ரார்தநா

அக்நே -அக்நிஶரீரக, “யஸ்யாக்நிஶ்ஶரீரம்” (ப்ரு.உ.5-7-9) இதி அந்தர்யாமிப்ராஹமணம்।  யத்வா “ஸாக்ஷாதப்யவிரோதம் ஜைமிநி:” (ப்ர.ஸூ.1-2-29) இதி ந்யாயேந, அக்ர நயதீதி அக்நி: ; அக்ரநயநாதிகுணயுக்த நய – ப்ரவர்தயேத்யர்த:। ஸுபதா – ஶோபநமார்கேண  ப்ரதிஷேதஸ்பர்ஶரஹிதேந யாஜநாத்யாபநாத்யுபாயேந இதி யாவத் । ராயே – வித்யார்தஶரீரஸம்ரக்ஷணத்யதர்சநாநுகுணாய தநாயேத்யர்த:।

அதவா

“அதஸ்கரகரக்ராஹ்யமராஜகயஶம்வதம்।।

அதாயாதவிபாகார்ஹ தநமார்ஜய ஸுஸ்திரம் “ (யா.ஸ்ம்ரு.2-40) ‘

“அநந்த பத மேம் வித்தம்” (ம.பா.ஶாம்.17-223) இத்யாதிஶூக்தம் அலௌகிகதநம் இஹ விவக்ஷிதம் । வித்யாப்ரகரணாநுகுண்யாத் । ஏக ஏவ மந்த்ர: ப்ரகரணாதிபி: விஶேஷித: । தத்ததநுகுணமர்தம் போதயதீதி, ஸம்யங்ந்யாயவித இத்யாசார்யா: । யத்வா அக்நே நய ப்ராபய இத்யர்த:। ஸுபதா – அர்சிராதிபதேந, ப்ருஹதாரண்யகபாடேऽர்சிராதிபதஸ்ய புத்திஸ்தத்வாத் ।

“அர்சிரஹஸ்மிதபக்ஷாநுதகயநாப்தௌ ச மாருதார்கேந்தூந் ।

அபி வைத்யுதவருணேந்த்ரப்ரஜாபதீநாதிவாஹிகாநாஹு:” (த.ஸா.102)

இத்யபியுக்தஸம்க்ருஹீதேந மார்கேண இதி பாவ: । அர்சிராதிமார்கவிவக்ஷாபி ஆசார்யாபிப்ரேதைவ।।

ப்ரஹ்மணோ தநத்வஸமர்தநம்

ராயே – இத்யத்ர ப்ரஹ்மண: ப்ராப்யத்வோபவர்ணநாத் ப்ரஹ்மைவ ஹி ஸுஸ்திரம் அநந்தம் அலௌகிகம் ச தநம் । அத ஏவ தத்ர தத்ர ஏவமுச்யதே “தநம் மதீயம் தவ பாதபம்கஜம்” (ஸ்தோ.ர.30) “யோ நித்யமச்யுதபதாம்புஜயுக்மருக்மவ்யாமோஹத:” (தே.ஸ்த.1) “யதம்ஜநாபம் நிரபாயமஸ்தி மே தநம்ஜயஸ்யந்தநபூஷணம் தநம்” (தே.ப.4)

“ந மே பித்ரார்ஜிதம் த்ருவ்யம் ந மயா கிம்சிதார்ஜிதம் ।

அஸ்தி மேம் ஹஸ்திஶைலாக்ரே வஸ்து பைதாமஹம் தநம்”।। (தே.ப.6) இதி ।

அத்ர சைவம் ஶாம்கரம்  வ்யாக்யாநம் – “ஸுபதா ஶோபநமார்கேண, ஸுபதேதி விஶேஷணம் தக்ஷிணமார்கநிவ்ருத்யர்தம் ; விஷண்ணோऽஹம் தக்ஷிணேந மார்கேண கதாகதலக்ஷணேந ; அதோ யாசே த்வாம் புந:புநர்கமநாகமநவர்ஜிதேந ஶோபநேந பதா நயேதி” இதி ।।

ராயே – ஹிரண்யநிதிஸரூபாய புருஷாய ; த்வத்ப்ராப்தயே இதி பாவ: । அஸ்மாநஅநந்யப்ரயோஜநாநநந்யகதீஶ்சேத்யர்த: । ந கேவலம் மாம், அபித்வநுபந்திஜநாநபீதி பஹுவசநஸ்யாபிப்ராய: । தேவ அஸ்மதபேக்ஷிதப்ரதாநாநுகுணவிசித்ரஜகத்ஸ்ருஷ்டிஸ்திதிஸம்ஹாராந்த: வேதாம்ஶ்சப்ரவேஶநியமநஸ்வாஶ்ரிதவிமோசநாதிரூபவிலக்ஷணக்ரீடாயுக்த।

யோ ப்ரஹ்மாணம் விததாதி பூர்வம் யோ வை வேதாம்ஶ்ச ப்ரஹிணோதி தஸ்மை ।

தம் ஹ தேவமாத்மபுத்திப்ரஸாதம் முமுக்ஷுர்வை ஶரணமஹம் ப்ரபத்யே ।। (ஶ்வே.உ.6-18)

இதி மந்த்ரேபி தேவஶப்தஸ்வைவமேவாபிப்ராய: । வயுநஶப்தோ ஜ்ஞாநவாசீ, “மாயா வயுநம் ஜ்ஞாநம்” (நிகண்டு 3-9) இதி நைகண்டுகோக்தே: । அத்ர து லக்ஷணயா ஜ்ஞாதவ்யோபாயபர: । விஶ்வாநி வயுநாநி ஸர்வாநபி தத்தததிகாராநுகுணசதுர்விதபுருஷார்தோபாயாந்யயாத்வித்வாந் த்வமவிதுஷோऽஸ்மாந்நேதுமர்ஹஸீதி பாவ:। “யோ வை வேதாம்ஶ்ச ப்ரஹிணோதி தஸ்மை” (ஶ்வே.உ.9-18) இதி மந்த்ரபதாநாமப்யேததேய ஹ்ருதயம் ।|

“முமுக்ஷுர்வை ஶரணமஹம் ப்ரபத்யே” (ஶ்யே.உ.9-18) இதி மந்த்ரகதமுமுக்ஷுபதம் விவ்ருண்வந்நாஹ – யுயோத்யஸ்மஜ்ஜுஹுராணமே: இதி । “ ஹ்ரு கௌடில்யே” (பா.தா.211) । ஜுஹுராணம் – குடிலம் பந்தநாத்மகமித்யர்த: । யத்வா – அசிந்த்யப்ரகாரகௌடில்யதயா பாதமாநம் இதி பாவ: ।। அநேந விஶேஷணேந அதிதீவ்ர: ஶோகவேகோ த்யோத்யதே । ஏந: – அக்ருத்யகரணக்ருத்யாகரணாதிரூபம் த்யதுபாஸநோத்பத்திப்ரதிபந்தகம் இத்யர்த:। த்வத்ப்ராப்திப்ரதிவந்தகம் இதி வா । ஏந:இத்யேகவசந ஜாத்யபிப்ராயகம் । வஸ்துதஸ்து “கியதிதம்” நிவர்த்யமேந: ? நிவர்தகாநுரூப ஹி ந பவதி ;நஹி ஸர்வஶக்தேஸ்தவ இதமநுரூப லக்ஷ்யம் ; நாபி நமஉக்தே: ; பூயஸீ ஹி ஸா இதி ஏகவசநஸ்யாபிப்ராய:। அஸ்மத் – அஸ்மத்த:, யுயோதி – ப்ருதக்குரு, விநாஶயேதி பாவ: ।।

யத்வா – ப்ருதக்குரு, ஏதாவதேவ யாசே த்வாம், ஜுஹுராணம் ஏந: அஸ்மத்த: ப்ரதமம் வியோஜய இதி, தத்பஶ்சாத் யதாமநோரதம் விநாஶயஸி சேத்விநாஶய, புருஷாந்தரே ஸம்க்ராமய, நாஸ்தி தத்ராஸ்மாகம் நிர்பந்த இதி பாவ: ।।

இஷ்டஸாதநதயா ஶரணாகதிவிதாநம்

பூயிஷ்டாம் – அநந்யகதித்வாதிகுணைராவ்ருத்திதஶ்ச பூயஸீ, நமஉக்தி, தே அயாப்தஸமஸ்தகாமதயா நிருபாதிகஸர்வஸ்வாமிதயா ச நமஉக்த்யந்யநிரபேக்ஷாய தே, விதேம – விதத்மஹே, வ்யத்யயோ பஹுலமநுஶிஷ்ட: । நம உக்தேரநுவ்ருத்திம் வா நாதம் ப்ரதி நாததே । “நம இத்யேய வாதிந:” (ம.பா.ஶாம்.337-40) இதி ஹி முக்தாநாமபி லக்ஷணம் மோக்ஷதர்மே ஶ்ருதம் । மாநஸ-காயிகயோர்நமஸோரபாவேऽபி நமஶ்ஶப்தமாத்ரேண த்வம் ப்ரஸந்நோ பவிதுமர்ஹஸீத்யுக்திஶப்தாபிப்ராய:।

ஹே அக்நே தேய விஶ்வாநி வயுநாநி வித்வாந் த்வம் ஜுஹுராணமேநோऽஸ்மத்தோ யுயோதி, ஸுபதாऽஸ்மாந் ராயே நய, வயம் தே பூயிஷ்டாம் நமஉக்திம் விதேம இத்யந்வய: ।  நித்யாம்ஜலிபுடா ஹ்ருஷ்டா நமஉக்திம் விதேம இத்யர்த: । நம இத்யேவயாதிநோ பயாமேதி பாவ:।।

அஷ்டாதஶமந்த்ரப்ரதிபாத்யஸாராம்ஶ:

ஏயமஸ்மிந்நநுவாகே ஆதிதோ மந்த்ராஷ்டகஸ்ய சேதநாசேதநரூபமபரதத்த்யத்வயம் கர்மயோகஜ்ஞாநயோகரூப வ்யவஹிதோபாயத்வயம் ச ப்ரதாநப்ரதிபாத்யம் ; உபரிதநாஷ்டகஸ்ய து பரதத்யபரமபுருஷவிஷயகம் பக்தியோகரூபம் ஸாக்ஷாத்ஸாதநம் ; அவஶிஷ்டமந்த்ரத்யஸ்ய ஸர்யபலஸாதநம் ப்ரபதநம் ப்ரதாநப்ரதிபாத்யம் ।

கீதாயா: ஷட்கத்ரயாநுரோதேந மந்த்ராணாம் விபாக:

ஏவம் ச ஶ்ரீபகவத்கீதாத்யாயேஷு ப்ரதமஷட்கம் ப்ரதமாஷ்டகஸ்யோபப்ரும்ஹணம், த்விதீயஷட்கம் த்விதீயாஷ்டகஸ்ய, த்ருதீயஷட்கமவஶிஷ்டமந்த்ரத்விகிஸ்யோபப்ரும்ஹணம் । த்ருதீயஷ்ருகம் ஹி ப்ரதமமத்யமஷட்காப்யாம் உக்ததத்வோபாயபுருஷார்தவிஶதீகரணபூர்வகம் ஶரணாகதிவிதிப்ரதாநம் । தத்ர சரமஶ்லோகஸ்ய பூர்வார்தம் “வாயுரநிலமம்ருதம்” (ஈ.உ.17) இதி மந்த்ரோக்தாநுஷ்டாநவிதாயகம் । உத்தரார்தந்து “யுயோத்யஸ்மஜ்ஜுஹுராணமேந:” (ஈ.உ.18) இதி । ப்ரார்தயமாநாநாம்  ப்ரார்தநாபூரணஸம்கல்பபூர்வகம் ஶோகப்ரதிக்ஷேபகமிதி சரமஶ்லோகோऽப்யஸ்ய மந்த்ரதவிகஸ்யோபப்ரும்ஹணமேவேதி ஸித்தம் ।

ஏவம் பரதத்வதத்விபூதியோகததுபாஸநதத்ப்ரபதநதத்பலவிஶேஷாந் ஸம்க்ருஹ்ய ஸம்ஹிதேயம் ஸமபூர்யத।

வேதாந்தகுருபாதாப்ஜத்யாநநிர்மலசேதஸா ।

வாஜிவேதாந்தஸாரார்த: ஶ்ரீவத்ஸாம்கேந தர்ஶித:।।

யதிஹ ரஹஸ்ய விவ்ருதம் யத்வா ந்யூநம் வசோதிகம் யச்ச ।

க்ருபயா ததிதம் ஸர்வம் தேவ: க்ஷமதே ததா மஹாந்தோऽபி ।।

|| ஶ்ரீரஸ்து ||

 

*****

பூர்ணமத: பூர்ணமிதம் பூர்ணாத்‌ பூர்ணமுதச்யதே ।

பூர்ணஸ்ய பூர்ணமாதாய பூர்ணமேவாவஶிஷ்யதே ।।

ஓ ஶந்தி: ஶந்தி: ஶந்தி:

*******************