శ్రీమతే రామానుజాయ నమః
పరమాచార్య శ్రీమద్యామునాచార్య సమనుగృహీతే,
సిద్ధిత్రయే ఆత్మసిద్ధిః
।। యత్పదామ్భోరుహధ్యానవిధ్వస్తాశేషకల్మషః ।వస్తుతాముపయాతోऽహం యామునేయం నమామి తమ్ ।।
1.1 ప్రకృతిపురుషకాలవ్యక్తముక్తా యదిచ్ఛా-మనువిదధతి నిత్యం నిత్యసిద్ధైరనేకైఃస్వపరిచరణభోగైః శ్రీమతి ప్రీయమాణే భవతు మమ పరస్మిన్ పురుషే భక్తిభూయా ।। 1 ।।
1.2 విరుద్వమతయోऽనేకాః సన్త్యాత్మపరమాత్మనోః ।అతస్తత్పరిశుద్ధ్యర్థమాత్మసిద్ధిర్విధీయతే ।। 2 ।।
1.3 తత్ర – దేహేన్ద్రియమనఃప్రాణధీభ్యోऽన్యోऽనన్యసాధనః ।నిత్యో వ్యాపీ ప్రతిక్షేత్రమాత్మా భిన్నః స్వతః సుఖీ ।। 3 ।।
1.4 అత్ర ప్రతివిధిర్దేహో నాత్మా ప్రత్యక్షబాధతః ।న ఖల్వహమిదఙ్కారావేకస్యైకత్ర వస్తుని ।। 4 ।।
1.5 కిం చ- అపరార్థం స్వమాత్మానమాత్మార్థేऽన్యచ్చ జానతః ।సఙ్ఘాతత్వాత్ పరార్థేऽస్మిన్ దేహే కథమివాత్మధీః ।।5।।
1.6 అస్ఫుటత్వేऽపి భేదస్య శరీరే తదసంభవాత్ ।తద్గుణాన్తరవైధర్భ్యాదపి జ్ఞానం న తద్గుణః ।।6।।
1.7 కిఞ్చ-ఉత్పత్తిమత్త్వాత్ సన్నివేశవిశేషతః ।రూపాదిమత్త్్వాద్భూతత్వాద్దేహో నాత్మా ఘటాదివత్ ।।7।।
1.8 సచ్ఛిద్రత్వాదదేహిత్వాద్దేహత్వాన్మృతదేహవత్ ।ఇత్యాదిసాధనైర్న్యాయ్యైర్నిషేధ్యా వర్ష్మణశ్చితిః ।।8।।
1.9 కిఞ్చ-నిరస్తో దేహచైతన్యప్రతిషేధప్రకారతః ।ప్రాణాత్మవాదో న పృథక్ ప్రయోజయతి దూషణమ్ ।।9।।
1.10 సిద్ధిశ్చేదభ్యుపేయేత సంవిదః స్యాత్ సధర్మతా ।న చేత్తుచ్ఛత్వమేవోక్తం భవేచ్ఛశవిషాణవత్ ।।10।।
1.11 శాన్తాఙ్గార ఇవాదిత్యమహఙ్కారో జడాత్మకః ।స్వయంజ్యోతిషమాత్మానం వ్యనక్తీతి న యుక్తిమత్ ।।11।।
1.12 కిఞ్చ-వ్యఙ్గ్యవ్యఙ్్క్తృత్వమన్యోన్యం న చ స్యాత్ప్రాతికూల్యతః ।వ్యఙ్గ్యత్వేऽననుభూతిత్వమాత్మని స్యాద్యథా ఘటే ।।12।।
1.13 కరణానామభూమిత్వాన్న తత్సంబన్ధహేతుతా ।అహమర్థస్య బోద్ధృత్వాన్న స తేనైవ శోధ్యతే ।।13।।
1.14 అతః ప్రత్యక్షసిద్ధత్వాదుక్తన్యాయాగమాన్వయాత్ ।అవిద్యాయోగతశ్చాత్మా జ్ఞాతాऽహమితి భాసతే ।।14।।
1.15 కిమప్రకాశరూపత్వాత్ ప్రకాశమనురుధ్యతే ।వ్యవహారాయ నీలాదిరాహోస్విత్తదభేదతః ।।15।।
1.16 ఇతి సన్దిహ్యమానత్వాన్నాభేదః శక్యనిర్ణయః ।బోధ్యస్థశ్చైష నియమో న పునర్బుద్ధిబోద్ధృగః ।।16।।
1.17 అచిత్త్వప్రతిబద్ధశ్చ సర్వోऽపీన్ద్రియగోచరః ।తేన నైన్ద్రియికం జ్ఞానమాత్మానం స్ప్రష్టుమర్హతి ।।17।।
1.18 అపవృక్తస్య తు జ్ఞానం హేత్వభావాన్న సంభవి ।నిత్యత్వే నిత్యముక్తిః స్యాదర్థవాదాస్తథోక్తయః ।।18।।
1.19 ధర్మాధర్మావరుద్ధం సన్మనో జ్ఞానస్య సాధనమ్ ।సతి నిత్యేన్ద్రియత్వేऽపి శ్రోత్రవత్ కరణత్వతః ।।19।।
1.20 సర్వస్యార్థస్య తద్విత్తేః సాక్షీ సర్వత్ర సంమతః ।ఆత్మైవాస్తు స్వతఃసిద్ధః కిమనేకైస్తథావిధైః ।।20।।
1.21 కించ- యో యస్య సాక్షీ తేనైవ తస్య సిద్ధిర్న లౌకికీ ।అర్థస్యేవార్థవిత్తేరప్యాత్మా సాక్షీ హి లక్ష్యతే ।।21।।
1.22 సజాతీయస్వసాధ్యార్థనిరపేక్షాత్మసిద్ధయః ।సర్వే పదార్థాస్తేనాత్మా నిరపేక్షస్వసిద్ధికః ।।22।।
1.24 అత్రాహురాత్మతత్త్వజ్ఞాః స్వతశ్చైతన్యమాత్మనః ।స్వరూపోపాధిధర్మత్వాత్ప్రకాశ ఇవ తేజసః ।।24।।
1.25 చైతన్యాశ్రయతాం ముక్త్వా స్వరూపం నాన్యదాత్మనః ।యద్ధి చైతన్యరహితం న తదాత్మా ఘటాదివత్ ।।25।।
1.26 చితిశక్తయా న చాత్మత్వం ముక్తౌ నాశప్రసఙ్గతః ।(బోధేనైవాన్యతో భేదే వ్యర్థా తచ్ఛక్తికల్పనా) ।।26।।
1.27 యతః స్వతస్సతో బోధాదృతే పుంసో యథోదితమ్ ।తమః స్వాపాదికాలీనం న సిధ్యేద్ధేత్వసిద్ధితః ।।27।।
1.28 స్వతఃసిద్ధప్రకాశత్వమప్యస్య జ్ఞాతృభావతః ।అజ్ఞాతృత్వేన హి వ్యాప్తా పరాయత్తప్రకాశతా ।।28।।
1.29 న చ సఙ్ఖ్యాదినిదర్శనేనాత్ర ప్రత్యవస్థానం యుక్తమ్; అసిద్ధత్వేన నాశస్య సఙ్ఖ్యాయా బుద్ధినాశతః ।ఏకసఙ్ఖ్యవ సఙ్ఖ్యాత్వాదన్యాऽప్యాద్రవ్యభావినీ ।।29।।
1.30 సర్వా హ్యేకాశ్రయా సఙ్ఖ్యా నిత్యానిత్యార్థవర్తినీ ।యావదాశ్రయసత్యేవ సంమతా సర్వవాదినామ్ ।।30।।
1.31 ద్విత్వాదికా పరార్ధాన్తా సఙ్ఖ్యా యాऽనేకవర్తినీ ।సాऽపి సఙ్ఖ్యాత్వసామాన్యే సతి కస్మాన్న తాదృశీ ।।31।।
1.32 కించ-సంఙ్ఖ్యైకతా విరుద్ధత్వాత్ ద్విసఙ్ఖ్యేవాన్యసఙ్ఖయా ।ఏకం ద్వావితి న హ్యస్తి సామానాధికరణ్యధీః ।। 32 ।।
1.33 ఆపేక్షికత్వాత్ ద్విత్వాదేః ప్రతియేగ్యవవగ్రహాత్ ।బుభుత్సోపరమాచ్చాపి సత్యా ఏవానవగ్రహః ।। 33 ।।
1.34 నాతీతానాగతే బుద్ధేర్దూరే భవితుమర్హతః ।బుద్ధ్యా ప్రకాశమానత్వాద్బుద్ధిబోద్ధృస్వరూపవత్ ।। 34 ।।
1.35 నిత్యత్వవాదినః శబ్దా నిర్భాగవ్యోమవర్తినః ।శ్రావణాశ్చేత్యభివ్యక్తినియమే నాస్తి కారణమ్ ।। 35 ।।
1.36 దేశైక్యే గ్రాహకైక్యే చ వ్యఞ్జకైక్యం హి దర్శితమ్ ।తదభావాత్ప్రయత్నోత్థమారుతః కారణం ధ్వనేః ।। 36 ।।
1.37 అత ఏవ చ నానాత్వం ప్రత్యుచ్చారణమిష్యతామ్ ।కృతస్య కారణాయోగాద్ధేతుపౌష్కల్యభేదతః ।। 37 ।।
1.38 కిఞ్చోదాత్తానుదత్తత్వదీర్ఘత్వహ్రస్వతాదయః ।గాదిస్థా యుగపద్భాన్తో న భిన్ద్యుః స్వాశ్రయాన్ కథమ్ ।। 38 ।।
1.39 స్థానైక్యాపాతసాదృశ్యాత్ ప్రత్యభిజ్ఞాऽపి నైక్యతః ।ప్రదీపప్రత్యభిజ్ఞేవ జ్ఞాపితా భేదహేతవః ।। 39 ।।
1.40 భవత్వనుభవాదూరం దూరాదన్యద్విరోధి వా ।తద్భావశ్చ ప్రకాశత్వం (స్తు) కిమత్ర బహు జల్ప్యతే ।। 40 ।।
1.41 అతో యథోక్తనీత్యాऽऽత్మా స్వతశ్చైతన్యవిగ్రహః।జ్ఞా(భా)నస్వభావ ఏవాన్యత్కరణైః ప్రతిపద్యతే ।।41।।
1.42 స్వరూపోపాధయో ధర్మా యావదాశ్రయభావినః ।నైవం సుఖాది బోధస్తు స్వరూపోపాధిరాత్మనః ।।42।।
1.43 ఏవమాత్మా స్వతఃసిద్ధ్యన్నాగమేనానుమానతః ।యోగాభ్యాసభువా స్పష్టం ప్రత్యక్షేణ ప్రకాశ్యతే ।।43।।
1.44 అర్థక్రియాసు భావానాం కర్తృత్వస్య ద్వయీ గతిః ।క్రమేణ యుగపద్వేతి న విధాన్తరసంభవః ।।44।।
1.45 ఇతి శ్రీమద్విశిష్టాద్వైతసిద్ధాన్తప్రవర్తనధురన్ధరపరమాచార్య-శ్రీభగవద్యామునమునిసమనుగృహీతే సిద్ధిత్రయే ఆత్మసిద్ధిః ।।45।।