பகவத்ராமாநுஜவிரசிதம்
ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யம்
ஏகாதஶோऽத்யாய:
ஏவம் பக்தியோகநிஷ்பத்தயே தத்விவ்ருத்தயே ச ஸகலேதரவிலக்ஷணேந ஸ்வாபாவிகேந பகவதஸாதாரணேந கல்யாணகுணகணேந ஸஹ பகவத: ஸர்வாத்மத்வம் தத ஏவ தத்வ்யதிரிக்தஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்ய சிதசிதாத்மகஸ்ய வஸ்துஜாதஸ்ய தச்சரீரதயா ததாயத்தஸ்வரூபஸ்திதிப்ரவ்ருத்தித்வம் சோக்தம் । தமேதம் பகவதஸாதாரணம் ஸ்வபாவம் க்ருத்ஸ்நஸ்ய ததாயத்தஸ்வரூபஸ்திதிப்ரவ்ருத்திதாம் ச பகவத்ஸகாஶாதுபஶ்ருத்ய ஏவமேவேதி நித்யஶ்ச ததாபூதம் பகவந்தம் ஸாக்ஷாத்கர்துகாமோऽர்ஜுந உவாச । ததைவ பகவத்ப்ரஸாதாதநந்தரம் த்ரக்ஷ்யதி । ஸர்வாஶ்சர்யமயம் தேவமநந்தம் விஶ்வதோமுகம் … தத்ரைகஸ்தம் ஜகத்க்ருத்ஸ்நம் ப்ரவிபக்தமநேகதா: (ப.கீ.௧௧.௧௩) இதி ஹி வக்ஷ்யதே।
அர்ஜுந உவாச
மதநுக்ரஹாய பரமம் குஹ்யமத்யாத்மஸம்ஜ்ஞிதம் ।
யத்த்வயோக்தம் வசஸ்தேந மோஹோऽயம் விகதோ மம ।। ௧ ।।
தேஹாத்மாபிமாநரூபமோஹேந மோஹிதஸ்ய மமாநுக்ரஹைகப்ரயோஜநாய பரமம் குஹ்யம் பரமம் ரஹஸ்யமத்யாத்மஸம்ஜ்ஞிதமாத்மநி வக்தவ்யம் வச:, ந த்வேவாஹம் ஜாது நாஸம் (௨.௧௨) இத்யாதி, தஸ்மாத்யோகீ பவார்ஜுந (௬.௪௬) இத்யேததந்தம் யத்த்வயோக்தம், தேநாயம் மமாத்மவிஷயோ மோஹ: ஸர்வோ விகத: தூரதோ நிரஸ்த: ।। ௧ ।। ததா ச –
பவாப்யயௌ ஹி பூதாநாம் ஶ்ருதௌ விஸ்தரஶோ மயா ।
த்வத்த: கமலபத்ராக்ஷ மாஹாத்ம்யமபி சாவ்யயம் ।। ௨ ।।
ஸப்தமப்ரப்ருதி தஶமபர்யந்தே த்வத்வ்யதிரிக்தாநாம் ஸர்வேஷாம் பூதாநாம் த்வத்த: பரமாத்மநோ பவாப்யயௌ உத்பத்திப்ரலயௌ விஸ்தரஶோ மயா ஶ்ருதௌ ஹி । கமலபத்ராக்ஷ, தவ அவ்யயம் நித்யம் ஸர்வசேதநாசேதநவஸ்துஶேஷித்வம் ஜ்ஞாநபலாதிகல்யாணகுணகணைஸ்தவைவ பரதரத்வம் ஸர்வாதாரத்வம் சிந்திதநிமிஷிதாதிஸர்வப்ரவ்ருத்திஷு தவைவ ப்ரவர்தயித்ருத்வமித்யாதி அபரிமிதம் மாஹாத்ம்யம் ச ஶ்ருதம் । ஹிஶப்தோ வக்ஷ்யமாணதித்ருக்ஷாத்யோதநார்த: ।। ௨ ।।
ஏவமேதத்யதாத்த த்வமாத்மாநம் பரமேஶ்வர ।
த்ரஷ்டுமிச்சாமி தே ரூபமைஶ்வரம் புருஷோத்தம ।। ௩ ।।
ஹே பரமேஶ்வர!, ஏவமேததித்யவத்ருதம், யதாத த்வமாத்மாநம் ப்ரவீஷி । புருஷோத்தம ஆஶ்ரிதவாத்ஸல்யஜலதே தவைஶ்வரம் த்வதஸாதாரணம் ஸர்வஸ்ய ப்ரஶாஸித்ருத்வே, பாலயித்ருத்வே, ஸ்ரஷ்ட்ருத்வே, ஸம்ஹர்த்ருத்வே பர்த்ருத்வே, கல்யாணகுணாகரத்வே, பரதரத்வே, ஸகலேதரவிஸஜாதீயத்வேऽவஸ்திதம் ரூபம் த்ரஷ்டும் ஸாக்ஷாத்கர்துமிச்சாமி ।। ௩ ।।
மந்யஸே யதி தச்சக்யம் மயா த்ரஷ்டுமிதி ப்ரபோ ।
யோகேஶ்வர ததோ மே த்வம் தர்ஶயாத்மாநமவ்யயம் ।। ௪ ।।
தத்ஸர்வஸ்ய ஸ்ரஷ்ட்ரு, ஸர்வஸ்ய ப்ரஶாஸித்ரு, ஸர்வஸ்யாதாரபூதம் த்வத்ரூபம் மயா த்ரஷ்டும் ஶக்யமிதி யதி மந்யஸே, ததோ யோகேஶ்வர யோகோ ஜ்ஞாநாதிகல்யாணகுணயோக:, பஶ்ய மே யோகமைஶ்வரம் (௮) இதி ஹி வக்ஷ்யதே த்வத்வ்யதிரிக்தஸ்ய கஸ்யாப்யஸம்பாவிதாநாம் ஜ்ஞாநபலைஶ்வர்யவீர்யஶக்திதேஜஸாம் நிதே! ஆத்மாநம் த்வாமவ்யயம் மே தர்ஶய । அவ்யயமிதி க்ரியாவிஶேஷணம் । த்வாம் ஸகலம் மே தர்ஶயேத்யர்த: ।। ௪ ।।
ஶ்ரீபகவாநுவாச
ஏவம் கௌதூஹலாந்விதேந ஹர்ஷகத்கதகண்டேந பார்தேந ப்ரார்திதோ பகவாநுவாச –
பஶ்ய மே பார்த ரூபாணி ஶதஶோऽத ஸஹஸ்ரஶ: ।
நாநாவிதாநி திவ்யாநி நாநாவர்ணாக்ருதீநி ச ।। ௫ ।।
பஶ்ய மே ஸர்வாஶ்ரயாணி ரூபாணி அத ஶதஶ: ஸஹஸ்ரஶஶ்ச நாநாவிதாநி நாநாப்ரகாராணி, திவ்யாநி அப்ராக்ருதாநி, நாநாவர்ணாக்ருதீநி ஶுக்லக்ருஷ்ணாதிநாநாவர்ணாநி, நாநாகாராணி ச பஶ்ய ।। ௫ ।।
பஶ்யாதித்யாந் வஸூந் ருத்ராநஶ்விநௌ மருதஸ்ததா ।
பஹூந்யத்ருஷ்டபூர்வாணி பஶ்யாஶ்சர்யாணி பாரத ।। ௬ ।।
மமைகஸ்மிந் ரூபே பஶ்ய ஆதித்யாந் த்வாதஶ, வஸூநஷ்டௌ, ருத்ராநேகாதஶ, அஶ்விநௌ த்வௌ, மருதஶ்சைகோநபஞ்சாஶதம் । ப்ரதர்ஶநார்தமிதம், இஹ ஜகதி ப்ரத்யக்ஷத்ருஷ்டாநி ஶாஸ்த்ரத்ருஷ்டாநி ச யாநி வஸ்தூநி, தாநி ஸர்வாணி, அந்யாந்யபி ஸர்வேஷு லோகேஷு ஸர்வேஷு ச ஶாஸ்த்ரேஷ்வத்ருஷ்டபூர்வாணி பஹூந்யாஶ்சர்யாணி பஶ்ய ।। ௬ ।।
இஹைகஸ்தம் ஜகத்க்ருத்ஸ்நம் பஶ்யாத்ய ஸசராசரம் ।
மம தேஹே குடாகேஶ யச்சாந்யத்த்ரஷ்டுமிச்சஸி ।। ௭ ।।
இஹ மமைகஸ்மிந் தேஹே, தத்ராபி ஏகஸ்தமேகதேஶஸ்தம் ஸசராசரம் க்ருத்ஸ்நம் ஜகத்பஶ்ய யச்சாந்யத்த்ரஷ்டுமிச்சஸி, ததப்யேகதேஹைகதேஶ ஏவ பஶ்ய ।। ௭ ।।
ந து மாம் ஶக்ஷ்யஸே த்ரஷ்டுமநேநைவ ஸ்வசக்ஷுஷா ।
திவ்யம் ததாமி தே சக்ஷு: பஶ்ய மே யோகமைஶ்வரம் ।। ௮ ।।
அஹம் மம தேஹைகதேஶே ஸர்வம் ஜகத்தர்ஶயிஷ்யாமி த்வம் த்வநேந நியதபரிமிதவஸ்துக்ராஹிணா ப்ராக்ருதேந ஸ்வசக்ஷுஷா, மாம் ததாபூதம் ஸகலேதரவிஸஜாதீயமபரிமேயம் த்ரஷ்டும் ந ஶக்ஷ்யஸே । தவ திவ்யமப்ராக்ருதம் மத்தர்ஶநஸாதநம் சக்ஷுர்ததாமி । பஶ்ய மே யோகமைஶ்வரம் மதஸாதாரணம் யோகம் பஶ்ய மமாநந்தஜ்ஞாநாதியோகமநந்தவிபூதியோகம் ச பஶ்யேத்யர்த: ।।௮।।
ஏவமுக்த்வா ததோ ராஜந்மஹாயோகேஶ்வரோ ஹரி: ।
தர்ஶயாமாஸ பார்தாய பரமம் ரூபமைஶ்வரம் ।। ௯ ।।
ஏவமுக்த்வா ஸாரத்யேऽவஸ்தித: பார்தமாதுலஜோ மஹாயோகேஶ்வரோ ஹரி: மஹாஶ்சர்யயோகாநாமீஶ்வர: பரப்ரஹ்மபூதோ நாராயண: பரமமைஶ்வரம் ஸ்வாஸாதாரணம் ரூபம் பார்தாய பித்ருஷ்வஸு: ப்ருதாயா: புத்ராய தர்ஶயாமாஸ । தத்விவிதவிசித்ரநிகிலஜகதாஶ்ரயம் விஶ்வஸ்ய ப்ரஶாஸித்ரு ச ரூபம் தச்சேத்ருஶம் ।। ௯।।
அநேகவக்த்ரநயநமநேகாத்புததர்ஶநம் ।
அநேகதிவ்யாபரணம் திவ்யாநேகோத்யதாயுதம் ।। ௧௦ ।।
திவ்யமால்யாம்பரதரம் திவ்யகந்தாநுலேபநம் ।
ஸர்வாஶ்சர்யமயம் தேவமநந்தம் விஶ்வதோமுகம் ।। ௧௧ ।।
தேவம் த்யோதமாநம், அநந்தம் காலத்ரயவர்தி நிகிலஜகதாஶ்ரயதயா தேஶகாலபரிச்சேதாநர்ஹாம், விஶ்வதோமுகம் விஶ்வதிக்வர்திமுகம், ஸ்வோசிததிவ்யாம்பரகந்தமால்யாபரணாயுதாந்விதம் ।। ௧௦ – ௧௧ ।।
தாமேவ தேவஶப்தநிர்திஷ்டாம் த்யோதமாநதாம் விஶிநஷ்டி –
திவி ஸூர்யஸஹஸ்ரஸ்ய பவேத்யுகபதுத்திதா ।
யதி பாஸ்ஸத்ருஶீ ஸா ஸ்யாத்பாஸஸ்தஸ்ய மஹாத்மந:।। ௧௨ ।।
தேஜஸோऽபரிமிதத்வதர்ஶநார்தமிதம் அக்ஷயதேஜஸ்ஸ்வரூபமித்யர்த: ।। ௧௨ ।।
தத்ரைகஸ்தம் ஜகத்க்ருத்ஸ்நம் ப்ரவிபக்தமநேகதா ।
அபஶ்யத்தேவதேவஸ்ய ஶரீரே பாண்டவஸ்ததா ।। ௧௩ ।।
தத்ர அநந்தாயாமவிஸ்தாரே, அநந்தபாஹூதரவக்த்ரநேத்ரே, அபரிமிததேஜஸ்கே, அபரிமிததிவ்யாயுதோபேதே, ஸ்வோசிதாபரிமிததிவ்யபூஷணே, திவ்யமால்யாம்பரதரே, திவ்யகந்தாநுலேபநே, அநந்தாஶ்சர்யமயே, தேவதேவஸ்ய திவ்யே ஶரீரே அநேகதா ப்ரவிபக்தம் ப்ரஹ்மாதிவிவிதவிசித்ரதேவதிர்யங்மநுஷ்யஸ்தாவராதிபோக்த்ருவர்கப்ருதிவ்யந்தரிக்ஷ-ஸ்வர்கபாதாலாதல-விதலஸுதலாதிபோகஸ்தாநபோக்யபோகோபகரணபேதபிந்நம் ப்ரக்ருதிபுருஷாத்மகம் க்ருத்ஸ்நம் ஜகத், அஹம் ஸர்வஸ்ய ப்ரபவோ மத்தஸ்ஸர்வம் ப்ரவர்ததே (௧௦.௮), ஹந்த தே கதயிஷ்யாமி விபூதீராத்மநஶ்ஶுபா: (௧௯), அஹமாத்மா குடாகேஶ ஸர்வபூதாஶயஸ்தித: (௨௦), ஆதித்யாநாமஹம் விஷ்ணு: (௨௧) இத்யாதிநா, ந ததஸ்தி விநா யத்ஸ்யாந்மயா பூதம் சராசரம் (௩௯), விஷ்டப்யாஹமிதம் க்ருத்ஸ்நமேகாம்ஶேந ஸ்திதோ ஜகத் (௪௨) இத்யந்தேநோதிதம், ஏகஸ்தமேகதேஶஸ்தம் பாண்டவோ பகவத்ப்ரஸாதலப்ததத்தர்ஶநாநுகுணதிவ்யசக்ஷுரபஶ்யத் ।। ௧௩ ।।
ததஸ்ஸ விஸ்மயாவிஷ்டோ ஹ்ருஷ்டரோமா தநஞ்ஜய: ।
ப்ரணம்ய ஶிரஸா தேவம் க்ருதாஞ்ஜலிரபாஷத ।। ௧௪ ।।
ததோ தநஞ்ஜயோ மஹாஶ்சர்யஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்ய ஜகத: ஸ்வதேஹைகதேஶேநாஶ்ரயபூதம் க்ருத்ஸ்நஸ்ய ப்ரவர்தயிதாரம் ச ஆஶ்சர்யதமாநந்தஜ்ஞாநாதிகல்யாணகுணகணம் தேவம் த்ருஷ்ட்வா விஸ்மயாவிஷ்டோ ஹ்ருஷ்டரோமா ஶிரஸா தண்டவத்ப்ரணம்ய க்ருதாஞ்ஜலிரபாஷத ।। ௧௪ ।।
அர்ஜுந உவாச
பஶ்யாமி தேவாம்ஸ்தவ தேவ தேஹே ஸர்வாம்ஸ்ததா பூதவிஶேஷஸங்காந் ।
ப்ரஹ்மாணமீஶம் கமலாஸநஸ்தம்ருஷீம்ஶ்ச ஸர்வாநுரகாம்ஶ்ச தீப்தாந் ।। ௧௫ ।।
தேவ! தவ தேஹே ஸர்வாந் தேவாந் பஶ்யாமி ததா ஸர்வாந் ப்ராணிவிஶேஷாணாம் ஸம்காந், ததா ப்ரஹ்மாணம் சதுர்முகமண்டாதிபதிம், ததேஶம் கமலாஸநஸ்தம் கமலாஸநே ப்ரஹ்மணி ஸ்திதமீஶம் தந்மதேऽவஸ்திதம் ததா தேவர்ஷிப்ரமுகாந் ஸர்வாந்ருஷீந், உரகாம்ஶ்ச வாஸுகிதக்ஷகாதீந் தீப்தாந் ।। ௧௫ ।।
அநேகபாஹூதரவக்த்ரநேத்ரம் பஶ்யாமி த்வாம் ஸர்வதோऽநந்தரூபம் ।
நாந்தம் ந மத்யம் ந புநஸ்தவாதிம் பஶ்யாமி விஶ்வேஶ்வர விஶ்வரூப ।। ௧௬ ।।
அநேகபாஹூதரவக்த்ரநேத்ரமநந்தரூபம் த்வாம் ஸர்வத: பஶ்யாமி விஶ்வேஶ்வர விஶ்வஸ்ய நியந்த:, விஶ்வரூப விஶ்வஶரீர! யதஸ்த்வமநந்த:, அதஸ்தவ நாந்தம் ந மத்யம் ந புநஸ்தவாதிம் ச பஶ்யாமி ।। ௧௬ ।।
கிரீடிநம் கதிநம் சக்ரிணம் ச தேஜோராஶிம் ஸர்வதோ தீப்திமந்தம் ।
பஶ்யாமி த்வா துர்நிரீக்ஷம் ஸமந்தாத்தீப்தாநலார்கத்யுதிமப்ரமேயம் ।। ௧௭ ।।
தேஜோராஶிம் ஸர்வதோ தீப்திமந்தம் ஸமந்தாத்துர்நிரீக்ஷம் தீப்தாநலார்கத்யுதிமப்ரமேயம் த்வாம் கிரீடிநம் கதிநம் சக்ரிணம் ச பஶ்யாமி ।। ௧௭ ।।
த்வமக்ஷரம் பரமம் வேதிதவ்யம் த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் நிதாநம் ।
த்வமவ்யய: ஶாஶ்வததர்மகோப்தா ஸநாதநஸ்த்வம் புருஷோ மதோ மே ।। ௧௮ ।।
உபநிஷத்ஸு, த்வே வித்யே வேதிதவ்யே (மு.௧.௧.௪) இத்யாதிஷு வேதிதவ்யதயா நிர்திஷ்டம் பரமமக்ஷரம் த்வமேவ அஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் நிதாநம் விஶ்வஸ்யாஸ்ய பரமாதாரபூதஸ்த்வமேவ த்வமவ்யய: வ்யயரஹித: யத்ஸ்வரூபோ யத்குணோ யத்விபவஶ்ச த்வம், தேநைவ ரூபேண ஸர்வதாவதிஷ்டஸே । ஶாஶ்வததர்மகோப்தா ஶாஶ்வதஸ்ய நித்யஸ்ய வைதிகஸ்ய தர்மஸ்ய ஏவமாதிபிரவதாரைஸ்த்வமேவ கோப்தா । ஸநாதநஸ்த்வம் புருஷோ மதோ மே, வேதாஹமேதம் புருஷம் மஹாந்தம் (பு), பராத்பரம் புருஷம் (மு.௩.௨.௮) இத்யாதிஷூதித: ஸநாதநபுருஷஸ்த்வமேவேதி மே மத: ஜ்ஞாத: । யதுகுலதிலகஸ்த்வமேவம்பூத இதாநீம் ஸாக்ஷாத்க்ருதோ மயேத்யர்த: ।। ௧௮ ।।
அநாதிமத்யாந்தமநந்தவீர்யமநந்தபாஹும் ஶஶிஸூர்யநேத்ரம் ।
பஶ்யாமி த்வா தீப்தஹுதாஶவக்த்ரம் ஸ்வதேஜஸா விஶ்வமிதம் தபந்தம் ।। ௧௯ ।।
அநாதிமத்யாந்தமாதிமத்யாந்தரஹிதம் । அநந்தவீர்யமநவதிகாதிஶயவீர்யம் வீர்யஶப்த: ப்ரதர்ஶநார்த: அநவதிகாதிஶயஜ்ஞாநபலைஶ்வர்யவீர்யஶக்திதேஜஸாம் நிதிமித்யர்த: । அநந்தபாஹும் அஸம்க்யேயபாஹும் । ஸோऽபி ப்ரதர்ஶநார்த: அநந்தபாஹூதரபாதவக்த்ராதிகம் । ஶஶிஸூர்யநேத்ரம் ஶஶிவத்ஸூர்யவச்ச ப்ரஸாதப்ரதாபயுக்தஸர்வநேத்ரம் । தேவாதீநநுகூலாந்நமஸ்காராதி குர்வாணாந் ப்ரதி ப்ரஸாத:, தத்விபரீதாநஸுரராக்ஷஸாதீந் ப்ரதி ப்ரதாப: । ரக்ஷாம்ஸி பீதாநி திஶோ த்ரவந்தி ஸர்வே நமஸ்யந்தி ச ஸித்தஸம்கா: (௩௬) இதி ஹி வக்ஷ்யதே । தீப்தஹுதாஶவக்த்ரம் ப்ரதீப்தகாலாநலவத்ஸம்ஹாராநுகுணவக்த்ரம் । ஸ்வதேஜஸா விஶ்வமிதம் தபந்தம் । தேஜ: பராபிபவநஸாமர்த்யம் ஸ்வகீயேந தேஜஸா விஶ்வமிதம் தபந்தம் த்வாம் பஶ்யாமி ஏவம்பூதம் ஸர்வஸ்ய ஸ்ரஷ்டாரம் ஸர்வஸ்யாதாரபூதம் ஸர்வஸ்ய ப்ரஶாஸிதாரம் ஸர்வஸ்ய ஸம்ஹர்தாரம் ஜ்ஞாநாத்யபரிமிதகுணஸாகரமாதிமத்யாந்தரஹிதமேவம்பூததிவ்யதேஹம் த்வாம் யதோபதேஶம் ஸாக்ஷாத்கரோமீத்யர்த: । ஏகஸ்மிந் திவ்யதேஹே அநேகோதராதிகம் கதம்? । இத்தமுபபத்யதே । ஏகஸ்மாத்கடிப்ரதேஶாத் அநந்தபரிமாணாதூர்த்வமுத்கதா யதோதிதோதராதய:, அதஶ்ச யதோதிததிவ்யபாதா: தத்ரைகஸ்மிந்முகே நேத்ரத்வயமிதி ச ந விரோத:।। ௧௯ ।। ஏவம்பூதம் த்வாம் த்ருஷ்ட்வா தேவாதயோऽஹம் ச ப்ரவ்யதிதா பவாம இத்யாஹ –
த்யாவாப்ருதிவ்யோரிதமந்தரம் ஹி வ்யாப்தம் த்வயைகேந திஶஶ்ச ஸர்வா: ।
த்ருஷ்ட்வாத்புதம் ரூபமுக்ரம் ததேவம் லோகத்ரயம் ப்ரவ்யதிதம் மஹாத்மந் ।। ௨௦ ।।
த்யுஶப்த: ப்ருதிவீஶப்தஶ்சோபௌ உபரிதநாநாமதஸ்தநாநாம் ச லோகாநாம் ப்ரதர்ஶநார்தௌ । த்யாவாப்ருதிவ்யோ: அந்தரமவகாஶ: । யஸ்மிந்நவகாஸே ஸர்வே லோகாஸ்திஷ்டந்தி, ஸர்வோऽயமவகாஶோ திஶஶ்ச ஸர்வாஸ்த்வயைகேந வ்யாப்தா: । த்ருஷ்ட்வாத்புதம் ரூபமுக்ரம் தவேதமநந்தாயாமவிஸ்தாரமத்யத்புதமத்யுக்ரம் ச ரூபம் த்ருஷ்ட்வா லோகத்ரயம் ப்ரவ்யதிதம் யுத்ததித்ருக்ஷயா ஆகதேஷு ப்ரஹ்மாதிதேவாஸுரபித்ருகணஸித்தகந்தர்வயக்ஷராக்ஷஸேஷு ப்ரதிகூலாநுகூலமத்யஸ்தரூபம் லோகத்ரயம் ஸர்வம் ப்ரவ்யதிதமத்யந்தபீதம் । மஹாத்மநபரிச்சேத்யமநோவ்ருத்தே । ஏதேஷாமப்யர்ஜுநஸ்யைவ விஶ்வாஶ்ரயரூப-ஸாக்ஷாத்காரஸாதநம் திவ்யம் சக்ஷுர்பகவதா தத்தம் । கிமர்தமிதி சேத், அர்ஜுநாய ஸ்வைஶ்வர்யம் ஸர்வம் ப்ரதர்ஶயிதும் । அத இதமுச்யதே, ‘த்ருஷ்ட்வாத்புதம் ரூபமுக்ரம் தவேதம் லோகத்ரயம் ப்ரவ்யர்திதம் மஹாத்மந்‘ இதி ।। ௨௦।।
அமீ ஹி த்வா ஸுரஸங்கா விஶந்தி கேசித்பீதா: ப்ராஞ்ஜலயோ க்ருணந்தி ।
ஸ்வஸ்தீத்யுக்த்வா மஹர்ஷிஸித்தஸங்கா: ஸ்துவந்தி த்வாம் ஸ்துதிபி: புஷ்கலாபி: ।।௨௧ ।।
அமீ ஸுரஸம்கா: உத்க்ருஷ்டாஸ்த்வாம் விஶ்வாஶ்ரயமவலோக்ய ஹ்ருஷ்டமநஸ: த்வந் ஸமீபம் விஶந்தி । தேஷ்வேவ கேசிதத்யுக்ரமத்யத்புதம் ச தவாகாரமாலோக்ய பீதா: ப்ராஞ்ஜலய: ஸ்வஜ்ஞாநாநுகுணம் ஸ்துதிரூபாணி வாக்யாநி க்ருணந்தி உச்சாரயந்தி । அபரே மஹர்ஷிஸம்கா: ஸித்தஸம்காஶ்ச பராவரதத்த்வயாதாத்ம்யவித: ஸ்வஸ்தீத்யுக்த்வா புஷ்கலாபிர்பவதநுரூபாபி: ஸ்துதிபி: ஸ்துவந்தி ।। ௨௧ ।।
ருத்ராதித்யா வஸவோ யே ச ஸாத்யா விஶ்வேऽஶ்விநௌ மருதஶ்சோஷ்மபாஶ்ச ।
கந்தர்வயக்ஷாஸுரஸித்தஸங்கா வீக்ஷ்யந்தே த்வாம் விஸ்மிதாஶ்சைவ ஸர்வே ।। ௨௨ ।।
ஊஷ்மபா: பிதர:, ஊஷ்மபாகா ஹி பிதர: (அஷ்ட.௧.௩.௧௦.௬௧) இதி ஶ்ருதே: । ஏதே ஸர்வே விஸ்மயமாபந்நாஸ்த்வாம் வீக்ஷந்தே।।௨௨।।
ரூபம் மஹத்தே பஹுவக்த்ரநேத்ரம் மஹாபாஹோ பஹுபாஹூருபாதம் ।
பஹூதரம் பஹுதம்ஷ்ட்ராகராலம் த்ருஷ்ட்வா லோகா: ப்ரவ்யதிதாஸ்ததாஹம் ।। ௨௩ ।।
பஹ்வீபிர்தம்ஷ்ட்ராபிரதிபீஷணாகாரம் லோகா: பூர்வோக்தா: ப்ரதிகூலாநுகூலமத்யஸ்தாஸ்த்ரிவிதா: ஸர்வ ஏவ அஹம் ச ததேவமீத்ருஶம் ரூபம் த்ருஷ்ட்வா அதீவ வ்யதிதா பவாம: ।। ௨௩ ।।
நபஸ்ஸ்ப்ருஶம் தீப்தமநேகவர்ணம் வ்யாத்தாநநம் தீப்தவிஶாலநேத்ரம் ।
த்ருஸ்ட்வா ஹி த்வா ப்ரவ்யதிதாந்தராத்மா த்ருதிம் ந விந்தாமி ஶமம் ச விஷ்ணோ ।।௨௪।।
நமஶ்ஶப்த: ததக்ஷரே பரமே வ்யோமந் (நா), ஆதித்யவர்ணம் தமஸ: பரஸ்தாத் (நா), க்ஷயந்தமஸ்ய ரஜஸ: பராகே (யஜு.௨.௨.௧௨.௬௮), யோ அஸ்யாத்யக்ஷ: பரமே வ்யோமந் (அஷ்ட.௨.௮.௯.௬) இத்யாதிஶ்ருதிஸித்தித்ரிகுணப்ரக்ருத்யதீதபரமவ்யோமவாசீ ஸவிகாரஸ்ய ப்ரக்ருதிதத்த்வஸ்ய, புருஷஸ்ய ச ஸர்வாவஸ்தஸ்ய, க்ருத்ஸ்நஸ்யாஶ்ரயதயா நபஸ்ஸ்ப்ருஶம் இதி வசநாத் த்யாவாப்ருதிவ்யோரிதமந்தரம் ஹி வ்யாப்தம் இதி பூர்வோக்தத்வாச்ச। தீப்தமநேகவர்ணம் வ்யாத்தாநநம் தீப்தவிஶாலநேத்ரம் த்வாம் த்ருஷ்ட்வா ப்ரவ்யதிதாந்தராத்மா அத்யந்தபீதமநா: த்ருதிம் ந விந்தாமி தேஹஸ்ய தாரணம் ந லபே, மநஸஶ்சேந்த்ரியாணாம் ச ஶமம் ந லபே । விஷ்ணோ வ்யாபிந்! । ஸர்வவ்யாபிநமதிமாத்ரமத்யத்புதமதிகோரம் ச த்வாம் த்ருஷ்ட்வா ப்ரஶிதிகஸர்வாவயவோ வ்யாகுலேந்த்ரியஶ்ச பவாமீத்யர்த: ।। ௨௪ ।।
தம்ஷ்ட்ராகராலாநி ச தே முகாநி த்ருஷ்ட்வைவ காலாநலஸந்நிபாநி ।
திஶோ ந ஜாநே ந லபே ச ஶர்ம ப்ரஸீத தேவேஶ ஜகந்நிவாஸ ।। ௨௫ ।।
யுகாந்தகாலாநலவத்ஸர்வஸம்ஹாரே ப்ரவ்ருத்தாநி அதிகோராணி தவ முகாநி த்ருஷ்ட்வா திஶோ ந ஜாநே ஸுகம் ச ந லபே । ஜகதாம் நிவாஸ தேவேஶ ப்ரஹ்மாதீநாமீஶ்வராணாமபி பரமமஹேஶ்வர! மாம் ப்ரதி ப்ரஸந்நோ பவ । யதாஹம் ப்ரக்ருதிம் கதோ பவாமி, ததா குர்வித்யர்த: ।। ௨௫ ।।
ஏவம் ஸர்வஸ்ய ஜகத: ஸ்வாயத்தஸ்திதிப்ரவ்ருத்தித்வம் தர்ஶயந் பார்தஸாரதீ ராஜவேஷச்சத்மநாவஸ்திதாநாம் தார்தராஷ்ட்ராணாம் யௌதிஷ்டிரேஷ்வநுப்ரவிஷ்டாநாம் ச அஸுராம்ஶாநாம் ஸம்ஹாரேண பூபாராவதரணம் ஸ்வமநீஷிதம் ஸ்வேநைவ கரிஷ்யமாணம் பார்தாய தர்ஶயாமாஸ । ஸ ச பார்தோ பகவத: ஸ்ரர்ஷ்ட்த்வாதிகம் ஸர்வைஶ்வர்யம் ஸாக்ஷாத்க்ருத்ய தஸ்மிந்நேவ பகவதி ஸர்வாத்மநி தார்தராஷ்ட்ராதீநாமுபஸம்ஹாரமநாகதமபி தத்ப்ரஸாதலப்தேந திவ்யேந சக்ஷுஷா பஶ்யந்நிதம் சோவாச –
அமீ ச த்வா த்ருதராஷ்ட்ரஸ்ய புத்ரா: ஸர்வை: ஸஹைவாவநிபாலஸங்கை: ।
பீஷ்மோ த்ரோண: ஸூதபுத்ரஸ்ததாஸௌ ஸஹாஸ்மதீயைரபி யோதமுக்யை: ।। ௨௬ ।।
வக்த்ராணி தே த்வரமாணா விஶந்தி தம்ஷ்ட்ராகராலாநி பயாநகாநி ।
கேசித்விலக்நா தஶநாந்தரேஷு ஸம்த்ருஶ்யந்தே சூர்ணிதைருத்தமாங்கை: ।। ௨௭ ।।
அமீ த்ருதராஷ்ட்ரஸ்ய புத்ரா: துர்யோதநாதயஸ்ஸர்வே பீஷ்மோ த்ரோண: ஸூதபுத்ர: கர்ணஶ்ச தத்பக்ஷீயைரவநிபாலஸமூஹை: ஸர்வை:, அஸ்மதீயைரபி கைஶ்சித்யோதமுக்யைஸ்ஸஹ த்வரமாணா தம்ஷ்ட்ராகராலாநி பயாநகாநி தவ வக்த்ராணி விநாஶாய விஶந்தி தத்ர கேசிச்சூர்ணிதைருத்தமாங்கைர்தஶாநாந்தரேஷு விலக்நாஸ்ஸம்த்ருஶ்யந்தே ।। ௨௬ – ௨௭ ।।
யதா நதீநாம் பஹவோऽம்புவேகா: ஸமுத்ரமேவாபிமுகா த்ரவந்தி ।
ததா தவாமீ நரலோகவீரா விஶந்தி வக்த்ராண்யபிவிஜ்வலந்தி ।। ௨௮ ।।
யதா ப்ரதீப்தஜ்வலநம் பதங்கா விஶந்தி நாஶாய ஸம்ருத்தவேகா: ।
ததைவ நாஶாய விஶந்தி லோகாஸ்தவாபி வக்த்ராணி ஸம்ருத்தவேகா: ।। ௨௯ ।।
ஏதே ராஜலோகா:, பஹவோ நதீநாமம்புப்ரவாஹா: ஸமுத்ரமிவ, ப்ரதீப்தஜ்வலநமிவ ச ஶலபா:, தவ வக்த்ராண்யபிவிஜ்வலந்தி ஸ்வயமேவ த்வரமாணா ஆத்மநாஶாய விஶந்தி ।। ௨௮ – ௨௯ ।।
லேலிஹ்யஸே க்ரஸமாந: ஸமந்தால்லோகாந் ஸமக்ராந் வதநைர்ஜ்வலத்பி: ।
தேஜோபிராபூர்ய ஜகத்ஸமக்ரம் பாஸஸ்தவோக்ரா: ப்ரதபந்தி விஷ்ணோ ।। ௩௦ ।।
ராஜலோகாந் ஸமக்ராந் ஜ்வலத்பிர்வதநைர்க்ரஸமாந: கோபவேகேந தத்ருதிராவஸிக்தமோஷ்டபுடாதிகம் லேலிஹ்யஸே புந: புநர்லேஹநம் கரோஷி । தவாதிகோரா பாஸ: ரஶ்மய: தேஜோபி: ஸ்வகீயை: ப்ரகாஶை: ஜகத்ஸமக்ரமாபூர்ய ப்ரதபந்தி ।। ௩௦ ।।
ஆக்யாஹி மே கோ பவாநுக்ரரூபோ நமோऽஸ்து தே தேவவர ப்ரஸீத ।
விஜ்ஞாதுமிச்சாமி பவந்தமாத்யம் ந ஹி ப்ரஜாநாமி தவ ப்ரவ்ருத்திம் ।। ௩௧ ।।
தர்ஶயாத்மாநமவ்யயம் (௪) இதி தவைர்யம் நிரங்குஶம் ஸாக்ஷாத்கர்தும் ப்ரார்திதேந பவதா நிரங்குஶமைஶ்வர்யம் தர்ஶயதா அதிகோரரூபமிதமாவிஷ்க்ருதம் । அதிகோரரூப: கோ பவாந், கிம் கர்தும் ப்ரவ்ருத்த இதி பவந்தம் ஜ்ஞாதுமிச்சாமி । தவாபிப்ரேதாம் ப்ரவ்ருத்திம் ந ஜாநாமி । ஏததாக்யாஹி மே । நமோऽஸ்து தே தேவவர! ப்ரஸீத நமஸ்தேऽஸ்து ஸர்வேஶ்வர ஏவம் கர்தும், அநேநாபிப்ராயேணேதம் ஸம்ஹர்த்ருரூபமாவிஷ்க்ருதமித்யுக்த்வா ப்ரஸந்நரூபஶ்ச பவ।।௩௧।।
ஆஶ்ரிதவாத்ஸல்யாதிரேகேண விஶ்வைஶ்வர்யம் தர்ஶயதோ பவதோ கோரரூபாவிஷ்காரே கோऽபிப்ராய இதி ப்ருஷ்டோ பகவாந் பார்தஸாரதி: ஸ்வாபிப்ராயமாஹ, பார்தோத்யோகேந விநாபி தார்தராஷ்ட்ரப்ரமுகமஶேஷம் ராஜலோகம் நிஹந்துமஹமேவ ப்ரவ்ருத்த இதி ஜ்ஞாபநாய மம கோரரூபாவிஷ்கார:, தஜ்ஜ்ஞாபநம் ச பார்தமுத்யோஜயிதுமிதி ।
ஶ்ரீபகவாநுவாச –
காலோऽஸ்மி லோகக்ஷயக்ருத்ப்ரவ்ருத்தோ லோகாந் ஸமாஹர்துமிஹ ப்ரவ்ருத்த: ।
ருதேऽபி த்வா ந பவிஷ்யந்தி ஸர்வே யேऽவஸ்திதா: ப்ரத்யநீகேஷு யோதா: ।। ௩௨ ।।
கலயதி கணயதீதி கால: ஸர்வேஷாம் தார்தராஷ்ட்ரப்ரமுகாநாம் ராஜலோகாநாமாயுரவஸாநம் கணயந்நஹம் தத்க்ஷயக்ருத் கோரரூபேண ப்ரவ்ருத்தோ ராஜலோகாந் ஸமாஹர்துமாபிமுக்யேந ஸம்ஹர்துமிஹ ப்ரவ்ருத்தோऽஸ்மி । அதோ மத்ஸம்கல்பாதேவ த்வாம்ருதேऽபி த்வதுத்யோகாத்ருதேऽபி ஏதே தார்தராஷ்ட்ரப்ரமுகாஸ்தவ ப்ரத்யநீகேஷு யேऽவஸ்திதா யோதா:, தே ஸர்வே ந பவிஷ்யந்தி விநங்க்ஷ்யந்தி ।। ௩௨ ।।
தஸ்மாத்த்வமுத்திஷ்ட யஶோ லபஸ்வ ஜித்வா ஶத்ரூந் புங்க்ஷ்வ ராஜ்யம் ஸம்ருத்தம் ।
மயைவைதே நிஹதா: பூர்வமேவ நிமித்தமாத்ரம் பவ ஸவ்யஸாசிந் ।। ௩௩ ।।
தஸ்மாத்த்வம் தாந் ப்ரதி யுத்தாயோத்திஷ்ட । தாந் ஶத்ரூந் ஜித்வா யஶோ லபஸ்வ தர்ம்யம் ராஜ்யம் ச ஸம்ருத்தம் புங்க்ஷ்வ । மயைவைதே க்ருதாபராதா: பூர்வமேவ நிஹதா: ஹநநே விநியுக்தா: । த்வம் து தேஷாம் ஹநநே நிமித்தமாத்ரம் பவ। மயா ஹந்யமாநாநாம் ஶத்ராதிஸ்தாநீயோ பவ । ஸவ்யஸாசிந் । ஷச ஸமவாயே ஸவ்யேந ஶரஸசநஶீல: ஸவ்யஸாசீ ஸவ்யேநாபி கரேண ஶரஸமவாயகர: கரத்வயேந யோத்தும் ஸமர்த இத்யர்த: ।। ௩௩ ।।
த்ரோணம் ச பீஷ்மம் ச ஜயத்ரதம் ச கர்ணம் ததாந்யாநபி யோதமுக்யாந் ।
மயா ஹதாம்ஸ்த்வம் ஜஹி மா வ்யதிஷ்டா: யுத்யஸ்வ ஜேதாஸி ரணே ஸபத்நாந் ।। ௩௪ ।।
த்ரோணபீஷ்மகர்ணாதீந் க்ருதாபராததயா மயைவ ஹநநே விநியுக்தாந் த்வம் ஜஹி த்வம் ஹந்யா: । ஏதாந் குரூந் பந்தூம்ஶ்ச அந்யாநபி போகஸக்தாந் கதம் ஹநிஷ்யாமீதி மா வ்யதிஷ்டா: தாநுத்திஶ்ய தர்மாதர்மபயேந பந்துஸ்நேஹேந காருண்யேந ச மா வ்யதாம் க்ருதா: । யதஸ்தே க்ருதாபராதா மயைவ ஹநநே விநியுக்தா:, அதோ நிர்விஶங்கோயுத்யஸ்வ। ரணே ஸபத்நாந் ஜேதாஸி ஜேஷ்யஸி । நைதேஷாம் வதே ந்ருஶம்ஸதாகந்த: அபி து ஜய ஏவ லப்யத இத்யர்த: ।।௩௪।।
ஸஞ்ஜய உவாச –
ஏதச்ச்ருத்வா வசநம் கேஶவஸ்ய க்ருதாஞ்ஜலிர்வேபமாந: கிரீடீ ।
நமஸ்க்ருத்வா பூய ஏவாஹ க்ருஷ்ணம் ஸகத்கதம் பீதபீத: ப்ரணம்ய ।। ௩௫ ।।
ஏததஶ்ரிதவாத்ஸல்யஜலதே: கேஶவஸ்ய வசநம் ஶ்ருத்வா அர்ஜுநஸ்தஸ்மை நமஸ்க்ருத்ய பீதபீதோ பூயஸ்தம் ப்ரணம்ய க்ருதாஞ்ஜலிர்வேபமாந: கிரீடீ ஸகத்கதமாஹ ।। ௩௫ ।।
ஸ்தாநே ஹ்ருஷீகேஶ தவ ப்ரகீர்த்யா ஜகத்ப்ரஹ்ருஷ்யத்யநுரஜ்யதே ச ।
ரக்ஷாம்ஸி பீதாநி திஶோ த்ரவந்தி ஸர்வே நமஸ்யந்தி ச ஸித்தஸங்கா: ।। ௩௬ ।।
ஸ்தாநே யுக்தம்। யதேதத்யுத்ததித்ருக்ஷயாகதமஶேஷதேவகந்தர்வஸித்தயக்ஷவித்யாதரகிந்நர-கிம்புருஷாதிகம் ஜகத், த்வத்ப்ரஸாதாத்த்வாம் ஸர்வேஶ்வரமவலோக்ய தவ ப்ரகீர்த்யா ஸர்வம் ப்ரஹ்ருஷ்யதி, அநுரஜ்யதே ச, யச்ச த்வாமவலோக்ய ரக்ஷாம்ஸி பீதாநி ஸர்வா திஶ: ப்ரத்ரவந்தி, ஸர்வே ஸித்தஸம்கா: ஸித்தாத்யநுகூலஸம்கா: நமஸ்யந்தி ச ததேதத்ஸர்வம் யுக்தமிதி பூர்வேண ஸம்பந்த: ।। ௩௬ ।।
யுக்ததாமேவோபபாதயதி –
கஸ்மாச்ச தே ந நமேரந்மஹாத்மந் கரீயஸே ப்ரஹ்மணோऽப்யாதிகர்த்ரே ।
மஹாத்மந், தே துப்யம் கரீயஸே ப்ரஹ்மண: ஹிரண்யகர்பஸ்யாபி ஆதிபூதாய கர்த்ரே ஹிரண்யகர்பாதய: கஸ்மாத்தேதோர்ந நமஸ்குர்யு: ।।
அநந்த தேவேஶ ஜகந்நிவாஸ த்வமக்ஷரம் ஸதஸத்தத்பரம் யத் ।। ௩௭ ।।
அநந்த தேவேஶ ஜகந்நிவாஸ த்வமேவாக்ஷரம் । ந க்ஷரதீத்யக்ஷரம் ஜீவாத்மதத்த்வம் । ந ஜாயதே ம்ரியதே வா விபஶ்சித் (க.உ.௨.௧௮) இத்யாதிஶ்ருதிஸித்தோ ஜீவாத்மா ஹி ந க்ஷரதி। ஸதஸச்ச த்வமேவ ஸதஸச்சப்தநிர்திஷ்டம் கார்யகாரணபாவேநாவஸ்திதம் ப்ரக்ருதிதத்த்வம், நாமரூபவிபாகவத்தயா கார்யாவஸ்தம் ஸச்சப்தநிர்திஷ்டம் ததநர்ஹாதயா காரணாவஸ்தமஸச்சப்தநிர்திஷ்டம் ச த்வமேவ । தத்பரம் யத்தஸ்மாத்ப்ரக்ருதே: ப்ரக்ருதிஸம்பந்திநஶ்ச ஜீவாத்மந: பரமந்யந்முக்தாத்மதத்த்வம் யத், ததபி த்வமேவ ।। ௩௭ ।।
த்வமாதிதேவ: புருஷ: புராணஸ்த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் நிதாநம் ।
அதஸ்த்வமாதிதேவ:, புருஷ: புராண:, த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் நிதாநம் । நிதீயதே த்வயி விஶ்வம் இதி த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் நிதாநம் விஶ்வஸ்ய ஶரீரபூதஸ்யாத்மதயா பரமாதாரபூதஸ்த்வமேவேத்யர்த: ।।௩௭।।
வேத்தாஸி வேத்யம் ச பரம் ச தாம த்வயா ததம் விஶ்வமநந்தரூப ।। ௩௮ ।।
ஜகதி ஸர்வோ வேதிதா வேத்யம் ச ஸர்வம் த்வமேவ । ஏவம் ஸர்வாத்மதயாவஸ்திதஸ்த்வமேவ பரம் ச தாம ஸ்தாநம் ப்ராப்யஸ்தாநமித்யர்த: । த்வயா ததம் விஶ்வமநந்தரூப । த்வயாத்மத்வேந விஶ்வம் சிதசிந்மிஶ்ரம் ஜகத்ததம் – வ்யாப்தம் ।। ௩௮ ।।
அதஸ்த்வமேவ வாய்வாதிஶப்தவாச்ய இத்யாஹ –
வாயுர்யமோऽக்நிர்வருணஶ்ஶஶாங்க: ப்ரஜாபதிஸ்த்வம் ப்ரபிதாமஹஶ்ச ।
ஸர்வேஷாம் ப்ரபிதாமஹஸ்த்வமேவ பிதாமஹாதயஶ்ச । ஸர்வஸாம் ப்ரஜாநாம் பிதர: ப்ரஜாபதய:, ப்ரஜாபதீநாம் பிதா ஹிரண்யகர்ப: ப்ரஜாநாம் பிதாமஹ:, ஹிரண்யகர்பஸ்யாபி பிதா த்வம் ப்ரஜாநாம் ப்ரபிதாமஹ: । பிதாமஹாதீநாமாத்மதயா தத்தச்சப்தவாச்யஸ்த்வமேவேத்யர்த: ।। ௩௯ ।।
அத்யத்புதாகாரம் பகவந்தம் த்ருஷ்ட்வா ஹர்ஷோத்புல்லநயநோऽத்யந்தஸாத்வஸாவநத: ஸர்வதோ நமஸ்கரோதி ।।
நமோ நமஸ்தேऽஸ்து ஸஹஸ்ரக்ருத்வ: புநஶ்ச பூயோऽபி நமோ நமஸ்தே ।। ௩௯ ।।
நம: புரஸ்தாதத ப்ருஷ்டதஸ்தே நமோऽஸ்து தே ஸர்வத ஏவ ஸர்வ ।
அநந்தவீர்யாமிதவிக்ரமஸ்த்வம் ஸர்வம் ஸமாப்நோஷி ததோऽஸி ஸர்வ: ।। ௪௦ ।।
அமிதவீர்ய, அபரிமிதபராக்ரமஸ்த்வம் ஸர்வாத்மதயா ஸமாப்நோஷி தத: ஸர்வோऽஸி । யதஸ்த்வம் ஸர்வம் சிதசித்வஸ்துஜாதமாத்மதயா ஸமாப்நோஷி, அத: ஸர்வஸ்ய சிதசித்வஸ்துஜாதஸ்ய த்வச்சரீரதயா த்வத்ப்ரகாரத்வாத்ஸர்வப்ரகாரஸ்த்வமேவ ஸர்வஶப்தவாச்யோऽஸீத்யர்த: । த்வமக்ஷரம் ஸதஸத் (௩௭), வாயுர்யமோऽக்நி: (௩௭) இத்யாதிஸர்வஸாமாநாதிகரண்யநிர்தேஶஸ்யாத்மதயா வ்யாப்திரேவ ஹேதுரிதி ஸுவ்யக்தமுக்தம், த்வயா ததம் விஶ்வமநந்தரூப (௩௮), ஸர்வம் ஸமாப்நோஷி ததோऽஸி ஸர்வ: இதி ச ।। ௪௦ ।।
ஸகேதி மத்வா ப்ரஸபம் யதுக்தம் ஹே க்ருஷ்ண ஹே யாதவ ஹே ஸகேதி ।
அஜாநதா மஹிமாநம் தவேமம் மயா ப்ரமாதாத்ப்ரணயேந வாபி ।। ௪௧ ।।
யஶ்சாபஹாஸார்தமஸத்க்ருதோऽஸி விஹாரஶய்யாஸநபோஜநேஷு ।
ஏகோऽத வாப்யச்யுத தத்ஸமக்ஷம் தத்க்ஷாமயே த்வாமஹமப்ரமேயம் ।। ௪௨ ।।
தவாநந்தவீர்யத்வாமிதவிக்ரமத்வஸர்வாந்தராத்மத்வஸ்ரஷ்ட்ருத்வாதிகோ யோ மஹிமா, தமிமமஜாநதா மயா ப்ரமாதாந்மோஹாத், ப்ரணயேந சிரபரிசயேந வா ஸகேதி மம வயஸ்ய: இதி மத்வா, ஹே க்ருஷ்ண, ஹே யாதவ, ஹே ஸகா இதி த்வயி ப்ரஸபம் விநயாபேதம் யதுக்தம், யச்ச ப்ரிஹாஸார்தம் ஸர்வதைவ ஸத்காரார்ஹாஸ்த்வமஸத்க்ருதோऽஸி, விஹாரஶய்யாஸநபோஜநேஷு ச ஸஹக்ருதேஷு ஏகாந்தே வ: ஸமக்ஷம் வா யதஸத்க்ருதோऽஸி தத்ஸர்வம் த்வாமப்ரமேயமஹம் க்ஷாமயே ।। ௪௧ – ௪௨ ।।
பிதாஸி லோகஸ்ய சராசரஸ்ய த்வமஸ்ய பூஜ்யஶ்ச குரு கரீயாந் ।
ந த்வத்ஸமோऽஸ்த்யப்யதிக: குதோऽந்யோ லோகத்ரயேऽப்யப்ரதிமப்ரபாவ ।। ௪௩ ।।
அப்ரதிமப்ரபாவ! த்வமஸ்ய ஸர்வஸ்ய சராசரஸ்ய லோகஸ்ய பிதாஸி । அஸ்ய லோகஸ்ய குருஶ்சாஸி அதஸ்த்வமஸ்ய சராசரஸ்ய லோகஸ்ய கரீயாந் பூஜ்யதம: । ந த்வத்ஸமோऽஸ்த்யப்யதிக: குதோऽந்ய: லோகத்ரயேऽபி த்வதந்ய: காருண்யாதிநா கேநாபி குணேந ந த்வத்ஸமோऽஸ்தி । குதோऽப்யதிக:? ।। ௪௩ ।।
தஸ்மாத்ப்ரணம்ய ப்ரணிதாய கார்யம் ப்ரஸாதயே த்வாமஹமீஶமீட்யம் ।
பிதேவ புத்ரஸ்ய ஸகேவ ஸக்யு: ப்ரிய: ப்ரியாயார்ஹாஸி தேவ ஸோடும் ।। ௪௪ ।।
யஸ்மாத்த்வம் ஸர்வஸ்ய பிதா பூஜ்யதமோ குருஶ்ச காருண்யாதிகுணைஶ்ச ஸர்வாதிகோऽஸி, தஸ்மாத்த்வாமீஶமீட்யம் ப்ரணம்ய ப்ரணிதாய ச காயம், ப்ரஸாதயே யதா க்ருதாபராதஸ்யாபி புத்ரஸ்ய, யதா ச ஸக்யு:, ப்ரணாமபூர்வம் ப்ரார்தித: பிதா வா ஸகா வா ப்ரஸீததி ததா த்வம் பரமகாருணிக: ப்ரியாய மே ஸர்வம் ஸோடுமர்ஹாஸி ।। ௪௪ ।।
அத்ருஷ்டபூர்வம் ஹ்ருஷிதோऽஸ்மி த்ருஷ்ட்வா பயேந ச ப்ரவ்யதிதம் மநோ மே ।
ததேவ மே தர்ஶய தேவ ரூபம் ப்ரஸீத தேவேஶ ஜகந்நிவாஸ ।। ௪௫ ।।
அத்ருஷ்டபூர்வம் அத்யத்புதமத்யுக்ரம் ச தவ ரூபம் த்ருஷ்ட்வா ஹ்ருஷிதோऽஸ்மி ப்ரீதோऽஸ்மி । பயேந ப்ரவ்யதிதம் ச மே மந: । அதஸ்ததேவ தவ ஸுப்ரஸந்நம் ரூபம் மே தர்ஶய । ப்ரஸீத தேவேஶ ஜகந்நிவாஸ மயி ப்ரஸாதம் குரு, தேவாநாம் ப்ரஹ்மாதீநாமபீஶ, நிகிலஜகதாஶ்ரயபூத ।। ௪௫ ।।
கிரீடிநம் கதிநம் சக்ரஹஸ்தமிச்சாமி த்வாம் த்ரஷ்டுமஹம் ததைவ ।
தேநைவ ரூபேண சதுர்புஜேந ஸஹஸ்ரபாஹோ பவ விஶ்வமூர்தே ।। ௪௬ ।।
ததைவ பூர்வவத், கிரீடிநம் கதிநம் சக்ரஹஸ்தம் த்வாம் த்ரஷ்டுமிச்சாமி । அதஸ்தேநைவ பூர்வஸித்தேந சதுர்புஜேந ரூபேண யுக்தோ பவ । ஸஹஸ்ரபாஹோ விஶ்வமூர்தே இதாநீம் ஸஹஸ்ரபாஹுத்வேந விஶ்வஶரீரத்வேந த்ருஶ்யமாநரூபஸ்த்வம் தேநைவ ரூபேண யுக்தோ பவேத்யர்த: ।। ௪௬ ।।
ஶ்ரீபகவாநுவாச
மயா ப்ரஸந்நேந தவார்ஜுநேதம் ரூபம் பரம் தர்ஶிதமாத்மயோகாத் ।
தேஜோமயம் விஶ்வமநந்தமாத்யம் யந்மே த்வதந்யேந ந த்ருஷ்டபூர்வம் ।। ௪௭ ।।
யந்மே தேஜோமயம் தேஜஸாம் ராஶி: விஶ்வ! விஶ்வாத்மபூதம், அநந்தமந்தரஹிதம் ப்ரதர்ஶநார்தமிதம் ஆதிமத்யாந்தரஹிதம் ஆத்யம் மத்வ்யதிரிக்தஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்யாதிபூதம், த்வதந்யேந கேநாபி ந த்ருஷ்டபூர்வம் ரூபம் ததிதம் ப்ரஸந்நேந மயா மத்பக்தாய தே தர்ஶிதம் ஆத்மயோகாதத்மநஸ்ஸத்யஸம்கல்பத்வயோகாத் ।। ௪௭ ।।
அநந்யபக்திவ்யதிரிக்தை: ஸர்வைரப்யுபாயைர்யதாவதவஸ்திதோऽஹம் த்ரஷ்டும் ந ஶக்ய இத்யாஹ –
ந வேதயஜ்ஞாத்யயநைர்ந தாநைர்ந ச க்ரியாபிர்ந தபோபிருக்ரை: ।
ஏவம்ரூபஶ்ஶக்ய அஹம் ந்ருலோகே த்ரஷ்டும் த்வதந்யேந குருப்ரவீர ।। ௪௮ ।।
ஏவம்ரூபோ யதாவதவதிதோऽஹம் மயி பக்திமதஸ்த்வத்தோऽந்யேந ஏகாந்தபக்திரஹிதேந கேநாபி புருஷேண வேதயஜ்ஞாதிபி: கேவலைர்த்ரஷ்டும் ந ஶக்ய: ।। ௪௮ ।।
மா தே வ்யதா மா ச விமூடபாவோ த்ருஷ்ட்வா ரூபம் கோரமீத்ருங்மமேதம் ।
வ்யபேதபீ: ப்ரீதமநா: புநஸ்த்வம் ததேவ மே ரூபமிதம் ப்ரபஶ்ய ।। ௪௯ ।।
ஈத்ருஶகோரரூபதர்ஶநேந தே யா வ்யதா, யஶ்ச விமூடபாவோ வர்ததே, ததுபயம் மா பூத் த்வயா அப்யஸ்தபூர்வமேவ ஸௌம்யம் ரூபம் தர்ஶயாமி, ததேவேதம் மம ரூபம் ப்ரபஶ்ய ।। ௪௯ ।।
ஸஞ்ஜய உவாச –
இத்யர்ஜுநம் வாஸுதேவஸ்ததோக்த்வா ஸ்வகம் ரூபம் தர்ஶயாமாஸ பூய: ।
ஆஶ்வாஸயாமாஸ ச பீதமேநம் பூத்வா புநஸ்ஸௌம்யவபுர்மஹாத்மா ।। ௫௦ ।।
ஏவம் பாண்டுதநயம் பகவாந் வஸுதேவஸூநுருக்த்வா பூய: ஸ்வகீயமேவ சதுர்புஜம் ரூபம் தர்ஶயாமாஸ அபரிசிதருபதர்ஶநேந பீதமேநம் புநரபி பரிசிதஸௌம்யவபுர்பூத்வா ஆஶ்வாஸயாமாஸ ச, மஹாத்மா ஸத்யஸங்கல்ப:। அஸ்ய ஸர்வேஶ்வரஸ்ய பரமபுருஷஸ்ய பரஸ்ய ப்ரஹ்மணோ ஜகதுபக்ருதிமர்த்யஸ்ய வஸுதேவஸூநோஶ்சதுர்புஜமேவ ஸ்வகீயம் ரூபம் கம்ஸாத்பீதவஸுதேவப்ரார்தநேந ஆகம்ஸவதாத்புஜத்வயமுபஸம்ஹ்ருதம் பஶ்சாதாவிஷ்க்ருதம் ச । ஜாதோऽஸி தேவ தேவேஶ ஶங்கசக்ரகதாதர । திவ்யம் ரூபமிதம் தேவ ப்ரஸாதேநோப்ஸம்ஹர ।। ….. உபஸம்ஹர விஶ்வாத்மந் ரூபமேதச்சதுர்புஜம் (வி.பு.௫.௩.௧௩) இதி ஹி ப்ரார்திதம் । ஶிஶுபாலஸ்யாபி த்விஷதோऽநவரதபாவநாவிஷயஶ்சதுர்புஜமேவ வஸுதேவஸூநோ ரூபம், உதாரபீவரசதுர்பாஹும் ஶங்கசக்ரகதாதரம் (வி.பு.௪.௧௫.௧௩) இதி । அத: பார்தேநாத்ர தேநைவ ரூபேண சதுர்புஜேநேத்யுச்யதே ।। ௫௦ ।।
அர்ஜுந உவாச
த்ருஷ்ட்வேதம் மாநுஷம் ரூபம் தவ ஸௌம்யம் ஜநார்தந ।
இதாநீமஸ்மி ஸம்வ்ருத்த: ஸசேதா: ப்ரக்ருதிம் கத: ।। ௫௧ ।।
அநவதிகாதிஶயஸௌந்தர்யஸௌகுமார்யலாவண்யாதியுக்தம் தவைவாஸாதாரணம் மநுஷ்யத்வஸம்ஸ்தாந-ஸம்ஸ்திதமதிஸௌம்யமிதம் தவ ரூபம் த்ருஷ்ட்வா இதாநீம் ஸசேதாஸ்ஸம்வ்ருத்தோऽஸ்மி ப்ரக்ருதிம் கதஶ்ச ।। ௫௧ ।।
ஶ்ரீபகவாநுவாச
ஸுதுர்தர்ஶமிதம் ரூபம் த்ருஷ்டவாநஸி யந்மம ।
தேவா அப்யஸ்ய ரூபஸ்ய நித்யம் தர்ஶநகாங்க்ஷிண: ।। ௫௨ ।।
மம இதம் ஸர்வஸ்ய ப்ரஶாஸநேऽவஸ்திதம் ஸர்வாஸ்ரயம் ஸர்வகாரணபூதம் ரூபம் யத்த்ருஷ்டவாநஸி, தத்ஸுதுர்தர்ஶம் ந கேநாபி த்ரஷ்டும் ஶக்யம் । அஸ்ய ரூபஸ்ய தேவா அபி நித்யம் தர்ஶநகாங்க்ஷிண:, ந து த்ருஷ்டவந்த: ।। ௫௨ ।। குத இத்யத்ர ஆஹ –
நாஹம் வேதைர்ந தபஸா ந தாநேந ந சேஜ்யயா ।
ஶக்ய ஏவம்விதோ த்ரஷ்டும் த்ருஷ்டவாநஸி மாம் யதா ।। ௫௩ ।।
பக்த்யா த்வநந்யயா ஶக்ய அஹமேவம்விதோऽர்ஜுந ।
ஜ்ஞாதும் த்ரஷ்டும் ச தத்த்வேந ப்ரவேஷ்டும் ச பரந்தப ।। ௫௪ ।।
வேதைரத்யாபநப்ரவசநாத்யயநஶ்ரவணஜபவிஷயை:, யாகதாநஹோமதபோபிஶ்ச மத்பக்திவிரஹிதை: கேவலை: யதாவதவஸ்திதோऽஹம் த்ரஷ்டுமஶக்ய: । அநந்யயா து பக்த்யா தத்த்வதஶ்ஶாஸ்த்ரைர்ஜ்ஞாதும் தத்த்வதஸ்ஸாக்ஷாத்கர்தும், தத்த்வத: ப்ரவேஷ்டும் ச ஶக்ய: । ததா ச ஶ்ருதி:, நாயமாத்மா ப்ரவசநேந லப்யோ ந மேதயா ந பஹுநா ஶ்ருதேந । யமேவைஷ வ்ருணுதே தேந லப்யஸ்தஸ்யைஷ ஆத்மா விவ்ருணுதே தநூம் ஸ்வாம் (கட. ௨.௨௩) இதி ।। ௫௩ – ௫௪ ।।
மத்கர்மக்ருந்மத்பரமோ மத்பக்தஸ்ஸங்கவர்ஜித: ।
நிர்வைரஸ்ஸர்வபூதேஷு ய: ஸ மாமேதி பாண்டவ ।। ௫௫ ।।
இதி ஶ்ரீமத்பகவத்கீதாஸூபநிஷத்ஸு ……..விஶ்வரூபஸந்தர்ஶநயோகோ நாம ஏகாதஶோऽத்யாய: ।। ௧௧।।
வேதாத்யயநாதீநி ஸர்வாணி கர்மாணி மதாராதநரூபாணீதி ய: கரோதி, ஸ மத்கர்மக்ருத் । மத்பரம: ஸர்வேஷாமாரம்பாணாமஹமேவ பரமோத்தேஶ்யோ யஸ்ய, ஸ மத்பரம: । மத்பக்த: அத்யர்தமத்ப்ரியத்வேந மத்கீர்தநஸ்துதி-த்யாநார்சநப்ரணாமாதிபிர்விநா ஆத்மதாரணமலபமாநோ மதேகப்ரயோஜநதயா ய: ஸததம் தாநி கரோதி, ஸ மத்பக்த: । ஸங்கவர்ஜித: மதேகப்ரியத்வேநேதரஸங்கமஸஹமாந: । நிர்வைரஸ்ஸர்வபூதேஷு மத்ஸம்ஶ்லேஷவியோகைகஸுக-து:கஸ்வபாவத்வாத் ஸ்வது:கஸ்ய ஸ்வாபராதநநிமித்தத்வாநுஸம்தாநாச்ச ஸர்வபூதாநாம் பரமபுருஷபரதந்த்ரத்வாநுஸம்தாநாச்ச ஸர்வபூதேஷு வைரநிமித்தாபாவாத்தேஷு நிர்வைர: । ய ஏவம் பூத:, ஸ மாமிதி மாம் யதாவதவஸ்திதம் ப்ராப்நோதி நிரஸ்தாவித்யாத்யஶேஷதோஷகந்தோ மதேகாநுபவோ பவதீத்யர்த: ।। ௫௫ ।।
।। இதி ஶ்ரீபகவத்ராமாநுஜவிரசிதே ஶ்ரீமத்கீதாபாஷ்யே ஏகாதஶோऽத்யாய: ।। ௧௧।।
