ಸರ್ವಸಿದ್ಧಾನ್ತ ಸಙ್ಗ್ರಹ

‌‌‌ಶಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತ

ಅಥ ಉಪೋದ್ಗಾತಪ್ರಕರಣಮ್ ।‌‌

ವಾದಿಭಿರ್ದರ್ಶನೈಃ ಸರ್ವೈರ್ದೃಶ್ಯತೇ ಯತ್ತ್ವನೇಕಧಾ ।

ವೇದಾನ್ತವೇದ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇದಮೇಕರೂಪಮುಪಾಸ್ಮಹೇ || ೧ ||

ಅಙ್ಗೋಪಾಙ್ಗೋಪವೇದಾಃ ಸ್ಯುರ್ವೇದಸ್ಯೈವೋಪಕಾರಕಾಃ ।

ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಮೋಕ್ಷಾಣಾಮಾಶ್ರಯಾಃ ಸ್ಯುಶ್ಚತುರ್ದಶ || ೨ ||

ವೇದಾಙ್ಗಾನಿ ಷಡೇತಾನಿ ಶಿಕ್ಷಾ ವ್ಯಾಕರಣಂ ತಥಾ ।

ನಿರುಕ್ತಂ ಜ್ಯೋತಿಷಂ ಕಲ್ಪಶ್ಛನ್ದೋವಿಚಿತಿರಿತ್ಯಪಿ || ೩ ||

ಮೀಮಾಂಸಾ ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರಂ ಚ ಪುರಾಣಂ ಸ್ಮೃತಿರಿತ್ಯಪಿ ।

ಚತ್ವಾರ್ಯೇತಾನ್ಯುಪಾಙ್ಗಾನಿ ಬಹಿರಙ್ಗಾನಿ ತಾನಿ ವೈ || ೪ ||

ಆಯುರ್ವೇದೋಽರ್ಥವೇದಶ್ಚ ಧನುರ್ವೇದಸ್ತಥೈವ ಚ ।

ಗಾನ್ಧರ್ವವೇದಶ್ಚೇತ್ಯೇವಮುಪವೇದಾಶ್ಚತುರ್ವಿಧಾಃ || ೫ ||

ಶಿಕ್ಷಾ ಶಿಕ್ಷಯತಿ ವ್ಯಕ್ತಂ ವೇದೋಚ್ಚಾರಣಲಕ್ಷಣಮ್ ।

ವಕ್ತಿ ವ್ಯಾಕರಣಂ ತಸ್ಯ ಸಂಹಿತಾಪದಲಕ್ಷಣಮ್ || ೬ ||

ವಕ್ತಿ ತಸ್ಯ ನಿರುಕ್ತಂ ತು ಪದನಿರ್ವಚನ ಸ್ಫುಟಮ್ ।

ಜ್ಯೋತಿಶ್ಶಾಸ್ತ್ರಂ ವದತ್ಯತ್ರ ಕಾಲಂ ವೈದಿಕಕರ್ಮಣಾಮ್ || ೭ ||

ಕ್ರಮಂ ಕರ್ಮಪ್ರಯೋಗಾಣಾಂ ಕಲ್ಪಸೂತ್ರಂ ಪ್ರಭಾಷತೇ ।

ಮಾತ್ರಾಕ್ಷರಾಣಾಂ ಸಙ್ಖ್ಯೋಕ್ತಾ ಛನ್ದೋವಿಚಿತಿಭಿಸ್ತಥಾ || ೮ ||

ಮೀಮಾಂಸಾ ಸರ್ವವೇದಾರ್ಥಪ್ರವಿಚಾರಪರಾಯಣಾ ।

ನ್ಯಾಯಸೂತ್ರಂ ಪ್ರಮಾಣಾದಿಸರ್ವಲಕ್ಷಣತತ್ಪರಮ್ || ೯ ||

ಪುರಾಣಂ ನಷ್ಟಶಾರವಸ್ಯ ವೇದಾರ್ಥಸ್ಯೋಪಬೃಹ್ಮಣಮ್ ।

ಕಥಾರೂಪೇಣ ಮಹತಾ ಪುರುಷಾರ್ಥಪ್ರವರ್ತಕಮ್ || ೧೦ ||

ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾನುರೂಪೇಣ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮವಿಭಾಗತಃ ।

ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಮನುಷ್ಠೇಯಧರ್ಮಾಣಾಂ ತು ನಿಯಾಮಕಮ್ || ೧೧ ||

ಹೇತುಲಿಙ್ಗೌಷಘಸ್ಕನ್ಧೈರಾಯುರಾರೋಗ್ಯದರ್ಶಕಃ ।

ಆಯುರ್ವೇದೋ ಹ್ಯನುಷ್ಠೇಯಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ತೇನ ಬೋಧ್ಯತೇ || ೧೨ ||

ಅರ್ಥವೇದೋಽನ್ನಪಾನಾದಿಪ್ರದಾನಮುಖತತ್ಪರಃ ।

ದಕ್ಷಿಣಾಜ್ಯಪುರೋಡಾಶಚರುಸಮ್ಪಾದನಾದಿಭಿಃ || ೧೩ ||

ತತ್ಪಾಲನಾಚ್ಚತುರ್ವರ್ಗಪುರುಷಾರ್ಥಪ್ರಸಾಧಕಃ ।

ಧನುರ್ವೇದೋ ಭವತ್ಯತ್ರ ಪರಿಪನ್ಥಿನಿರಾಸಕಃ || ೧೪ ||

ಸಪ್ತಸ್ವರಪ್ರಯೋಗೋ ಹಿ ಸಾಮಗಾನ್ಧರ್ವವೇದಯೋಃ ।

ಸಮೇತೋ ಲೌಕಿಕೋ ಯೋಗೋ ವೈದಿಕಸ್ಯೋಪಕಾರಕಃ || ೧೫ ||

ಅಙ್ಗೋಪಾಙ್ಗೋಪವೇದಾನಾಮೇವ ವೇದೈಕಶೇಷತಾ ।

ಚತುರ್ದಶಸು ವಿದ್ಯಾಸು ಮೀಮಾಂಸೈವ ಗರೀಯಸೀ || ೧೬ ||

ವಿಂಶತ್ಯಧ್ಯಾಯಯುಕ್ತಾ ಸಾ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಾರ್ಥತೋ ದ್ವಿಧಾ ।

ಕರ್ಮಾರ್ಥಾ ಪೂರ್ವಮೀಮಾಂಸಾ ದ್ವಾದಶಾಧ್ಯಾಯವಿಸ್ತೃತಾ || ೧೭ ||

ಅಸ್ಯಾಂ ಸೂತ್ರ ಜೈಮಿನೀಯ ಶಾಬರ ಭಾಷ್ಯಮಸ್ಯ ತು ।

ಮೀಮಾಂಸಾವಾರ್ತ್ತಿಕಂ ಭಾಟ್ಟಂ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯಕೃತಂ ಹಿ ತತ್ || ೧೮ ||

ತಚ್ಛಿಷ್ಯೋಽಪ್ಯಲ್ಪಭೇದೇನ ಶಬರಸ್ಯ ಮತಾನ್ತರಮ್ ।

ಪ್ರಭಾಕರಗುರುಶ್ಚಕ್ರೇ ತದ್ಧಿ ಪ್ರಾಭಾಕರಂ ಮತಮ್ || ೧೯ ||

ಭವತ್ಯುತ್ತರಮೀಮಾಂಸಾ ತ್ವಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯೀ ದ್ವಿಧಾ ಚ ಸಾ ।

ದೇವತಾಜ್ಞಾನಕಾಣ್ಡಾಭ್ಯಾಂ ವ್ಯಾಸಸೂತ್ರಂ ದ್ವಯೋಸ್ಸಮಮ್ || ೨೦ ||

ಪೂರ್ವಾಧ್ಯಾಯಚತುಷ್ಕೇಣ ಮನ್ತ್ರವಾಚ್ಯಾತ್ರ ದೇವತಾ।

ಸಙ್ಕರ್ಷಣೋದಿತಾ ತದ್ಧಿ ದೇವತಾಕಾಣ್ಡಮುಚ್ಯತೇ || ೨೧ ||

ಭಾಷ್ಯಂ ಚತುರ್ಭಿರಧ್ಯಾಯೈರ್ಭಗವತ್ಪಾದನಿರ್ಮಿತಮ್ ।

ಚಕ್ರೇ ವಿವರಣಂ ತಸ್ಯ ತದ್ವೇದಾನ್ತಂ ಪ್ರಚಕ್ಷತೇ || ೨೨ ||

ಅಕ್ಷಪಾದಃ ಕಣಾದಶ್ಚ ಕಪಿಲೋ ಜೈಮಿನಿಸ್ತಥಾ ।

ವ್ಯಾಸಃ ಪತಞ್ಜಲಿಶ್ಚೈತೇ ವೈದಿಕಾಃ ಸೂತ್ರಕಾರಕಾಃ || ೨೩ ||

ಬೃಹಸ್ಪತ್ಯಾರ್ಹತೌ ಬುದ್ಧೋ ವೇದಮಾರ್ಗವಿರೋಧಿನಃ ।

ಏತೇಽಧಿಕಾರಿತಾಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಸರ್ವೇ ಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರವರ್ತಕಾಃ || ೨೪ ||

ವೇದಾಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಸಿದ್ಧಾನ್ತಾ ಬೌದ್ಧಲೋಕಾಯತಾರ್ಹತಾಃ ।

ಯುಕ್ತ್ಯಾ ನಿರಸನೀಯಾಸ್ತೇ ವೇದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯವಾದಿಭಿಃ || ೨೫ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ ಪ್ರಥಮಮುಪೋದ್ಘಾತಪ್ರಕರಣಮ್ ||

 

 

 

ಅಥ ಲೋಕಾಯತಿಕಪಕ್ಷಪ್ರಕರಣಮ್ .

ಲೋಕಾಯತಿಕಪಕ್ಷೇ ತು ತತ್ತ್ವಂ ಭೂತಚತುಷ್ಟಯಮ್ ।

ಪೃಥಿವ್ಯಾಪಸ್ತಥಾ ತೇಜೋ ವಾಯುರಿತ್ಯೇವ ನಾಪರಮ್ || ೧ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಗಮ್ಯಮೇವಾಸ್ತಿ ನಾಸ್ತ್ಯದೃಷ್ಟಮದೃಷ್ಟತಃ ।

ಅದೃಷ್ಟವಾದಿಭಿಶ್ಚಾಪಿ ನಾದೃಷ್ಟಂ ದೃಷ್ಟಮುಚ್ಯತೇ || ೨ ||

ಕ್ವಾಪಿ ದೃಷ್ಟಮದೃಷ್ಟಂ ಚೇದದೃಷ್ಟಂ ಬ್ರುವತೇ ಕಥಮ್ ।

ನಿತ್ಯಾದೃಷ್ಟಂ ಕಥಂ ಸತ್ಸ್ಯಾತ್ ಶಶಶೃಙ್ಗಾದಿಭಿಸ್ಸಮಮ್ || ೩||

ನ ಕಲ್ಪ್ಯೌ ಸುಖದುಃಖಾಭ್ಯಾಂ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಪರೈರಿಹ ।

ಸ್ವಭಾವೇನ ಸುಖೀ ದುಃಖೀ ಜನೋಽನ್ಯನ್ನೈವ ಕಾರಣಮ್ || ೪ ||

ಶಿಖಿನಶ್ಚಿತ್ರಯೇತ್ ಕೋ ವಾ ಕೋಕಿಲಾನ್ ಕಃ ಪ್ರಕೂಜಯೇತ್ ।

ಸ್ವಭಾವವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ವಿದ್ಯತೇ ನಾತ್ರ ಕಾರಣಮ್ || ೫ ||

ಸ್ಥೂಲೋಽಹಂ ತರುಣೋ ವೃದ್ಧೋ ಯುವೇತ್ಯಾದಿವಿಶೇಷಣೈಃ. ।

ವಿಶಿಷ್ಟೋ ದೇಹ ಏವಾತ್ಮಾ ನ ತತೋಽನ್ಯೋ ವಿಲಕ್ಷಣಃ || ೬ ||

ಜಡಭೂತವಿಕಾರೇಷು ಚೈತನ್ಯಂ ಯತ್ತ ದೃಶ್ಯತೇ ।

ತಾಮ್ಬೂಲಪೂಗಚೂರ್ಣಾನಾಂ ಯೋಗಾದ್ರಾಗ ಇವೋತ್ಥಿತಮ್ || ೭ ||

ಇಹಲೋಕಾತ್ಪರೋ ನಾನ್ಯಃ ಸ್ವರ್ಗೋಽಸ್ತಿ ನರಕಾ ನ ಚ ।

ಶಿವಲೋಕಾದಯೋ ಮೂಢೈಃ ಕಲ್ಪ್ಯನ್ತೇಽನ್ಯೈಃ ಪ್ರತಾರಕೈಃ || ೮ ||

ಸ್ವರ್ಗಾನುಭೂತಿರ್ಮೃಷ್ಟಾಷ್ಟಿರ್ದ್ವ್ಯಷ್ಟವರ್ಷವಧೂಗಮಃ ।

ಸೂಕ್ಷ್ಮವಸ್ತ್ರಸುಗನ್ಧಸ್ರಕ್ಚನ್ದನಾದಿನಿಷೇವಣಮ್ || ೯||

ನರಕಾನುಭವೋ ವೈರಿಶಸ್ತ್ರವ್ಯಾಧ್ಯಾದ್ಯುಪದ್ರವಃ ।

ಮೋಕ್ಷಸ್ತು ಮರಣಂ ತಚ್ಚ ಪ್ರಾಣವಾಯುನಿವರ್ತನಮ್ || ೧೦ ||

ಅತಸ್ತದರ್ಥಂ ನಾಯಾಸಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ಪಣ್ಡಿತಃ ।

ತಪೋಭಿರುಪವಾಸಾದ್ಯೈರ್ಮೂಢ ಏವ ಪ್ರಶುಷ್ಯತಿ || ೧೧ ||

ಪಾತಿವ್ರತ್ಯಾದಿಸಙ್ಕೇತೋ ಬುದ್ಧಿಮದ್ದುರ್ಬಲೈಃ ಕೃತಃ ।

ಸುವರ್ಣಭೂಮಿದಾನಾದಿ ಮೃಷ್ಟಾಮನ್ತ್ರಣಭೋಜನಮ್ || ೧೨ ||

ಕ್ಷುತ್ಕ್ಷಾಮಕುಕ್ಷಿಭಿರ್ಲೋಕೈರ್ದರಿದ್ರೈರುಪಕಲ್ಪಿತಮ್ ।

ದೇವಾಲಯಪ್ರಪಾಸತ್ರಕೂಪಾರಾಮಾದಿಕರ್ಮಣಾಮ್ || ೧೩ ||

ಪ್ರಶಂಸಾಂ ಕುರ್ವತೇ ನಿತ್ಯಂ ಪಾನ್ಥಾ ಏವ ನ ಚಾಪರೇ ।

ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಂ ತ್ರಯೋ ವೇದಾಸ್ತ್ರಿದಣ್ಡಂ ಭಸ್ಮ’ಗುಣ್ಠನಮ್ || ೧೪ ||

ಬುದ್ಧಿಪೌರುಷಹೀನಾನಾಂ ಜೀವಿಕೇತಿ ಬೃಹಸ್ಪತಿ ।

ಕೃಷಿಗೋರಕ್ಷ ವಾಣಿಜ್ಯ ದಣ್ಡನೀತ್ಯಾದಿಭಿರ್ಬುಧಃ ||

ದೃಷ್ಟೈರೇವ ಸದೋಪಾಯೈರ್ಭಾಗಾನನುಭವೇದ್ಭುವಿ || ೧೫ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ ಲೋಕಾಯತಿಕಪಕ್ಷೋ ನಾಮ ದ್ವಿತೀಯಂ ಪ್ರಕರಣಮ್ ||

 

 

 

ಅಥ ಆರ್ಹತಪಕ್ಷಪ್ರಕರಣಮ್

ಲೋಕಾಯತಿಕಪಕ್ಷೋಽಯಮಾಕ್ಷೇಪ್ಯಸ್ಸರ್ವವಾದಿನಾಮ್ ।

ಸ್ವಪಕ್ಷೇಣ ಕ್ಷಿಪತ್ಯೇಷ ತತ್ಪಕ್ಷಂ ಕ್ಷಪಣೋಽಧುನಾ || ೧ ||

ಅಗ್ನೇರೌಷ್ಣ್ಯಮಪಾಂ ಶೈತ್ಯಂ ಕೋಕಿಲೇ ಮಧುರಃ ಸ್ವರಃ ।

ಇತ್ಯಾದ್ಯೇಕಪ್ರಕಾರಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸ್ವಭಾವೋ ನಾಪರಃ ಕ್ವಚಿತ್ || ೨ ||

ಕಾದಾಚಿತ್ಕಂ ಸುರವಂ ದುಃವಂ ಸ್ವಭಾವೋ ನಾತ್ಮನೋ ಮತಃ ।

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವತಸ್ತಾಭ್ಯಾಮದೃಷ್ಟಾವಿತಿ ನಿಶ್ಚಿತೌ || ೩ ||

ಅದೃಷ್ಟಸ್ಯಾತ್ರ ದೃಷ್ಟತ್ವೇ ನಾದೃಷ್ಟತ್ವಂ ಭವೇದಿತಿ ।

ತ್ವಯೋಕ್ತದೋಷೋ ನ ಸ್ಯಾನ್ಮೇ ತತ್ಸಿಧ್ಯತ್ಯಾಗಮಾದ್ಯತಃ || ೪ ||

ಅದೃಷ್ಟಮಗ್ನಿಮಾದಾತುಂ ಧೂಮಂ ದೃಷ್ಟ್ವೋಪಧಾವತಾ ।

ಧೂಮೇನಾಗ್ನ್ಯನುಮಾನನ್ತು ತ್ವಯಾಪ್ಯಙ್ಗೀಕೃತಂ ನನು || ೫ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣಾನುಮಾನೇನ ಪಶ್ಯನ್ತ್ಯತ್ರಾಗಮೇನ ಚ ।

ದೃಷ್ಟಾದೃಷ್ಟಂ ಜನಾಃ ಸ್ಪಷ್ಟಮಾರ್ಹತಾಗಮಸಂಸ್ಥಿತಾ || ೬ ||

ಸಿದ್ಧಾ ಬದ್ಧಾ ನಾರಕೀಯಾ ಇತಿ ಸ್ಯುಃ ಪುರುಷಾಸ್ತ್ರಿಧಾ ।

ಕೇಚಿತ್ಪರಮಸಿದ್ಧಾಃ ಸ್ಯುಃ ಕೇಚಿನ್ಮನ್ತ್ರೈರ್ಮಹೌಷಧೈಃ || ೭ ||

ಗುರೂಪದಿಷ್ಟಮಾರ್ಗೇಣ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಸಮುಚ್ಚಯಾತ್ ।

ಮೋಕ್ಷೋ ಬನ್ಧಾದ್ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಜಾಯತೇ ಭುವಿ ಕಸ್ಯಚಿತ್ || ೮ ||

ಅರ್ಹತಾಮಖಿಲಂ ಜ್ಞಾತುಂ ಕರ್ಮಾರ್ಜಿತಕಳೇಬರೈಃ ।

ಆವೃತಿರ್ಬನ್ಧನಂ ಮುಕ್ತಿಃ ನಿರಾವರಣತಾತ್ಮನಾಮ್ || ೯ ||

ಪುದ್ಗಲಾಪರಸಂಜ್ಞೈಸ್ತು ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾನುಗಾಮಿಭಿಃ ।

ಪರಮಾಣುಭಿರಾಬದ್ಧಾಃ ಸರ್ವದೇಹಾಸ್ಸಹೇನ್ದ್ರಿಯೈಃ || ೧೦ ||

ಸ್ವದೇಹಮಾನಾ ಹ್ಯಾತ್ಮಾನೋ ಮೋಹಾದ್ದೇಹಾಭಿಮಾನಿನಃ ।

ಕ್ರಿಮಿಕೀಟಾದಿಹಸ್ತ್ಯನ್ತದೇಹಪಞ್ಜರವರ್ತಿನಃ || ೧೧ ||

ಆತ್ಮಾವರಣದೇಹಸ್ಯ ವಸ್ತ್ರಾದ್ಯಾವರಣಾನ್ತರಮ್ ।

ನ ಹ್ಯಯಂ ಯದಿ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತಸ್ಯಾಪೀತ್ಯನವಸ್ಥಿತಿ || ೧೨ ||

ಪ್ರಾಣಿಜಾತಮಹಿ ಸನ್ತೋ ಮನೋವಾಕ್ಕಾಯಕರ್ಮಭಿಃ।

ದಿಗಮ್ಬರಾಶ್ಚರನ್ತ್ಯೇವ ಯೋಗಿನೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಃ || ೧೩ ||

ಮಯೂರಪಿಚ್ಛಹಸ್ತಾಸ್ತೇ ಕೃತವೀರಾಸನಾದಿಕಾ ।

ಪಾಣಿಪಾತ್ರೇಣ ಭುಞ್ಜಾನಾ ಲೂನಕೇಶಾಶ್ಚ ಮೌನಿನಃ || ೧೪ ||

ಮುನಯೋ ನಿರ್ಮಲಾಶ್ಶುದ್ಧಾಃ ಪ್ರಣತಾಘೌಘಭೇದಿನ ।

ತದೀಯಮನ್ತ್ರಫಲದೋ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ ।

ಸರ್ವೈರ್ವಿಶ್ವಸನೀಯಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸ ಸರ್ವಜ್ಞೋ ಜಗದ್ಗುರುಃ || ೧೫ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತ ಸರ್ವದಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ

ಆರ್ಹತಪಕ್ಷೋ ನಾಮ ತೃತೀಯಂ ಪ್ರಕರಣಮ್

 

ಅಥ ಬೌದ್ಧಪಕ್ಷಪ್ರಕರಣಮ್ .

ಮಾಧ್ಯಮಿಕಮತಮ್

ಬೌದ್ಧಾಃ ಕ್ಷಪಣಕಾಚಾರ್ಯಪ್ರಣೀತಮಪಿ ಸಾಮ್ಪ್ರತಮ್ ।

ಪಕ್ಷಂ ಪ್ರತಿಕ್ಷಿಪನ್ತ್ಯೇವ ಲೋಕಾಯತಮತಂ ಯಥಾ || ೧ ||

ಚತುರ್ಣಾಂ ಮತಭೇದೇನ ಬೌದ್ಧಶಾಸ್ತ್ರಂಂ ಚತುರ್ವಿಧಮ್ ।

ಅಧಿಕಾರಾನುರೂಪೇಣ ತತ್ರ ತತ್ರ ಪ್ರವರ್ತಕಮ್ || ೨ ||

ಜ್ಞಾನಮೇವ ಹಿ ಸಾ ಬುದ್ಧಿರ್ನ ಚಾನ್ತಃಕರಣಮತಮ್ ।

ಜಾನಾತಿ ಬುಧ್ಯತೇ ಚೇತಿ ಪರ್ಯಾಯತ್ವಪ್ರಯೋಗತ || ೩ ||

ತ್ರಯಾಣಾಮತ್ರ ಬೌದ್ಧಾನಾಂ ಬುದ್ಧಿರಸ್ತ್ಯವಿವಾದತಃ ।

ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥೋಽಸ್ತಿ ದ್ವಯೋರೇವ ವಿವಾದೋಽನ್ಯತ್ರ ತದ್ಯಥಾ || ೪ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಸಿದ್ಧಂ ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಮಸೌ ವೈಭಾಷಿಕೋಽಬ್ರವೀತ್ ।

ಬುದ್ಧ್ಯಾಕಾರಾನುಮೇಯೋಽರ್ಥೋ ಬಾಹ್ಯಸ್ಸೌತ್ರಾನ್ತಿಕೋದಿತಃ || ೫ ||

ಬುದ್ಧಿಮಾತ್ರಂ ವದತ್ಯತ್ರ ಯೋಗಾಚಾರೋ ನ ಚಾಪರಮ್ ।

ನಾಸ್ತಿ ಬುದ್ಧಿರಪೀತ್ಯಾಹ ವಾದೀ ಮಾಧ್ಯಮಿಕಃ ಕಿಲ || ೬ ||

ನ ಸನ್ನಾಸನ್ನ ಸದಸನ್ನಚೋಭಾಭ್ಯಾಂ ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।

ಚತುಷ್ಕೋಟಿವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಂ ತತ್ತ್ವಂ ಮಾಧ್ಯಮಿಕಾ ವಿದು || ೭ ||

ಯದಸತ್ಕಾರಣೈಸ್ತನ್ನ ಜಾಯತೇ ಶಶಶೃಙ್ಗವತ್ ।

ಸತಶ್ಚೋತ್ಪತ್ತಿರಿಷ್ಟಾ ಚೇಜ್ಜನಿತಂ ಜನಯೇದಯಮ್ || ೮ ||

ಏಕಸ್ಯ ಸದಸದ್ಭಾವೋ ವಸ್ತುನೋ ನೋಪಪದ್ಯತೇ ।

ಏಕಸ್ಯ ಸದಸದ್ಭ್ಯೋಽಪಿ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ನ ಯುಕ್ತಿಮತ್ || ೯ ||

ಚತುಷ್ಕೋಟಿವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಂ ‘ಶೂನ್ಯಂ ತತ್ವಮಿತಿ ಸ್ಥಿತಮ್ ।

ಜಾತಿರ್ಜಾತಿಮತೋ ಭಿನ್ನಾ ನ ವೈತ್ಯತ್ರ ವಿಚಾರ್ಯತೇ || ೧೦ ||

ಭಿನ್ನಾ ಚೇತ್ಸಾ ಚ ಗೃಹ್ಯೇತ ವ್ಯಕ್ತಿಭ್ಯೋಽಙ್ಗುಷ್ಠವತ್ಪೃಥಕ್ ।

ಅವಿಚಾರಿತಸಂಸಿದ್ಧಾ ವ್ಯಕ್ತಿಂ ಸಾ ಪಾರಮಾಣುಕೀ || ೧೧ ||

ಸ್ವರೂಪಂ ಪರಮಾಣುನಾಂ ವಾಚ್ಯಂ ವೈಶೇಷಿಕಾದಿಭಿಃ ।

ಷಟ್ಕೇನ ಯುಗಪದ್ಯೋಗೇ ಪರಮಾಣೋಷ್ಷಡಂಶತಾ || ೧೨ ||

ಷಣ್ಣಾಂ ಸಮಾನದೇಶತ್ವೇ ಪಿಣ್ಡಃ ಸ್ಯಾದಣುಮಾತ್ರಕಃ ।

ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಾದಿಜಾತಿಃ ಕಿಂ ವೇದಪಾಠೇನ ಜನ್ಯತೇ || ೧೩ ||

ಸಂಸ್ಕಾರೈರ್ವಾ ದ್ವಯೇನಾಥ ತತ್ಸರ್ವಂ ನೋಪಪದ್ಯತೇ ।

ವೇದಪಾಠೇನ ಚೇತ್ಕಶ್ಚಿತ್ ಶೂದ್ರೋ ದೇಶಾನ್ತರಙ್ಗತಃ || ೧೪ ||

ಸಮ್ಯಕ್ ಪಠಿತವೇದೋಽಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಮವಾಪ್ನುಯಾತ್ ।

ಸರ್ವಸಂಸ್ಕಾರಯುಕ್ತೋಽತ್ರ ವಿಪ್ರೋ ಲೋಕೇ ನ ದೃಶ್ಯತೇ || ೧೫ ||

ಚತ್ವಾರಿಂಶತ್ತು ಸಂಸ್ಕಾರಾ ವಿಪ್ರಸ್ಯ ವಿಹಿತಾ ಯತಃ ।

ಏಕಸಂಸ್ಕಾರಯುಕ್ತಶ್ಚೇದ್ವಿಪ್ರಃ ಸ್ಯಾದಖಿಲೋ ಜನಃ || ೧೬ ||

ಜಾತಿವ್ಯಕ್ತ್ಯಾತ್ಮಕೋಽರ್ಥೋಽತ್ರ ನಾಸ್ತ್ಯೇವೇತಿ ನಿರೂಪಿತೇ ।

ವಿಜ್ಞಾನಮಪಿ ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ಜ್ಞೇಯಾಭಾವೇ ಸಮುತ್ಥಿತೇ ।

ಇತಿ ಮಾಧ್ಯಮಿಕೇನೈವ ಸರ್ವಶೂನ್ಯಂ ವಿಚಾರಿತಮ್ || ೧೭ ||

ಇತಿ ಬೌದ್ಧಪಕ್ಷೇ ಮಾಧ್ಯಮಿಕಮತಮ್ ||

 

 

 

ಅಥ ಯೋಗಾಚಾರಮತಮ್ .

ಇತಿ ಮಾಧ್ಯಮಿಕೇನೋಕ್ತಂ ಶೂನ್ಯತ್ವಂ ಶೂನ್ಯವಾದಿನಾ ।

ನಿರಾಲಮ್ಬನವಾದೀ ತು ಯೋಗಾಚಾರೋ ನಿರಸ್ಯತಿ || ೧ ||

ತ್ವಯೋಕ್ತಸರ್ವಶೂನ್ಯತ್ವೇ ಪ್ರಮಾಣಂ ಶೂನ್ಯಮೇವ ತೇ ।

ಅತೋ ವಾದೇಽಧಿಕಾರಸ್ತೇ ನ ಪರೇಣೋಪಪದ್ಯತೇ || ೨ ||

ಸ್ವಪಕ್ಷಸ್ಥಾಪನಂ ತದ್ವತ್ ಪರಪಕ್ಷಸ್ಯ ದೂಷಣಮ್ ।

ಕಥಂ ಕರೋತ್ಯತ್ರ ಭವಾನ್ ವಿಪರೀತಂ ವದೇನ್ನ ಕಿಮ್ || ೩ ||

ಅವಿಭಾಗೋ ಹಿ ಬುದ್ಧ್ಯಾತ್ಮಾ ವಿಪರ್ಯಾಸಿತದರ್ಶನೈಃ ।

ಗ್ರಾಹ್ಯಗ್ರಾಹಕಸಂವಿತ್ತಿಭೇದವಾನಿವ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ || ೪ ||

ಮಾನಮೇಯಫಲಾದ್ಯುಕ್ತಂ ಜ್ಞಾನದೃಷ್ಟ್ಯನುಸಾರತಃ ।

ಅಧಿಕಾರಿಷು ಜಾತೇಷು ತತ್ತ್ವಮಪ್ಯುಪದೇಕ್ಷ್ಯತಿ || ೫ ||

ಬುದ್ಧಿಸ್ವರೂಪಮೇಕಂ ಹಿ ವಸ್ತ್ವಸ್ತಿ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ।

ಪ್ರತಿಭಾನಸ್ಯ ನಾನಾತ್ವಾನ್ನ ಚೈಕತ್ವಂ ವಿಹನ್ಯತೇ || ೬ ||

ಪರಿವ್ರಾಟ್ರಕಾಮುಕಶುನಾಮೇಕಸ್ಯಾಂ ಪ್ರಮದಾತನೌ ।

ಕುಣಪಂ ಕಾಮಿನೀ ಭಕ್ಷ್ಯಮಿತಿ ತಿಸ್ರೋ ವಿಕಲ್ಪನಾಃ || ೭ ||

ಅಥಾಪ್ಯೇಕೈವ ಸಾ ಬಾಲಾ ಬುದ್ಧಿತತ್ತ್ವಂ ತಥೈವ ನಃ ।

ತದನ್ಯದ್ಯತ್ತು ಜಾತ್ಯಾದಿ ತನ್ನಿರಾಕ್ರಿಯತಾಂ ತ್ವಯಾ || ೮ ||

ಕ್ಷಣಿಕಾ ಬುದ್ಧಿರೇವಾತಸ್ತ್ರಿಧಾ ಭ್ರಾನ್ತೈರ್ವಿಕಲ್ಪಿತಾ ।

ಸ್ವಯಮ್ಪ್ರಕಾಶತತ್ತ್ವಜ್ಞೈರ್ಮುಮುಕ್ಷುಭಿರುಪಾಸ್ಯತೇ || ೯ ||

ಇತಿ ಬೌದ್ಧಪಕ್ಷೇ ಯೋಗಾಚಾರಮತಮ್.

.

ಅಥ ಸೌತ್ರಾನ್ತಿಕಮತಮ್

ವಿಜ್ಞಾನಮಾತ್ರಮತ್ರೋಕ್ತಂ ಯೋಗಾಚಾರೇಣ ಧೀಮತಾ ।

ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞೇಯಂ ವಿನಾ ನಾಸ್ತಿ ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥೋಽಪ್ಯಸ್ತಿ ತೇನ ನಃ || ೧ ||

ನೀಲಪೀತಾದಿಭಿಶ್ಚಿತ್ರೈರ್ಬುದ್ಧ್ಯಾಕಾರೈರಿಹಾನ್ತರೈಃ ।

ಸೌತ್ರಾನ್ತಿಕಮತೇ ನಿತ್ಯಂ ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಸ್ತ್ವನುಮೀಯತೇ || ೨ ||

ಕ್ಷೀಣಾನಿ ಚಕ್ಷುರಾದೀನಿ ರೂಪಾದಿಷ್ವೇವ ಪಞ್ಚಸು ।

ನ ಷಷ್ಠಮಿನ್ದ್ರಿಯಂ ತಸ್ಯ ಗ್ರಾಹಕಂ ವಿದ್ಯತೇ ಬಹಿಃ || ೩ ||

ಷಡಂಶತ್ವಂ ತ್ವಯಾಪಾದ್ಯ ಪರಮಾಣೋರ್ನಿರಾಕೃತಿಃ ।

ಯುಕ್ತಸ್ತೇನಾಪಿ ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥೋ ನ ಚೇದ್ಜ್ಞಾನಂ ನ ಸಮ್ಭವೇತ್ || ೪ ||

ಆಕಾಶಧಾತುರಸ್ಮಾಭಿಃ ಪರಮಾಣುರಿತೀರಿತಃ ।

ಸ ಚ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಿಮಾತ್ರಂ ಸ್ಯಾನ್ನ ಚ ವಸ್ತ್ವನ್ತರಂ ಮತಮ್ || ೫ ||

ಸರ್ವೇ ಪದಾರ್ಥಾಃ ಕ್ಷಣಿಕಾ ಬುದ್ಧ್ಯಾಕಾರವಿಜೃಮ್ಭಿತಾಃ ।

ಇದಮಿತ್ಯೇವ ಭಾವಾಸ್ತೇಽಪ್ಯಾಕಾರಾನುಮಿತಾಸ್ತದಾ || ೬ ||

ವಿಷಯತ್ವವಿರೋಧಸ್ತು ಕ್ಷಣಿಕತ್ವೇಽಪಿ ನಾಸ್ತಿ ನಃ ।

ವಿಷಯತ್ವಂ ಹಿ ಹೇತುತ್ವಂ ಜ್ಞಾನಾಕಾರಾರ್ಪಣಕ್ಷಮಮ್ || ೭ ||

ಇತಿ ಬೌದ್ಧಪಕ್ಷೇ ಸೌತ್ರಾನ್ತಿಕಮತಮ್

 

ವೈಭಾಷಿಕಮತಮ್

ಸೌತ್ರಾನ್ತಿಕಮತಾದಲ್ಪಭೇದೋ ವೈಭಾಷಿಕೇ ಮತೇ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಂ ತು ಬಾಹ್ಯಸ್ಯ ಕ್ವಚಿದೇವಾನುಮೇಯತಾ || ೧ ||

ಪೂರ್ವಾಪರಾನುಭಾವೇನ ಪುಞ್ಜೀಭೂತಾಸ್ಸಹಸ್ರಶಃ ।

ಪರಮಾಣವ ಏವಾತ್ರ ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಧನವತ್ ಸ್ಥಿತಾಃ || ೨ ||

ದೂರಾದೇವ ವನಂ ಪಶ್ಯನ್ ಗತ್ವಾ ತಸ್ಯಾನ್ತಿಕಂ ಪುನಃ ।

ನ ವನಂ ಪಶ್ಯತಿ ಕ್ವಾಪಿ ವಲ್ಲೀವೃಕ್ಷಾತಿರೇಕತಃ || ೩ ||

ಮೃದೋ ಘಟತ್ವಮಾಯಾನ್ತಿ ಕಪಾಲತ್ವನ್ತು ತೇ ಘಟಾಃ ।

ಕಪಾಲಾನಿ ಚ ಚೂರ್ಣತ್ವಂ ತೇ ಪುನಃ ಪರಮಾಣುತಾಮ್ || ೪ ||

ಚತುರ್ಣಾಮಪಿ ಬೌದ್ಧಾನಮೈಕ್ಯಮಧ್ಯಾತ್ಮನಿರ್ಣಯೇ ।

ವ್ಯಾವಹಾರಿಕಭೇದೇನ ವಿವದನ್ತೇ ಪರಸ್ಪರಮ್ || ೫ ||

ಬುದ್ಧಿತತ್ತ್ವೇ ಸ್ಥಿತಾ ಬೌದ್ಧಾ ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತಿರ್ದ್ವಿಧಾ ಮತಾ ।

ಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನಾತ್ಮಿಕಾ ಚೇತಿ ತತ್ರ ಜ್ಞಾನಾತ್ಮಿಕಾಮಿಹ || ೬ ||

ಪ್ರಮಾಣತ್ವೇನ ಜಾನನ್ತಿ ಹ್ಯವಿದ್ಯಾಮೂಲಿಕಾಪ್ರಮಾ ।

ಮೂಲಾಜ್ಞಾನನಿಮಿತ್ತಾನ್ಯಾ ಸ್ಕನ್ಧಾಯತನಧಾತುಜಾ || ೭ ||

ಪ್ರಪಞ್ಚಜಾತಮಖಿಲಂ ಶರೀರಂ ಭುವನಾತ್ಮಕಮ್ ।

ಪಞ್ಚಸ್ಕನ್ಧಾ ಭವನ್ತ್ಯತ್ರ ದ್ವಾದಶಾಯತನಾನಿ ಚ || ೮||

ಸರ್ವೇಷಾಮಪಿ ಬೌದ್ಧಾನಾಂ ತಥಾಷ್ಟಾದಶ ಧಾತವಃ ।

ಜ್ಞಾನಸಂಸ್ಕಾರಸಂಜ್ಞಾನಾಂ ವೇದನಾಂರೂಪಯೋರಪಿ || ೯ ||

ಸಮೂಹಃಸ್ಕನ್ಧಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ತತ್ತತ್ಸನ್ತತಿ ವಾಚಕಃ ।

ಜ್ಞಾನಸನ್ತತಿರೇವಾತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನಸ್ಕನ್ಧ ಉಚ್ಯತೇ || ೧೦ ||

ಸಂಸ್ಕಾರಸ್ಕನ್ಧ ಇತ್ಯುಕ್ತೋ ವಾಸನಾನಾನ್ತು ಸಂಹತಿಃ ।

ಸುಖದುಃರವಾತ್ಮಿಕಾ ಬುದ್ಧಿಸ್ತಥಾಪೇಕ್ಷಾಮಿಕಾ ಚ ಸಾ || ೧೧ ||

ವೇದನಾಸ್ಕನ್ಧ ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಸಂಜ್ಞಾಸ್ಕನ್ಧಸ್ತು ನಾಮ ಯತ್ ।

ರೂಪಸ್ಕನ್ಧೋ ಭವತ್ಯತ್ರ ಮೂರ್ತಿಭೂತಸ್ಯ ಸಂಹತಿಃ || ೧೨ ||

ರೂಪಸ್ಯೋಪಚಯಃ ಸ್ತಮ್ಭಕುಮ್ಭಾದಿರಣುಕಲ್ಪಿತಃ ।

ಪೃಥಿವ್ಯಾಸ್ಸ್ಥೈರ್ಯರೂಪಾದಿ ದ್ರವತ್ವಾದಿ ಭವೇದಪಾಮ್ || ೧೩ ||

ಉಷ್ಣತ್ವಂ ತೇಜಸೋ ಧಾತೋರ್ವಾಯುಧಾತೋಸ್ತು ಶೀತತಾ ।

ಏಷಾಂ ಚ ಚತುರ್ಣಾಂ ಧಾತೂನಾಂ ವರ್ಣಗನ್ಧರಸೌಜಸಾಮ್ || ೧೪ ||

ಪಿಣ್ಡಾಜ್ಜಾತಾಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾದ್ಯಾಃ. ಪರಮಾಣುಚಯಾ ಅಮೀ ।

ಶ್ರೋತ್ರನ್ತ್ವಕ್ ಚಕ್ಷುಷೀ ಜಿಹ್ವಾ ಘ್ರಾಣಂ ಪ್ರತ್ಯಯಪಞ್ಚಕಮ್ || ೧೫ ||

ವಾಕ್ಪಾದಪಾಣಿಪಾಯ್ವಾದಿ ಜ್ಞೇಯಂ ಕಾರಕಪಞ್ಚಕಮ್ ।

ಸಾಮುದಾಯಿಕ ಚೈತನ್ಯಂ ಬುದ್ಧಿ ಸ್ಯಾತ್ಕರಣಂ ಮನಃ || ೧೬ ||

ನಾಮಜಾತಿಗುಣದ್ರವ್ಯಕ್ರಿಯಾರೂಪೇಣ ಪಞ್ಚಧಾ ।

ಕಲ್ಪಿತಂ ಭ್ರಾನ್ತದೃಷ್ಟ್ಯೈವ ಶರೀರಭುವನಾತ್ಮಕಮ್ || ೧೭ ||

ಬೌದ್ಧಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರಮೇಯನ್ತು ಪ್ರಮಾಣಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಮತಮ್ ।

ಕಲ್ಪನಾಪೋಢಮಭ್ರಾನ್ತಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಕಲ್ಪನಾ ಪುನಃ || ೧೮ ||

ನಾಮಜಾತಿಗುಣದ್ರವ್ಯಕ್ರಿಯಾರೂಪೇಣ ಪಞ್ಚಧಾ ।

ಲಿಙ್ಗದರ್ಶನತೋ ಜ್ಞಾನಂ ಲಿಙ್ಗಿನ್ಯತ್ರಾನುಮಾನತಾ || ೧೯ ||

ಚತುರ್ವಿಧಂ ಯದಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಮಾಣಾಮ್ಯಾಂ ನಿವರ್ತತೇ ।

ನಷ್ಟೇ ಚತುರ್ವಿಧೇಽಜ್ಞಾನೇ ಮೂಲಾಜ್ಞಾನಂ ನಿವರ್ತತೇ || ೨೦ ||

ಮೂಲಾಜ್ಞಾನನಿವೃತ್ತೌ ಚ ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನಸನ್ತತಿಃ ।

ಶುದ್ಧಬುದ್ಧ್ಯವಿಶೇಷೋ ಹಿ ಮೋಕ್ಷೋ ಬುದ್ಧಮುನೀರಿತಃ || ೨೧ ||

ಉತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಿತಿಭಙ್ಗದೋಷರಹಿತಾಂ ಸರ್ವಾಶಯೋನ್ಮೂಲಿನೀಂ ।

ಗ್ರಾಹೋತ್ಸರ್ಗವಿಯೋಗಯೋಗಜನಿತಾಂ ನಾಭಾವಭಾವಾನ್ವಿತಾಮ್ ।

ತಾಮನ್ತರ್ದ್ವಯವರ್ಜಿತಾಂ ನಿರುಪಮಾಮಾಕಾಶವನ್ನಿರ್ಮಲಾಂ ।

ಪ್ರಜ್ಞಾಂ ಪಾರಮಿತಾಂ ಧನಸ್ಯ ಜನನೀಂ ಶೃಣ್ವನ್ತು ಬುದ್ಧ್ಯರ್ಥಿನಃ || ೨೨ ||

ಅತಿಸ್ತುತಿಪರೈರುಕ್ತೋ ಯಸ್ತು ವೈಶೇಷಿಕಾದಿಭಿಃ ।

ಈಶ್ವರೋ ನೇಷ್ಯತೇಽಸ್ಮಾಭಿಃ ಸ ನಿರಾಕ್ರಿಯತೇಽಧುನಾ || ೨೩ ||

ಹೇಯೋಪಾದೇಯತತ್ತ್ವಶ್ಚ ಮೋಕ್ಷೋಪಾಯಞ್ಚ ವೇತ್ತಿ ಯಃ ।

ಸ ಏವ ನಃ ಪ್ರಮಾಣಂ ಸ್ಯಾನ್ನ ಸರ್ವಜ್ಞಸ್ತ್ವಯೋರಿತಃ || ೨೪ ||

ದೂರಂ ಪಶ್ಯತು ವಾ ಮಾ ವಾ ತತ್ತ್ವಮಿಷ್ಟಂ ಪ್ರಪಶ್ಯತು ।

ಪ್ರಮಾಣಂ ದೂರದರ್ಶೀ ಚೇದ್ವಯಂ ಗೃಧ್ರಾನುಪಾಸ್ಮಹೇ || ೨೫ ||

ದೇಶೇ ಪಿಪೀಲಿಕಾದೀನಾಂ ಸಙ್ಖ್ಯಾಜ್ಞಃ ಕಶ್ಚಿದಸ್ತಿ ಕಿಮ್ ।

ಸರ್ವಕರ್ತೃತ್ವಮೀಶಸ್ಯ ಕಥಿತಂ ನೋಪಪದ್ಯತೇ || ೨೬ ||

ಯದಿ ಸ್ಯಾತ್ ಸರ್ವಕರ್ತಾಽಸಾವಧರ್ಮೇಽಪಿ ಪ್ರವರ್ತಯೇತ್ ।

ಅಯುಕ್ತಂ ಕಾರಯನ್ ಲೋಕಾನ್ ಕಥಂ ಯುಕ್ತೇ ಪ್ರವರ್ತಯೇತ್ || ೨೭ ||

ಉಪೇಕ್ಷೈವ ಚ ಸಾಧೂನಾಂ ಯುಕ್ತಾಸಾಧೌ ಕ್ರಿಯಾ ಭವೇತ್ ।

ನ ಕ್ಷತಕ್ಷಾರವಿಕ್ಷೇಪಃ ಸಾಧೂನಾಂ ಸಾಧುಚೇಷ್ಟಿತಮ್ || ೨೮ ||

ಈಶ್ವರೇಣೈವ ಶಾಸ್ತ್ರಾಣಿ ಸರ್ವಾಣ್ಯಾಧಿಕೃತಾನಿ ಚೇತ್ ।

ಕಥಂ ಪ್ರಮಾಣಂ ತದ್ವಾಕ್ಯಂ ಪೂರ್ವಾಪರಪರಾಹತಮ್ || ೨೯ ||

ಕಾರಯೇದ್ಧರ್ಮಮಾತ್ರಞ್ಚೇದೇಕಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರವರ್ತಕಃ ।

ಕಥಂ ಪ್ರಾದೇಶಿಕಸ್ಯಾಸ್ಯ ಸರ್ವಕರ್ತೃತ್ವಮುಚ್ಯತೇ || ೩೦ ||

ಈಶಃ ಪ್ರಯೋಜನಾಕಾಙ್ಕ್ಷೀ ಜಗತ್ ಸೃಜತಿ ವಾ ನ ವಾ ।

ಕಾಙ್ಕ್ಷತೇ ಚೇದಸಂಪೂರ್ಣೋ ನೋ ಚೇನ್ನೈವ ಪ್ರವರ್ತತೇ || ೩೧ ||

ಪ್ರವರ್ತತೇ ಕಿಮೀಶಸ್ತೇ ಭ್ರಾನ್ತವನ್ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜನೇ ।

ಛಾಗಾದೀನಾಂ ಪುರೀಷಾದೇರ್ವರ್ತುಲೀಕರಣೇನ ಕಿಮ್ || ೩೨ ||

ಕ್ರೀಡಾರ್ಥೇಯಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚೇತ್ ಕ್ರೀಡತೇ ಕಿನ್ನು ಬಾಲವತ್ ।

ಅಜಸ್ರಂ ಕ್ರೀಡತಸ್ತಸ್ಯ ದುಃಖಮೇವ ಭವತ್ಯಲಮ್ || ೩೩ ||

ಅಜ್ಞೋ ಜನ್ತುರನೀಶೋಽಯಮಾತ್ಮನಸ್ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ।

ಈಶ್ವರಪ್ರೇರಿತೋ ಗಚ್ಛೇತ್ ಸ್ವರ್ಗಂ ವಾ ಶ್ವಭ್ರಮೇವ ಚ || ೩೪ ||

ತಪ್ತಲೋಹಾಭಿತಾಪಾದ್ಯೈರೀಶೇನಾಲ್ಪಸುರವೇಚ್ಛುನಾ ।

ಪ್ರಾಣಿನೋ ನರಕೇ ಕಷ್ಟೇ ಬತ ಪ್ರಾಣೈರ್ವಿಯೋಜಿತಾಃ || ೩೫ ||

ವರಪ್ರದಾನೇ ಶಕ್ತಶ್ಚೇತ್ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾದಿಕಾರಿಣೇ ।

ಸ್ವರ್ಗಂ ದದ್ಯಾತ್ಸ್ವತನ್ತ್ರಃ ಸ್ಯಾನ್ನರಕಂ ಸೋಮಯಾಜಿನೇ || ೩೬ ||

ಕರ್ಮಾನುಗುಣದಾತಾ ಚೇದೀಶಃ ಸ್ಯಾದಖಿಲೋ ಜನಃ ।

ದಾನೇ ಸ್ವಾತನ್ತ್ರ್ಯಹೀನಸ್ಸನ್ ಸರ್ವೇಶಃ ಕಥಮುಚ್ಯತೇ || ೩೭ ||

ಏವಂ ನೈಯ್ಯಾಯಿಕಾದ್ಯುಕ್ತಸರ್ವಜ್ಞೇಶನಿರಾಕ್ರಿಯಾ ।

ಹೇಯೋಪಾದೇಯಮಾತ್ರಜ್ಞೋ ಗ್ರಾಹ್ಯೋ ಬುದ್ಧಮುನಿಸ್ತತಃ || ೩೮ ||

ಚೈತ್ಯಂ ವನ್ದೇತ ಚೈತ್ಯಾದ್ಯಾ ಧರ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾಗಮೋದಿತಾಃ ।

ಅನುಷ್ಠೇಯಾ ನ ಯಾಗಾದ್ಯಾ ವೇದಾದ್ಯಾಗಮಚೋದಿತಾಃ || ೩೯ ||

ಕಿಯಾಯಾಂ ದೇವತಾಯಾಂಞ್ಚ ಯೋಗೇ ಶೂನ್ಯಪದೇ ಕ್ರಮಾತ್ ।

ವೈಭಾಷಿಕಾದಯೋ ಬೌದ್ಧಾಃ ಸ್ಥಿತಾಶ್ಚತ್ವಾರ ಏವ ತೇ || ೪೦ ||

ಇತಿ ಬೌದ್ಧಪಕ್ಷೇ ವೈಭಾಷಿಕಮತಮ್ ||

 

ಲೋಕಾಯತಾರ್ಹತಮಾಧ್ಯಮಿಕಯೋಗಾಚಾರಸೌತ್ರಾನ್ತಿಕವೈಭಾಷಿಕಮತಾನಿ ಷಟ್ ಸಮಾಪ್ತಾನಿ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ ಬೌದ್ಧಪಕ್ಷೋ ನಾಮ

ಚತುರ್ಥಂ ಪ್ರಕರಣಮ್ ||

ಅಥ ವೈಶೇಷಿಕಪಕ್ಷ ||

ನಾಸ್ತಿಕಾನ್ ವೇದಬಾಹ್ಯಾಂಸ್ತಾನ್ ಬೌದ್ಧಲೋಕಾಯತಾರ್ಹತಾನ್ ।

ನಿರಾಕರೋತಿ ವೇದಾರ್ಥವಾದೀ ವೈಶೇಷಿಕೋಽಧುನಾ || ೧ ||

ವೇದಮಾರ್ಗಪರಿಭ್ರಷ್ಟಾ ವಿಶಿಷ್ಟಾಃ ಪರದರ್ಶನೇ ।

ಬೌದ್ಧಾದಯೋ ವಿಶಿಷ್ಟಾಸ್ತೇ ನ ಭವನ್ತಿ ದ್ವಿಜಾಃ ಪುನಃ || ೨ ||

ಅತೋ ಬುದ್ಧಾದಿಭಿರ್ನಿತ್ಯಂ ವೇದಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿನ್ದಯಾ ।

ಆತ್ಮವಞ್ಚಕತಾ ಕಷ್ಟಾ ಸರ್ವತ್ರಾಘೋಷಿತಾ ಭುವಿ || ೩ ||

ಪ್ರಮಾಣಮೇವ ವೇದಾಸ್ಸ್ಯುಃ ಸರ್ವೇಶ್ವರಕೃತತ್ವತಃ ।

ಸ ಏವ ಕರ್ಮಫಲದೋ ಜೀವಾನಾಂ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯತಃ || ೪ ||

ಜೀವಾ ವಾ ಜೀವಕರ್ಮಾಣಿ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಪರಮಾಣವಃ ।

ನೇಶತೇ ಹ್ಯತ್ರ ಜೀವಾನಾಂ ತತ್ತತ್ಕರ್ಮಫಲಾರ್ಪಣೇ || ೫ ||

ಜೀವಾಃ ಕರ್ಮಫಲಾವಾಪ್ತೌ ಶಕ್ತಾಶ್ಚೇತ್ಸ್ವಸುಖೇವ ರತಾಃ ।

ಅಪ್ರಾರ್ಥಿತಾನಿ ದುಃಖಾನಿ ವಾರಯನ್ತು ಪ್ರಯತ್ನತಃ || ೬ ||

ಅಶಕ್ತಾನ್ಯತ್ರ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜೀವಾನಾಂ ಸ್ವಫಲಾರ್ಪಣೇ ।

ಅಚೇತನತ್ವಾದಗತೇ ಸ್ವರ್ಗಾದಿಫಲಭೂಮಿಷು || ೭ ||

ನಾಚೇತನತ್ವಾತ್ಪ್ರಕೃತೇಃ ಫಲದಾತೃತ್ವಸಮ್ಭವಃ ।

ಅಚೇತನಾಃ ಫಲಂ ದಾತುಮಶಕ್ತಾಃ ಪರಮಾಣವಃ || ೮ ||

ಕಾಲೋಽಪ್ಯಚೇತನಸ್ತೇಷಾಂ ನ ಹಿ ಕರ್ಮಫಲಪ್ರದಃ ।

ಅತೋಽನ್ಯಃ ಫಾಲದೋ ಲೋಕೇ ಭವತ್ಯೇಭ್ಯೋ ವಿಲಕ್ಷಣಃ || ೯ ||

ಸ ತು ಪ್ರಾಣಿವಿಶೇಷಾಂಶ್ಚ ದೇಶಾನಪಿ ತದಾಶ್ರಯಾನ್ ।

ಜಾನನ್ ಸರ್ವಜ್ಞ ಏವೇಷ್ಟೋ ನಾನ್ಯೇ ಬೌದ್ಧಾದಿ ಸಮ್ಮತಾಃ || ೧೦ ||

ಅಜಾನನ್ ಪ್ರಾಣಿನೋ ಲೋಕೇ ಹೇಯಾಪಾದೇಯಮಾತ್ರವಿತ್ ।

ಪ್ರಾದೇಶಿಕೋ ನ ಸರ್ವಜ್ಞೋ ನಾಸ್ಮದಾದಿವಿಲಕ್ಷಣಃ || ೧೧ ||

ವೇದೈಕದೇಶಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತು ಕಾರೀರೀ ವೃಷ್ಟಿಬೋಧಕಮ್ ।

ಅದೃಷ್ಟ್ಯೋಶ್ಚ ವಿಶ್ವಾಸಃ ಕಾರ್ಯಃ ಸ್ವರ್ಗಾಪವರ್ಗಯೋಃ || ೧೨ ||

ಕಾರೀರೀಷ್ಟ್ಯುಕ್ತವೃಷ್ಟಿಶ್ಚ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾದೃಷ್ಟನಿರ್ಣಯೇ ।

ಚಿತ್ರಾದೇಃ ಪುತ್ರಪಶ್ವಾಪ್ತಿರ್ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾದೃಷ್ಟನಿರ್ಣಯೇ || ೧೩ ||

ಜ್ಯೋತಿಶ್ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತಕಾಲಸ್ಯ ಗ್ರಹಣಂ ತನ್ನಿದರ್ಶನಮ್ ।

ದೃಷ್ಟೈಕದೇಶಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಯತ್ತೂಕ್ತಂ ಸೌಗತಾದಿಭಿಃ || ೧೪ ||

ತಚ್ಚ ವೇದಾದಪಹೃತಂ ಸರ್ವಲೋಕಪ್ರತಾರಕೈಃ ।

ಮನ್ತ್ರವ್ಯಾಕರಣಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮನ್ತ್ರಾ ವಿರಚಿತಾಃ ಪುನಃ || ೧೫ ||

ಲಿಪಿಸಮ್ಮಿಶ್ರಜಾತಾಸ್ತೇ ಸಿದ್ಧಮನ್ತ್ರಾಸ್ತಥಾ ಕೃತಾಃ ।

ಬೌದಾಗಮೇಭ್ಯೋ ದೃಷ್ಟಾರ್ಥಾ ನ ಹೃತಾ ವೈದಿಕೈಃ ಕ್ವಚಿತ್ || ೧೬ ||

ವೇದಸ್ಯೈವ ಷಡಙ್ಗಾನಿ ಯತಶ್ಶೀಕ್ಷಾದಿಕಾನಿ ವೈ ।

ನಾನ್ಯಾಗಮಾಙ್ಗತಾ ತೇಷಾಂ ನ ಕಾಪ್ಯುಕ್ತಾ ಪರೈರಪಿ || ೧೭ ||

ಅತೋ ವೇದಬಲೀಯಸ್ತ್ವಂ ನಾಸ್ತಿಕಾಗಮಸಞ್ಚಯಾತ್ ।

ಷಟ್ಪದಾರ್ಥಪರಿಜ್ಞಾನಾನ್ ಮೋಕ್ಷಂ ವೈಶೇಷಿಕಾ ವಿದುಃ || ೧೮ ||

ತದನ್ತರ್ಗತ ಏವೇಶೋ ಜೀವಾಸ್ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗತ್ ।

ದ್ರವ್ಯಂ ಗುಣಸ್ತಥಾ ಕರ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯಂ ಯತ್ಪರಾಪರಮ್ || ೧೯ ||

ವಿಶೇಷಸ್ಸಮವಾಯಶ್ಚ ಷಟ್ ಪದಾರ್ಥಾ ಇಹೇರಿತಾಃ ||

ಪೃಥಿವ್ಯಾಪಸ್ತಥಾ ತೇಜೋ ವಾಯುರಾಕಾಶಮೇವ ಚ || ೨೦ ||

ದಿಕ್ಕಾಲಾತ್ಮಮನಾಂಸೀತಿ ನವ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ತನ್ಮತೇ ।

ಪೃಥಿವೀ ಗನ್ಧವತ್ಯಾಪಃ ಸರಸಾಸ್ತೇಜಸಃ ಪ್ರಭಾ || ೨೧ ||

ಅನುಷ್ಣಾಶೀತಸಂಸ್ಪರ್ಶೋ ವಾಯುಶ್ಶಬ್ದಗುಣಂ ನಭಃ ।

ದಿಕ್ಪೂರ್ವಾಪರಧೀಲಿಙ್ಗಾ ಕಾಲಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಚಿರಾಗತಃ || ೨೨ ||

ಆತ್ಮಾಹಂಪ್ರತ್ಯಯಾತ್ಸಿದ್ಧೋ ಮನೋಽನ್ತಃಕರಣಂ ಮತಮ್ ।

ಅಯೋಗಮನ್ಯಯೋಗಞ್ಚ ಮುಕ್ತ್ವಾ ದ್ರವ್ಯಾಶ್ರಿತಾ ಗುಣಾಃ || ೨೩ ||

ಚತುರ್ವಿಂಶತಿಧಾ ಭಿನ್ನಾ ಗುಣಾಸ್ತೇಽಪಿ ಯಥಾಕ್ರಮಾತ್ ।

ಶಬ್ದಃ ಸ್ಪರ್ಶೋ ರಸೋ ರೂಪಂ ಗನ್ಧಸಂಯೋಗವೇಗತಾಃ || ೨೪ ||

ಸಂಖ್ಯಾದ್ರವತ್ವಸಂಸ್ಕಾರಪರಿಮಾಣವಿಭಾಗತಾಃ ।

ಪ್ರಯತ್ನಸುಖದುಃಖೇಚ್ಛಾಬುದ್ಧಿದ್ವೇಷಪೃಥಕ್ತ್ವತಾಃ || ೨೫ ||

ಪರತ್ವಞ್ಚಾಪರತ್ವಞ್ಚ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಚ ಗೌರವಮ್ ।

ಇಮೇ ಗುಣಾಶ್ಚತುರ್ವಿಂಶತ್ಯಥ ಕರ್ಮ ಚ ಪಞ್ಚಧಾ || ೨೬ ||

ಪ್ರಸಾರಾಕುಞ್ಚನೋತ್ಕ್ಷೇಪಾ ಗತ್ಯವಕ್ಷೇಪಣೇ ಇತಿ ।

ಪರಞ್ಚಾಪರಮಿತ್ಯತ್ರ ಸಾಮಾನ್ಯಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಮತಮ್ || ೨೭ ||

ಪರಂ ಸತ್ತಾದಿ ಸಾಮಾನ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯತ್ವಾದ್ಯಪರಂ ಮತಮ್ ।

ಪರಸ್ಪರವಿವೇಕೋಽತ್ರ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಯೈಸ್ತು ಗಮ್ಯತೇ || ೨೮ ||

ವಿಶೇಷಾ ಇತಿ ತೇ ಜ್ಞೇಯಾ ದ್ರವ್ಯಮೇವ ಸಮಾಶ್ರಿತಾ ।

ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸಮವಾಯಸ್ಸ್ಯಾತ್ ದ್ರವ್ಯಾಣಾನ್ತು ಗುಣಾದಿಭಿಃ || ೨೯ ||

ಷಟ್ ಪದಾರ್ಥಾ ಇಮೇ ಜ್ಞೇಯಾಸ್ತನ್ಮಯಂ ಸಕಲಂ ಜಗತ್ ।

ತೇಷಾಂ ಸಾಧರ್ಮ್ಯವೈಧರ್ಮ್ಯಜ್ಞಾನಂ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಸಾಧನಮ್ || ೩೦ ||

ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರ್ಗತ ಏವಾತ್ಮಾ ಭಿನ್ನೋ ಜೀವಪರತ್ವತಃ ।

ದೇವಾ ಮನುಷ್ಯಾಸ್ತಿರ್ಯಞ್ಚೋ ಜೀವಾಸ್ತ್ವನ್ಯೋ ಮಹೇಶ್ವರಃ || ೩೧ ||

ತದಾಜ್ಞಪ್ತಕ್ರಿಯಾಂ ಕುರ್ವನ್ ಮುಚ್ಯತೇಽನ್ಯಸ್ತು ಬಧ್ಯತೇ ।

ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತೀತಿಹಾಸಾದ್ಯಂ ಪುರಾಣಂ ಭಾರತಾದಿಕಮ್ || ೩೨ ||

ಈಶ್ವರಾಜ್ಞೇತಿ ವಿಜ್ಞೇಯಾ ನ ಲಙ್ಘ್ಯಾ ವೇದಿಕೈಃ ಕ್ವಚಿತ್ ।

ತ್ರಿಧಾ ಪ್ರಮಾಣಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮನುಮಾನಾಗಮಾವಿತಿ || ೩೩ ||

ತ್ರಿಭಿರೇತೈಃ ಪ್ರಮಾಣೈಸ್ತು ಜಗತ್ಕರ್ತಾವಗಮ್ಯತೇ ।

ತಸ್ಮಾತ್ತದುಕ್ತಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ಯಾತ್ತಸ್ಯೈವ ತೃಪ್ತಯೇ || ೩೪ ||

ಭಕ್ತ್ಯೈವಾವರ್ಜನೀಯೋಽಸೌ ಭಗವಾನ್ಪರಮೇಶ್ವರಃ ।

ತತ್ಪ್ರಸಾದೇನ ಮೋಕ್ಷಃ ಸ್ಯಾತ್ ಕರಣೋಪರಮಾತ್ಮಕಃ || ೩೫ ||

ಕರಣೋಪರಮೇ ತ್ವಾತ್ಮಾ ಪಾಷಾಣವದವಸ್ಥಿತಃ ।

ದುಃಖಸಾಧ್ಯಃ ಸುಖೋಚ್ಛೇದೋ ದುಃಖೋಚ್ಛೇದವದೇವ ನಃ || ೩೬ ||

ಅತಸ್ಸಂಸಾರನಿರ್ವಿಣ್ಣೋ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ಮುಚ್ಯತೇ ಜನಃ ।

ಪಶ್ಚಾನ್ನೈಯ್ಯಾಯಿಕಸ್ತರ್ಕೈಃ ಸಾಧಯಿಷ್ಯತಿ ನಶ್ಶಿವಮ್ ।

ನಾತಿಭಿನ್ನಂ ಮತಂ ಯಸ್ಮಾದಾವಯೋರ್ವೇದವಾದಿನೋಃ || ೩೭ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ ವೈಶೇಷಿಕಪಕ್ಷೋ ನಾಮ

ಪಞ್ಚಮಂ ಪ್ರಕರಣಮ್ ||

 

ಅಥ ನೈಯಾಯಿಕಪಕ್ಷಃ

ನೈಯಾಯಿಕಸ್ಯ ಪಕ್ಷೋಽಥ ಸಂಕ್ಷೇಪಾತ್ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ ।

ಯತ್ತರ್ಕರಕ್ಷಿತೋ ವೇದೋ ಗ್ರಸ್ತಃ ಪಾಷಣ್ಡದುರ್ಜನೈಃ || ೧ ||

ಅಕ್ಷಪಾದಃ ಪ್ರಮಾಣಾದಿಷೋಡಶಾರ್ಥಪ್ರಬೋಧನಾತ್ ।

ಜೀವಾನಾಂ ಮುಕ್ತಿಮಾಚಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣಞ್ಚ ಪ್ರಮೇಯತಾ || ೨ ||

ನಿರ್ಣಯಸ್ಸಂಶಯೋsನ್ಯಶ್ಚ ಪ್ರಯೋಜನನಿದರ್ಶನೇ ।

ಸಿದ್ಧಾನ್ತಾವಯವೌ ತರ್ಕೋ ವಾದೋ ಜಲ್ಪೋ ವಿತಣ್ಡತಾ || ೩ ||

ಹೇತ್ವಾಭಾಸಶ್ಛಲಂ ಜಾತಿರ್ನಿಗ್ರಹಸ್ಥಾನಮಿತ್ಯಪಿ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮನುಮಾನಾಖ್ಯಮುಪಮಾನಾಗಮಾವಿತಿ || ೪ ||

ಚತ್ವಾರ್ಯತ್ರ ಪ್ರಮಾಣಾನಿ ನೋಪಮಾನನ್ತು ಕಸ್ಯಚಿತ್ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಸ್ಮದಾದೀನಾಮಸ್ತ್ಯನ್ಯದ್ಯೋಗಿನಾಮಪಿ || ೫ ||

ಪಶ್ಯಾನ್ತಿ ಯೋಗಿನಸ್ಸರ್ವಮೀಶ್ವರಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದತಃ ।

ಸ್ವಭಾವೇನೇಶ್ವರಸ್ಸರ್ವಂ ಪಶ್ಯತಿ ಜ್ಞಾನಚಕ್ಷುಷಾ || ೬ ||

ಯತ್ನೇನಾಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಸರ್ವೇಶಂ ಮಾಂಸಚಕ್ಷುಷಃ ।

ಈಶ್ವರಂ ಸಾಧಯತ್ಯೇತದನುಮಾನಮಿತಿ ಸ್ಫುಟಮ್ || ೭ ||

ಭೂರ್ಭೂಧರಾದಿಕಂ ಸರ್ವಂ ಸರ್ವವಿದ್ಧೇತುಕಂ ಮತಮ್ ।

ಕಾರ್ಯತ್ವಾದ್ಧಟವಚ್ಚೇತಿ ಜಗತ್ಕರ್ತಾನುಮೀಯತೇ || ೮ ||

ಕಾರ್ಯತ್ವಮಪ್ಯಾಸಿದ್ಧಞ್ಚೇತ್ಕ್ಷ್ಮಾದೇಸ್ಸಾವಯವತ್ವತಃ ।

ಘಟಕುಣ್ಡ್ಯಾದಿವಚ್ಚೇತಿ ಕಾರ್ಯತ್ವಮಪಿ ಸಾಧ್ಯತೇ || ೯ ||

ದೃಷ್ಟಾನ್ತಸಿದ್ಧದೇಹಾದೇರ್ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಪ್ರಸಙ್ಗತಃ ।

ನ ವಿಶೇಷವಿರೋಧೋಽತ್ರ ವಾಚ್ಯೋ ಭಟ್ಟಾದಿಭಿಃ ಕ್ವಚಿತ್ || ೧೦ ||

ಉತ್ಕರ್ಷಸಮಜಾತಿತ್ವಾತ್ಸಮ್ಯಗ್ದೋಷೋ ನ ತಾದೃಶಃ ।

ಕಾರ್ಯತ್ವಮಾತ್ರಾತ್ಕರ್ತೃತ್ವಮಾತ್ರಮೇವಾನುಮೀಯತೇ || ೧೧ ||

ದೃಷ್ಟಾನ್ತಸ್ಥವಿಶೇಷೈಸ್ತ್ವಂ ವಿರೋಧಂ ಯದಿ ಭಾಷಸೇ ।

ಧೂಮೇನಾಗ್ನ್ಯನುಮಾನಸ್ಯಾಪ್ಯಭಾವೋಽಪಿ ಪ್ರಸಜ್ಯತೇ || ೧೨ ||

ಅಶರೀರೋಽಪಿ ಕರುತೇ ಶಿವಃ ಕಾರ್ಯಮಿಹೇಚ್ಛಯಾ ।

ದೇಹಾನಪೇಕ್ಷೋ ದೇಹಂ ಸ್ವಂ ಯಥಾ ಚೇಷ್ಟ್ಯತೇ ಜನಃ || ೧೩ ||

ಇಚ್ಛಾಜ್ಞಾನಪ್ರಯತ್ನಾಖ್ಯಾ ಮಹೇಶ್ವರಗಣಾಸ್ತ್ರಯಃ ।

ಶರೀರರಹಿತೇಽಪಿ ಸ್ಯುಃ ಪರಮಾಣುಸ್ವರೂಪವತ್ || ೧೪ ||

ಕಾರ್ಯಂ ಕ್ರಿಯಾಂ ವಿನಾ ನಾತ್ರ ಸಾ ಕ್ರಿಯಾ ಯತ್ನಪೂರ್ವಿಕಾ ।

ಕ್ರಿಯಾತ್ವಾತ್ ಸಾಧ್ಯತೇಽಸ್ಮಾಭಿರಸ್ಮದಾದಿಕ್ರಿಯಾ ಯಥಾ || ೧೫ ||

ಸರ್ವಜ್ಞೀಯಕ್ರಿಯೋದ್ಭೂತಕ್ಷ್ಮಾದಿಕಾರ್ಯೋಪಪತ್ತಿಭಿಃ ।

ಈಶ್ವರಾಸತ್ತ್ವಮುಕ್ತಂ ಯನ್ನಿರಸ್ತಂ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯತಃ || ೧೬ ||

ಯಥಾ ವೈಶೇಷಿಕೇಣೇಶಃ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯೇಣ ಸಾಧಿತಃ ।

ತತ್ತರ್ಕೋಽತ್ರಾನುಸನ್ಧೇಯಃ ಸಮಾನಂ ಶಾಸ್ತ್ರಮಾವಯೋಃ || ೧೭ ||

ಕಾಲಕರ್ಮಪ್ರಧಾನಾದೇರಚೈತನ್ಯಾಚ್ಛಿವೋಽಪರಃ ।

ಅಲ್ಪಜ್ಞತ್ವಾತ್ತು ಜೀವಾನಾಂ ಗ್ರಾಹ್ಯಸ್ಸರ್ವಜ್ಞ ಏವ ಸಃ || ೧೮ ||

ಸರ್ವಜ್ಞೇಶಪ್ರಣೀತತ್ವಾದ್ವೇದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾಮಿಷ್ಯತೇ ।

ಸ್ಮೃತ್ಯಾದೀನಾಂ ಪ್ರಮಾಣತ್ವಂ ತನ್ಮೂಲತ್ವೇನ ಸಿಧ್ಯತಿ || ೧೯ ||

ಶ್ರೌತಂ ಸ್ಮಾರ್ತಞ್ಚ ಯತ್ಕರ್ಮ ಯಥಾವದಿಹ ಕುರ್ವತಾಮ್ ।

ಸ್ವರ್ಗಾಪವರ್ಗೌ ಸ್ಯಾತಾಂ ಹಿ ನೈವ ಪಾಷಣ್ಡಿನಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ || ೨೦ ||

ತ್ರಿಯಮ್ಬಕಾದಿಭಿರ್ಮನ್ತ್ರೈರಪಿ ದೇವೋ ಮಹೇಶ್ವರಃ ।

ಅನುಷ್ಠಾನೋಪಯುಕ್ತಾರ್ಥಸ್ಮಾರಕೈಃ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ || ೨೧ ||

ಕಾರೀರೀಷ್ಟ್ಯರ್ಥವೃಷ್ಟ್ಯಾದಿ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ್ವರ್ಗಾಪವರ್ಗಯೋಃ ।

ವಿಶ್ವಾಸೋಽದೃಷ್ಟಯೋಃ ಕಾರ್ಯಃ ಕಾರಣಾದ್ಯೈಃ ಪ್ರಪಞ್ಚಿತಃ || ೨೨ ||

ಅಪ್ರಮಾಣಮಶೇಷ್ಞ್ಚ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಬುದ್ಧಾದಿಕಲ್ಪಿತಮ್ ।

ಸ್ಯಾದನಾಪ್ತಪ್ರಣೀತತ್ವಾದುನ್ಮತ್ತಾನಾಂ ಯಥಾ ವಚಃ || ೨೩ ||

ಬೀಜಪ್ರರೋಹರಕ್ಷಾಯೈ ವೃತಿಃ ಕಣ್ಟಕಿನೀ ಯಥಾ ।

ವೇದಾರ್ಥತತ್ತ್ವರಕ್ಷಾರ್ಥಂ ತಥಾ ತರ್ಕಮಯೀ ವೃತಿಃ || ೨೪ ||

ಪ್ರಮಾನುಗ್ರಾಹಕಸ್ತರ್ಕಃ ಸ ಕಥಾತ್ರಯಸಂವೃತಃ ।

ವಾದೋ ಜಲ್ಪೋ ವಿತಣ್ಡೇತಿ ತಿಸ್ರ ಏವ ಕಥಾ ಮತಾಃ || ೨೫ ||

ಆಚಾರ್ಯೇಣ ತು ಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ವಾದಸ್ತತ್ವಬುಭುತ್ಸಯಾ ।

ಜಯಃ ಪರಾಜಯೋ ನಾತ್ರ ತೌ ತು ಜಲ್ಪವಿತಣ್ಡಯೋಃ || ೨೬ ||

ವಾದೀ ಚ ಪ್ರತಿವಾದೀ ಚ ಪ್ರಾಶ್ನಿಕಶ್ಚ ಸಭಾಪತಿಃ ।

ಚತ್ವಾರ್ಯಙ್ಗಾನಿ ಜಲ್ಪಸ್ಯ ವಿತಣ್ಡಾಯಾಸ್ತಥೈವ ಚ || ೨೭ ||

ಸದುತ್ತರಾಪರಿಜ್ಞಾನಾತ್ ಪರಾಜಯಭಯೇ ಸತಿ ।

ಜಯೇಚ್ಛಲೇನ ಜಾತ್ಯಾ ವಾ ಪ್ರತಿವಾದೀ ತು ವಾದಿನಮ್ || ೨೮ ||

ಛಲಂ ಜಾತಿಂ ಬ್ರುವಾಣಸ್ಯ ನಿಗ್ರಹಸ್ಥಾನಮೀರಯೇತ್ ।

ನಿಗ್ರಹಸ್ಥಾನಮಿತ್ಯುಕ್ತಂ ಕಥಾವಿಚ್ಛೇದಕಾರಕಮ್ || ೨೯ ||

ತತ್ರೋಪಚಾರಸಾಮಾನ್ಯವಾಕ್ಪೂರ್ವಂ ತ್ರಿವಿಧಂ ಛಲಮ್ ।

ಚತುರ್ವೇದವಿದಿತ್ಯುಕ್ತೇ ಕಸ್ಮಿಂಶ್ಚಿದ್ವಾದಿನಾ ದ್ವಿಜೇ || ೩೦ ||

ಕಿಮತ್ರ ಚಿತ್ರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯೇ ಚತುರ್ವೇದಜ್ಞತೋಚಿತಾ ।

ಏವಂ ಸಾಮಾನ್ಯದೃಷ್ಟ್ಯಾ ತು ದೂಷಿತೇ ಪ್ರತಿವಾದಿನಾ || ೩೧ ||

ವದೇದ್ವಾಕ್ಯೈರನೇಕಾನ್ತ ನಿಗ್ರಹಸ್ಥಾನಮಪ್ಯಥ ।

ನವವಸ್ತ್ರೋ ವಟುಶ್ಚೇತಿ ವಾದ್ಯುಕ್ತೇ ತತ್ರ ವಾಕ್ಛಲಮ್ || ೩೨ ||

ಕುತೋಽಸ್ಯ ನವ ವಾಸಾಂಸೀತ್ಯಾಚಕ್ಷಾಣಸ್ಯ ನಿಗ್ರಹಃ ।

ತಾತ್ಪರ್ಯವೈಪರೀತ್ಯೇನ ಕಲ್ಪಿತಾರ್ಥಸ್ಯ ಬಾಧನಮ್ || ೩೩ ||

ಸ್ವಸ್ಯ ವ್ಯಾಘಾತಕಂ ವಾಕ್ಯಂ ದೂಷಣಕ್ಷಮಮೇವ ವಾ ।

ಉತ್ತರಂ ಜಾತಿರಿತ್ಯಾಹುಃ ಚತುರ್ವಿಂಶತಿಭೇದಭಾಕ್ || ೩೪ ||

ಚತುರ್ವಿಂಶತಿಜಾತೀನಾಂ ಪ್ರಯೋಕ್ತುಃ ಪ್ರತಿವಾದಿನಃ ।

ವಕ್ತವ್ಯಂ ನಿಗ್ರಹಸ್ಥಾನಮಸದುತ್ತರವಾದಿನಃ || ೩೫ ||

ಯಥಾ ಸಾಧರ್ಮ್ಯವೈಧರ್ಮ್ಯಾತ್ಸಮೋತ್ಕರ್ಷಾಪಕರ್ಷತಃ ।

ವರ್ಣ್ಯಾವರ್ಣ್ಯವಿಕಲ್ಪಾಶ್ಚ ಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಪ್ರಾಪ್ತೀತಿಸಾಧ್ಯತಾಃ || ೩೬ ||

ಪ್ರಸಙ್ಗಪ್ರತಿದೃಷ್ಟಾನ್ತಾವನುತ್ಪತ್ತಿಶ್ಚ ಸಂಶಯಃ ।

ಅರ್ಥಾಪತ್ತ್ಯವಿಶೇಷೌ ಚ ಹೇತುಪ್ರಕರಣಾಹ್ವಯೌ || ೩೭ ||

ಕಾರ್ಯೋಪಲಬ್ಧ್ಯನುಪಲಬ್ಧಿನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಾಶ್ಚ ಜಾತಯಃ ।

ಸಾಮ್ಯಾಪಾದಕಹೇತುತ್ವಾತ್ ಸಮತಾಜಾತಯೋ ಮತಾ || ೩೮ ||

ಸದುತ್ತರಾಂಪರಿಜ್ಞಾನೇ ಸ್ಯಾದೇಕಾನ್ತಪರಾಜಯಃ ।

ಏವಂ ಜಲ್ಪವಿತಣ್ಡಾಭ್ಯಾಂ ವೇದಬಾಹ್ಯಾನ್ನಿರಸ್ಯ ತು || ೩೯ ||

ವೇದೈಕವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮ ಕುರ್ಯಾದೀಶ್ವರತೃಪ್ತಯೇ ।

ತತ್ಪ್ರಸಾದಾಪ್ತಯೋಗೇನ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ಮೋಕ್ಷಮಾಪ್ನುಯಾತ್ || ೪೦ ||

ನಿತ್ಯಾನನ್ದಾನುಭೂತಿಃ ಸ್ಯಾನ್ಮೋಕ್ಷೇ ತು ವಿಷಯಾದೃತೇ ।

ವರಂ ವೃನ್ದಾವನೇ ರಮ್ಯೇ ಮೃಣಾಲತ್ವಂ ವೃಣೋಮ್ಯಹಮ್ || ೪೧ ||

ವೈಶೇಷಿಕೋಕ್ತಮೋಕ್ಷಾತ್ತು ಸುಖಲೇಶವಿವರ್ಜಿತಾತ್ ।

ಯೋ ವೇದ ವಿಹಿತೈರ್ಯಜ್ಞೈರೀಶ್ವರಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದತಃ || ೪೨ ||

ಮೂರ್ಛಾಮಿಚ್ಛತಿ ಯತ್ನೇನ ಪಾಷಾಣವದವಸ್ಥಿತಿಮ್ ।

ಮೋಕ್ಷೋ ಹಿ ಹರಿಭಕ್ತ್ಯಾಪ್ತಯೋಗೇನೇತಿ ಪುರೋದಿತಃ || ೪೩ ||

ಅಷ್ಟಾವಙ್ಗಾನಿ ಯೋಗಸ್ಯ ಯಮೋಽಥ ನಿಯಮಸ್ತಥಾ ।

ಆಸನಂ ಪವನಾಯಾಮಃ ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರೋಽಥ ಧಾರಣಮ್ || ೪೪ ||

ಧ್ಯಾನಂ ಸಮಾಧಿರಿತ್ಯೇವಂ ತತ್ಸಾಙ್ಖ್ಯೋ ವಿಸ್ತರಿಷ್ಯತಿ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ವಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ ನೈಯಾಯಿಕಪಕ್ಷೋ

ನಾಮ ಷಷ್ಠಪ್ರಕರಣಮ್

 

 

ಅಥ ಪ್ರಭಾಕರಪಕ್ಷ

ಪ್ರಭಾಕರಗುರೋಃ ಪಕ್ಷಃ ಸಂಕ್ಷೇಪಾದಥ ಕಥ್ಯತೇ ||

ತುಷ್ಟಾವ ಪೂರ್ವಮೀಮಾಂಸಾಮಾಚಾರ್ಯಸ್ಪರ್ಧಯಾಪಿ ಯ || ೧ ||

ದ್ರವ್ಯ ಗುಣಾಸ್ತಥಾ ಕರ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯಂ ಪರತನ್ತ್ರತಾ |

ಪಞ್ಚಾರ್ಥಾಶ್ಶಕ್ತಿಸಾದೃಶ್ಯಸಂಖ್ಯಾಭಿಸ್ತ್ವಷ್ಟಧಾ ಸ್ಮೃತಾ || ೨ ||

ನ ವಿಶೇಷೋ ನ ಚಾಭಾವೋ ಭೂತಲಾದ್ಯತಿರೇಕತ ।

ವೇದೈಕವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮ ಮೋಕ್ಷದಂ ನಾಪರಂ ಗುರೋಃ || ೩ ||

ಬಧ್ಯತೇ ಸ ಹಿ ಲೋಕಸ್ತು ಯಃ ಕಾಮ್ಯಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಕೃತ್ ।

ವಿಧ್ಯರ್ಥವಾದಮನ್ತ್ರೈಶ್ಚ ನಾಮಧೇಯೈಶ್ಚತುರ್ವಿಧಃ || ೪ ||

ವೇದೋ ವಿಧಿಪ್ರಧಾನೋಽಯಂ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಬೋಧಕಃ ।

ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿವಿಧಯಸ್ತ್ವಾರುಣೇ ಸ್ಥಿತಾಃ || ೫ ||

ಯಥಾವದಾತ್ಮನಾಂ ತತ್ರ ಬೋಧಂ ವಿದಧತೇ ಸ್ಫುಟಮ್ ।

ಬುದ್ಧೀನ್ದ್ರಿಯಶರೀರೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನ ಆತ್ಮಾ ವಿಭುರ್ಧ್ರುವಃ || ೬ ||

ನಾನಾಭೂತಃ ಪ್ರತಿಕ್ಷೇತ್ರಮರ್ಥಜ್ಞಾನೇಷು ಭಾಸತೇ ।

ಘಟಂ ಜಾನಾಮ್ಯಹಂ ಸ್ಪಷ್ಟಾಮಿತ್ಯತ್ರ ಯುಗಪತ್ತ್ರಯಮ್ || ೭ ||

ಘಟೋ ವಿಷಯರೂಪೇಣ ಕರ್ತಾಹಂ ಪ್ರತ್ಯಯಾಗತಃ ।

ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಕಾಶರೂಪೇಣ ಜ್ಞಾನಂ ಭಾತಿ ಜನಸ್ಯ ಹಿ || ೮ ||

ಕರಣೋಪರಮಾನ್ಮುಕ್ತಿಮಾಹ ವೈಶೇಷಿಕೋ ಯಥಾ ।

ದುರಸಹಾಪಾರಸಂಸಾರಸಾಗರೋತ್ತರಣೋತ್ಸುಕಃ || ೯ ||

ಪ್ರಯತ್ನಸುಖದಃಖೇಚ್ಛಾಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾದಿನಾಶತಃ ।

ಪಾಷಾಣವದವಸ್ಥಾನಮಾತ್ಮನೋ ಮುಕ್ತಿಮಿಚ್ಛತಿ || ೧೦ ||

ದುಃಖಸಾಧ್ಯಸುಖೋಚ್ಛೇದೋ ದುಃಖೋಚ್ಛೇದವದಿಷ್ಯತೇ ।

ನಿತ್ಯಾನನ್ದಾನುಭೂತಿಶ್ಚ ನಿರ್ಗುಣಸ್ಯ ನ ಚೇಷ್ಯತೇ || ೧೧ ||

ನ ಬುದ್ಧಿಭೇದಂ ಜನಯೇದಜ್ಞಾತಾಂ ಕರ್ಮಸಙ್ಗಿನಾಮ್ ।।

ಅನ್ಯಸ್ಸನ್ನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಮಾರ್ಗೋ ಜಾಘಟೀತಿ ನ ಕರ್ಮಿಣಾಮ್ || ೧೨ ||

ತಸ್ಮಾದ್ಯಾಗಾದಯೋ ಧರ್ಮಾಃ ಕರ್ತವ್ಯಾ ವಿಹಿತಾ ಯತಃ ।

ಅನ್ಯಥಾ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಸ್ಸ್ಯಾತ್ಕರ್ಮಣ್ಯೇವಾಧಿಕಾರಿಣಾಮ್ || ೧೩ ||

ಕರ್ಮಮಾತ್ರೈಕಶರಣಾಃ ಶ್ರೇಯಃ ಪ್ರಾಪ್ಸ್ಯನ್ತ್ಯನುತ್ತಮಮ್ ।

ನ ದೇವತಾ ಚತುರ್ಥ್ಯನ್ತವಿನಿಯೋಗಾದೃತೇ ಪರಾ || ೧೪ ||

ವೇದಬಾಹ್ಯಾನ್ನಿರಾಕೃತ್ಯ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯೈರ್ಗತೇ ಪಥಿ । .

ಚಕ್ರೇ ಪ್ರಭಾಕರಶ್ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಗುರುಃ ಕರ್ಮಾಧಿಕಾರಿಣಾಮ್ || ೧೫ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ

ಪ್ರಭಾಕರಪಕ್ಷೋ ನಾಮ ಸಪ್ತಮಪ್ರಕರಣಮ್ ।

 

 

 

ಅಥ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯಪಕ್ಷಃ

ಬೌದ್ಧಾದಿನಾಸ್ತಿಕಧ್ವಸ್ತವೇದಮಾರ್ಗಂ ಪುರಾ ಕಿಲ ।

ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯಃ ಕುಮಾರಾಂಶಃ ಸ್ಥಾಪಯಾಮಾಸ ಭೂತಲೇ || ೧ ||

ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಕಾಮಯನಿಷಿದ್ಧೇ ದ್ವೇ ವಿಹಿತಾಚರಣಾನ್ನರಃ ।

ಶುದ್ಧಾನ್ತಃಕರಣೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪರಂ ನಿರ್ವಾಣಮೃಚ್ಛತಿ || ೨ ||

ಕಾಮ್ಯಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ವಾಣೈಃ ಕಾಮ್ಯಕರ್ಮಾನುರೂಪತಃ ।

ಜನಿತ್ವೈವೋಪಭೋಕ್ತವ್ಯಂ ಭೂಯಃ ಕಾಮ್ಯಫಲಂ ನರೈಃ || ೩ ||

ಕೃಮಿಕೀಟಾದಿರೂಪೇಣ ಜನಿತ್ವಾ ತು ನಿಷಿದ್ಧಕೃತ್ ।

ನಿಷಿದ್ಧಫಲಭೋಗೀ ಸ್ಯಾದಧೋsಧೋ ನರಕಂ ವ್ರಜೇತ್ || ೪ ||

ಅತೋ ವಿಚಾರ್ಯ ವಿಜ್ಞೇಯೌ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ವಿಪಶ್ಚಿತಾ ।

ಚೋದನೈಕಪ್ರಮಾಣೌ ತೌ ನ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿಗೋಚರೌ || ೫ ||

ವಿಧ್ಯರ್ಥವಾದೈರ್ಮನ್ತ್ರೈಶ್ಚ ನಾಮಧೇಯೈಶ್ಚತುರ್ವಿಧಃ ।

ವೇದೋ ವಿಧಿಪ್ರಧಾನೋsಯಂ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಬೋಧಕಃ || ೬ ||

ನಿವರ್ತಕಂ ನಿಷಿದ್ಧಾದ್ಯತ್ ಪುಂಸಾಂ ಧರ್ಮಪ್ರವರ್ತಕಮ್ ।

ವಾಕ್ಯಂ ತಚ್ಚೋದನಾ  ವೇದೇ ಲಿಙ್ಲೋಟ್ತವ್ಯಾದಿಲಾಞ್ಛಿತಮ್ || ೭ ||

ನಿಷಿದ್ಧನಿನ್ದಕಂ ಯತ್ತೂ ವಿಹಿತಾರ್ಥಪ್ರಶಂಸಕಮ್ ।

ವಾಕ್ಯಮತ್ರಾರ್ಥವಾದಃ ಸ್ಯಾದ್ವಿಧ್ಯಂಶತ್ವಾತ್ಪ್ರಮಾಣಕಮ್ || ೮ ||

ಕರ್ಮಾಙ್ಗಭೂತಾ ಮನ್ತ್ರಾಃ ಸ್ಯುರನುಷ್ಠೇಯಪ್ರಕಾಶಕಾಃ ।

ಯಾಗಾದೇರ್ನಾಮಭೂತಾನಿ ನಾಮಧೇಯಾನಿ ಹಿ ಶ್ರುತೌ || ೯ ||

ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಧಯಸ್ತ್ವಾರುಣೇಷು ಯೇ ।

ಬೋಧಂ ವಿದಧತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾತ್ಮನಾಂ ಪರಮಾತ್ಮನಿ || ೧೦ ||

ದೂಷಯನ್ತ್ಯನುಮಾನಾಭ್ಯಾಂ ಬೌದ್ಧಾ ವೇದಮಪಿ ಸ್ಫುಟಮ್ ।

ತನ್ಮೂಲಲಬ್ಧಧರ್ಮಾದೇರಪಲಾಪಸ್ತು ಸಿಧ್ಯತಿ || ೧೧ ||

ವೇದೋಽಪ್ರಮಾಣಂ ವಾಕ್ಯತ್ವಾದ್ರಥ್ಯಾಪುರುಷವಾಕ್ಯವತ್ ।

ಅಥಾನಾಪ್ತ ಪ್ರಣೀತತ್ವಾದುನ್ಮತ್ತಾನಾಂ ಯಥಾ ವಚಃ || ೧೨ ||

ತದಯುಕ್ತಮಿಮೌ ಹೇತೂ ಭವೇತಾಮಪ್ರಯೋಜಕೌ ।

ವಾಕ್ಯತ್ವಮಾತ್ರಾದ್ವೇದಸ್ಯ ನ ಭವತ್ಯಪ್ರಮಾಣತಾ || ೧೩ ||

ಅನಾಪ್ತಪುರುಷೋಕ್ತತ್ವಂ ಹೇತುಸ್ತೇ ನ ಪ್ರಯೋಜಕಃ ।

ಸ್ಯಾದನಾಪ್ತೋಕ್ತತಾಮಾತ್ರಾದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ನ ಚ ಶ್ರುತೇಃ || ೧೪ ||

ನಿತ್ಯವೇದಸ್ಯ ಚಾನಾಪ್ತಪ್ರಣೀತತ್ವಂ ನ ದುಷ್ಯತಿ ।

ವಿಪ್ರಲಮ್ಭಾದಯೋ ದೋಷಾ ವಿದ್ಯನ್ತೇ ಪುಙ್ಗಿರಾಂಹ ಸದಾ || ೧೫ ||

ವೇದಸ್ಯಾಪೌರುಷೇಯತ್ವಾದ್ದೋಷಶಙ್ಕೈವ  ನಾಸ್ತಿ ನ ।

ವೇದಸ್ಯಾಪೌರುಷೇಯತ್ವಂ ಕೇಚಿನ್ನೈಯಾಯಿಕಾದಯಃ || ೧೬ ||

ದೂಷಯನ್ತೀಶ್ವರೋಕ್ತತ್ವಾನ್ಮನ್ಯಮಾನಾಃ ಪ್ರಮಾಣತಾಮ್ ।

ಪೌರುಷೇಯೋ ಭವೇದ್ವೇದೋ ವಾಕ್ಯತ್ವಾದ್ಭಾರತಾದಿವತ್ || ೧೭ ||

ಸರ್ವೇಶ್ವರಪ್ರಣೀತತ್ವೇ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಪಿ ಸುಸ್ಥಿತಮ್ ।

ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ವಿದ್ಯತೇ ನೇತಿ ಪೌರುಷೇಯೇಷು ಯುಜ್ಯತೇ || ೧೮ ||

ವೇದೇ ವಕ್ತುರಭಾವಾಚ್ಚ ತದ್ವಾರ್ತಾಪಿ ಸುದುರ್ಲಭಾ ।

ವೇದಸ್ಯ ನಿತ್ಯತಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯೇನೋಪಯುಜ್ಯತೇ || ೧೯ ||

ಸರ್ವೇಶ್ವರಪ್ರಣೀತತ್ವಂ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಸ್ಯೈವ ಕಾರಣಮ್ ।

ತದಯುಕ್ತಂ ಪ್ರಮಾಣೇನ ಕೇನಾತ್ರೇಶ್ವರಕಲ್ಪನಾ || ೨೦ ||

ಸ ಯದ್ಯಾಗಮಕಲ್ಪಸ್ಸ್ಯಾನ್ನಿತ್ಯೋಽನಿತ್ಯಃ ಕಿಮಾಗಮಃ ।

ನಿತ್ಯಶ್ಚೇತ್ತಂ ಪ್ರತೀಶಸ್ಯ ಕೇಯಂ ಕರ್ತೃತ್ವಕಲ್ಪನಾ || ೨೧ ||

ಅನಿತ್ಯಾಗಮಪಕ್ಷೇ ಸ್ಯಾದನ್ಯೋಽನ್ಯಾಶ್ರಯದೂಷಣಮ್ ।

ಆಗಮಸ್ಯ ಪ್ರಮಾಣತ್ವಮೀಶ್ವರೋಕ್ತ್ಯೇಶ್ವರಸ್ತತಃ || ೨೨ ||

ಆಗಮಾತ್ಸಿಧ್ಯತೀತ್ಯೇವಮನ್ಯೋಽನ್ಯಾಶ್ರಯದೂಷಣಮ್ ।

ಸ್ವತ ಏವ ಪ್ರಮಾಣತ್ವಮತೋ ವೇದಸ್ಯ ಸುಸ್ಥಿತಮ್ || ೨೩ ||

ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಚ ವೇದೈಕಗೋಚರಾವಿತ್ಯಪಿ ಸ್ಥಿತಮ್ ।

ನನು ವೇದಂ ವಿನಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಾಮಲಕವತ್ಸ್ಫುಟಮ್ || ೨೪ ||

ಪಶ್ಯನ್ತಿ ಯೋಗಿನೋ ಧರ್ಮಂ ಕಥಂ ವೇದೈಕಮಾನತಾ ।

ತದಯುಕ್ತಂ ನ ಯೋಗೀ ಸ್ಯಾದಸ್ಮದಾದಿವಿಲಕ್ಷಣಃ || ೨೫ ||

ಸೋಽಪಿ ಪಞ್ಚೇನ್ನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಪಶ್ಯನ್ ವಿಷಯಂ ನಾತಿರಿಚ್ಯತೇ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮನುಮಾನಾಖ್ಯಮುಪಮಾನಮನನ್ತರಮ್ || ೨೬ ||

ಅರ್ಥಾಪತ್ತಿರಭಾವಶ್ಚ ನ ಧರ್ಮಂ ಬೋಧಯನ್ತಿ ವೈ ||

ತತ್ತದಿನ್ದ್ರಿಯಯೋಗೇನ ವರ್ತಮಾನಾರ್ಥಬೋಧಕಮ್ || ೨೭ ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ನ ಹಿ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ಸೋಽಪ್ಯತೀತಮನಾಗತಮ್ ।

ಧರ್ಮೇಣ ನಿತ್ಯಸಮ್ಬನ್ಧಿರೂಪಸ್ಯಾಭಾವತಃ ಕ್ವಚಿತ್ || ೨೮ ||

ನಾನುಮಾನಮಪಿ ವ್ಯಕ್ತಂ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಬೋಧಕಮ್ ।

ಧರ್ಮಾದಿಸದೃಶಾಭಾವಾದುಪಮಾನಮಪಿ ಕ್ವಚಿತ್ || ೨೯ ||

ಸಾದೃಶ್ಯಗ್ರಾಹಕಂ ನೈವ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಬೋಧಕಮ್ ।

ಸುಖಸ್ಯ ಕಾರಣಂ ಧರ್ಮೋ ದುಃಖಸ್ಯಾಧರ್ಮ ಇತ್ಯಪಿ || ೩೦ ||

ಅರ್ಥಾಪತ್ಯಾತ್ರ ಸಾಮಾನ್ಯಮಾತ್ರೇ ಜ್ಞಾತೇ ನ ದುಷ್ಯತಿ ।

ಸಾಮಾನ್ಯಮನನುಷ್ಠೇಯಂ ಕಿಞ್ಚಾತೀತಂ ತದಾ ಭವೇತ್ || ೩೧ ||

ಯಾಗಾದಯೋ ಹ್ಯನುಷ್ಠೇಯಾ ವಿಶೇಷಾ ವಿಧಿಚೋದಿತಾಃ ।

ಅಭಾವಾಖ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಣಂ ನ ಪುಣ್ಯಾಪುಣ್ಯಪ್ರಕಾಶಕಮ್ || ೩೨ ||

ಪ್ರಮಾಣಪಞ್ಚಕಾಭಾವೇ ತತ್ ಸದಾ ವರ್ತತೇ ಯತಃ ।

ವೇದೈಕಗೋಚರೌ ತಸ್ಮಾದ್ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಿತಿ ಸ್ಥಿತಮ್ || ೩೩ ||

ವೇದೈಕವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮ ಮೋಕ್ಷದಂ ನಾಪರಂ ತತಃ ।

ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥೀ ನ ಪ್ರವರ್ತೇತ ತತ್ರ ಕಾಮ್ಯನಿಷಿದ್ಧಯೋಃ || ೩೪ ||

ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕೇ ಕುರ್ಯಾತ್ಪ್ರತ್ಯವಾಯಜಿಹಾಸಯಾ ।

ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿವಿಧಿಭಿಃ ಪ್ರತಿಪಾದಿತೇ || ೩೫ ||

ಜೀವಾತ್ಮನಾಂ ಪ್ರಬೋಧಸ್ತು ಜಾಯತೇ ಪರಮಾತ್ಮನಿ ।

ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರಾದಿಕಂ ಯೋಗಮಭ್ಯಸ್ಯನ್ವಿಹಿತಕ್ರಿಯಃ || ೩೬ ||

ಮನಃಕರಣಕೇನಾತ್ಮಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣಾವಸೀಯತೇ ।

ಭಿನ್ನಾಭಿನ್ನಾತ್ಮಕಸ್ತ್ವಾತ್ಮಾ ಗೋವತ್ಸದಸದಾತ್ಮತಃ || ೩೭ ||

ಜೀವರೂಪೇಣ ಭಿನ್ನೋಽಪಿ ತ್ವಭಿನ್ನಃ ಪರರೂಪತಃ।

ಅಸತ್ಸ್ಯಾಜ್ಜೀವರೂಪೇಣ ಸದ್ರೂಪಃ ಪರರೂಪತಃ || ೩೮ ||

ಶಾಬಳೇಯಾದಿಗೋಷ್ವೇವ ಯಥಾ ಗೋತ್ವಂ ಪ್ರತೀಯತೇ ।

ಪರಮಾತ್ಮಾ ತ್ವನುಸ್ಯೂತವೃತ್ತಿರ್ಜೀವೇsಪಿ ಬುಧ್ಯತಾಮ್ || ೩೯ ||

ತ್ರೈಯಮ್ಬಕಾದಿಭಿರ್ಮನ್ತ್ರೈಃ ಪೂಜ್ಯೋ ಧ್ಯೇಯೋ ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಃ ।

ಧ್ಯಾತ್ವೈವಾರೋಪಿತಾಕಾರಂ ಕೈವಲ್ಯಂ ಸೋಽಧಿಗಚ್ಛತಿ || ೪೦ ||

ಪರಾನನ್ದಾನುಭೂತಿಃ ಸ್ಯಾನ್ಮೋಕ್ಷೇ ತು ವಿಷಯಾದೃತೇ ।

ವಿಷಯೇಷು ವಿರಕ್ತಾಸ್ಸ್ಯುರ್ನಿತ್ಯಾನನ್ದಾನುಭೂತಿತಃ ||

ಗಚ್ಛನ್ತ್ಯಪುನರಾವೃತ್ತಿಂ ಮೋಕ್ಷಮೇವ ಮುಮುಕ್ಷವಃ || ೪೧ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ

ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯಪಕ್ಷೋ ನಾಮ ಅಷ್ಟಮಪ್ರಕರಣಮ್ ।

 

ಅಥ ಸಾಙ್ಖ್ಯಪಕ್ಷಃ .

ಸಾಙ್ಖ್ಯ ದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತ ಸಂಕ್ಷೇಪಾದಥ ಕಥ್ಯತೇ ।

ಸಾಙ್ಖ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಂ ದ್ವಿಧಾಭೂತಂ ಸೇಶ್ವರಞ್ಚ ನಿರೀಶ್ವರಮ್ || ೧ ||

ಚಕ್ರೇ ನಿರೀಶ್ವರಂ ಸಾಙ್ಖ್ಯಂ ಕಪಿಲೋಽನ್ಯತ್ಪತಞ್ಜಲಿಃ ।

ಕಪಿಲೋ ವಾಸುದೇವಸ್ಸ್ಯಾದನನ್ತಸ್ಸ್ಯಾತ್ಪತಞ್ಜಲಿಃ || ೨ ||

ಜ್ಞಾನೇನ ಮುಕ್ತಿಂ ಕಪಿಲೋ ಯೋಗೇನಾಹ ಪತಞ್ಜಲಿಃ ।

ಯೋಗೀ ಕಪಿಲಪಕ್ಷೋಕ್ತಂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಮಪೇಕ್ಷತೇ || ೩ ||

ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತೀತಿಹಾಸೇಷು ಪುರಾಣೇ ಭಾರತಾದಿಕೇ ।

ಸಾಙ್ಖ್ಯೋಕ್ತಂ ದೃಶ್ಯತೇ ಸ್ಪಷ್ಟಂ ತಥಾ ಶೈವಾಗಮಾದಿಷು || ೪ ||

ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತವಿವೇಕೇನ ಪುರುಷಸ್ಯೈವ ವೇದನಾತ್ ।

ದುಃಖತ್ರಯನಿವೃತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾದೇಕಾನ್ತಾತ್ಯನ್ತತೋ ನೃಣಾಮ್ || ೫ ||

ದುಃಖಮಾಧ್ಯಾತ್ಮಿಕಂ ಚಾಧಿಭೌತಿಕಂ ಚಾಧಿದೈವಿಕಮ್ ।

ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕಂ ಮನೋದುಃಖಂ ವ್ಯಾಧಯಃ ಪಿಟಕಾದಯಃ || ೬ ||

ಆಧಿಭೌತಿಕದುಃಖಂ ಸ್ಯಾತ್ ಕೀಟಾದಿಪ್ರಾಣಿಸಮ್ಭವಮ್ ।

ವರ್ಷಾತಪಾದಿಸಮ್ಭೂತಂ ದುಃಖಂ ಸ್ಯಾದಾಧಿದೈವಿಕಮ್ || ೭ ||

ಏಕಾನ್ತಾತ್ಯನ್ತತೋ ದುಃಖಂ ನಿವರ್ತೇತಾತ್ಮವೇದನಾತ್ ।

ಉಪಾಯಾನ್ತರತೋ ಮೋಕ್ಷಃ ಕ್ಷಯಾತಿಶಯಸಂಯುತಃ || ೮ ||

ನ ಚೌಷಧೈರ್ನ ಯಾಗಾದ್ಯೈಃ ಸ್ವರ್ಗಾದಿಫಲಹೇತುಭಿಃ ।

ತ್ರೈಗುಣ್ಯವಿಷಯೈರ್ಮೋಕ್ಷಸ್ತತ್ವಜ್ಞಾನಾದೃತೇ ಪರೈಃ || ೯ ||

ಪಞ್ಚವಿಂಶತಿತತ್ವಾನಿ ವ್ಯಕ್ತಾವ್ಯಕ್ತಾದಿಕಾನಿ ಚ ।

ವೇತ್ತಿ ತಸ್ಯೈವ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ || ೧೦ ||

ಪಞ್ಚವಿಂಶತಿತತ್ತ್ವಜ್ಞೋ ಯತ್ರ ಕುತ್ರಾಶ್ರಮೇ ವಸೇತ್ ।

ಜಟೀ ಮುಣ್ಡೀ ಶಿಖೀಂ ವಾಪಿ ಮುಚ್ಯತೇ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ || ೧೧ ||

ಪಞ್ಚವಿಂಶತಿತತ್ವಾನಿ ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತಿರ್ಮಹಾನ್ ।

ಅಹಙ್ಕಾರಶ್ಚ ಶಬ್ದಶ್ಚ ಸ್ಪರ್ಶರೂಪರಸಾಸ್ತಥಾ || ೧೨ ||

ಗನ್ಧಃ ಶ್ರೋತ್ರಂ ತ್ವಕ್ಚ ಚಕ್ಷುರ್ಜಿಹ್ವಾ ಘಾಣಞ್ಚ ವಾಗಪಿ ।

ಪಾಣಿಃ ಪಾದಸ್ತಥಾ ಪಾಯುರುಪಸ್ಥಶ್ಚ ಮನಸ್ತಥಾ || ೧೩ ||

ಪೃಥಿವ್ಯಾಪಸ್ತಥಾ ತೇಜೋ ವಾಯುರಾಕಾಶಮಿತ್ಯಪಿ ।

ಸೃಷ್ಟಿಪ್ರಕಾರಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತತ್ತ್ವಾತ್ಮಕಮಿದಂ ಜಗತ್ || ೧೪ ||

ಸರ್ವಂ ಹಿ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಕಾರ್ಯಂ ನಿತ್ಯೈಕಾ ಪ್ರಕೃತಿರ್ಜಡಾ ।

ಪ್ರಕೃತೇಸ್ತ್ರಿಗುಣಾವೇಶಾದುದಾಸೀನೋಽಪಿ ಕರ್ತೃವತ್ || ೧೫ ||

ಸ ಚೇತನಾವತ್ತದ್ಯೋಗಾತ್ಸರ್ಗಃ ಪಙ್ಗ್ವನ್ಧಯೋಗವತ್ ।

ಪ್ರಕೃತಿರ್ಗುಣಸಾಮ್ಯಂ ಸ್ಯಾದ್ಗುಣಾಸ್ಸತ್ವಂ ರಜಸ್ತಮಃ || ೧೬ ||

ಸತ್ತ್ವೋದಯೇ ಸುಖಂ ಪ್ರೀತಿ ಶಾನ್ತಿರ್ಲಜ್ಜಾಙ್ಗಲಾಘವಮ್ ।

ಕ್ಷಮಾ ಧೃತಿರಕಾರ್ಪಣ್ಯಂ ದಮೋ ಜ್ಞಾನಪ್ರಕಾಶನಮ್ || ೧೭ ||

ರಜೋಗುಣೋದಯೇ ಲೋಭಃ ಸನ್ತಾಪಃ ಕೋಪವಿಗ್ರಹೌ ।

ಅಭಿಮಾನೋ ಮೃಷಾವಾದಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿರ್ದಮ್ಭ ಇತ್ಯಪಿ || ೧೮ ||

ತಮೋಗುಣೋದಯೇ ತನ್ದ್ರೀ ಮೋಹೋ ನಿದ್ರಾಙ್ಗಗೌರವಮ್ ।

ಆಲಸ್ಯಮಪ್ರಬೋಧಶ್ಚ ಪ್ರಮಾದಶ್ಚೈವಮಾದಯಃ || ೧೯ ||

ವ್ಯಾಸಾಭಿಪ್ರೇತಸಿದ್ಧಾನ್ತೇ ವಕ್ಷ್ಯೇಽಹಂ ಭಾರತೇ ಸ್ಫುಟಮ್ ।

ತ್ರೈಗುಣ್ಯವಿತತಿಂ ಸಮ್ಯಗ್ವಿಸ್ತರೇಣ ಯಥಾತಥಮ್ || ೨೦ ||

ಪ್ರಕೃತೇಃ ಸ್ಯಾನ್ಮಹಾಂಸ್ತಸ್ಮಾದಹಙ್ಕಾರಸ್ತತೋಽಪ್ಯಭೂತ್ ।

ತನ್ಮಾತ್ರಾಖ್ಯಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸ್ಯುಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಭೂತಾನಿ ತಾನಿ ಹಿ || ೨೧ ||

ವಾಕ್ಪಾಣಿಪಾದಸಂಜ್ಞಾನಿ ಪಾಯೂಪಸ್ಥೌ ತಥೈವ ಚ ।

ಶಬ್ದಸ್ಸ್ಪರ್ಶಸ್ತಥಾ ರೂಪಂ ರಸೋ ಗನ್ಧ ಇತೀರಿತಾಃ || ೨೨ ||

ಖಂವಾಯ್ವಗ್ನ್ಯಮ್ಬುಪೃಥ್ವ್ಯಸ್ಸ್ಯುಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾ ಏವ ನ ಚಾಪರೇ ।

ಪಟಃ ಸ್ಯಾಚ್ಛುಕ್ಲತನ್ತುಭ್ಯಃ ಶುಕ್ಲ ಏವ ಯಥಾ ತಥಾ || ೨೩ ||

ತ್ರಿಗುಣಾನುಗುಣಂ ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ತ್ವಸೃಷ್ಟಿರಪಿ ತ್ರಿಧಾ ।

ಸತ್ತ್ವಾತ್ಮಕಾನಿ ಸೃಷ್ಟಾನಿ ತೇಭ್ಯೋ ಜ್ಞಾನೇನ್ದ್ರಿಯಾಣ್ಯಥ || ೨೪ ||

ಶ್ರೋತ್ರಂ ತ್ವಕ್ ಚಕ್ಷುಷೀ ಜಿಹ್ವಾ ಘ್ರಾಣಮಿತ್ಯತ್ರ ಪಞ್ಚಕಮ್ ।

ತೈಶ್ಶಬ್ದಸ್ಪರ್ಶರೂಪಾಣಿ ರಸಗನ್ಧೌ ಪ್ರವೇತ್ತ್ಯಸೌ || ೨೫ ||

ರಜೋಗುಣೋದ್ಭವಾನಿ ಸ್ಯುಸ್ತೇಭ್ಯಃ ಕರ್ಮೇನ್ದ್ರಿಯಾಣ್ಯಥ ।

ವಾಕ್ಪಾಣಿಪಾದಸಂಜ್ಞಾನಿ ಪಾಯೂಪಸ್ಥೌ ತಥೈವ ಚ || ೨೬ ||

ವಚನಾದಾನಗಮನವಿಸರ್ಗಾನನ್ದಕರ್ಮ ಚ ।

ಮನೋಽನ್ತಃಕರಣಾಖ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ ಜ್ಞೇಯಮೇಕಾದಶೇನ್ದ್ರಿಯಮ್ || ೨೭ ||

ತಮೋಗುಣೋದ್ಭವಾನ್ಯೇಭ್ಯೋ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ ।

ಪೃಥಿವ್ಯಾಪಸ್ತಥಾ ತೇಜೋ ವಾಯುರಾಕಾಶ ಇತ್ಯಪಿ || ೨೮ ||

ಪಞ್ಚವಿಂಶತಿತತ್ತ್ವಾನಿ ಪ್ರೋಕ್ತಾನ್ಯೇತಾನಿ ವೈ ಮಯಾ ।

ಏತಾನ್ಯೇವ ವಿಶೇಷೇಣ ಜ್ಞಾತವ್ಯಾನಿ ಗುರೋರ್ಮುಖಾತ್ || ೨೯ ||

ಆತ್ಮಾನಃ ಪ್ರಳಯೇ ಲೀನಾಃ ಪ್ರಕೃತೌ ಸೂಕ್ಷ್ಮದೇಹಿನಃ ।

ಗುಣಕರ್ಮವಶಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಥಾವರಾನ್ತಸ್ವರೂಪಿಣಃ || ೩೦ ||

ಪ್ರಕೃತೌ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪೇಣ ಸ್ಥಿತಮೇವಾಖಿಲಂ ಜಗತ್ ।

ಆಭಿವ್ಯಕ್ತಂ ಭವತ್ಯೇವ ನಾಸದುತ್ಪತ್ತಿರಿಷ್ಯತೇ || ೩೧ ||

ಅಸದುತ್ಪತ್ತಿಪಕ್ಷೇ ಚ ಶಶಶೃಙ್ಗಾದಿ ಸಮ್ಭವೇತ್ ।

ಅಸತ್ತೈಲಂ ತಿಲಾದೌ ಚೇತ್ಸಿಕತಾಭ್ಯೋಽಪಿ ತದ್ಭವೇತ್ || ೩೨ ||

ಜನಿತ ಜನಯೇಚ್ಚೇತಿ ಯಸ್ತು ದೋಷಸ್ತ್ವಯೇರಿತಃ ।

ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಮತೇ ನ ಸ್ಯಾದಭಿವ್ಯಞ್ಜಕಕಾರಣೈಃ || ೩೩ ||

ಆತ್ಮಾನೋ ಬಹವಃ ಸಾಧ್ಯಾ ದೇಹೇ ದೇಹೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾಃ ।

ಏಕಶ್ಚೇದ್ಯುಗಪತ್ಸರ್ವೇ ಮ್ರಿಯೇರನ್ ಸಮ್ಭವನ್ತು ವಾ || ೩೪ ||

ಪಶ್ಯೇಯುರ್ಯುಗಪತ್ಸರ್ವೇ ಪುಂಸ್ಯೇಕಸ್ಮಿನ್ ಪ್ರಪಶ್ಯತಿ ।

ಅತಃ ಸ್ಯಾದಾತ್ಮನಾನಾತ್ವಮದ್ವೈತಂ ನೋಪಪದ್ಯತೇ || ೩೫ ||

ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿವಿಧಿಭಿರ್ಪ್ರತಿಪಾದಿತಃ ।

ನಿವೃತ್ತಿರೂಪಧರ್ಮಃ ಸ್ಯಾನ್ಮೋಕ್ಷದೋಽನ್ಯಃ ಪ್ರವರ್ತಕಃ || ೩೬ ||

ಅಗ್ನಿಷ್ಟೋಮಾದಯೋ ಯಜ್ಞಾಃ ಕಾಮ್ಯಾಃ ಸ್ಯುರ್ವಿಹಿತಾ ಅಪಿ ।

ಪ್ರವೃತ್ತಿಧರ್ಮಾಸ್ತೇ ಜ್ಞೇಯಾ ಯತಃ ಪುಂಸಾಂ ಪ್ರವರ್ತಕಾಃ || ೩೭ ||

ಧರ್ಮೇಣೋರ್ಧ್ವಗತಿಃ ಪುಂಸಾಮಧರ್ಮಾತ್ಸ್ಯಾದಧೋಗತಿಃ ।

ಜ್ಞಾನೇನೈವಾಪವರ್ಗ ಸ್ಯಾದಜ್ಞಾನಾದ್ಬಧ್ಯತೇ ನರಃ || ೩೮ ||

ಬ್ರಹ್ಮಾರ್ಪಣತಯಾ ಯಜ್ಞಾಃ ಕೃತಾಸ್ತೇ ಮೋಕ್ಷದಾ ಯದಿ ।

ಅಯಜ್ಞತ್ವಪ್ರಸಙ್ಗಸ್ಸ್ಯಾನ್ಮನ್ತ್ರಾರ್ಥಸ್ಯಾನ್ಯಥಾಕೃತೇಃ || ೩೯ ||

ತಸ್ಮಾದ್ಯಾಗಾದಯೋ ಧರ್ಮಾಸ್ಸಂಸಾರೇಷು ಪ್ರವರ್ತಕಾಃ ।

ನಿಷಿದ್ಧೇಭ್ಯೋಽಪಿ ಕರ್ತವ್ಯಾಃ ಪುಂಸಾಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಹೇತವಃ || ೪೦ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಾಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ

ಕಪಿಲವಾಸುದೇವಸಾಙ್ಖ್ಯಪಕ್ಷಾ ನಾಮ ನವಮಪ್ರಕರಣಮ್ ।

 

ಅಥ ಪತಞ್ಜಲಿಪಕ್ಷಃ

ಅಥ ಸೇಶ್ವರಸಾಙ್ಖ್ಯಸ್ಯ ವಕ್ಷ್ಯೇ ಪಕ್ಷಂ ಪತಞ್ಜಲೇಃ ।

ಪತಞ್ಜಲಿರನನ್ತಃ ಸ್ಯಾದ್ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರವರ್ತಕಃ || ೧ ||

ಪಞ್ಚವಿಂಶತಿತತ್ತ್ವಾನಿ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಪರಮ್ ।

ಜಾನತೋ ಯೋಗಸಿದ್ಧಿಃ ಸ್ಯಾದ್ಯೋಗಾದ್ದೋಷಕ್ಷಯೋ ಭವೇತ್ || ೨ ||

ಪಞ್ಚವಿಂಶತಿತತ್ತ್ವಾನಿ ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತಿರ್ಮಹಾನ್ !

ಅಹಙ್ಕಾರಶ್ಚ ತನ್ಮಾತ್ರಾ ವಿಕಾರಾಶ್ಚಾಪಿ ಷೋಡಶಃ || ೩ ||

ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಚೇತ್ಯೇತದೃಷಿಣೈವ ಸುವಿಸ್ತೃತಮ್ ।

ಜ್ಞಾನಮಾತ್ರೇಣ ಮುಕ್ತಿಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಲಸ್ಯಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ || ೪ ||

ಜ್ಞಾನಿನೋಽಪಿ ಭವತ್ಯೇವ ದೋಷೈರ್ಬುದ್ಧಿಭ್ರಮಃ ಕ್ವಚಿತ್ ।

ಗುರೂಪದಿಷ್ಟವಿದ್ಯಾತೋ ನಷ್ಟಾವಿದ್ಯೋಽಪಿ ಪೂರುಷಃ || ೫ ||

ದೇಹದರ್ಪಣದೋಷಾಂಸ್ತು ಯೋಗೇನೈವ ವಿನಾಶಯೇತ್ ।

ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾತೋ ರಸೋ ಯದ್ವದ್ಗುಡಾದೇರ್ನಾನುಭೂಯತೇ || ೬ ||

ಪಿತ್ತಜ್ವರಯುತೈಸ್ತಸ್ಮಾದ್ದೋಷಾನೇವ ವಿನಾಶಯೇತ್ ।

ಗುರೂಪದಿಷ್ಟವಿದ್ಯಸ್ಯ ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ನರಸ್ಯ ತು || ೭ ||

ದೋಷಕ್ಷಯಕರಸ್ತಸ್ಮಾದ್ಯೋಗಾದನ್ಯೋ ನ ವಿದ್ಯತೇ ।

ಅವಿದ್ಯೋಪಾತ್ತಕರ್ತೃತ್ವಾತ್ಕಾಮಾತ್ಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ವತೇ || ೮ ||

ತತಃ ಕರ್ಮವಿಪಾಕೇನ ಜಾತ್ಯಾಯುರ್ಭೋಗಸಮ್ಭವಃ ।

ಪಞ್ಚಕ್ಲೇಶಾಸ್ತ್ವವಿದ್ಯಾ ಚ ರಾಗದ್ವೇಷೌ ತದುದ್ಭವೌ || ೯||

ಅಸ್ಮಿತಾಭಿನಿವೇಶೌ ಚ ತತ್ರಾವಿದ್ಯೈವ ಕಾರಣಮ್ ।

ಆತ್ಮಬುದ್ಧಿರವಿದ್ಯಾ ಸ್ಯಾದ‌‌‌‌‌ನಾತ್ಮನಿ ಕಳೇಬರೇ || ೧೦ ||

ಪಞ್ಚಭೂತಾತ್ಮಕೋ ದೇಹೋ ದೇಹೀ ತ್ವಾತ್ಮಾ ತತೋಽಪರಃ ।

ತಜ್ಜನ್ಯಪುತ್ರಪೌತ್ರಾದಿಸನ್ತಾನೇಽಪಿ ಮಮತ್ವಧೀಃ || ೧೧ ||

ಅವಿದ್ಯಾ ದೇಹಭೋಗ್ಯೇ ವಾ ಗೃಹಕ್ಷೇತ್ರಾದಿಕೇ ತಥಾ ।

ನಷ್ಟಾವಿದ್ಯೋಽಥ ತನ್ಮೂಲರಾಗದ್ವೇಷಾದಿವರ್ಜಿತಃ || ೧೨ ||

ಮುಕ್ತಯೇ ಯೋಗಮಭ್ಯಸ್ಯೇದಿಹಾಮುತ್ರಫಲಾಸ್ಪೃಹಃ ।

ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿನಿರೋಧೇ ಸ್ಯಾದ್ಯೋಗಃ ಸ್ವಸ್ಮಿನ್ವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ || ೧೩ ||

ವೃತ್ತಯೋ ನಾತ್ರ ವರ್ಣ್ಯನ್ತೇ ಕ್ಲಿಷ್ಟಾಕ್ಲಿಷ್ಟವಿಭೇದಿತಾಃ ।

ಕ್ರಿಯಾಯೋಗಂ ಪ್ರಕುರ್ವೀತ ಸಾಕ್ಷಾದ್ಯೋಗಪ್ರವರ್ತಕಮ್ || ೧೪ ||

ಕ್ರಿಯಾಯೋಗಸ್ತಪೋ ಮನ್ತ್ರಜಪೋ ಭಕ್ತಿರ್ದೃಢೇಶ್ವರೇ ।

ಕ್ಲೇಶಕರ್ಮವಿಪಾಕಾದಿಶೂನ್ಯಃ ಸರ್ವಜ್ಞ ಈಶ್ವರಃ || ೧೫ ||

ಸ ಕಾಲೇನಾನವಚ್ಛೇದಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಾದೀನಾಂ ಗುರುರ್ಮತಃ ।

ತದ್ವಾಚಕಃ ಸ್ಯಾತ್ಪ್ರಣವಸ್ತಜ್ಜಪೋ ವಾಚ್ಯಭಾವನಮ್ || ೧೬ ||

ಯೋಗಾನ್ತರಾಯನಾಶಃ ಸ್ಯಾತ್ತೇನ ಪ್ರತ್ಯಙ್ಮನೋ ಭವೇತ್ ।

ಆಲಸ್ಯಂ ವ್ಯಾಧಯಸ್ತೀವ್ರಾಃ ಪ್ರಮಾದಸ್ತ್ಯಾನಸಂಶಯಾಃ || ೧೭ ||

ಅನವಸ್ಥಿತಚಿತ್ತತ್ವಮಶ್ರದ್ಧಾ ಭ್ರಾನ್ತಿದರ್ಶನಮ್ ।

ದುಃಖಾನಿ ದೌರ್ಮನಸ್ಯಞ್ಚ ವಿಷಯೇಷು ಚ ಲೋಲತಾ || ೧೮ ||

ಶ್ವಾಸಪ್ರಶ್ವಾಸದೋಷೌ ಚ ದೇಹಕಮ್ಪೋ ನಿರಙ್ಕುಶಃ ।

ಇತ್ಯೇವಮಾದಯೋ ದೋಷಾ ಯೋಗವಿಘ್ನಾಃ ಸ್ವಭಾವತಃ || ೧೯ ||

ಈಶ್ವರಪ್ರಣಿಧಾನೇನ ತಸ್ಮಾದ್ವಿಘ್ನಾನ್ವಿನಾಶಯೇತ್ ।

ಮೈತ್ರ್ಯಾದಿಭಿರ್ಮನಶ್ಶುದ್ಧಿಂ ಕುರ್ಯಾದ್ಯೋಗಸ್ಯ ಸಾಧನಮ್ || ೨೦ ||

ಮೈತ್ರೀಂ ಕುರ್ಯಾತ್ಸುಧೀಲೋಕೇ ಕರುಣಾಂ ದುಃಖಿತೇ ಜನೇ ।

ಧರ್ಮೇಽನುಮೋದನಂ ಕುರ್ಯಾದುಪೇಕ್ಷಾಮೇವ ಪಾಪಿನಾಮ್ || ೨೧ ||

ಭಗವತ್ಕ್ಷೇತ್ರಸೇವಾ ಚ ಸಜ್ಜನಸ್ಯ ಚ ಸಙ್ಗತಿಃ ।

ಭಗವಚ್ಚರಿತಾಭ್ಯಾಸೋ ಭಾವನಾ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಃ || ೨೨ ||

ಇತ್ಯೇವಮಾದಿಭಿರ್ಯತ್ನೈಃ ಸಂಶುದ್ಧಂ ಯೋಗಿನೋ ಮನಃ ।

ಶಕ್ತಂ ಸ್ಯಾದತಿಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣಾಂ ಮಹತಾಮಪಿ ಭಾವನೇ || ೨೩ ||

ಯೋಗಾಙ್ಗಕಾರಣಾದ್ದೋಷೇ ನಷ್ಟೇ ಜ್ಞಾನಪ್ರಕಾಶನಮ್ ।

ಅಷ್ಟಾವಙ್ಗಾನಿ ಯೋಗಸ್ಯ ಯಮೋಽಥ ನಿಯಮಸ್ತಥಾ || ೨೪ ||

ಆಸನಂ ಪವನಾಯಾಮಃ ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರೋಽಥ ಧಾರಣಾ ।

ಧ್ಯಾನಂ ಸಮಾಧಿರಿತ್ಯೇವಂ ತಾನಿ ವಿಸ್ತರತೋ ಯಥಾ || ೨೫ ||

ಅಹಿಂಸಾ ಸತ್ಯಮಸ್ತೇಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾಪರಿಗ್ರಹೌ ।

ಯಮಾಃ ಪಞ್ಚ ಭವನ್ತ್ಯೇತೇ ಜಾತ್ಯಾದ್ಯನುಗುಣಾ ಮತಾಃ || ೨೬ ||

ನಿಯಮಾಶ್ಶೌಚಸನ್ತೋಷತಪೋಮನ್ತ್ರೇಶಸೇವನಾಃ ।

ಯಮಸ್ಯ ನಿಯಮಸ್ಯಾಪಿ ಸಿದ್ಧೌ ವಕ್ಷ್ಯೇ ಫಲಾನಿ ಚ || ೨೭ ||

ಅಹಿಂಸಾಯಾಃ ಫಲಂ ತಸ್ಯ ಸನ್ನಿಧೌ ವೈರವರ್ಜನಮ್ ।

ಸತ್ಯಾದಮೋಘವಾಕ್ತ್ವಂ ಸ್ಯಾದಸ್ತೇಯಾದ್ರತ್ನಸಙ್ಗತಿಃ || ೨೮ ||

ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದ್ವೀರ್ಯಲಾಭೋ ಜನ್ಮಧೀರಪರಿಗ್ರಹಾತ್ ।

ಶೀಚಾತ್ಸ್ವಾಙ್ಗೇಽಜುಗುಪ್ಸಾ ಸ್ಯಾದ್ದುರ್ಜನಸ್ಪರ್ಶವರ್ಜನಮ್ || ೨೯ ||

ಸತ್ತ್ವಶುದ್ಧಿಸ್ಸೌಮನಸ್ಯಮೈಕಾತ್ಮ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯವಶ್ಯತೇ ।

ಆತ್ಮದರ್ಶನಯೋಗ್ಯತ್ವಂ ಮನಶ್ಶೌಚಫಲಂ ಭವೇತ್ || ೩೦ ||

ಅನುತ್ತಮಸುಖಾವಾಪ್ತಿಃ ಸನ್ತೋಷಾದ್ಯೋಗಿನೋ ಭವೇತ್ ।

ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಞ್ಚ ಕಾಯಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಿಃ ಸ್ಯಾತ್ತಪಸಃ ಫಲಮ್ || ೩೧ ||

ಇನ್ದ್ರಿಯಸ್ಯ ತು ಸಿದ್ಧ್ಯಾ ಸ್ಯಾದ್ದುರಾಲೋಕಾದಿಸಮ್ಭವಃ ।

ಕಾಯಸಿದ್ಧ್ಯಾಣಿಮಾದಿಃ ಸ್ಯಾತ್ತಸ್ಯ ದಿವ್ಯಶರೀರಿಣಃ || ೩೨ ||

ಜಪೇನ ದೇವತಾಕರ್ಷಃ ಸಮಾಧಿಸ್ತ್ವೀಶಸೇವಯಾ ।

ಆಸನಂ ಸ್ಯಾತ್ ಸ್ಥಿರಸುಖಂ ದ್ವನ್ದ್ವನಾಶಸ್ತತೋ ಭವೇತ್ ||೩೩||

ಪದ್ಮಭದ್ರಮಯೂರಾಖ್ಯೈರ್ವೀರಸ್ವಸ್ತಿಕಕುಕ್ಕುಟೈಃ ।

ಆಸನೈರ್ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತೈರಾಸಿತವ್ಯಞ್ಚ ಯೋಗಿಭಿಃ || ೩೪ ||

ಪ್ರಾಣಾಪಾನನಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾತ್ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಸ್ತ್ರಿಧಾ ಹಿ ಸಃ ।

ಕರ್ತವ್ಯೋ ಯೋಗಿನಾ ತೇನ ರೇಚಪೂರಕಕುಮ್ಭಕೈಃ || ೩೫ ||

ರೇಚನಾದ್ರೇಚಕೋ ವಾಯೋಃ ಪೂರಣಾತ್ಪೂರಕೋ ಭವೇತ್ ।

ಸಮ್ಪೂರ್ಣಕುಮ್ಭವತ್ಸ್ಥಾನಾದಚಲಸ್ಸ ತು ಕುಮ್ಭಕಃ || ೩೬ ||

ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಶ್ಚತುರ್ಥಃ ಸ್ಯಾದ್ರೇಚಪೂರಕಕುಮ್ಭಕಾನ್ ।

ಹಿತ್ವಾ ನಿಜಸ್ಥಿತಿರ್ವಾಯೋರವಿದ್ಯಾಪಾಪನಾಶಿನೀ || ೩೭ ||

ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಞ್ಚ ಚರತಾಂ ವಿಷಯೇಭ್ಯೋ ನಿವರ್ತನಮ್। ।

ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರೋ ಭವೇತ್ತಸ್ಯ ಫಲಮಿನ್ದ್ರಿಯವಶ್ಯತಾ || ೩೮ ||

ಚಿತ್ತಸ್ಯ ದೇಶಬನ್ಧಃ ಸ್ಥಾದ್ಧಾರಣಾ ದ್ವಿವಿಧಾ ಹಿ ಸಾ ।

ದೇಶಬಾಹ್ಯಾನ್ತರತ್ವೇನ ಬಾಹ್ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ಪ್ರತಿಮಾದಿಕಃ || ೩೯ ||

ದೇಶಸ್ತ್ವಾಭ್ಯನ್ತರೋ ಜ್ಞೇಯೋ ನಾಭಿಚಕ್ರಹೃದಾದಿಕಃ ।

ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಬನ್ಧನಂ ತತ್ರ ವೃತ್ತಿರೇವ ನ ಚಾಪರಮ್ || ೪೦ ||

ನಾಭಿಚಕ್ರಾದಿದೇಶೇಷು ಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯೈಕತಾನತಾ ।

ಧ್ಯಾನಂ ಸಮಾಧಿಸ್ತತ್ರೈವ ತ್ವಾತ್ಮನಃ ಶೂನ್ಯವತ್ಸ್ಥಿತಿಃ || ೪೧ ||

ಧಾರಣಾದಿತ್ರಯೇ ತ್ವೇಕವಿಷಯೇ ಪಾರಿಭಾಷಿಕೀ ।

ಸಂಜ್ಞಾಂ ಸಯಮ ಇತ್ಯೇಷಾ ತ್ರಯೋಚ್ಚಾರಣಲಾಘವಾತ್ || ೪೨ ||

ಯೋಗಿನಸ್ಸಂಯಮಜಯಾತ್ ಪ್ರಜ್ಞಾಲೋಕಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ।

ಸಂಯಮಸ್ಸತು ಕರ್ತವ್ಯೋ ವಿನಿಯೋಗೋಽತ್ರ ಭೂಮಿಷು || ೪೩ ||

ಪಞ್ಚಭ್ಯೋಽಪಿ ಯಮಾದಿಭ್ಯೋ ಧಾರಣಾದಿತ್ರಯಂ ಭವೇತ್ ।

ಅನ್ತರಙ್ಗಂ ಹಿ ನಿರ್ಬೀಜ ಸಮಾಧಿಃ ಸ್ಯಾತ್ತತಃ ಪರಮ್ || ೪೪ ||

ಅಜಿತ್ವಾತ್ವಪರಾಂ ಭೂಮಿಂ ನಾರೋಹೇದ್ಭೂಮಿಮುತ್ತರಾಮ್ ।

ಅಜಿತ್ವಾರೋಹಣೇ ಭೂಮೇರ್ಯೋಗಿನಸ್ಸ್ಯುರುಪದ್ರವಾಃ || ೪೫ ||

ಹಿಕ್ಕಾಶ್ವಾಸಪ್ರತಿಶ್ಯಾಯಕರ್ಣದನ್ತಾಕ್ಷಿವೇದನಾಃ ।

ಮೂಕತಾಜಡತಾಕಾಸಶಿರೋರೋಗಜ್ವರಾಸ್ತ್ವಿತಿ || ೪೬ ||

ಯಸ್ಯೇಶ್ವರಪ್ರಸಾದೇನ ಯಾಗೋ ಭವತಿ ತಸ್ಯ ತು ।

ನ ರೋಗಾಃ ಸಮ್ಭವನ್ತ್ಯೇತೇ ಯೇಽಧರೋತ್ತರಭೂಮಿಜಾಃ || ೪೭ ||

ಏಕ ಏವಾಖಿಲೋ ಧರ್ಮೋ ಬಾಲ್ಯಕೌಮಾರಯೌವನೈಃ ।

ವಾರ್ಧಕೇನ ತು ಕಾಲೇನ ಪರಿಣಾಮಾದ್ವಿನಶ್ಯತಿ || ೪೮ ||

ಪರಾಗ್ಭೂತಸ್ಯ ಯಾತೀಡಾಪಿಙ್ಗಳಾಭ್ಯಾಮಹರ್ನಿಶಮ್ ।

ಕಾಲಸ್ತಂ ಶಮಯೇತ್ಪ್ರತ್ಯಗಭಿಯಾತಃ ಸುಷುಮ್ನಯಾ || ೪೯ ||

ಮುಕ್ತಿಮಾರ್ಗಃ ಸುಷುಮ್ನಾ ಸ್ಯಾತ್ ಕಾಲಸ್ತತ್ರ ಹಿ ವಞ್ಚಿತಃ ।

ಚನ್ದ್ರಾದಿತ್ಯಾತ್ಮಕಃ ಕಾಲಸ್ತಯೋರ್ಮಾರ್ಗದ್ವಯಂ ಸ್ಫುಟಮ್ || ೫೦ ||

ಕ್ಷೀರಾತ್ಸಮುದ್ಧೃತಂ ತ್ವಾಜ್ಯಂ ನ ಪುನಃ ಕ್ಷೀರತಾಂ ವ್ರಜೇತ್ ।

ಪೃಥಕ್ಕೃತೋ ಗುಣೇಭ್ಯಸ್ತು ಭೂಯೋ ನಾತ್ಮಾ ಗುಣೀ ಭವೇತ್ || ೫೧ ||

ಯಥಾ ನೀತಾ ರಸೇನ್ದ್ರೇಣ ಧಾತವಶ್ಶಾತಕುಮ್ಭತಾಮ್ ।

ಪುನರಾವೃತ್ತಯೇ ನ ಸ್ಯುಸ್ತದ್ವದಾತ್ಮಾಪಿ ಯೋಗಿನಾಮ್ || ೫೨ ||

ನಾಡೀಚಕ್ರಗತಿರ್ಜ್ಞೇಯಾ ಯೋಗಮಭ್ಯಸ್ಯತಾಂ ಸದಾ ।

ಸುಷುಮ್ನಾ ಮಧ್ಯವಂಶಾಸ್ಥಿದ್ವಾರೇಣತು ಶಿರೋಗತಾ || ೫೩ ||

ಇಡಾ ಚ ಪಿಙ್ಗಳಾ ಘ್ರಾಣ ಪ್ರದೇಶೇ ಸವ್ಯದಕ್ಷಿಣೇ ।

ಇಡಾ ಚನ್ದ್ರಸ್ಯ ಮಾರ್ಗಃ ಸ್ಯಾತ್ಪಿಙ್ಗಳಾ ತು ರವೇಸ್ತಥಾ || ೫೪ ||

ಕುಹೂರಧೋ ಗತಾ ಲಿಙ್ಗಂ ವೃಷಣಂ ಪಾಯುಮಪ್ಯಸೌ ।

ವಿಶ್ವೋದರಾ ಧಾರಣಾ ಚ ಸವ್ಯೇತರಕರೌ ಕ್ರಮಾತ್ || ೫೫ ||

ಸವ್ಯೇತರಾಙ್ಘ್ರೀ ವಿಜ್ಞೇಯೌ ಹಸ್ತಿಜಿಹ್ವಾ ಯಶಸ್ವಿನೀ ।

ಸರಸ್ವತೀ ತು ಜಿಹ್ವಾ ಸ್ಯಾತ್ ಸುಷುಮ್ನಾಪೃಷ್ಠನಿರ್ಗತಾ || ೫೬ ||

ತತ್ಪಾರ್ಶ್ವಯೋಃ ಸ್ಥಿತೌ ಕರ್ಣೌ ಶಾಙ್ಖಿನೀ ಚ ಪಯಸ್ವಿನೀ ।

ಗಾನ್ಧಾರೀ ಸವ್ಯನೇತ್ರಂ ಸ್ಯಾನ್ನೇತ್ರಂ ಪೂಷಾ ತು ದಕ್ಷಿಣಮ್ || ೫೭ ||

ಜ್ಞಾನಕರ್ಮೇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಸ್ಯುರ್ನಾಡ್ಯಃ ಕಣ್ಠಾದ್ವಿನಿಸ್ಸೃತಾಃ ।

ನಾಡ್ಯೋ ಹಿ ಯೋಗಿನಾಂ ಜ್ಞೇಯಾಃ ಸಿರಾ ಏವ ನ ಚಾಪರಾಃ || ೫೮ ||

ಪ್ರಾಣಾದಿವಾಯುಸಞ್ಚಾರೋ ನಾಡೀಷ್ವೇವ ಯಥಾ ತಥಾ ।

ಜ್ಞಾತವ್ಯೋ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರೇಷು ತದ್ವ್ಯಾಪಾರಶ್ಚ ದೃಶ್ಯತಾಮ್ || ೫೯ ||

ಯೋಗೀ ತು ಸಂಯಮಸ್ಥಾನೇ ಸಂಯಮಾತ್ಸರ್ವವಿದ್ಭವೇತ್ ।

ಪೂರ್ವಜಾತಿಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಸಂಸ್ಕಾರೇ ಸಂಯಮಾದ್ಭವೇತ್ || ೬೦ ||

ಹಸ್ತ್ಯಾದೀನಾಂ ಬಲಾನಿ ಸ್ಯುರ್ಹಸ್ತ್ಯಾದಿಸ್ಥಾನಸಂಯಮಾತ್ ।

ಮೇತ್ರ್ಯಾದಿ ಲಭತೇ ಯೋಗೀ ಮೈತ್ರ್ಯಾದಿಸ್ಥಾನಸಂಯಮಾತ್ || ೬೧ ||

ಚನ್ದ್ರೇ ಸ್ಯಾತ್ಸಂಯಮಾತ್ತಸ್ಯ ತಾರಕಾವ್ಯೂಹವೇದನಮ್ ।

ಧ್ರುವೇಽನಾಗತವಿಜ್ಞಾನಂ ಸೂರ್ಯೇ ಸ್ಯಾದ್ಭುವನೇಷು ಧೀಃ || ೬೨ ||

ಕಾಯವ್ಯೂಹಪರಿಜ್ಞಾನಂ ನಾಭಿಚಕ್ರೇ ತು ಸಂಯಮಾತ್ ।

ಕ್ಷುತ್ಪಿಪಾಸಾನಿವೃತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ಕರ್ಣಕೂಪೇ ತು ಸಂಯಮಾತ್ || ೬೩ ||

ಕರ್ಣನಾಡ್ಯಾಂ ಭವೇತ್ಸ್ಥೈರ್ಯಮರ್ಥಜ್ಯೋತಿಷಿ ಸಿದ್ಧಧೀಃ ।

ಜಿಹ್ವಾಗ್ರೇ ರಸಸಂವಿತ್ಸ್ಯಾನ್ನಾಸಾಗ್ರೇ ಗನ್ಧವೇದನಮ್ || ೬೪ ||

ಅಭ್ಯಾಸಾದನಿಶಂ ತಸ್ಮಾದ್ದೇಹಕಾನ್ತಿಶ್ಶುಭಾಕೃತಿಃ ।

ಕ್ಷುದಾದಿವಿನಿವೃತ್ತಿಶ್ಚ ಜಾಯತೇ ವತ್ಸರಾದ್ಯತಃ || ೬೫ ||

ಸಂವತ್ಸರೇಣ ವಿವಿಧಾ ಜಾಯನ್ತೇ ಯೋಗಸಿದ್ಧಯಃ ।

ಯಥೇಷ್ಟಚರಿತಂ ಜ್ಞಾನಮತೀತಾದ್ಯರ್ಥಗೋಚರಮ್ || ೬೬ ||

ಸ್ವದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಸಂಶುದ್ಧಿರ್ಜರಾಮರಣಸಂಕ್ಷಯಃ ।

ವೈರಾಗ್ಯೇಣ ನಿವೃತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ಸಂಸಾರೇ ಯೋಗಿನೋಽಚಿರಾತ್ || ೬೭ ||

ಅಣಿಮಾದ್ಯಷ್ಟಕಂ ತಸ್ಯ ಯೋಗಸಿದ್ಧಸ್ಯ ಜಾಯತೇ ।

ತೇನ ಮುಕ್ತಿವಿರೋಧೋ ನ ಶಿವಸ್ಯೇವ ಯಥಾ ತಥಾ || ೬೮ ||

ಅಣಿಮಾ ಲಘಿಮಾ ಚೈವ ಮಹಿಮಾ ಪ್ರಾಪ್ತಿರೀಶತಾ ।

ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯಞ್ಚ ತಥೇಶಿತ್ವಂ ವಶಿತ್ವಂ ಯತ್ರ ಕಾಮದಮ್ || ೬೯ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ

ಪತಞ್ಜಲಿ-ಸೇಶ್ವರಸಾಙ್ಖ್ಯಪಕ್ಷೋ ನಾಮ ದಶಮಪ್ರಕರಣಮ್

 

ಅಥ ವೇದವ್ಯಾಸಪಕ್ಷ

ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಾವಿರೋಧೇನ ವ್ಯಾಸೋಕ್ತೋ ಭಾರತೇ ದ್ವಿಜೈಃ ।

ಗೃಹ್ಯತೇ ಸಾಙ್ಖ್ಯಪಕ್ಷಾದ್ಧಿ ವೇದಸಾರೋಽಥ ವೈದಿಕೈಃ || ೧ ||

ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತಿಶ್ಚೇತಿ ದ್ವಯಾತ್ಮಕಮಿದಂ ಜಗತ್ ।

ಪರಶ್ಶಯಾನಸ್ತನ್ಮಾತ್ರಪುರೇ ತು ಪುರುಷಃ ಸ್ಮೃತಃ || ೨ ||

ತನ್ಮಾತ್ರಾಸ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಭೂತಾನಿ ಪ್ರಾಯಸ್ತೇ ತ್ರಿಗುಣಾಸ್ಸ್ಮೃತಾಃ ।

ಪ್ರಕೃತಿರ್ಗುಣಸಾಮ್ಯಂ ಸ್ಯಾದ್ಗುಣಾಸ್ಸತ್ತ್ವಂ ರಜಸ್ತಮಃ || ೩ ||

ಬನ್ಧಃ ಪುಂಸೋ ಗುಣಾವೇಶೋ ಮುಕ್ತಿರ್ಗುಣವಿವೇಕಧೀಃ ।

ಗುಣಸ್ವಭಾವೈರಾತ್ಮಾ ಸ್ಯಾದುತ್ತಮೋ ಮಧ್ಯಮೋಽಧಮಃ || ೪ ||

ಉತ್ತಮಃ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಃ ಶ್ಲೇಷ್ಮಪ್ರಕೃತಿಸ್ಸ ಜಲಾತ್ಮಕಃ ।

ರಾಜಸೋ ಮಧ್ಯಮೋ ಹ್ಯಾತ್ಮಾ ಸ ಪಿತ್ತಪ್ರಕತಿರ್ಮತ || ೫ ||

ಅಧಮಸ್ತಾಮಸೋ ವಾತಪ್ರಕೃತಿರ್ಯತ್ತಮೋ ಮರುತ್ ।

ಸತ್ತ್ವಂ ಶುಕ್ಲಂ ರಜೋ ರಕ್ತಂ ಧೂಮ್ರಂ ಕೃಷ್ಣಂ ತಮೋ ಮತಮ್ || ೬ ||

ಜಲಾಗ್ನಿಪವನಾತ್ಮಾನಃ ಶುಕ್ಲರಕ್ತಾಸಿತಾಸ್ತತಃ ।

ತತ್ತದಾಕಾರಚೇಷ್ಟಾದ್ಯೈರ್ಲಕ್ಷ್ಯನ್ತೇ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾದಯಃ || ೭ ||

ಪ್ರಿಯಙ್ಗುದೂರ್ವಾಶಸ್ತ್ರಾಬ್ಜಹೇಮವರ್ಣಃ ಕಫಾತ್ಮಕಃ ।

ಗೂಢಾಸ್ಥಿಬನ್ಧಸ್ಸುಸ್ನಿಗ್ಧಪೃಥುವಕ್ಷಾ ಬೃಹತ್ತನುಃ || ೮ ||

ಗಮ್ಭೀರೋ ಮಾಂಸಲಃ ಸೌಮ್ಯೋ ಗಜಗಾಮೀ ಮಹಾಮನಾಃ ।

ಮೃದಙ್ಗನಾದೋ ಮೇಧಾವೀ ದಯಾಳುಸ್ಸತ್ಯವಾಗೃಜುಃ || ೯ ||

ಕ್ಷುದ್ರದುಃಖಪರಿಕ್ಲೇಶೈರತಪ್ತೋ ಧರ್ಮತಸ್ತಥಾ  ।

ಅನೇಕಪುತ್ರಭೃತ್ಯಾಢ್ಯೋ ಭೂರಿಶುಕ್ಲೋ ರತಿಕ್ಷಮಃ || ೧೦ ||

ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಮಿತಭಾಷೀ ಚ ನಿಷ್ಠುರಂ ವಕ್ತಿ ನ ಕ್ವಚಿತ್ ।

ಬಾಲ್ಯೇsಪ್ಯರೋದನೋsಲೋಲೋ ನ ಬುಭುಕ್ಷಾರ್ದಿತೋ ಭೃಶಮ್ || ೧೧ ||

ಭುಙ್ಕ್ತೇsಲ್ಪಂ ಮಧುರಂ ಕೋಷ್ಣಂ ತಥಾಪಿ ಬಲವಾನಸೌ ।

ಅಪ್ರತೀಕಾರತೌ ವೈರಂ ಚಿರಂ ಗೂಢಂವಹತ್ಯಸೌ || ೧೨ ||

ಧೃತಿರ್ಬುದ್ಧಿಃ ಸ್ಮೃತಿಃ ಪ್ರೀತಿಃ ಸುಖಂ ಲಜ್ಜಙ್ಗಲಾಘವಮ್ ।

ಆನೃಣ್ಯಂ ಸಮತಾರೋಗ್ಯಮಕಾರ್ಪಣ್ಯಮಚಾಪಲಮ್ || ೧೩ ||

ಇಷ್ಟಾಪೂರ್ತವಿಶೇಷಾಣಾಂ ಕ್ರತೂನಾಮವಿಕತ್ಥನಮ್ ।

ದಾನೇನ ಚಾನುಗ್ರಹಣಮಸ್ಪೃಹಾ ಚ ಪರಾರ್ಥತಃ || ೧೪ ||

ಸರ್ವಭೂತದಯಾ ಚೇತಿ ಗುಣೈರ್ಜ್ಞೇಯೋsತ್ರ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಃ ।

ರಜೋಗುಣಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯೋ ರಾಜಸೋsತ್ರ ಯಥಾ ಜನಃ || ೧೫ ||

ರಜಃ ಪಿತ್ತಂ ತದೇವಾಗ್ನಿರಗ್ನಿಸ್ತತ್ಪಿತ್ತಜಸ್ತು ವಾ ।

ತೀವ್ರತೃಷ್ಣೋ ಬುಭುಕ್ಷಾರ್ತಃ ಪೈತ್ತಿಕೋsಮಿತಭೋಜನಃ || ೧೬ ||

ಪಿಙ್ಗಕೇಶೋsಲ್ಪರೋಮಾ ಚ ತಾಮ್ರವಕ್ತ್ರಾಙ್ಘ್ರಿಹಸ್ತಕಃ ।

ಘರ್ಮಾಸಹಿಷ್ಣುರುಷ್ಣಾಙ್ಗಃ ಸ್ವೇದನಃ ಪೂತಿಗನ್ಧಯುಕ್ || ೧೭ ||

ಸ್ವಸ್ಥೋ ವಿರೇಚನಾದೇವಂ ಮೃದುಕೋಷ್ಠೋsತಿಕೋಪನಃ ।

ಶೂರಸ್ಸುಚರಿತೋ ಮಾನೀ ಕ್ಲೇಶಭೀರುಶ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಃ || ೧೮ ||

ಮಾಲ್ಯಾನುಲೇಪನಾದೀಚ್ಛುರತಿಸ್ವಸ್ಥೋಜ್ಜ್ವಲಾಕೃತಿಃ ।

ಅಲ್ಪಶುಕ್ಲೋsಲ್ಪಕಾಮಶ್ಚ  ಕಾಮಿನೀನಾಮನೀಪ್ಸಿತಃ || ೧೯ ||

ಬಾಲ್ಯೇsಪಿ ಪಲಿತಂ ಧತ್ತೇ ರಕ್ತರೋಮಾಥ ನೀಲಿಕಾಮ್  ।

ಬಲೀ  ಸಾಹಸಿಕೋ  ಭೋಗೀ ಸಮ್ಪ್ರಾಪ್ತವಿಭವಸ್ಸದಾ || ೨೦ ||

ಭುಙ್ತೇsತಿಮಧುರಂ ಚಾರ್ದ್ರಂ ಭಕ್ಷ್ಯಂ ಕಟ್ವಮ್ಲನಿಸ್ಸ್ಪೃಹಃ ।

ನಾತ್ಯುಷ್ಣಭೋಜೀ ಪಾನೀಯಮನ್ತರಾ ಪ್ರಚುರಂ ಪಿಬನ್ || ೨೧ ||

ನೇತ್ರಂ  ಚಾತ್ಯಲ್ಪಪಕ್ಷಮಾಸ್ಯಂ ಭವೇಚ್ಛೀತಜಲಪ್ರಿಯಃ ।

ಕೋಪೇನಾರ್ಕಾಭಿತಾಪೇನ ರಾಗಮಾಶು ಪ್ರಯಾತಿ  ಚ || ೨೨ ||

ಅತ್ಯಾಗಿತ್ವಮಕಾರುಣ್ಯಂ ಸುಖದುಃಖೋಪಸೇವನಮ್ ।

ಅಹಙ್ಕಾರಾದಸತ್ಕಾರಶ್ಚಿನ್ತಾ ವೈರೋಪಸೇವನಮ್  || ೨೩ ||

ಪರಭಾರ್ಯಾಪಹರಣಂ ಹ್ರೀನಾಶೋsನಾರ್ಜವನ್ತ್ವಿತಿ ।

ರಾಜಸಸ್ಯ ಗುಣಾಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾಸ್ತಾಮಸಸ್ಯ ಗುಣಾ ಯಥಾ || ೨೪ ||

ಅಧರ್ಮಸ್ತಾಮಸೋ ಜ್ಞೇಯಸ್ತಾಮಸೋ ವಾತಿಕೋ ಜನಃ ।

ಅಧನ್ಯೋ ಮತ್ಸರೀ ಚೋರಃ ಪ್ರಾಕೃತೋ ನಾಸ್ತಿಕೋ ಭೃಶಮ್ || ೨೫ ||

ದೀರ್ಘಸ್ಫುಟಿತಕೇಶಾನ್ತಃ ಕೃಶಃ ಕೃಷ್ಣೋsತಿಲೋಮಶಃ ।

ಅಸ್ನಿಗ್ಧವಿರಳಸ್ಥೂಲದನ್ತೋ ಧೂಸರವಿಗ್ರಹಃ || ೨೬ ||

ಚಞ್ಚಲಾಸ್ಯ ಧೃತಿರ್ಬುದ್ಧಿಶ್ಚೇಷ್ಟಾ ದೃಷ್ಟಿರ್ಗತಿಃ ಸ್ಮೃತಿಃ ।

ಸೌಹಾರ್ದಮಸ್ಥಿರಂ ತಸ್ಯ ಪ್ರಲಾಪೋsಸಙ್ಗತಸ್ಸದಾ || ೨೭ ||

ಬಹ್ವಾಶೀ ಮೃಗಯಾಶೀಲೋ ಮಲಿಷ್ಠಃ ಕಲಹಪ್ರಿಯಃ ।

ಶೀತಾಸಹಿಷ್ಣುಶ್ಚಪಲೋ  ದೋಷಧೀರ್ಜರ್ಜರಸ್ವರಃ || ೨೮ ||

ಚನ್ದ್ರೇ ಸ್ಯಾತ್ಸಂಯಮಾತ್ತಸ್ಯ ತಾರಕಾವ್ಯೂಹವೇದನಮ್ ।

ಸನ್ನತಕ್ತಚಲಾಲಾಪೋ ಗೀತವಾದ್ಯರತಸ್ಸದಾ ।

ಮಧುರಾದ್ಯುಪಭೋಗೀಚ ಭಕ್ಷ್ಯಪಕ್ವಾಮ್ಲಸಸ್ಪೃಹಃ || ೨೯ ||

ಅಲ್ಪಪಿತ್ತಕಫಃ ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯೋಽಸ್ವಲ್ಪನಿದ್ರೋಽಲ್ಪಜೀವನಃ ।

ಏವಮಾದಿಗುಣೈರ್ಜ್ಞೇಯಸ್ತಾಮಸೋ ವಾತಿಕೋ ಜನಃ || ೩೦ ||

ಪಞ್ಚಭೂತಗುಣಾನ್ವಕ್ಷ್ಯೇ ತ್ರೈಗುಣ್ಯಾನ್ನಾತಿಭೇದಿನಃ ।

ಜಙ್ಗಮಾನಾಞ್ಚ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಶರೀರೇ ಪಞ್ಚ ಧಾತವಃ || ೩೧ ||

ಪ್ರತ್ಯೇಕಶಃ ಪ್ರಭಿದ್ಯನ್ತೇ ಯೈಶ್ಶರೀರಂ ವಿಚೇಷ್ಟತೇ ।

ತ್ವಕ್ ಚ ಮಾಂಸಂ ತಥಾಸ್ಥೀನಿ ಮಜ್ಜಾ ಸ್ನಾಯುಶ್ಚ ಪಞ್ಚಮಃ ||೩೨||

ಇತ್ಯೇತದಿಹ ಸಂಖ್ಯಾತಂ ಶರೀರೇ ಪೃಥಿವೀಮಯಮ್ ।

ತೇಜೋಽಗ್ನಿತಸ್ತಥಾ ಕ್ರೋಧಶ್ಚಕ್ಷುರೂಷ್ಮಾ ತಥೈವ ಚ || ೩೩ ||

ಅಗ್ನಿರ್ಜರಯತೇ ಚಾಪಿ ಪಞ್ಚಾಗ್ನೇಯಾಶ್ಶರೀರಿಣಾಮ್ ।

ಶ್ರೋತ್ರಂ ಘ್ರಾಣಮಥಾಸ್ಯಞ್ಚ ಹೃದಯಂ ಕೋಷ್ಠಮೇವ ಚ || ೩೪ ||

ಆಕಾಶಾತ್ಪ್ರಾಣಿನಾಮೇತೇ ಶರೀರೇ ಪಞ್ಚ ಧಾತವಃ ।

ಶ್ಲೇಷ್ಮಾ ಪಿತ್ತಮಥ ಸ್ವೇದೋ ವಸಾ ಶೋಣಿತಮೇವ ಚ || ೩೫ ||

ಇತ್ಯಾಪಃ ಪಞ್ಚಧಾ ದೇಹೇ ಭವನ್ತಿ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಸದಾ ।

ಪ್ರಾಣಾತ್ಪ್ರಾಣಯತೇ ದೇಹೀ ವ್ಯಾನಾದ್ವ್ಯಾಯಚ್ಛತ್ತೇ ಸದಾ || ೩೬ ||

ಗಚ್ಛತ್ಯಪಾನೋsವಾಕ್ ಚೈವ ಸಮಾನೋ ಹೃದ್ಯವಸ್ಥಿತಃ ।

ಉದಾನಾದುಚ್ಛ್ವಸಿತಿ ಚ ವೃತ್ತಿಭದಾಂಶ್ಚ ಭಾಷತೇ || ೩೭ ||

ಇತ್ಯೇತೇ ವಾಯವಃ ಪಞ್ಚ ಚೇಷ್ಟಯನ್ತೀಹ ದೇಹಿನಃ ।

ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟಸಗನ್ಧಶ್ಚ ಮಧುರಃ ಕಟುರೇವ ಚ || ೩೮ ||

ನಿರ್ಹಾರೀ ಸಙ್ಗತಃ ಸ್ನಿಗ್ಧೋ ರೂಕ್ಷೋ ವಿಶದ ಏವ ಚ ।

ಏವಂ ನವವಿಧೋ ಜ್ಞೇಯಃ ಪಾರ್ಥಿವೋ ಗನ್ಧವಿಸ್ತರಃ || ೩೯ ||

ಮಧುರೋ ಲವಣಸ್ತಿಕ್ತಃ ಕಷಾಯೋಽಮ್ಲಃ ಕಟುಸ್ತಥಾ ।

ಏವಂ ಷಡ್ವಿಧವಿಸ್ತಾರೋ ರಸೋ ವಾರಿಮಯೋ ಮತಃ || ೪೦ ||

ಹ್ರಸ್ವೋ ದೀರ್ಘಸ್ತಥಾ ಸ್ಥೂಲಶ್ಚತುರಶ್ರೋಽಥ ವೃತ್ತವಾನ್ ।

ಶುಕ್ಲಃ ಕೃಷ್ಣಸ್ತಥಾ ರಕ್ತೋ ನೀಲಃ ಪೀತೋಽರುಣಸ್ತಥಾ || ೪೧ ||

ಏವಂ ದ್ವಾದಶವಿಸ್ತಾರೋ ಜ್ಯೋತಿಷೋಽಪಿ ಗುಣಃ ಸ್ಮೃತಃ ।

ಷಡ್ಜರ್ಷಭೌ ಚ ಗಾನ್ಧಾರೋ ಮಧ್ಯಮಃ ಪಞ್ಚಮಸ್ತಥಾ || ೪೨ ||

ಧೈವತೋ ನಿಷಧಶ್ಚೈವ ಸಪ್ತೈತೇ ಶಬ್ದಜಾ ಗುಣಾಃ ।

ಉಷ್ಣಶ್ಶೀತಂ ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಸ್ನಿಗ್ಧೋ ವಿಶದ ಏವ ಚ || ೪೩ ||

ಕಠಿನಶ್ಚಿಕ್ಕಣಃ ಶ್ಲಕ್ಷ್ಣಃ ಪಿಚ್ಛಿಲೋ ಮೃದುದಾರುಣೌ ।

ಏವಂ ದ್ವಾದಶವಿಸ್ತಾರೋ ವಾಯವ್ಯೋ ಗುಣ ಉಚ್ಯತೇ || ೧೪ ||

ಆಕಾಶಜಂ ಶಬ್ದಮಾಹುರೇಭಿರ್ವಾಯುಗುಣೈಸ್ಸಹ ।

ಅವ್ಯಾಹತೈಶ್ಚೇತಯತೇ ನ ವೇತ್ತಿ ವಿಷಮಾಗತೈಃ || ೪೫ ||

ಅಥಾಪ್ಯಾಯಯತೇ ನಿತ್ಯ ಧಾತುಭಿಸ್ತೈಸ್ತು ಪಞ್ಚಭಿಃ ।

ಆಪೋಽಗ್ನಿರ್ಮರುತಶ್ಚೈವ ನಿತ್ಯಂ ಜಾಗ್ರತಿ ದೇಹಿಷು || ೪೬ ||

ಚತುರ್ವ್ಯೂಹಾತ್ಮಕೋ ವಿಷ್ಣುಶ್ಚತುರ್ಧೈವಾಕರೋಜ್ಜಗತ್ ।

ಬ್ರಹ್ಮಕ್ಷತ್ರಿಯವಿಟ್ಶೂದ್ರಾಂಶ್ಚತುರ್ವರ್ಣಾನ್ ಗುಣಾತ್ಮಕಾನ್ || ೪೭ ||

ವಿಪ್ರಶ್ಶುಕ್ಲೋ ನೃಪೋ ರಕ್ತಃ ಪೀತೋ ವೈಶ್ಯೋಽನ್ತ್ಯಜೋsಸಿತಃ ।

ವಿಸ್ತೃತ್ಯ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರೇ ಹಿ ತೇಷಾಂ ಕರ್ಮ ಸಮೀರಿತಮ್ || ೪೮ ||

ಏಕಸ್ಮಿನ್ನೇವ ವರ್ಣೇ ತು ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಂ ಗುಣಾತ್ಮಕಮ್ ।

ಮೋಕ್ಷಧರ್ಮೇಽಧಿಕಾರಿತ್ವಸಿದ್ಧಯೇ ಮುನಿರಭ್ಯಧಾತ್ || ೪೯ ||

ಸ ಕರ್ಮದೇವತಾಯೋಗಜ್ಞಾನಕಾಣ್ಡೇಷ್ವನುಕ್ರಮಾತ್ ।

ಪ್ರವರ್ತಯತಿ ತತ್ಕರ್ಮಪರಿಪಾಕಕ್ರಮಂ ವಿದನ್ || ೫೦ ||

ಋಜವಶ್ಶುದ್ಧವರ್ಣಾಭಾಃ ಕ್ಷಮಾವನ್ತೋ ದಯಾಳವಃ ।

ಸ್ವಧರ್ಮನಿರತಾ ಯೇ ಸ್ಯುಸ್ತೇ ದ್ವಿಜೇಷು ದ್ವಿಜಾತಯಃ || ೫೧ ||

ಕಾಮಭೋಗಪ್ರಿಯಾಸ್ತೀಕ್ಷ್ಣಾಃ ಕ್ರೋಧನಾಃ ಪ್ರಿಯಸಾಹಸಾಃ ।

ತ್ಯಕ್ತಸ್ವಧರ್ಮಾ ರಕ್ತಾಙ್ಗಾಸ್ತೇ ದ್ವಿಜಾಃ ಕ್ಷತ್ರತಾಂ ಗತಾಃ || ೫೨ ||

ಗೋಷು ವೃತ್ತಿಂ ಸಮಾಧಾಯ ಪೀತಾ. ಕೃಷ್ಯುಪಜೀವಿನಃ ।

ನ ಸ್ವಕರ್ಮ ಕರಿಷ್ಯನ್ತಿ ತೇ ದ್ವಿಜಾ ವೈಶ್ಯತಾಂ ಗತಾಃ || ೫೩||

ಹಿಂಸಾನೃತಾಪ್ರಿಯಾ ಕ್ಷುದ್ರಾಸ್ಸರ್ವಕರ್ಮೋಪಜೀವಿನಃ ।

ಕೃಷ್ಣಾಶ್ಶೌಚಪರಿಭ್ರಷ್ಟಾಸ್ತೇ ದ್ವಿಜಾಶ್ಶೂದ್ರತಾಂ ಗತಾಃ || ೫೪ ||

ಸಮಯಾಚಾರನಿಶ್ಶೇಷಕೃತ್ಯಭೇದೈರ್ವಿಮೋಹಯನ್ ।

ಮೋಕ್ಷದೋ ವಿಷ್ಣುರೇವ ಸ್ಯಾದ್ದೇವದೈತೇಯರಕ್ಷಸಾಮ್ || ೫೫ ||

ಚತುರ್ಭಿರ್ಜನ್ಮಭಿರ್ಮುಕ್ತಿರ್ದ್ವೇಷೇಣ ಭಜತಸ್ತವ ।

ಭವೇದಿತಿ ವರೋ ದತ್ತಃ ಪುಣ್ಡರೀಕಾಯ ವಿಷ್ಣುನಾ || ೫೬ ||

ರಜಸ್ಸತ್ತ್ವತಮೋಮಾರ್ಗೈಸ್ತದಾತ್ಮಾನಸ್ಸ್ವಕರ್ಮಭಿಃ ।

ಪ್ರಾಪ್ಯತೇ ವಿಷ್ಣುರೇವೈಕೋ ದೇವದೈತ್ಯನಿಶಾಚರೈಃ || ೫೭ ||

ಬ್ರಹ್ಮವಿಷ್ಣುಹರಾಖ್ಯಾಭಿಃ ಸೃಷ್ಟಿಸ್ಥಿತಿಲಯಾನಪಿ ।

ಹರಿರೇವ ಕರೋತ್ಯೇಕೋ ರಜಸ್ಸತ್ತ್ವತಮೋವಶಾತ್ || ೫೮ ||

ಸಾತ್ವಿಕಾಸ್ತ್ರಿದಶಾಸ್ಸರ್ವೇ ತ್ವಸುರಾ ರಾಜಸಾ ಮತಾಃ ।

ತಾಮಸಾ ರಾಕ್ಷಸಾಶ್ಶೀಲಪ್ರಕೃತ್ಯಾಕೃತಿವರ್ಣತಃ || ೫೯ ||

ಧರ್ಮಸ್ಸುರಾಣಾಂ ಪಕ್ಷಸ್ಸ್ಯಾದಧರ್ಮೋಽಸುರರಕ್ಷಸಾಮ್ ।

ಪಿಶಾಚಾದೇರಧರ್ಮಸ್ಸ್ಯಾದೇಷಾಂ ಲಕ್ಷ್ಮ ರಜಸ್ತಮ || ೬೦ ||

ಈಶ್ವರಾಜ್ಜ್ಞಾನಮನ್ವಿಚ್ಛೇಚ್ಛ್ರಿಯಮಿಚ್ಛೇದ್ಧುತಾಶನಾತ್ ।

ಆರೋಗ್ಯಂ ಭಾಸ್ಕರಾದಿಚ್ಛೇನ್ಮೋಕ್ಷಾಮಿಚ್ಛೇಜ್ಜನಾರ್ದನಾತ್ || ೬೧ ||

ಯಸ್ಮಿನ್ಪಕ್ಷೇ ತು ಯೋ ಜಾತಃ ಸುರೋ ವಾಪ್ಯಸುರೋಽಪಿ ವಾ ।

ಸ್ವಧರ್ಮ ಏವ ತಸ್ಯ ಸ್ಯಾದಧರ್ಮೇಽಪ್ಯತ್ರ ಧರ್ಮವಿತ್ || ೬೨ ||

ವೇದತ್ರಯೋಕ್ತಾ ಯೇ ಧರ್ಮಾಸ್ತೇಽನುಷ್ಠೇಯಾಸ್ತು ಸಾತ್ತ್ವಿಕೈಃ ।

ಅಧರ್ಮೋಽಥರ್ವವೇದೋಕ್ತೋ ರಾಜಸೈಸ್ತಾಮಸೈಃ ಶ್ರಿತಃ || ೬೩ ||

ವಿಷ್ಣುಕ್ರಮಣಪರ್ಯನ್ತೋ ಯಾಗೋಽಸ್ಮಾಕಂ ಯಥಾ ತಥಾ ।

ರಾಜಸೈಸ್ತಾಮಸೈರ್ಬ್ರಹ್ಮರುದ್ರಾವಿಜ್ಯೌ ತು ತದ್ಗುಣೌಃ || ೬೪ ||

ನಿಜಧರ್ಮಪಥಾಯಾತಾನನುಗೃಹ್ಣಾತ್ಯಸೌ ಹರಿಃ ।

ಮುಚ್ಯತೇ ನಿಜಧರ್ಮೇಣ ಪರಧರ್ಮೋ ಭಯಾವಹಃ || ೬೫ ||

ಏಕ ಏವ ಪರೋ ವಿಷ್ಣುಃ ಸುರಾಸುರನಿಶಾಚರಾನ್ ।

ತ್ರಿಗುಣಾನಗುಣಂ ನಿತ್ಯಮನುಗೃಹ್ಣಾತಿ ಲೀಲಯಾ || ೬೬ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಸಙ್ಗ್ರಹೇ ವೇದವ್ಯಾಸೋಕ್ತಭಾರತಪಕ್ಷೋ

ನಾಮೈಕಾದಶಪ್ರಕರಣಮ್ ||

 

 

ಅಥ ವೇದಾನ್ತಪಕ್ಷ

ವೇದಾನ್ತಶಾಸ್ತ್ರಸಿದ್ಧಾನ್ತಃ ಸಂಕ್ಷೇಪಾದಥ ಕಥ್ಯತೇ ।

ತದರ್ಥಪ್ರವಣಾಃ ಪ್ರಾಯಃ ಸಿದ್ಧಾನ್ತಾಃ ಪರವಾದಿನಾಮ್ || ೧ ||

ಬ್ರಹ್ಮಾರ್ಪಣಕೃತೈಃ ಪುಣ್ಯೈರ್ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಾಧಿಕಾರಿಭಿಃ ।

ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯತೇ ಬುಧೈಃ ||೨||

ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಿವೇಕಿತ್ತ್ವಮಿಹಾಮುತ್ರಫಲಾಸ್ಪೃಹಾ !

ಶಮೋ ದಮೋ ಮುಮುಕ್ಷುತ್ವಂ ಯಸ್ಯ ತಸ್ಯಾಧಿಕಾರಿತಾ || ೩ ||

ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯೇವ ನಾನ್ಯಸ್ತ್ವಂ ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಃ ಪರೇಶ್ವರಃ ।

ತ್ವಂ ಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ಪುರೋವರ್ತೀ ತಿರ್ಯಙ್ಮರ್ತ್ಯಾದಿಕೋಽಪರಃ || ೪ ||

ತಾದಾತ್ಮ್ಯಮಸಿಶಬ್ದಾರ್ಥೋ ಜ್ಞೇಯಸ್ತತ್ತ್ವಂಪದಾರ್ಥಯೋಃ ।

ಸೋಽಯಂ ಪುರುಷ ಇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೇ ತಾದಾತ್ಮ್ಯವನ್ಮತಃ || ೫ ||

ಸ್ಯಾನ್ಮತಂ ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಂ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥಬೋಧನಾತ್ ।

ಕಥಂ ಪ್ರವರ್ತಕಂ ಪುಂಸಾಂ ವಿಧಿರೇವ ಪ್ರವರ್ತಕಃ || ೬ ||

ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿವಿಧಿಭಿಃ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಾಃ ।

ಯಜಮಾನಾಃ ಪ್ರಶಸ್ಯನ್ತೇ ತತ್ವವಾದೈರಿಹಾರುಣೈಃ || ೭ ||

ಬುದ್ಧೀನ್ದ್ರಿಯಶರೀರೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನ ಆತ್ಮಾ ವಿಭುರ್ಧ್ರುವ ।

ನಾನಾಭೂತಃ ಪ್ರತಿಕ್ಷೇತ್ರಮರ್ಥವಿತ್ತಿಷು ಭಾಸತೇ || ೮ ||

ವ್ಯರ್ಥಾತೋ ಬ್ರಹ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾ ವಾಕ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯಪರತ್ವತಃ ।

ಅತ್ರ ಬ್ರೂಮಸ್ಸಮಾಧಾನಂ ನ ಲಿಙೇವ ಪ್ರವರ್ತಕಃ || ೯ ||

ಇಷ್ಟಸಾಧನತಾಜ್ಞಾನಾದಪಿ ಲೋಕಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ।

ಪುತ್ರಸ್ತೇ ಜಾತ ಇತ್ಯಾದೌ ವಿಧಿರೂಪೋ ನ ತಾದೃಶಃ || ೧೦ ||

ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿವಿಧಯಸ್ತ್ವಾರುಣೇ ಸ್ಥಿತಾಃ ।

ಬೋಧಂ ವಿದಧತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಜ್ಞಾನಾದ್ಭ್ರಾನ್ತ  ಚೇತಸಾಮ್ || ೧೧ ||

ಸ್ಯಾದೇತತ್ಕಾಮ್ಯಕರ್ಮಾಣಿ ಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಾನಿ ವರ್ಜಯನ್ ।

ವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವಾಣಃ ಶುದ್ಧಾನ್ತಃಕರಣಃ ಪುಮಾನ್ || ೧೨ ||

ಸ್ವಯಮೇವ ಭವೇಜ್ಜ್ಞಾನೀ ಗುರುವಾಕ್ಯಾನಪೇಕ್ಷಯಾ ।

ತದಯುಕ್ತಂ ನ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮಭಿ ಕೇವಲೈರ್ಭವೇತ್ || ೧೩ ||

ಗುರುಪ್ರಸಾದಜನ್ಯಂ ಹಿ ಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯುಕ್ತಮಾರುಣೈಃ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಪ್ರವಣತಾಂ ಬುದ್ಧೇಃ ಕರ್ಮಾಣ್ಯುತ್ಪಾದ್ಯ ಶಕ್ತಿತಃ || ೧೪ ||

ಕೃತಾರ್ಥಾನ್ಯಸ್ತಮಾಯಾನ್ತಿ ಪ್ರಾವೃಡನ್ತೇ ಘನಾ ಇವ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಪ್ರವಣಬುದ್ಧೇಸ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಾಧಿಕಾರಿಣಃ || ೧೫ ||

ಸ್ಯಾದೇವ ಬ್ರಹ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾ ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿಭಿರ್ಗುರೋಃ ।

ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೌಘೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತೋ ಹಿ ಪನಃ ಪುನಃ || ೧೬ ||

ಗುರ್ವನುಗ್ರಹಹೀನಸ್ಯ ನಾತ್ಮಾ ಸಮ್ಯಕ್ಪ್ರಕಾಶತೇ ।

ಆತ್ಮಾವಿದ್ಯಾನಿಮಿತ್ತೋತ್ಥಃ ಪ್ರಪನ್ನಃ ಪಾಞ್ಚಭೌತಿಕಃ || ೧೭ ||

ನಿವರ್ತತೇ ಯಥಾ ತುಚ್ಛಂ ಶರೀರಭುವನಾತ್ಮಕಮ್ ।

ತಥಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿವರ್ತನ್ತು ವಿಜ್ಞೇಯಮಖಿಲಂ ಜಗತ್ || ೧೮ ||

ವೇದಾನ್ತೋಕ್ತಾತ್ಮವಿಜ್ಞಾನವಿಪರೀತಮತಿಸ್ತು ಯಾ ।

ಆತ್ಮನ್ಯವಿದ್ಯಾ ಸಾನಾದಿ ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತಾ || ೧೯ ||

ಆತ್ಮನಃ ಖಂ ತತೋ ವಾಯುರ್ವಾಯೋರಗ್ನಿಸ್ತತೋ ಜಲಮ್ ।

ಜಲಾತ್ಪೃಥಿವ್ಯಭೂದ್ಭೂಮೇರ್ವ್ರೀಹ್ಯಾಧ್ಯೌಷಧಯೋsಭವನ್ || ೨೦ ||

ಓಷಧಿಭ್ಯೋsನ್ನಮನ್ನಾತ್ತು ಪುರುಷಃ ಪಞ್ಚಕೋಶವಾನ್ ।

ಅಪವೀಕೃತತನ್ಮಾತ್ರ ಸೂಕ್ಷ್ಮಭೂತಾತ್ಮಕೋ ಜನಃ || ೨೧ ||

ಸ್ಥೂಲೀಭವತಿ ತದ್ಭೇದಸ್ತಿರ್ಯಡ್ನರಸುರಾತ್ಮಕಃ ।

ಧರ್ಮಾಧಿಕ್ಯೇ ತು ದೇವತ್ವಂ ತಿರ್ಯಕ್ತ್ವಂ ಸ್ಯಾದಧರ್ಮತಃ || ೨೨ ||

ತಯೋಸ್ಸಾಮ್ಯೇ ಮನುಷ್ಯತ್ವಮಿತಿ ತ್ರೇಧಾ ತು ಕರ್ಮಭಿಃ ।

ತ್ವಗಸೃಙ್ಮಾಂಸಮೇದೋsಸ್ಥಿಮಜ್ಜಾಶುಕ್ಲಾನಿ ಧಾತವಃ || ೨೩ ||

ಸಪ್ತಾನ್ನಪರಿಣಾಮಾ ಸ್ಯು ಪುಂಸ್ತ್ರೀತ್ವಮಪಿ ನ ಸ್ವತಃ ।

ಶುಕ್ಲಾಧಿಕ್ಯ ಪುಮಾನ್ ಗರ್ಭೇ ರಕ್ತಾಧಿಕ್ಯೇ ವಧೂಸ್ತಥಾ || ೨೪ ||

ನಪುಂಸಕಂ ತಯೋಸ್ಸಾಮ್ಯೇ ಮಾತುಸ್ಸಞ್ಜಾಯತೇ ಸದಾ ।

ಮಜ್ಜಾಸ್ಥಿಸ್ನಾಯವಶ್ಶುಕ್ಲಾದ್ರಕ್ತಾತ್ತ್ವಙ್ಮಾಂಸಶೋಣಿತಾಃ || ೨೫ ||

ಷಟ್ಕೋಶಾಖ್ಯಂ ಭವೇದೇತತ್ಪಿತುರ್ಮಾತುಸ್ತ್ರಯನ್ತ್ರಯಮ್ ।

ಬುಭುಕ್ಷಾ ಚ ಪಿಪಾಸಾ ಚ ಶೋಕಮೋಹೌ ಜರಾಮೃತೀ || ೨೬ ||

ಷಡೂರ್ಮಯಃ ಪ್ರಾಣಬುದ್ಧಿದೇಹೇಷು ಸ್ಯಾದ್ದ್ವಯನ್ದ್ವಯಮ್ ।

ಆತ್ಮತ್ವೇನ ಭ್ರಮನ್ತ್ಯತ್ರ ವಾದಿನಃ ಕೋಶಪಞ್ಚಕೇ || ೨೭ ||

ಅನ್ನಪ್ರಾಣಮನೋಜ್ಞಾನಮಯಾಃ ಕೋಶಾಸ್ತಥಾತ್ಮನಃ |

ಆನನ್ದಮಯಕೋಶಶ್ಚ ಪಞ್ಚಕೋಶಾ ಇತೀರಿತಾಃ || ೨೮ ||

ಮಯಙ್ವಿಕಾರೇ ವಿಹಿತ ಇತ್ಯಾನನ್ದಮಯೋಽಭ್ಯಸನ್ ।

ಗೃಹ್ಣಾತ್ಯನ್ನಮಯಾತ್ಮಾನಂ ದೇಹಂ ಲೋಕಾಯತಃ ಖಲು || ೨೯ ||

ದೇಹೈಃ ಪರಿಮಿತಂ ಪ್ರಾಣಮಯಮಾರೂಹತಾ ವಿದುಃ ।

ವಿಜ್ಞಾನಮಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಬೌದ್ಧಾ ಗೃಹ್ಣನ್ತಿ ನಾಪರಮ್ || ೩೦ ||

ಆನನ್ದಮಯಮಾತ್ಮಾನಂ ವೈದಿಕಾಃ ಕೇಚಿದೂಚಿರೇ।

ಅಹಙ್ಕಾರಾತ್ಮವಾದೀ ತು ಪ್ರಾಹ ಪ್ರಾಯೋ ಮನೋಮಯಮ್ || ೩೧ ||

ಕರ್ತೃವಾದಿಭಿರಸ್ಪೃಷ್ಠೋ ಗ್ರಾಹ್ಯ ಆತ್ಮಾತ್ಮವಿನ್ಮತೇ ।

ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಕರ್ಮಕಾಣ್ಡಸ್ಥೈರ್ದೇವತಾಕಾಣ್ಡಮಾಶ್ರಿತೈಃ || ೩೨ ||

ಅವಶ್ಯಾಶ್ರಯಣೀಯಂ ಹಿ ನಾನ್ಯಥಾ ಕರ್ಮ ಸಿಧ್ಯತಿ ।

ವಸನ್ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽತ್ರಾಗ್ನೀನಾದಧೀತೇತಿ ವೈ ವಿಧೌ || ೩೩ ||

ದೇಹೋ ವಾತ್ಮವಿಶಿಷ್ಟೋ ವಾ ಕೋಽಧಿಕಾರೀ ತು ಕರ್ಮಣಿ ।

ಅಚೇತನತ್ವಾದ್ದೇಹಸ್ಯ ಸ್ವರ್ಗಕಾಮಾದ್ಯಸಮ್ಭವಾತ್ || ೩೪ ||

ನ ಜಾಘಟೀತಿ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ನಾಶಿತ್ವಾತ್ತತ್ರ ಕರ್ಮಣಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಾದಿಜಾತಿರೇವ ನ ವಿದ್ಯತೇ || ೩೫ ||

ಜಾತಿವರ್ಣಾಶ್ರಮಾವಸ್ಥಾವಿಕಾರಭ್ಯೋಽಪಿ ಸೋಽಪರ ।

ವಿಶಿಷ್ಟೋ ನಾಪರ ಕಶ್ಚಿದ್ವಿದ್ಯತೇ ದೇಹದೇಹಿನೋಃ || ೩೬ ||

ಅತಃ ಕಾಲ್ಪನಿಕಃ ಕರ್ತಾ ವಿಜ್ಞೇಯಸ್ತತ್ರ ಕರ್ಮಾಣಿ ।

ನೇತಿ ನೇತ್ಯುಚ್ಯಮಾನೇ ತು ಪಞ್ಚಕೋಶೇ ಕ್ರಮೇಣ ಯಃ || ೩೭ ||

ಭಾಸತೇ ತತ್ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ಯಾದವಿದ್ಯಾ ತತೋಽನ್ಯಥಾ ।

ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಮಾಚ್ಛಾದ್ಯ ವಿಕ್ಷೇಪಾನ್ ಸಾ ಕರೋತ್ಯಲಮ್ || ೩೮ ||

ಅಹಡ್ಕಾರಾಖ್ಯವಿಕ್ಷೇಪಃ ಕಾಮಾತ್ಕರ್ಮಫಲಸ್ತದಾ ।

ಮೂಲಭೂತೋಽಖಿಲಭ್ರಾನ್ತೇರ್ಬಿಭ್ರಾಣೋ ದುಃಖಸಙ್ಗತಿಮ್ || ೩೯ ||

ವ್ಯವಹಾರಾನ್ ಕರೋತ್ಯುಚ್ಚೈಃ ಸರ್ವಾನ್ ಲೌಕಿಕವೈದಿಕಾನ್ ।

ಮಾತೃಮಾನಪ್ರಮೇಯಾದಿಭಿನ್ನಾನ್ ಸರ್ವಸ್ಯ ಸತ್ಯವತ್ || ೪೦ ||

ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಸ್ಯ ತ್ವಸಙ್ಗಸ್ಯ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಸ್ಯಾತ್ಮನಃ ರವಲು ।

ಸ್ವತೋ ನ ವ್ಯವಹಾರೋಽಯಂ ಸಮ್ಭವತ್ಯನಪೇಕ್ಷಿಣಃ || ೪೧ ||

ಜಡಶ್ಚೇತತ್ಯಹಙ್ಕಾರಶ್ಚೈತನ್ಯಾಧ್ಯಾಸವಾನ್ಧ್ರುವಮ್ ।

ಅನ್ಯವಸ್ತ್ವನ್ತರಾಧ್ಯಾಸಾದಾತ್ಮಾನ್ಯತ್ವೇನ ಭಾಸತೇ || ೪೨ ||

ಇದಮಂಶೋ ದ್ವಿಧಾಭೂತಸ್ತತ್ರ ಪ್ರಾಣಃ ಕ್ರಿಯಾಶ್ರಯಃ।

ಜ್ಞಾನಾಧಾರೋಽಪರೋ ಬುದ್ಧಿರ್ಮನ ಇತ್ಯಂಶ ಈರಿತಃ || ೪೩||

ತಸ್ಯ ಚೇಷ್ಟಾದಯೋಽಪೀಷ್ಟಾಃ ಪ್ರಾಣಾದ್ಯಾಃ ಪಞ್ಚ ವಾಯವಃ ।

ಕರಣಾದ್ಯಾಃ ಕ್ರಿಯಾಭೇದವಾಗಾದಿದ್ವಾರಕಾಸ್ತಥಾ || ೪೪ ||

ದ್ವಿಧಾನ್ತಃಕರಣಂ ಬುದ್ಧಿರ್ಮನಃ ಕಾರ್ಯವಶಾದಿಹ ।

ಆತ್ಮೈವ ಕೇವಲಸ್ಸಾಕ್ಷಾದಹಂಬುದ್ಧೌ ತು ಭಾತಿ ಚೇತ್ || ೪೫ ||

ಕೃಶೋಽಸ್ಮೀತಿ ಮತೌ ಭಾತಿ ಕೇವಲೋ ನೇತಿ ತದ್ವದ ।

ಕೃಶಾದಯೋಽತ್ರ ದೃಶ್ಯತ್ವಾನ್ನಾತ್ಮಧರ್ಮಾ ಯಥಾ ಮತಾಃ || ೪೬ ||

ಸುಸ್ವಾದಯೋಽಪಿ ದೇಹಸ್ಥಾ ನಾತ್ಮಧರ್ಮಾಸ್ತಥೈವ ಚ ।

ಮಾತೃಮನಿಪ್ರಮೇಯೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನ ಆತ್ಮಾತ್ಮವಿನ್ಮತೇ || ೪೭ ||

ತಥೈವ ಚೋಪಪಾದ್ಯಸ್ಸ್ಯಾನ್ನಿರಸ್ಯ ಪರವಾದಿನಃ ||

ಅನಾತ್ಮಾ ವಿಪಯಶ್ಚೇತಿ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯೋ ನ ಕಸ್ಯಚಿತ್ || ೪೮ ||

ಘಟೋಽಹಮಿತಿ ಕಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರತಿಪತ್ತೇರಭಾವತಃ।

ರೂಪಾದಿಮತ್ತ್ವಾದ್ದೃಶ್ಯತ್ವಾಜ್ಜಡತ್ವಾದ್ಭೌತಿಕತ್ವತಃ || ೪೯ ||

ಅನ್ನವಚ್ಚಾದನೀಯತ್ವಾಚ್ಛ್ವಾದೇರ್ನಾತ್ಮಾ ಕಳೇಬರಮ್ ।

ದೇಹತೋ ವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶನಾತ್ || ೫೦ ||

ಅತಸ್ತ್ವನ್ನಮಯೋ ದೇಹೋ ನಾತ್ಮಾ ಲೋಕಾಯತೇರಿತಃ ।

ಪ್ರಾಣೋಽಪ್ಯಾತ್ಮಾ ನ ವಾಯುತ್ವಾಜ್ಜಡತ್ವಾದ್ಬಾಹ್ಯವಾಯುವತ್ || ೫೧ ||

ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ನ ಚಾತ್ಮಾ ಸ್ಯಾತ್ ಕರಣತ್ವಾತ್ಪ್ರದೀಪವತ್ ।

ಚಞ್ಚಲತ್ವಾನ್ಮನೋ ನಾತ್ಮಾ ಸುಷುಪ್ತೌ ತದಸಮ್ಭವಾತ್ || ೫೨ ||

ಸುಖೇ ಪರ್ಯವಸಾನಾಚ್ಚ ಸುಖಮೇವಾತ್ಮವಿಗ್ರಹಃ ।

ಧತ್ತೇಽನ್ನಮಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರಾಣಃ ಪ್ರಾಣಂ ಮನೋ ಮನಃ || ೫೩ ||

ಸಚ್ಚಿದಾನನ್ದಗೋವಿನ್ದಪರಮಾತ್ಮಾ ವಹತ್ಯಸೌ ।

ಯದಾ ಬಾಹ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯೈರಾತ್ಮಾ ಭುಙ್ಕ್ತೇಽರ್ಥಾನ್ ಸ್ವಪರಾಙ್ಮುರವಾನ್ || ೫೪ ||

ತದಾ ಜಾಗ್ರದವಸ್ಥಾ ಸ್ಯಾದಾತ್ಮನೋ ವಿಶ್ವಸಂಹಿತಾ ।

ಬಾಹ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಗೃಹೀತಾರ್ಥಾನ್ ಮನೋಮಾತ್ರೇಣ ವೈ ಯದಾ || ೫೫ ||

ಭುಙ್ಕ್ತೇ ಸ್ವಪ್ನಾಂಸ್ತದಾ ಜ್ಞೇಯಾ ತೈಜಸಾಖ್ಯಾ ಪರಾತ್ಮನಃ ।

ಅವಿದ್ಯಾತಿಭಿರಗ್ರಸ್ತಮನಸ್ಯಾತ್ಮನ್ಯವಸ್ಥಿತೇ || ೫೬ ||

ಸುಷುಪ್ತ್ಯವಸ್ಥಾ ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಪ್ರಾಜ್ಞಾಖ್ಯಾನನ್ದಸಂಜ್ಞಿತಾ ।

ಸ್ವಾಪೇಽಪಿ ತಿಷ್ಠತಿ ಪ್ರಾಣೋ ಮೃತಭ್ರಾನ್ತಿನಿವೃತ್ತಯೇ || ೫೭ ||

ಅನ್ಯಥಾ ಶ್ವಾದಯೋಽಶ್ನನ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಿಷ್ಯನ್ತಿ ವಾನಲೇ ।

ಸ್ವಾಪೇಽಪ್ಯಾನನ್ದಸದ್ಭಾವೋ ಭವತ್ಯೇವೋತ್ಥಿತೋ ಯತಃ || ೫೮||

ಸುಖಮಸ್ವಾಪ್ಸಮಿತ್ಯೇವಂ ಪರಾಮೃಶತಿ ವೈ ಸ್ಮರನ್ ।

ಸ್ಯಾನ್ಮತಂ ವಿಷಯಾಭಾವಾನ್ನ ತದ್ವಿಷಯಜಂ ಸುಖಮ್ || ೫೯ ||

ವೈದ್ಯತ್ವಾನ್ನ ನಿಜನ್ತೇನ ದುಃಖಾಭಾವೇ ಸುಖಭ್ರಮಃ ।

ಪ್ರತಿಯೋಗಿನ್ಯದೃಷ್ಟೇಽಪಿ ಸರ್ವಾಭಾವೋಽಪಿ ಗೃಹ್ಯತೇ || ೬೦ ||

ಯತೋಽನ್ಯಸ್ಮೈ ಪುನಃ ಪೃಷ್ಟಃ ಸರ್ವಾಭಾವಂ ಪ್ರಭಾಷತೇ ।

ನ್ಯಾಯೇನಾನೇನ ಭಾವಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಾಭಾವೋಽನುಭೂಯತೇ || ೬೧ ||

ಅತ್ರ ಬ್ರೂಮಸ್ಸಮಾಧಾನಂ ದುಃಖಾಭಾವೋ ನ ಗೃಹ್ಯತೇ ||

ಪ್ರಬುದ್ಧೇನೇತಿ ಸುಪ್ತಸ್ಯ ನಾಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರತಿ ಸಾಕ್ಷಿತಾ || ೬೨ ||

ಪ್ರತಿಯೋಗ್ಯಗ್ರಹಾಸ್ವಾಪೇ ದುರವಸ್ಯ ಪ್ರತಿಯೋಗಿತಾ ।

ಅಭಾವಾಖ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಣನ್ತು ನಾಸ್ತಿ ಪ್ರಾಭಾಕರೇ ಮತೇ || ೬೩||

ನೈಯಾಯಿಕಮತೇಭಾವಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾನ್ನಾತಿರಿಚ್ಯತೇ।

ಸುಖದುವಾದಿನಿರ್ಮುಕ್ತೇಮೋಕ್ಷೇ ಪಾಷಾಣವತ್ಸ್ಥಿತಮ್ || ೬೪||

ಆತ್ಮಾನಂ ಪ್ರವದನ್ವಾದೀ ಮೂರ್ಖಃ ಕಿನ್ನ ವದತ್ಯಸೌ ।

ಸ್ಥಿತಮಜ್ಞಾನಸಾಕ್ಷಿತ್ವಂ ನಿತ್ಯಾನನ್ದತ್ವಮಾತ್ಮನಃ || ೬೫ ||

ವದನ್ತ್ಯತ್ರಾತ್ಮನಾನಾತ್ವಂ ದೇಹೇಷು ಪ್ರತಿವಾದಿನಃ ।

ಏಕಶ್ಚೇತ್ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಪುಂಸಿ ಕಸ್ಮಿನ್ ಮೃತೇ ಸತಿ || ೬೬ ||

ಸರ್ವೇ ಮ್ರಿಯೇರನ್ ಜಾಯೇರನ್ ಜಾತೇ ಕುರ್ಯುಶ್ಚ ಕುರ್ವತಿ ।

ಏವಂವಿರುದ್ಧಧರ್ಮಾ ಹಿ ದೃಶ್ಯನ್ತೇ ಸರ್ವಜನ್ತುಷು || ೬೭ ||

ಅತಸ್ಸರ್ವಶರೀರೇಷು ನಾನಾತ್ವಂ ಚಾತ್ಮನಾಂ ಸ್ಥಿತಮ್ ।

ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮದೃಷ್ಟ್ಯೈವ ಪುಂಸಾಂ ಭೇದಸ್ತ್ವಯೇರಿತಃ || ೬೮ ||

ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮಾ ದೃಷ್ಟಾಃ ದೇಹೇ ವಾತ್ಮನಿ ವಾ ವದ |

ದೇಹೇ ಚೇದ್ದೇಹನಾನಾತ್ವಂ ಸಿದ್ಧಂ ಕಿಂ ತೇನ ಚಾತ್ಮನಿ || ೬೯ ||

ಚಿದ್ರೂಪಾತ್ಮನಿ ಭೇದಶ್ಚೇತ್ಪುಂಸ್ಯೇಕಸ್ಮಿನ್ ಪ್ರಸಜ್ಯತೇ ।

ಏಕಸ್ಯೇನ್ದೋರಪಾಂಪಾತ್ರೇಷ್ವನೇಕತ್ವಂ ಯಥಾ ತಥಾ || ೭೦ ||

ಅನೇಕದೇಹೇಷ್ವೇಕಾತ್ಮಪ್ರತಿಭಾಸಸ್ತಥಾ ಮತಃ ।

ಆತ್ಮನ್ಯಃ ಪಞ್ಚಕೋಶೇಭ್ಯಃ ಷಡ್ಭಾವೇಭ್ಯಃ ಷಡೂರ್ಮಿತಃ || ೭೧ ||

ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಮನೋಬುದ್ಧಿಪ್ರಾಣಾಹ್ಙ್ಕಾರವರ್ಜಿತಃ ।

ಏಕಸ್ಸಕಲದೇಹೇಷು ನಿರ್ವಿಕಾರೋ ನಿರಞ್ಜನಃ || ೭೨ ||

ನಿತ್ಯೋsಕರ್ತಾ ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿರ್ವಿಭುರ್ಭೋಗವಿವರ್ಜಿತಃ ।

ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಾ ನಿರ್ಗುಣಶ್ಶುದ್ಧೋ ಬೋಧಮಾತ್ರತನುಸ್ಸ್ವತಃ || ೭೩ ||

ಅವಿದ್ಯೋಪಾಧಿಕಃ ಕರ್ತಾ ಭೋಕ್ತಾ ರಾಗಾದಿದೂಷಿತಃ ।

ಅಹಙ್ಕಾರಾದಿದೇಹಾನ್ತಃಕಲುಷೀಕೃತವಿಗ್ರಹಃ || ೭೪ ||

ಯಥೋಪಾಧಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಬನ್ಧಕಾಷ್ಟಕವೇಷ್ಟಿತಃ |

ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ಥಾವರಾನ್ತೇಷು ಭ್ರಮನ್ ಕರ್ಮವಶಾನುಗಃ || ೭೫ ||

ಕರ್ಮಣಾ ಪಿತೃಲೋಕಾದಿ ನಿಷಿದ್ಧೈರ್ನರಕಾದಿಕಮ್ ।

ವಿದ್ಯ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಸಾಯುಜ್ಯಂ ತದ್ಧೀನಃ ಕ್ಷುದ್ರತಾಂ ಗತಃ || ೭೬ ||

ಏಕ ಏವ ಪರೋ ಜೀವಃ ಸ್ವಕಲ್ಪಿತಜಗತ್ತ್ತ್ರಯಃ ।

ಬನ್ಧಮುಕ್ತಾದಿಭೇದಶ್ಚ ಸ್ವಪ್ನವದ್ಧಷ್ಟನಾಮಿಯಾತ್ || ೭೭ ||

ಅಥವಾ ಬಹವೋ ಜೀವಾಃ ಸಂಸಾರಜ್ಞಾನಭಾಗಿನಃ ।

ಅನಾದಿತ್ವಾದವಿದ್ಯಾಯಾ ಅನ್ಯೋನ್ಯಾಶ್ರಯತಾ ನ ಹಿ || ೭೮ ||

ವ್ಯಷ್ಟಿದೇಹಾದಿದಂ ಯುಕ್ತಂ ದ್ವಯಮಿತ್ಯಪರಂ ಮತಮ್ ।

ಸಮಷ್ಟಿದೃಷ್ಟ್ಯಾ ತ್ವೇಕತ್ವಂ ವ್ಯಷ್ಟಿದೃಷ್ಟ್ಯಾ ತ್ವನೇಕತಾ || ೭೯ ||

ಸಾಕ್ಷೀ ಸದ್ವಾರನಿರ್ದ್ವಾರಸಮ್ಬನ್ಧಾನಾಂ ಜಡಾತ್ಮನಾಮ್ ।

ವಿಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನರೂಪೇಣ ಸದಾ ಸವಜ್ಞತಾಂ ಗತಃ || ೮೦ ||

ಮಾಯಾಮಾತ್ರಸ್ಸುಷುಪ್ತ್ಯಾದೌ ಖಚಿತಾಜ್ಞಾನಕಞ್ಚುಕಃ ।

ಜನ್ಮಾನ್ತರಾನುಭೂತಾನಮಪಿ ಸಂಸ್ಮರಣಕ್ಷ್ಮಃ || ೮೧ ||

ತತ್ಪ್ರಾಪಕವಶಾದತ್ರ ತಾರತಮ್ಯವಿಶೇಷಭಾಕ್ ।

ಅವಸ್ಥಾಪಞ್ಚಕಾತೀತಃ ಪ್ರಮಾತಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿನ್ಮತಃ || ೮೨ ||

ಪ್ರಮಾಸಾಧನಮಿತ್ಯೇವ ಮಾನಸಾಮಾನ್ಯಲಕ್ಷಣಮ್ ।

ತತ್ಪರಿಚ್ಛೇದಭೇದೇನ ತದೇವಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಮತಮ್ || ೮೩ ||

ನಿವರ್ತಕಮವಿದ್ಯಾಯಾ ಇತಿ ವಾ ಮಾನಲಕ್ಷಣಮ್ ।

ಸಶೇಷಾಶೇಷಭೇದೇನ ತದೇವಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಮತಮ್ || ೮೪ ||

ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೋತ್ಥಮಶೇಷಾಜ್ಞಾನಬಾಧಕಮ್ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮನುಮಾನಾಖ್ಯಮುಪಮಾನನ್ತಥಾಗಮಃ || ೮೫ ||

ಅರ್ಥಾಪತ್ತಿರಭಾವಶ್ಚ ಪ್ರಮಾಣಾನಿ ಷಡೇವ ಹಿ ।

ವ್ಯಾವಹಾರಿಕನಾಮಾನಿ ಭವನ್ತ್ಯೇತಾನಿ ನಾತ್ಮನಿ || ೮೬ ||

ಸ್ವಸಂವೇದ್ಯೋsಪ್ರಮೇಯೋsಪಿ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ವಾಙ್ಮನೋsತಿಗಃ ।

ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಪಕ್ಷಸ್ತು ವೇದಾನ್ತಾನ್ನಾತಿಭಿದ್ಯತೇ || ೮೭ ||

ಆನನ್ದಃಪುರುಷೋsಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ತನ್ಮತೇ ಮತಾ ।

ಜ್ಞಾನಂ ದ್ವಿಧಾ ಸ್ಥಿತಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಪರಾಗಿತಿ ಭೇದತಃ || ೮೮ ||

ಆನನ್ದಾಭಿಮುಖಂ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಾಭಿಮುಖಂ ಪರಾಕ್ ।

ಆತ್ಮಾಜ್ಞಾನವಿವರ್ತಃ ಸ್ಯಾದ್ಭೂತತನ್ಮಾತ್ರಪಞ್ಚಕಮ್ || ೮೯ ||

ತನ್ಮಾತ್ರಪಞ್ಚಕಾಜ್ಜಾತಮನ್ತಃಕರಣಪಞ್ಚಕಮ್ ।

ಮನೋಬುದ್ಧಿರಹಙ್ಕಾರಾಶ್ಚಿತ್ತಂ ಜ್ಞಾತೃತ್ವಮಿತ್ಯಪಿ || ೯೦ ||

ಪಾರ್ಥಿವಸ್ಸ್ಯಾದಹಙ್ಕಾರೋ ಜ್ಞಾತೃತ್ವಮವಕಾಶಜಮ್ ।

ಕರಣದ್ವಯಮೇತತ್ತು ಕರ್ತೃತ್ವೇನಾವಭಾಸತೇ  || ೯೧ ||

ಬುದ್ಧಿಃ ಸ್ಯಾತ್ತೈಜಸೀ ಚಿತ್ತಮಾಪ್ಯಂ ಸ್ಯಾದ್ವಾಯುಜಂ ಮನಃ ।

ಭೂಮ್ಯಾದ್ಯೇಕೈಕಭೂತಸ್ಯ ವಿಜ್ಞೇಯಂ ಗುಣಪಞ್ಚಕಮ್ || ೯೨ ||

ಅಹಙ್ಕಾರೋ ಭುವಃ ಪ್ರಾಣೋ ಘ್ರಾಣಙ್ಗನ್ಧಶ್ಚ ಪಾಯುನಾ ।

ಚಿತ್ತಪಾನೌ ತಥಾ ಜಿಹ್ವಾ ರಸೋಪಸ್ಥಾವಪಾಙ್ಗುಣಾಃ || ೯೩ ||

ಬುದ್ಧ್ಯುದಾನೌ ತಥಾ ಚಕ್ಷೂ ರೂಪಪಾದಾಸ್ತು ತೈಜಸಾಃ ।

ಮನೋ ವಾಯೋರ್ವ್ಯಾನಚರ್ಮಸ್ಪರ್ಶಾಃ ಪಾಣಿರ್ಗುಣಾಸ್ತಥಾ || ೯೪ ||

ಜ್ಞಾತೃತ್ವಶ್ಚ ಸಮಾನಶ್ಚ ಶ್ರೋತ್ರಂ ಶಬ್ದಶ್ಚ ವಾಕ್ ರವಜಾಃ ।

ಏಕೈಕಸೂಕ್ಷ್ಮಭೂತೇಭ್ಯಃ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚಾಪರೇ ಗುಣಾಃ || ೯೫ ||

ಅಸ್ಥಿ ಚರ್ಮ ತಥಾ ಮಾಂಸಂ ನಾಡೀರೋಮಾಣಿ ಭೂಗಣಾಃ ।

ಮೂತ್ರಂ ಶ್ಲೇಷ್ಮಾ ತಥಾ ರಕ್ತಂ ಶುಕ್ಲಂ ಮಜ್ಜಾ ತ್ವಪಾಙ್ಗುಣಾಃ || ೯೬ ||

ನಿದ್ರಾ ತೃಷ್ಣಾ ಕ್ಷುಧಾ ಜ್ಞೇಯಾ ಮೈಥುನಾಲಸ್ಯಮಗ್ನಿಜಾಃ ।

ಪ್ರಚಾಲಸ್ತರಣಾರೋಹೈ ವಾಯೋರುತ್ಥಾನರೋಧನೇ || ೯೭ ||

ಕಾಮಕ್ರೋಧೌ ಲೋಭಭಯೇ ಮೋಹೋ ವ್ಯೋಮಗುಣಾಸ್ತಥಾ ।

ಉಕ್ತೋsವಧೂತಮಾರ್ಗಶ್ಚ ಕೃಷ್ಣೇನೈವೋದ್ಧವಂ ಪ್ರತಿ || ೯೮ ||

ಶ್ರೀಭಾಗವತಸಂಜ್ಞೇ ತು ಪುರಾಣೇ ದೃಶ್ಯತೇ ಹಿ ಸಃ ।

ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ತಾನ್ವೇದಾನ್ತಾನ್ತಾನಿಮಾನ್ ಕ್ರಮಾತ್ ।

ಶ್ರುತ್ವಾರ್ಥವಿತ್ಸುಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಾನ್ತತ್ತ್ವತಃ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭುವಿ || ೯೯ ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಾಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ನಸಙ್ಗ್ರಹೇ ವೇದಾನ್ತಪಕ್ಷೋ ನಾಮ ದ್ವಾದಶಪ್ರಕರಣಮ್ ।।

 

ಇತಿ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಾಚಿತೇ ಸರ್ವದರ್ಶನಸಿದ್ಧಾನ್ನಸಙ್ಗ್ರಹಃ ಸಮಾಪ್ತಃ ||